Janusz Gołota
Społeczny Komitet Radiofonizacji
Kraju w Olsztynie (1948-1952) : bilans
dokonań
Echa Przeszłości 13, 357-376
2012
EC H A PRZESZŁOŚCI XIII, 2012 IS S N 1509-9873
Janusz Gołota
In s ty tu t D ziennikarstw a i K om unikacji Społecznej U niw ersytet W arm ińsko-M azurski w Olsztynie
SPOŁECZNY KOMITET RADIOFONIZACJI KRAJU
W OLSZTYNIE (1948—1952). BILANS DOKONAŃ
M a te r ia ły a r c h iw a ln e do d ziejó w S p o łeczn eg o K o m ite tu R a d io fo n iz a c ji K r a ju (d a le j: S K R K ) z g ro m a d z o n e w A rc h iw u m P a ń s tw o w y m w O ls z ty n ie , d o ty c z ą l a t 19 4 5 —19 4 6 i 1 9 4 8 —1953 i o b e jm u ją 35 j.a , co s ta n o w i 25 m .b . P o z a o b s z e rn y m i i u p o rz ą d k o w a n y m i m a te r ia ła m i d o k u m e n tu ją c y m i p ra c ę O k r ę g u O ls z ty n , n a u w a g ę b a d a c z y re g io n a ln y c h m oże z a s łu g iw a ć w y k a z k ilk u s e t n a z w is k , o rg a n iz a to ró w k o m ó re k te re n o w y c h o m a w ia n e j in s ty tu c ji — lo k a l n y c h lid e ró w o b e c n y c h w ró ż n y c h s f e r a c h ż y c ia sp o łe c z n o — p o lity c z n e g o , o ra z c h o c ia ż b y w y k a z y e le k tr y fik o w a n y c h i ra d io fo n iz o w a n y c h , n ie k ie d y e fe m e ry c z n ie is tn ie ją c y c h sz k ó ł. N ie o c z e k iw a n ie s k r o m n y z a s ó b z n a jd u je się w A rc h iw u m A k t N ow ych. S ą to d w ie te c z k i S K R K sy g n . 1187, 0,2 m b. N a to m ia s t p o k a ź n y z b ió r d o ty czy p o w o ła n e g o — w r a m a c h m in is te r s tw a p o czt i te le g ra fó w — C e n tr a ln e g o Z a r z ą d u R a d io fo n iz a c ji K r a ju w W a rs z a w ie , sy g n . 745, 2 7 2 te c z k i, 6 m b . P o d o b n e do o ls z ty ń s k ic h d o k u m e n ty z n a jd u ją się ta k ż e w i n n y c h a r c h i w a c h w o je w ó d z k ic h , n p . w z b io r a c h a r c h i w a l n y c h A P m . st. W arszaw y , E k s p o z y tu r a A P w M ila n ó w k u : S p o łecz n y K o m ite ty R ad io fo n iz a c ji K r a ju — Z a rz ą d O k rę g u S to łeczn eg o , sy g n . 106, 20 je d n o s te k a rc h iw a l ny ch . W tra k c ie b a d a ń z o s ta ła w y k o rz y s ta n a ta k ż e p r a s a : lo k a ln a — „Zycie O ls z ty ń s k ie ”, „Głos O ls z ty n a ” i c e n tr a ln a in fo rm u ją c a o p o s tę p a c h rad io fo n iz a - cji w O lsz ty n ie — „ T ry b u n a L u d u ”, „R zeczp o sp o lita”, „ K u rie r C o d z ie n n y ” i j e d n o s tk o w e in fo rm a c je z in n y c h g a z e t. N a ła m a c h ty c h g a z e t z n a la z ły się — n ie k ie d y ty lk o k ilk u z d a n io w e in fo rm a c je z a m ie sz c z a n e n a 2—4 stro n ie .
