BARTOSZ WALICKI KS. SAWOMIR ZYCH
KORONACJA OBRAZU MATKI BOZ EJ OPIEKUNKI LUDZKICH DRÓG W SOKOOWIE MAOPOLSKIM
Na mapie diecezji rzeszowskiej szczególny punkt stanowi Sokoów Maopolski i tamtejszy os´rodek kultu Najs´wietszej Maryi Panny. Jest to miejsce, w którym pole-ca sie Bozej Opatrznos´ci emigrantów, zwaszcza tych, którzy w poszukiwaniu chleba i pracy opus´cili Ojczyzne. Tam takze podejmuje sie refleksje nad trudnym losem rodaków przemierzaj acych wychodz´cze szlaki. Ich zycie, codzienny trud, smutki i rados´ci oddawane s a Matce Bozej. Sokoowski kos´ció rozbrzmiewa intencjami dotycz acymi emigrantów i Polonii rozsianej po caym s´wiecie.
Sanktuarium maryjne w Sokoowie Maopolskim funkcjonuje przynajmniej od pocz atku XVIII stulecia. Pojawienie sie os´rodka kultu maryjnego na skraju diecezji przemyskiej wi azac´ nalezy ze zjawiskiem popularyzacji czci cudownych wizerunków Najs´wietszej Maryi Panny we wszystkich zak atkach Polski. Obraz Pani Sokoowskiej by pierwotnie zlokalizowany w drewnianym kos´ciele pw. Ducha S´wietego i s´w. Se-bastiana. Wyobrazenie Maryi syneo w okolicznych miejscowos´ciach jako imago gratiosa.
Wizerunek zosta wykonany technik a olejn a na pótnie nabitym na drewniane krosno. Sam obraz ukazuje Boz a Rodzicielke z Dzieci atkiem Jezus, dwóch anioów po bokach i dwóch mniejszych, trzymaj acych wstegi korony. Nad t a scen a przedsta-wiona zostaa postac´ Boga Ojca, który posya do Maryi Ducha S´wietego. W dolnej czes´ci obrazu artysta rozplanowa pejzaz z jeziorem i wzgórzami. Wizerunek namalo-wano w stylu baroku ludowego. Jest przykadem warsztatowego religijnego malarstwa polskiego z okresu baroku. Zastosowana w jego przypadku ikonografia maryjna jest rzadko spotykana.
askami syn acy obraz Matki Bozej w Sokoowie Maopolskim powsta w kon´cu XVII wieku. Jego autor i droga, któr a trafi do miasteczka, pozostaj a nieznane. Nie wiadomo równiez, czy od samego pocz atku obecnos´ci obrazu w tym mies´cie istnia wokó niego bogaty kult. Pewne jest natomiast, iz wizerunek Niepokalanej, zwanej przez lokaln a spoecznos´c´ Pani a Sokoowsk a, towarzyszy parafii od kilku wieków i cieszy sie ogromn a czci a wiernych. Pierwsze s´wiadectwo o kulcie Matki Bozej Królowej S´wiata w Sokoowie Maopolskim pochodzi dopiero z pocz atkowych lat XVIII wieku. Obraz Matki Bozej Sokoowskiej otaczany by licznymi wotami skada-nymi przez wiernych.
Kult udokumentowali biskupi przemyscy wizytuj acy parafie w Sokoowie Mao-polskim: Krzysztof Jan Szembek w roku 1721, Walenty Aleksander Czapski w roku 1741 oraz Wacaw Hieronim Sierakowski w latach 1744 i 1754. Ten ostatni, od-powiadaj ac na pros´by wiernych, poleci powoac´ komisje do zbadania tego kultu i rozwazyc´ ewentualn a koronacje obrazu. Niestety, ryche przeniesienie hierarchy z Przemys´la do Lwowa zaprzepas´cio te plany. Na ich uwien´czenie czciciele Matki Bozej Sokoowskiej musieli czekac´ niemal trzy stulecia.
W kon´cu XVIII wieku nast api znaczny kryzys kultu Pani Sokoowskiej. By on tak geboki, ze czes´c´ oddawana Matce Bozej obecnej w askami syn acym wizerunku was´ciwie zamara niemal na stulecie. Upadek kultu by zwi azany z rozebraniem kos´cioa mieszczan´skiego i przeniesieniem go do Trzebosi w roku 1784, a w szer-szym wymiarze z reformami józefin´skimi. Nabozen´stwo do Matki Bozej Królowej S´wiata odnowione zostao w roku 1888, gdy w dniu 13 lutego nast apio ponowne odkrycie wizerunku. Waznym sposobem popularyzacji kultu Matki Bozej Sokoow-skiej byo drukowanie i kolportowanie Jej obrazków i obrazów na terenie caej Ga-licji. Przez ten czas wizerunek Pani Sokoowskiej znajdowa sie w modrzewiowym kos´ciele parafialnym, w nastawie jednego z otarzy bocznych.
