Zofia Nowakowska
Działalność gorzowskiego Oddziału
Folskiego Towarzystwa
Historycznego w latach 1990-92
Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 1, 90-94
Zo f i a No w a k o w s k a
DZIALALNOŚĆ GORZOW SKIEGO ODDZIAŁU POLSKIEGO TOW ARZYSTW A HISTORYCZNEGO
W LATACH 1990-1992
D ziałający od 1970 r. Oddział Polskiego Tow arzystw a H isto rycznego (PTH) w Gorzowie skupiał w swych szeregach od 40 do 26 członków .
W latach 1990-1992 liczba członków nie przekroczyła 26 osób, w tym: 18 historyków , 2 archeologów, 2 m atem atyków i 4 p rzed staw icieli innych specjalności.
W latach 1988-1991 prezesow ał Oddziałow i mgr Antoni Kan- tecki, a od 7 IX 1991 r. do chw ili obecnej - mgr W ładysław Czyżewski. W tym okresie działalność Oddziału prowadzona była w następujących kierunkach:
- praca naukow o-badaw cza,
- popularyzacja osiągniętych badań,
- patronat nad Klubem Pioniera M iasta Gorzowa.
Praca naukowo-badawcza
- mgr Tadeusz Seniów uczestniczył w badaniach, prowadzonych pod kierunkiem mgr Teresy Witkowskiej nad odkrytym w Rościnie (gm. M yślibórz) stanow iskiem m anufaktury fajek z XVIII wieku. Pierwsza część raportu z badań opublikowana została w „ M ate
riałach Zachodniopom orskich", tom XXXV/VI, 1989-90.
- mgr Tadeusz Szczurek opracował skarb z Kunowie (gm. Słu bice), gdzie znaleziono ponad 400 brandenburskich brakteatów z XV wieku. Tekst opracow ania złożono w roku 1992 w redakcji „W iadom ości Numizmatycznych”. Brał udział także w opracowaniu
monet ze średniow iecznego cm entarzyska w Dębczynie (gm. B ia łogard), nad którymi pracow ał wraz z mgrem Andrzejem Sikor skim. Tekst opracow ania wygłoszono na sesji num izm atycznej w Toruniu w roku 1992.
Obaj archeolodzy wykonują swe prace w ramach służbowych obowiązków wynikających z ich pracy w Muzeum w Gorzowie.
- mgr Antoni Kantecki grom adzi zabytki odnoszące się do dziejów oświaty oraz zbiera materiały dokumentujące działalność nauczycieli-społeczników .
- dr Ryszard Turko interesuje się gorzowskim przem ysłem . Opracował historię Zakładów Chem icznych „Stilon” .
- dr Stanisław Adamczyk bada historię swojego miasta - Skwie rzyny.
- mgr Jerzy Sygnecki specjalizuje się w problematyce stosunków polsko-niem ieckich panujących na pograniczu w okresie m iędzy wojennym.
- mgr Władysław Czyżewski interesuje się problematyką daw nych ziem wschodnich R zeczpospolitej.
- mgr Zbigniew Czarnuch bada dzieje regionu ze szczególnym uw zględnieniem historii XIX i XX wieku.
- W itold Karpyza zajm uje się problematyką stosunków polsko- białoruskich na terenie powiatu Swisłocz.
Popularyzacja osiągniętych badań
Najczęściej stosowaną formą popularyzacji badań są referaty, w ygłaszane na zebraniach Oddziału PTH, w szkołach i na oko licznościow ych sesjach. W latach 1990-1992 wygłoszono nastę pujące referaty:
- Zofia Nowakowska - „Ruch społeczno-kulturalny w G orzo wie w latach 1945-1955” ;
Zofia Nowakowska - „Więźniarki z Ravensbriick w Gorzowie” ; Antoni Kantecki - „G enerał Stanisław B ułak-B ałachow icz” ; Antoni Kantecki - „Stosunki polsko-litew skie w okresie m ię dzyw ojennym ” ;
Stanisław Adamczyk - „D zieje Skw ierzyny od otrzym ania praw m iejskich do czasów w spółczesnych” ;
W ładysław Czyżewski - „K onfederacja targow icka i wojna w obronie Konstytucji 3 M aja” ;
Zdzisław Linkowski - „Historyczne podstawy stosunków polsko- ukraińskich” ;
Jerzy Sygnecki - „Stosunki polsko-niemieckie w okresie m iędzy w ojennym ”;
Witold Karpyza - „Stosunki polsko-białoruskie w okresie mię dzyw ojennym ” ;
W roku 1991 przypadła 200 rocznica uchw alenia K onstytucji 3 M aja, którą Oddział uczcił organizując sesję popularnonaukową. W zięło w niej udział 35 osób. W ygłoszono referaty:
Zdzisław Linkowski - „K onstytucja 3 Maja początek now o czesnej dem okracji” ;
W ładysław Czyżewski - „Stan m oralności społeczeństw a p ol skiego w XVIII w.” ;
W aldem ar Sikorski - „Sylwetka króla Stanisława A ugusta” ; Jerzy Sygnecki - „Problem wojska polskiego w okresie Sejmu C zteroletniego” ;
Antoni Kantecki - „Pism a polityczne Hugona K ołłątaja i ich wpływ na kształt Konstytucji 3 M aja” ;
Ryszard Turko - „M yśl polityczna Stanisława Staszica w dobie Sejmu C zteroletniego” ;
Stanisław Adamczyk - „Jan D ekert z Bledzewa - Prezydent Starego M iasta W arszaw y” .