N a u ż y te k tego a rty k u łu , tr z e b a w y m ien ić d w a p a ń stw o w e a k ty p ra w n e w y d a n e w o m a w ia n y m o k re sie: a) ze w zg lęd u n a sto so w a n ie term in o lo g ii: u s t a w a o te re n o w y c h o rg a n a c h je d n o lite j w ła d z y p a ń stw o w ej z 20 m a r c a 1950r.a
w p ro w a d z a ją c a d e c y d e n c k ie p r e z y d ia r a d n a ro d o w y c h i lik w id u ją c a s ta n o w i s k a w ojew odów , s ta ro s tó w , b u rm is trz ó w , w ójtów . W a r ty k u le z a s to s o w a n o n a z w y s ta n o w is k o b o w ią z u ją c e w d a n y m c z a sie ; b) ze w z g lę d u n a p o d a w a n ie k w o t p ie n ię ż n y c h - u s t a w a o z m ia n ie s y s te m u p ie n ię ż n e g o z 28 p a ź d z ie r n ik a 1950 r .2 W a r ty k u le s to s o w a n e s ą n o m in a ły o b o w ią z u ją c e w c z a sie tr w a n i a
o p isy w a n e g o z ja w is k a , n a t o m i a s t w z e s ta w ie n ia c h s ta ty s ty c z n y c h o p u b lik o w a n y c h po re fo rm ie w a lu to w e j - w e d łu g w p ro w a d z o n e g o p rz e z n i ą k u r s u , n ie z a le ż n ie od ro k u , k tó re g o d o ty czą.
C elem tego a r ty k u łu j e s t p rz e d s ta w ie n ie d z ia ła ń Z a rz ą d u O k rę g u Społecz nego K o m ite tu R adiofonizacji K ra ju w O lszty n ie w czasie jeg o is tn ie n ia , z w łasz cza ta k ic h z a g a d n ie ń , ja k : cele i form y d z ia ła ń s to w a rz y s z e n ia , p r a c a o rg a n iz a c y jn a i p ro p a g a n d o w a n a tle ó w czesnej s y tu a c ji sp o łeczn o -p o lity czn ej o ra z e fe k ty p o c z y n a ń SK R K . R a d io fo n iz a c ja u ję ta z o s ta ła ja k o b u d o w a sieci p rz e s y łow ej, z a k ła d a n ie p u n k tó w o d b io ru ra d io w eg o , o rg a n iz o w a n ie radiow ęzłów , ro z p ro w a d z a n ie o d b io rn ik ó w ra d io w y c h sieciow ych i b a te ry jn y c h , n a g ło ś n ie n ia w m ieście, p ro w a d z e n ie z b ió re k p ie n ię ż n y c h , a g ita c ja n a rzecz rad io fo n iz acji.
J e d n y m z tr u d n ie js z y c h celów sz czeg ó ło w y ch n in ie js z e g o a r t y k u ł u j e s t u s ta le n ie ilościow ego z a k r e s u ra d io fo n iz a c ji, ze w z g lę d u n a n ie je d n o z n a c z n o ść d a n y c h z a m ie s z c z a n y c h w s p r a w o z d a n ia c h . N ie k ie d y S K R K do sw o ich s p ra w o z d a ń d o p isy w a ł o s ią g n ię c ia w ra d io fo n iz a c ji in n y c h p o d m io tó w , n p . S p o łecz n eg o F u n d u s z u O d b u d o w y K r a ju i S to lic y (S F O K iS ). U s ta le n ie p re c y z y jn y c h ilo śc i u t r u d n i a te ż u ż y w a n e w s p ra w o z d a n ia c h p o jęcie „p lacó w k i o ś w ia to w e j” : w j e d n y m z e s t a w i e n i u j e s t to s z k o ła , w i n n y m ś w ie tlic a a n a w e t p rz e d s z k o le . D a n e w ięc n a le ż y tr a k to w a ć sz a c u n k o w o . W a r ty k u le z o s ta ły u w z g lę d n io n e liczb y p rz e k a z y w a n e p rz e z Z a r z ą d O k r ę g u do Z a r z ą d u G łó w n eg o , k tó r e po c e n tr a ln y m z b ila n s o w a n iu tr a n s m ito w a n o do G U S . D la p o r ó w n a n ia z o s ta ły p o d a n e in fo rm a c je p ra s o w e , c z ę sto ró ż n ią c e się od p o d a w a n y c h p rz e z S K R K i w u ję c iu g lo b a ln y m a ta k ż e d a n e z ro c z n ik ó w s t a t y s ty c z n y c h . T ru d n o ś c i n a s tr ę c z a ło te ż o d c z y ta n ie o d rę c z n ie p is a n y c h n a z w is k i im io n o ra z id e n ty f ik a c ja n ie k tó r y c h osób, k tó r e m ie s z k a ły w O ls z ty n ie p rz e jśc io w o lu b n ie p rz e ja w ia ły in n e j d z ia ła ln o ś c i p u b lic z n e j.