Podczas wielkiego pozaru Sokoowa 25 lipca 1904 roku obraz zosta uratowany z pon acej s´wi atyni przez miejscowego rodaka, ks. Józefa Cies´lika. Malowido zo-stao wówczas zainstalowane w mieszczan´skim kos´ciele pw. Ducha S´wietego. W ro-ku 1916, po wybudowaniu nowej, murowanej fary, przeniesiono tam askami syn acy obraz. Pocz atkowo wisia na s´cianie, póz´niej zosta umieszczony w otarzu gównym. Obraz nie by jednak atwo dostrzegalny z naw s´wi atyni. Z tego powodu juz w kon´cu lat trzydzietych minionego wieku proboszcz ks. Ludwik Bukaa nosi sie z projektem zbudowania dla niego osobnego otarza. Wybuch II wojny s´wiatowej nie pozwoli na realizacje tych planów.
Matka Boza Sokoowska zyskiwaa z biegiem czasu czcicieli nie tylko ws´ród miejscowych parafian i mieszkan´ców okolicznych miejscowos´ci. Nabozen´stwo do Niej byo szerzone równiez poza granicami regionu, a nawet kraju. Sprzyjay temu silne pr ady emigracyjne, które zaznaczyy sie w Sokoowie Maopolskim i jego s asiedztwie juz u schyku XIX wieku i trwaj a do dzis´. O rozwój czci Pani Sokoow-skiej zatroszczy sie zwaszcza ks. Ludwik Bukaa, pierwszy dziekan sokoowski i proboszcz od roku 1935. W póz´niejszych latach kult rozwijali ks. Micha G adek i ks. Mieczysaw Wajda. W okresie powojennym kult Królowej S´wiata zosta po a-czony w Sokoowie z nabozen´stwami rózan´cowymi. Przejawiao sie to równiez w od-pus´cie ku czci Matki Bozej Królowej Rózan´ca S´wietego przezywanym w pierwsz a niedziele paz´dziernika. Od lat szes´c´dziesi atych minionego wieku nasili sie proces skadania wotów. Na pocz atku lat osiemdziesi atych XX wieku zainaugurowany zosta zwyczaj odsaniania i zasaniania obrazu. W roku 1987 zaprowadzona zostaa s´rodo-wa Nieustaj aca Nowenna do Matki Bozej Sokoowskiej.
Ostatnie lata byy s´wiadkiem wytezonych staran´ o koronacje wizerunku Boga-rodzicy w Sokoowie Maopolskim. Modlitwa w tej intencji towarzyszya kilku pie-szym pielgrzymkom zmierzaj acym do sanktuarium czestochowskiego. Wiele dziaan´ maj acych na celu upowszechnienie kultu Matki Bozej Sokoowskiej podjetych zostao na gruncie publicystycznym i edytorskim. W roku 2007 rz adca diecezji rzeszowskiej
biskup Kazimierz Górny zleci troske naukow a nad os´rodkiem kultu maryjnego w So-koowie Maopolskim pracownikowi naukowemu KUL, ks. dr. Sawomirowi Zychowi. Warto dodac´, ze w latach 2008-2009 staraniem proboszcza ks. Jana Prucnala askami syn acy wizerunek zosta poddany konserwacji, wykonano tez jego kopie technolo-giczn a. Na przeomie lat 2012/2013 w kos´ciele parafialnym wzniesiony zosta z kolei nowy, piekny otarz boczny, którego nastawa staa sie tronem dla obrazu sokoow-skiej Madonny. Póz´niej, dzieki zainstalowaniu bramy-kraty, wyodrebniona zostaa osobna kaplica Matki Bozej Sokoowskiej.