W ramach tej samej rocznicy - podczas uroczystej sesji Rady M iasta Gorzowa - wygłosili referaty Antoni Kantecki i Władysław Czyżewski.
Na sesji wyjazdowej w Bledzewie S. Adamczyk i W. Czyżewski, a w Dębnie referentam i b y li‘W. Sikorski i J. Sygnecki.
D ru g ą fo rm ą p o p u la ry z a c ji b a d a ń - są publikacje, w k tó rych ukazały się opracow ania naszych gorzowskich historyków . R eferat Stanisław a Adamczyka - „Jan Dekert z Bledzew a” - opublikowany został przez B ibliotekę Regionalną G orzowskiego Tow arzystw a K ulturalnego. To samo wydawnictwo w publika cji pt. „... których p a m ięta m y” przedstaw iło sylwetkę Romana
Ulatow skiego, pierw szego organizatora szkolnictwa podstawowego w m ieście i pow iecie gorzowskim w latach 1945-1947. O praco wał ją Antoni Kantecki.
W itold K arpyza od szeregu lat je s t stałym korespondentem kw artalnika „B iałostocczyzna” , wydaw anego przez Białostockie Tow arzystw o Naukowe. Artykuły dotyczą Swisłoczy, Rosi, Iza belina, kościoła w W ołpie, Łyskowa.
Józef Cabaj - redaguje kw artalnik „D rezdenko” i „Stare K u row o”. Jan Nowik jest redaktorem m iesięcznika „Nad O drą” , w którym drukow ali artykuły: Zbigniew Czarnuch, Zdzisław Lin- kowski, Jan Nowik, Ryszard Turko, Antoni Kantecki, W ładysław Czyżewski i Kazim ierz Letowt.
Zbigniew Czarnuch publikuje swe prace na łamach „Ziemi G orzow skiej” i m iesięcznika „Trakt” , w którym również drukuje Zdzisław Linkow ski i Stanisław a Janicka.
Klub Pioniera
Jako agenda PTH w Gorzowie działa od 1980 r. Klub Pioniera M iasta G orzow a - zorganizow any i prow adzony przez Zofię Nowakowską. Głównym jego celem było dotarcie do m ieszkań ców Gorzowa, którzy m ieszkają tu od 1945 r. do chwili obecnej, a zadaniem je s t poznaw anie i opracow anie organizacji życia w G orzow ie po 1945 r. Jest to realizow ane przez kom pletowanie dokumentów osobistych (i nie tylko) przekazywanych przez osoby, które pełniły w m ieście znaczące funkcje lub w ogóle pracowały. Do Prezydium Klubu wchodzą pionierzy reprezentujący podsta wowe dziedziny życia - od 1945 roku do chw ili przejścia na zasłużony odpoczynek.
I tak:
inż. Bogdan Gram s - budow nictw o i architekturę, Zdzisław Karaśkiewicz - finanse,
dr Zbigniew Cierkoński - ośw iatę, dr Ryszard Braun - służbę zdrow ia, M ieczysław W ardziński - kupiectw o,
M ieczysław Kamiński - środow isko kolejarskie, Stanisław Smużny - rzem iosło.
Jedenaście lat pracy z pionieram i pozw oliło na zgromadzenie obszernego archiwum , obejm ującego dokum enty z lat 1945-1950. Dotyczą one wszystkich dziedzin życia w mieście. Swoje dokumenty przekazali nam pierwsi gospodarze miasta: Florian Kroenke - pier wszy starosta powiatowy, a potem wicewojewoda; Leon Kruszona - I w iceprezydent m iasta; dr Ryszard Braun - organizator szpitala PCK; A leksander Gąssowski - założyciel pierw szego zaw odo wego teatru w G orzow ie 1947/48 i wielu innych.
Archiwum Klubu Pioniera pełni także funkcję „pogotowia h is torycznego”, które udziela telefonicznie wszelkich informacji do tyczących naszego miasta, pomaga i udostępnia materiały studentom i uczniom , piszącym prace m agisterskie, dyplomowe lub referaty.
M ateriały archiw alne są na bieżąco uzupełniane przez drugie pokolenie gorzow iaków . Szczególnie obszerny je s t zbiór pam ięt ników.
G orzowski O ddział PTH ma swą siedzibę w budynku M uzeum przy ulicy W arszaw skiej.