P re c y z y jn e p r z e d s ta w ie n ie w y n ik ó w ilo ścio w y ch n ie j e s t z a s a d n ic z y m c e le m n in ie js z e g o a r ty k u łu , p re fe r e n c je z a s to s o w a n o d la z a r y s o w a n ia p o d e j m o w a n y c h fo rm d z ia ła ln o ś c i p rz e z S K R K o ra z o p is u z ja w is k w a s p e k c ie ra d io fo n iz a c ji n a tle k ra jo w y c h w y d a r z e ń sp o łe c z n o -p o lity c zn y c h . P r z y k ła d o w o ró ż n ic a 2 0 - 3 0 ro z p ro w a d z o n y c h ra d io o d b io rn ik ó w ro c z n ie n ie m a w p ły w u n a o cen ę o p is y w a n y c h z ja w isk .
S K R K n a s z c z e b lu k ra jo w y m n ie d o c z e k a ł się o p ra c o w a n ia . N a to m ia s t do d z ia ła ln o ś c i S K R K O k r ę g u O ls z ty n n a w ią z y w a ła M a g d a le n a S z y d ło w s k a o p i s u ją c d z ia ła ln o ś ć R a d io w ę z ła O ls z ty ń s k ie g o3.
2 D z .U . z 1 9 5 0 n r 1 4 p o z . 1 3 0 .
3 M . S z y d ł o w s k a , R adiow ęzeł O lsztyń ski, u żytko w a p ro paganda, m edia elektroniczne w pow ojennych dziejach regionu, w : Pom iędzy k u ltu rą a kom unikow anie. S tu d ia z dziejów m ediów, O l s z t y n 2 0 1 0 , s . 3 6 - 4 0 .
Społeczny Komitet Radiofonizacji Kraju w Olsztynie (1948-1952). 3 5 9
Powstanie Społecznego Komitetu Radiofonizacji Kraju
T ra d y c je S K R K s ię g a ją 1939 r., k ie d y to z w o ła n o I W a ln y Z ja z d D e le g a tó w ro z p o c z ę ty m s z ą c e le b ro w a n ą p rz e z sa m e g o b is k u p a polow ego J ó z e fa G a w lin ę w K a p lic y B is k u p ie j K u r ii P olow ej. N a u ro c z y s to ś c i in a u g u ra c y jn e j p o ja w ił się m .in . w ic e m in is te r p o c z t i te le g r a fó w - T a d e u s z A rg a s iń s k i, p r e ze s R a d y N a d z o rc z ej P o lsk ie g o R a d ia - A n to n i K rz y c z k o w sk i, s z e f p r o p a g a n d y O b o z u Z je d n o c z e n ia N a ro d o w e g o - T a d e u s z Z e n c z y k o w sk i, w ysocy u r z ę d n ic y m in is te r ia ln i, n a c z e ln y d y r e k to r P o lsk ie g o R a d ia - K o n ra d L ib ic k i4, le g io n is ta , p ó ź n ie js z y w sp ó łz a ło ż y c ie l I n s t y t u t u P iłs u d s k ie g o w L o n d y n ie i r e d a k to r p ie rw s z y c h to m ó w „ N iep o d leg lo ści”5 .
W lis to p a d z ie 1945 r. p o w o ła n o p o w o je n n y K ra jo w y K o m ite t S K R K , a fo r m a ln ie - z a p e w n e w s ty d liw ie n ie e k s p o n o w a n o te g o f a k t u - r e a k ty w o w a n o p rz e d w o je n n y . P ie rw s z y m p re z e s e m z o s ta ł j e d e n z lid e ró w S tr o n n ic tw a D e m o k ra ty c z n e g o , p o se ł do K R N p ie rw s z y p r e z e s S ą d u N a jw y ż sz e g o (do 19 5 6 r.) W a c ła w B a rc ik o w s k i, k tó r y w S K R K n ie z a p is a ł się a k ty w n o ś c ią . D z ia ła ln o ś ć S K R K p r z y p a d ła n a a p o g e u m s ta lin iz a c ji P o ls k i6.
O d p ołow y 1948 r. p re z e s e m z o s ta ł lu d o w ie c (ZSL), m in is te r ro ln ic tw a i re fo rm ro ln y c h J a n D ąb -K o cio ł, k tó r y p e łn ił sw o ją fu n k c ję do k o ń c a i s t n i e n i a SK R K . P ie rw s z e w o jew ó d zk ie in s ta n c je S K R K p o w s ta w a ły s a m o r z u tn ie ju ż od 1945 r., w lis to p a d z ie 1945 r. n a P o m o rz u , w 19 4 6 r. w Ł o d zi o ra z L u b lin ie 7. J e d n a k z o rg a n iz o w a n a d z ia ła ln o ś ć Z a r z ą d u G łó w n eg o S K R K , w o m a w ia n y m z a k r e s ie , ro z p o c z ę ła się od II z ja z d u , k tó r y obył się 23 m a ja 1948 r. i u c h w a li! s t a t u t o m a w ia n e g o s to w a rz y s z e n ia .