Staraniom o koronacje towarzyszya równiez refleksja naukowa. W roku 2008 opublikowany zosta wybór materiaów zwi azanych z dziejami obrazu Pani Sokoow-skiej i jego kultu (askami syn acy wizerunek NMP Królowej S´wiata – Opiekunki Ludzkich Dróg w Sokoowie Maopolskim, red. S. Zych, Lublin 2008, ss. 207 + 16 nlb). W tym samym czasie, 5 listopada 2008, staraniem miejscowej Biblioteki Pu-blicznej zorganizowana zostaa wystawa Domus Dei, po aczona z sympozjum doty-cz acym miedzy innymi askami syn acego wizerunku. Równiez w 2008 roku wydany zosta album prezentuj acy kos´ció pw. s´w. Jana Chrzciciela w Sokoowie, miejsce w którym czes´c´ odbiera Maryja w cudownym wizerunku (Kos´ció neogotycki w So-koowie Maopolskim, red. J. Prucnal, B. Walicki, Sokoów Maopolski 2008, ss. 96). Rok póz´niej, 24 maja 2009 roku, ksi aznica sokoowska zorganizowaa wystawe i sympozjum w caos´ci pos´wiecone kultowi Matki Bozej Sokoowskiej. Pokosiem tego wydarzenia sta sie osobny tom (Pod paszczem Maryi, red. B. Walicki, Soko-ów Maopolski 2009, ss. 131 + XVI).
W dniu 20 maja 2010 roku odbya sie w Sokoowie ogólnopolska konferencja naukowa „Bogurodzica na ludzkich drogach zycia”. Jej organizatorami byy: Instytut Badan´ nad Poloni a i Duszpasterstwem Polonijnym Katolickiego Uniwersytetu Lubel-skiego Jana Pawa II, Parafia Rzymskokatolicka pw. s´w. Jana Chrzciciela w Sokoo-wie Maopolskim oraz Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w SokooSokoo-wie Maopol-skim. Patronat nad wydarzeniem przyjeli: ordynariusz rzeszowski biskup Kazimierz Górny, delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. duszpasterstwa emigracji polskiej, biskup Wojciech Polak, oraz dyrektor Instytutu Duszpasterstwa Emigracyjnego w Poznaniu, ks. dr Wiesaw Wójcik TChr. Pierwsz a czes´c´ konferencji, zatytuowan a „Ku koronacji Opiekunki Ludzkich Dróg”, stanowia refleksja nad kultem Matki Naj-s´wietszej zarówno w wymiarze narodowym, jak i lokalnym. Tres´ci drugiego bloku tematycznego, zatytuowanego „Z Maryj a na wychodz´czych szlakach”, dotyczyy gównie problematyki emigracyjnej i duszpasterstwa emigracyjnego. Owocem konfe-rencji bya osobna publikacja (Bogurodzica na ludzkich drogach zycia, red. B. Wa-licki, Sokoów Maopolski 2010, ss. 243 + XVI).
Dodac´ nalezy, ze sokoowskie sanktuarium prezentowane byo równiez w tekstach opublikowanych w innych zbiorach oraz na amach czasopism. Na gruncie regional-nym wskazac´ nalezy wydan a prace magistersk a, która za cel miaa zbadac´ specyfike kultu Matki Bozej Sokoowskiej (C. Prucnal, Kult Matki Boskiej „Królowej S´wiata” w kos´ciele parafialnym w Sokoowie Mp., „Rocznik Sokoowski” 2(2000), s. 7-60). Jako przykad moze suzyc´ tez tom materiaów pokonferencyjnych zwi azanych ze spotkaniem naukowym pos´wieconym dziejom i specyfice kultu Matki Bozej Szka-plerznej w kos´ciele popijarskim w Rzeszowie (B. Walicki, Dzieje sanktuarium Matki
Bozej Szkaplerznej w konteks´cie historii os´rodków kultu Najs´wietszej Maryi Panny Rzeszowa i regionu, w: Pod opiek a Maryi. Ku koronacji askami syn acego obrazu Matki Bozej Szkaplerznej z kos´cioa s´w. Krzyza w Rzeszowie, red. W. Jagustyn, S. Zych, Rzeszów 2010, s. 37-74). Kult sokoowskiej Madonny upowszechniaa osobna pozycja wydawnicza stanowi aca drukowan a wersje pracy doktorskiej (B. Wa-licki, Parafia pw. s´w. Jana Chrzciciela w Sokoowie Maopolskim w okresie miedzy-wojennym, Kolbuszowa 2010, ss. 584). Osobny artyku o sokoowskim sanktuarium zamieszczony zosta równiez w kwartalniku diecezji rzeszowskiej (B. Walicki, Os´ro-dek kultu Matki Bozej w Sokoowie Maopolskim, „Zwiastowanie” 20(2011), nr 4, s. 147-160). W roku 2013 sokoowska ksi aznica przygotowaa tez jednodniówke wydan a z okazji koronacji askami syn acego wizerunku („U Sokoowskiej Pani”, Sokoów Maopolski, 8 czerwca 2013, red. E. Keczek-Walicka, B. Walicki, S. Zych, ss. 44).