C elem d z iałaln o ści o p isy w an ej o rg a n izacji uczyniono: p o krycie całego k ra ju sie c ią rad io fo n ii przew odow ej, p o p ie ra n ie rad io fo n ii lam pow ej i detek to ro w ej, b u d o w ę i p rz e b u d o w ę lin ii ra d io fo n iczn y ch , b u d o w ę ra d io w ęz łó w z w łaszcza w P G R -a c h i sp ó łd z ie ln ia c h p ro d u k cy jn y c h , rad io fo n izację Z iem Z a ch o d n ich i P ó łnocnych, sz k o len ie o b słu g i tech n iczn ej radiow ęzłów . „G łów nym z a d a n ie S K R K to m o b ilizo w an ie w y siłk u społecznego zm ierzająceg o do p r z y s p ie s z e n ia
4 A A N , Z b ió r d o k u m e n t ó w lu ź n y c h , s y g n . 8 9 , t. II. 3 1 , k . 2 . S p r a w o z d a n i e z P i e r w s z e g o W a ln e g o Z ja z d u D e l e g a t ó w S p o łe c z n e g o K o m i t e t u R a d io f o n iz a c j i K r a ju z 2 9 I 1 9 3 9 r. 5 A r c h iw u m I n s t y t u t u J ó z e f a P i ł s u d s k i e g o w A m e r y c e , z e s p ó ł A r c h iw u m p u ł k o w n i k a K o n r a d a L ib ic k ie g o , z e s p ó ł a r c h i w a l n y n r 1 1 8 , t. 1 - 1 3 . 6 N p .: b r u t a l n e w y e l i m i n o w a n i e p a r t i i o p o z y c y jn y c h , p r z e j ę c ie w ł a d z y p r z e z B o l e s ł a w a B i e r u t a p o o s t a t e c z n y m o d s u n i ę c i u W . G o m u łk i o d w ł a d z y ( P l e n u m K C 1 0 V I I I 1 9 4 9 r.), m i a n o w a n i e K . R o k o s s o w s k ie g o n a m i n i s t r a o b r o n y n a r o d o w e j 6 X I 1 9 4 9 ), p o w s t a n i e P Z P R ( 1 5 - 2 1 X II 1 9 4 8 - Z ja z d Z j e d n o c z e n io w y / u n if ik a c j a ż y c i a p o li t y c z n e g o ( p o w s t a n i e Z S L - 1 9 4 9 ), r o z w i ą z a n i e S t r o n n i c t w a P r a c y (9 V I I I 1 9 5 0 ) , p o w o ła n ie Z M P ( 2 0 - 2 2 V I 1 9 4 8 ), C R ZZ ( 1 - 6 V I 1 9 4 9 ) , p r z y j ę c i e k o n s t y t u c j i P R L ( 2 2 V I I 1 9 5 2 ) , w p r o w a d z e n i e s o c r e a l i z m u w l i t e r a t u r z e (I Z ja z d Z w ią z k u Z a w o d o w e g o L i t e r a t ó w P o l s k i c h 2 0 - 2 3 I 1 9 4 9 ). P o d o b n ie p r o c e s y u n if ik a c y j n e w g o s p o d a r c e : p r z y j ę c ie z a ł o ż e ń p l a n u s z e ś c i o l e t n i e g o ( 3 0 V 1 9 2 9 ), u t w o r z e n i e P G R ( 1 2 II 1 9 4 9 ), p o w o ła n ie C e n t r a ln e g o Z w ią z k u S p ó łd z ie lc z e g o (2 1 V 1 9 4 8 ), e tc .
ra d io fo n iz a c ji [...] p rz e d e w s z y s tk im n a w si, [...] b y sz k o ły m ia ły n ie ty lk o r a d io o d b io rn ik i a le i g ło ś n ik i w k la s a c h , a d a p te r y i m ik ro fo n y ”8. P r a k ty c z n ie p o z a a g ita c ją i z b ie r a n ie m śro d k ó w d z ia ła ln o ś ć S K R K m ia ła p o le g a ć n a p r z e k a z y w a n i u m ie s z k a ń c o m i i n s t y t u c j o m r a d io o d b io r n ik ó w p o z y s k a n y c h z O kręgow ej D y re k cji P o c z t i T eleg rafó w (O D P iT ), b u d o w a n ie sieci ra d io fo n ic z n e j w o p a rc iu o „ a m a to rs k ie siły s p o łe c z n e ” i P a ń s tw o w e P rz e d s ię b io rs tw o R a d io fo n iz a c ji K r a ju (P P R K ). C e n tr a ln ie p la n o w a n o te ż sz k o le n ie m ło d y c h ra d io a m a to ró w , z a k ła d a n ie la b o ra to rió w , a n a w e t b u d o w ę w ła sn e g o g m a c h u .
D z ia ła ln o ś ć m e r y to r y c z n a o ra z b iu r o w a S K R K w o k rę g a c h f in a n s o w a n a b y ła z su b w e n c ji p a ń s tw o w e j, a ta k ż e d o ta c ji p r z e s y ła n e j p rz e z : Z a r z ą d G łó w n y S K R K , p r e z y d ia r a d n a ro d o w y c h , z a k ła d y p ra c y o ra z z fu n d u s z y sp o łe c z n y c h p o ch o d zący ch : ze s k ła d e k , w p iso w eg o , z b ió re k u lic z n y c h , zab aw , im p re z a rty s ty c z n y c h , k o n c e rtó w , ro z p ro w a d z a n y c h ce g ie łe k . N a 1953 r. p la n o w a n o p o z y s k a n ie śro d k ó w z S F O K iS n a z a k u p 100 o d b io rn ik ó w d la sz k ó ł9. Z a p r z y k ła d f in a n s o w a n ia i d z ia ła ń o m a w ia n e g o s to w a r z y s z e n ia n ie c h p o s łu ż ą d o ch o d y i w y d a tk i ZO S K R K O ls z ty n z 1949 r. T ab ela 1. D o c h o d y i w y d a tk i SKRK O lszty n w 1949 r. W y s z c z e g ó ln ie n ie D o c h o d y W y d a tk i w z ło t y c h W p is o w e i w y m i a n a l e g i t y m a c j i 1 8 4 1 4 0 S k ła d k i c z ł o n k o w s k ie 4 9 3 8 0 6 W p ły w y z r a d io f o n iz a c j i „ t e r e n u ” 4 5 0 0 0 0 0 4 5 0 0 0 0 0 W p ły w y z r a d io f o n iz a c j i s z k ó l i ś w i e t l i c 1 3 9 6 3 5 8 2 11 1 8 1 2 2 8 W p ły w y z r a d io f o n iz a c j i m i e s z k a ń r o b o t n ic z y c h 7 8 7 0 0 1 2 2 0 0 0 D o b r o w o ln e o fia r y 1 6 6 5 3 I m p r e z y w ł a s n e 7 7 2 1 0 4 S u b w e n c j e p a ń s t w o w e 8 7 7 4 6 1 0 S u b w e n c j e s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o 1 7 8 8 4 8 0 D o ta c ja Z a r z ą d u G łó w n e g o 4 7 0 0 0 0 0 W y d a t k i o s o b o w e 4 1 7 7 3 0 W y d a t k i r z e c z o w e 7 3 9 8 7 Z a k u p i n w e n t a r z a 8 8 5 6 0 W y j a z d y s łu ż b o w e 3 7 8 4 6 O d p is y w p is o w e n a r z e c z Z G 1 0 5 4 1 0 O d p is y c z ę ś c i s k ła d e k n a r z e c z Z G 1 7 6 2 0 5 W y c h o w a n ie s p o łe c z n e 1 9 9 8 W y d a w n i c t w a w ł a s n e 6 0 R ó ż n e 3 6 0 0 R a z e m 3 5 2 6 5 7 1 5 1 6 7 0 8 6 2 4 O p r a c o w a n ie a u t o r a n a p o d s t a w i e : B u d ż e t Z a r z ą d u O k r ę g u 1 9 4 9 — 5 1 . A P O l s z t y n , 5 6 2 I I, t . 2 5 , k 5 —7. 8 A P O ls z t y n 5 6 2 , t. 3 5 , k .5 . P r o to k ó ł z d a w c z o -o d b io r c z y S K R K s p o r z ą d z o n y d n ia 2 5 I 1 9 5 3 r. 9 A P O ls z t y n , 5 6 2 I I , t. 4 , k . 7 . P r o to k ó ł z z e b r a n ia P r e z y d iu m Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O ls z t y n i e , k t ó r e o d b y ło s i ę w d n i u 1 2 V I I 1 9 5 2 r.