Na skutek zabiegów czynionych przez sokoowskich duszpasterzy w roku 2002 biskup Kazimierz Górny powoa komisje do zbadania warunków koronacji obrazu. Owocem jej kilkuletniej pracy bya pozytywna opinia w sprawie koronacji. Stosowny wniosek zozy 31 stycznia 2011 roku opiekun naukowy sokoowskiego os´rodka kultu maryjnego, ks. dr Sawomir Zych. Stosowny dekret o koronacji zosta wydany przez biskupa Kazimierza Górnego 6 stycznia 2013 roku, a dekret erygowania sanktuarium Matki Bozej w Sokoowie Maopolskim – 10 kwietnia 2013 roku. W tym ostatnim dokumencie hierarcha wyrazi miedzy innymi zyczenie: „Niech wierni przybywaj acy do tego Sanktuarium, w którym tak wiele osób dos´wiadczyo wstawiennictwa Bozej Rodzicielki, wypraszaj a przez ufn a modlitwe aski potrzebne dla Ojca S´wietego i ca-ego Kos´cioa. W sposób szczególny zachecam do modlitwy za wszystkich chorych i cierpi acych, aby znalez´li pocieszenie w strapieniach oraz w intencji emigrantów przezywaj acych rózne trudnos´ci i ich rodzin”.
Uroczystos´ci koronacyjne odbyy sie w sobote 8 czerwca 2013 roku. Wczes´niej w okolicznos´ciowym lis´cie pasterz diecezji rzeszowskiej zaapelowa do wiernych o uczestnictwo w tym s´wiecie: „Niech liczny udzia wiernych w tej uroczystos´ci bedzie znakiem naszej mios´ci do Matki Bozej, która chce nam towarzyszyc´ na wszystkich drogach zycia. Jest nasz a Matk a, Oredowniczk a i Królow a. Przed Jej wizerunkiem chcemy modlic´ sie równiez za tych, którzy w poszukiwaniu pracy opus´cili swoj a Ojczyzne, a rozrzuceni s a po caym s´wiecie”.
Obchody rozpoczey sie wyprowadzeniem askami syn acego obrazu z kos´cioa parafialnego. Wizerunek przeniesiono procesyjnie gównymi ulicami miasteczka na miejsce uroczystos´ci, zlokalizowane na boisku sportowym sokoowskich Zespoów Szkó. Tam odbyo sie powitanie parafian, przybyych pielgrzymów i zaproszonych gos´ci. Po programie sowno-muzycznym nast apio czuwanie modlitewne po aczone z rozwazaniem tajemnic rózan´cowych. Okolicznos´c´ ta zgromadzia okoo 7000 czci-cieli Bogarodzicy. Nie brako ws´ród nich parlamentarzystów i samorz adowców, p atników s´wieckich i osób konsekrowanych. Przybyo tez blisko 300 kapanów z uwagi na to, ze czas ten przezywany by jednoczes´nie w diecezji rzeszowskiej, jako dzien´ s´wietos´ci zycia kapan´skiego.
Mszy s´w. koronacyjnej przewodniczy arcybiskup Edward Nowak z Rzymu. On takze, wraz z biskupem Kazimierzem Górnym oraz biskupem Edwardem
Biaogow-skim, dokona samego aktu naozenia zotych koron na gowy Dzieci atka i Maryi. S´wiadkami tego byli miedzy innymi: biskup Jan Niemiec z Kamien´ca Podolskiego, biskup Edward Frankowski z Sandomierza i biskup Stanisaw Jamrozek oraz biskup Adam Szal z Przemys´la. Integraln a czes´c´ liturgii stanowio s´lubowanie kustosza sokoowskiego sanktuarium, ks. kan. Jana Prucnala. Wszystkich kapanów diecezji rzeszowskiej zawierzy Madonnie Sokoowskiej biskup ordynariusz.