Społeczny Komitet Radiofonizacji Kraju w Olsztynie (1948-1952). 3 6 1
Tworzenie olsztyńskiej struktury terenowej
N a m o cy s t a t u t u p o w o ły w a n o s t r u k t u r y w o jew ó d z k ie. W ła d z e k a ż d e g o o k rę g u s ta n o w iły : W a ln e Z g ro m a d z e n ie , k ilk u o so b o w y ( 5 - 7 osób) Z a r z ą d o ra z p ię c io o so b o w a K o m is ja R e w iz y jn a . W sp o só b ty p o w y d la ó w czesn ej p r a k ty k i k o m ite tó w s p o łe c z n y c h w y ło n io n o k o m isje : R a d io fo n ii S z k o ln e j, R ad io fo n iz a - cji T e re n u , P la n o w a n ia , P rz y s p o s o b ie n ia R ad io w e g o o ra z P ra s o w ą .
Z a r z ą d O k rę g u S p o łeczn eg o K o m ite tu R a d io fo n iz a c ji K r a ju w O ls z ty n ie z a w ią z a ł się 23 k w ie tn ia 1948 r. p o d p rz e w o d n ic tw e m w icew o jew o d y B o h d a n a W ila m o w sk ie g o 10. N ie r o z w in ą ł d z ia ła ln o ś c i, „ w sz a k n ie b y ły w n im r e p r e z e n to w a n e p a r tie p o lity c z n e ”, j a k o św iad czo n o p o d c z a s k o le jn e g o z e b ra n ie za ło ż y c ielsk ieg o , k tó r e obyło się 23 w r z e ś n ia 1948 r.
W e w rz e ś n io w y m s p o tk a n iu u c z e stn ic z y ło 12 osób: p rz e d s ta w ic ie le : P o l sk ieg o R a d ia „z c e n tr a li”, lo k a ln e j p r a s y („G łos L u d u ”, „Życie O ls z ty ń s k ie ”), W y d z ia łu K u ltu r y i S z tu k i P r e z y d iu m W R N , Z je d n o c z e n ia E n e rg e ty c z n e g o O k rę g u M a z u rs k ie g o (Z E O M ), P o c z ty P o lsk ie j (P P ), ZM P, P a ń s tw o w y c h N ie ru c h o m o śc i Z ie m s k ic h (P N Z ), Z w ią z k u S am o p o m o c y C h ło p sk ie j.
Z e b ra n ie p o p ro w a d z ił K a z im ie rz K o to w sk i, d y r e k to r O D P iT w O lsz ty n ie , k tó r y z o s ta ł p ie rw s z y m p re z e s e m . Z a s tę p c ą w y b ra n o d y r e k to r a Z E O M S t a n i s ła w a M o ssa k o w sk ie g o , s e k r e ta r z e m - Z b ig n ie w a W id liń sk ie g o . W s k ła d Z a r z ą d u w e sz li w sz y sc y o b ecn i. P rz e w o d n ic z ą c y K o to w sk i o św ia d c z y ł, iż z p r a s y d o w ie d z ia ł się o p o w ie rz e n iu m u fu n k c ji ty m c z a so w e g o p rz e w o d n ic z ąc e g o S K R K . W w y s tą p ie n iu o p o w ie d z ia ł się z a ro z p ro p a g o w a n ie m a k c ji i o rg a n iz o w a n ie m k ó ł te re n o w y c h . P r z e d s ta w ic ie l P o lsk ie g o R a d ia p o in fo rm o w a ł o i n s tr u k c ji d o ty c ząc ej ra d io fo n iz a c ji o ra z o i s tn ie n iu w w o je w ó d z tw ie 6 ra d io w ę złów i k o le jn y c h w s ta d iu m o rg a n iz a c ji.
23 w r z e ś n ia 1948 r. z o s ta ła w y ło n io n a K o m is ja R e w iz y jn a w s k ła d z ie J e ż e w s k i - n a c z e ln ik W y d z ia łu S p o łe c z n o -P o lity c z n e g o W R N , J a s i ń s k i - P N Z , F e lik s S ta c h a c z - Z w ią z e k Z aw odow y P ra c o w n ik ó w P o c z t i Telegrafów .
S p r a w a j e d n a k n ie s p o tk a ła się z z a in te r e s o w a n ie m o ls z ty ń s k ic h lid e ró w ży c ia p o lity c z n e g o i sp o łecz n eg o . N a k o le jn y m z e b r a n iu , z o rg a n iz o w a n y m 5 p a ź d z ie r n ik a 1948 r., m im o w y s ła n ia w ie lu z a p ro s z e ń , s ta w iło się 14 u c z e s t ników , n a co u s k a r ż a ł się p rz e w o d n ic z ąc y K o to w sk i. W ty m d n iu n a s tą p iło te ż o s ta te c z n e u k o n s ty tu o w a n ie się Z a rz ą d u . D o ju ż is tn ie ją c e g o d o k o o p to w a n o R y s z a r d a M a je w sk ie g o - Z M P ja k o z-cę s e k r e ta r z a , czło n k ó w Z a r z ą d u : P io tr a K ry c z a ło (W K P P R ), n ie id e n ty f ik o w a ln e g o z n a z w i s k a p r z e d s t a w i c i e l a Z E O M , A le k s a n d r a C y w iń sk ie g o z P o lsk ie g o R a d ia (P R ), P io tr a B u jw id a (PR ) i k ilk o ro z a s tę p c ó w c zło n k ó w Z a r z ą d u r e p r e z e n tu ją c y c h P N Z , L ig ę K o b iet, W y d z iał K u ltu r y i S z tu k i W R N , Z E O M ,
10 A P O l s z t y n 5 6 2 , t. 2 , k . 1. P r o to k ó ł n r 1 z p ie r w s z e g o p o s i e d z e n i a T y m c z a s o w e g o S p o łe c z n e g o K o m i t e t u R a d io f o n iz a c j i K r a ju w d n i u 2 3 I X 1 9 4 8 r.; A P O ls z t y n 5 6 2 , t. 1, k . 3. S p r a w o z d a n i e z d z i a ł a l n o ś c i Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O l s z t y n i e n a d z i e ń 3 1 X II 1 9 5 0 , z a w ie r a d a t ę 1 7 III 1 9 4 8 r.
P o w o ła n o K o m isje : R a d io fo n iz a c ji T e re n u , P la n o w a n ia , P rz y s p o s o b ie n ia R a d io w eg o , D y d a k ty k i i P ra s o w ą , a le n ie w y z n a c z o n o z n a z w is k p rz e w o d n i cz ą c y ch z p o w o d u m a łe j lic zb y u c z e s tn ik ó w z e b r a n ia . P o tw ie rd z o n o s k ła d K o m isji R ew iz y jn ej p o w o łan e j 23 w r z e ś n ia . Z u w a g i n a ry c h łe z d e k o m p le to w a n ie się K R - p o z o s ta ł ty lk o S ta c h a c z - Z a r z ą d o m ija ją c p ro c e d u ry s t a t u t o w e 25 s ty c z n ia 1950 r. d o k o o p to w a ł J u l i u s z a M a le w sk ie g o i H e n r y k a N a le - w a j k a ( p r e z e s Z N P ), k t ó r z y z g o d z ili s ię u c z e s tn ic z y ć w p r a c a c h ja k o cz ło n k o w ie z a s tę p c z y11 . S k ła d y ilo ścio w e i o sobow e o rg a n ó w s ta tu to w y c h
w o k rę g u o ls z ty ń s k im z m ie n ia ły się c z ęsto i n a d e r p rz y p a d k o w o , b e z s p e łn ie n i a z a p isó w s ta tu to w y c h .
P o s ta n o w io n o , że p ra c o w n ik ó w do S K R K s k ie r u ją : K u r a to r iu m O k rę g u S z k o ln e g o , W R N i Z S C H , a lo k a lu u ż y c z y ł o ls z ty ń s k i ra d io w ę z e ł P R1 2 . N a s tę p n e z e b r a n ie odbyło się po p ó łro c z n e j p r z e rw ie 28 k w ie tn ia 1949 r .13
O rg a n iz o w a n ie S K R K w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń s k im m u s ia ło ro z w ija ć się o p ie sz a le , sk o ro 2 2 lis to p a d a 1948 r. Z a r z ą d zw ró cił się do, u rz ę d u ją c e g o od 6 p a ź d z ie r n ik a , w o jew o d y o ls z ty ń s k ie g o M ie c z y s ła w a M o c z a ra z p r o ś b ą o z a m ie s z c z e n ie w W o jew ó d zk im D z ie n n ik u U rz ę d o w y m z a r z ą d z e n ia o p o w o ła n i u w p o w ia ta c h o d d z ia łó w S K R K . W k o n s e k w e n c ji 18 s ty c z n ia 1949 r. w o je w o d a p o le c a ł z w o ła n ie w p o ro z u m ie n iu z p rz e w o d n ic z ą c y m i p o w ia to w y c h czy m ie js k ic h r a d n a ro d o w y c h z e b r a ń o rg a n iz a c y jn y c h S K R K w t e r e n ie . R ó w n o le g le d y r e k to r O D P iT w O ls z ty n ie w y d a ł in s tr u k c ję p o d le g ły m u rz ę d o m , z o b o w ią z u ją c p ra c o w n ik ó w do n a w ią z y w a n ia k o n ta k tó w z p r z e d s ta w ic ie la m i S K R K . S ta r o s to w ie w o d p o w ie d z i g o rliw ie in fo rm o w a li w ojew o d ę i d y re k c ję O P iT o p o w o ła n iu lic z n y c h osobow o k o m ite tó w p o w ia to w y c h1 4
w p is m a c h ty p u : „W w y k o n a n iu p o le c e n ia O b. W ojew ody O ls z ty ń s k ie g o [...] w p o d p is ie H e n r y k K o z a rz e w s k i, w ic e s ta r o s ta p o w ia to w y p is k i”1 5.