Sowo Boze wygosi biskup Adam Szal z Przemys´la. Przypomnia wówczas: „Z ycie kazdego czowieka mozna porównac´ do pielgrzymki, czyli do wedrówki drog a prowadz ac a do celu. Jakze rózne s a drogi naszego zycia! Bywa, ze droga naszego zycia jest czasem radosnym. Dzieje sie tak wówczas, gdy jest w nas pokój sumienia, gdy posiadamy wielu przyjació, kiedy odnosimy sukcesy w zyciu zawodowym, gdy zyjemy w kochaj acej rodzinie. Ale nie zawsze tak jest. Obserwuj ac ludzie drogi zyciowe, zauwazamy, ze jest w nich tak wiele chwil smutnych. Niekiedy wydaje sie nam, ze pielgrzymka zyciowa jest wedrowaniem ci agle pod góre. Jakze wiele jest w naszym zyciu róznych dos´wiadczen´, problemów, trudnos´ci. Wiara mówi nam przede wszystkim o tym, ze droga czowieka, która ma swój pocz atek i koniec, prowadzi do szczes´liwego celu, do zycia wiecznego. Pan Bóg w swojej dobroci da nam Maryje, a Jej piekne zycie mozna tez porównac´ do wedrówki trudn a drog a. […] Obraz Matki Bozej Królowej S´wiata – Opiekunki Ludzkich Dróg ukazuje Maryje wpisan a w tajemnice Trójcy S´wietej i jako mieszkanke Nieba. Nie odcina sie Ona od s´wiata. Roztacza nad nim swoj a opieke, co symbolizuje Jej szata rozci agana przez Anioów nad s´wiatem. Trzymaj ac bero królewskie w swej doni, z koron a na gowie, zacheca nas do tego, abys´my próbowali ten s´wiat przemienic´. Zacheca nas do tego, abys´my wyruszyli w wedrówke, która wiedzie przez morza, góry i doliny. Jestes´my przeciez Kos´cioem, który jest wspólnot a uczniów w drodze. Jestes´my wedruj acym Kos´cioem. […]
Pros´my Maryje o to, aby patronowaa naszym drogom tu, w Ojczyz´nie, ale takze i na emigracji. Pamietajmy, ze wszedzie mamy byc´ s´wiadkami wiary. B adz´my dumni z tego, ze jestes´my katolikami, ze wierzymy w Boga i ze mamy Maryje za Matke. Twórzmy wspólnoty zywego Kos´cioa, w aczajmy sie w dziaalnos´c´ ruchów, stowa-rzyszen´ katolickich, bron´my zycia, chrzes´cijan´skiego modelu rodziny, bron´my na-szych praw do mediów katolickich. Dbajmy o trzez´wos´c´ dzieci, modziezy i rodzin, przekazujmy nasz a wiare dzieciom i modziezy. Kazdy z nas, kto otrzyma dar wiary, kto otrzyma od innych nowine o Królestwie Bozym, powinien sie ni a dzielic´. Nikt nie ma prawa czuc´ sie zwolniony z obowi azku goszenia Ewangelii. Byc´ prawdzi-wym chrzes´cijaninem, to znaczy byc´ «apostoem», to jest «posan´cem» Boga w celu budowania Jego królestwa. Nasza pielgrzymka przez chrzes´cijan´skie zycie winna byc´ z aczona z wiar a, która prowadzi do apostolstwa. Apostolstwo to winno polegac´ – tak jak w przypadku Maryi na s´wiadectwie zycia”.
W podziekowaniu za koronacje przedstawiciele parafii sokoowskiej wspomnieli, ze askami syn acy wizerunek towarzyszy kolejnym pokoleniom sokoowian i przy-chodz acym do niego p atnikom, a Pani Sokoowska przyzywana bya jako szczególna opiekunka emigrantów. Jak zaznaczyli: „Obecna uroczystos´c´ stanowi zwien´czenie usilnych staran´, by skronie Maryi i Dzieci atka ozdobiy korony jako znak naszej czci. Do wydarzenia tego mieszkan´cy ziemi sokoowskiej przygotowywali sie od lat.
Wspomniec´ tu nalezy liczne zabiegi czynione w tym celu przez kolejnych duszpaste-rzy sokoowskich, zwaszcza s´p. Ksiedza Mieczysawa Wajde i proboszcza Ksiedza Jana Prucnala. Nie mozna zapomniec´ o pracy Ksiezy Wikariuszy i Katechetów, a takze miejscowych Kapanów Rodaków”. W imieniu lokalnej wspólnoty polecili sie opiece i oredownictwu Najs´wietszej Maryi Panny Sokoowskiej: „Niech Ona pomaga nam w godnym przemierzaniu dróg zycia. Niech kieruje tez nasz wzrok ku niebu, gdzie jest nasz ostateczny cel i dok ad prowadzi kazda ludzka wedrówka”.