P o d s ta w o w ą j e d n o s t k ą o r g a n iz a c y jn ą S K R K n a te r e n ie w o je w ó d z tw a u c z y n io n o o d d z ia ł o b e jm u ją c y t e r e n p o w ia tu lu b m i a s t a w y d zielo n eg o , k tó r e m u p o d le g a ły śro d o w isk o w e k o ła . W efe k c ie p o w o ła n o 17 je d n o s te k w m ia s ta c h p o w ia to w y c h - do k o ń c a k w ie tn ia 1949 r. p o w o łan o n a te r e n ie w o je w ó d z tw a o d d z ia ły p o w ia to w e w : B is k u p c u , G iż y c k u , I ła w ie , K ę tr z y n ie , L id z b a r k u W a rm iń s k im , N idzicy, p o w ia to w y i m ie js k i w O ls z ty n ie , O s tró d z ie , P a s łę k u , P is z u , S z c z y tn ie , W ęg o rzew ie. A le p r a k ty c z n e d z ia ła n ie ro z p o c z ę ła ty lk o k o m ó rk a w O lsz ty n ie . 11 A P O l s z t y n 5 6 2 II, t. 1 5 , k . 1. P r o t o k ó ł n r 1 z p o s i e d z e n i a K o m i s ji R e w iz y j n e j Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O l s z t y n i e z d n i a 2 4 II 1 9 5 0 r. 12 A P O l s z t y n 5 6 2 , t. 2 , k . 4 . P r o to k ó ł n r 2 z p o s i e d z e n i a Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o S K R K w d n i u 5 X 1 9 4 8 r. 13 A P O l s z t y n 5 6 2 , t. 2 , k . 6 - 1 5 . P r o to k ó ł n r 3 z p o s i e d z e n i a Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o S K R K w d n i u 2 8 I V 1 9 4 9 r. 14 A P O ls z t y n 5 6 2 II, t. 1 2 , k . 5 5 . N p . „D o S p o łe c z n e g o K o m it e tu R a d io fo n iz a c ji K r a ju , Z a rz ą d O k r ę g u w O l s z t y n i e - D y r e k c j a P o c z t i T e le g r a fó w w O l s z t y n i e ”, w p o d p is ie s t a r o s t a p a s łę c k i. 15 A P O l s z t y n 5 6 2 I I, t. 1 2 , k . 5 7 .
16 131 placówek S K R K w naszym województwie, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 1 9 6 , 2 0 V I I 1 9 4 9 ;
Społeczny Komitet Radiofonizacji Kraju w Olsztynie (1948—1952). 3 6 3
Najważniejsze przejawy działalności SKRK 1949-1952
W lip c u 1949 r. „ T ry b u n a L u d u ” in fo rm o w a ła o 131 p la c ó w k a c h S K R K , a „Zycie O ls z ty ń s k ie ” o 114 k o ła c h i 17 o d d z ia ła c h p o w ia to w y c h 16, w zy w a ją c do w s tę p o w a n ia w s z e re g i S K R K , k tó r e — j a k d e k la ro w a n o — z rz e s z a ło 500 członków . Z d o k u m e n ta c ji a r c h iw a ln e j w y n ik a , że o b ie g a z e ty z n a c z n ie w y o l b rz y m ia ły liczb ę k ó ł i członków . A by z o s ta ć c z ło n k ie m s to w a r z y s z e n ia n a le ż a ło u iś c ić w p iso w e, k tó r e w y n o siło 50 zł i o p ła c a ć s k ła d k ę m ie s ię c z n ą w w y so k o ści 20 zł. W g r u d n iu 1948 r. c h le b ż y tn i k o s z to w a ł 35 zł z a k ilo g ra m , c u k ie r 182 z ł17. Co ty s ię c z n e m u c z ło n k o w i o b ie c y w a n o g ło ś n ik m ie s z k a n io w y w a r to ści 3 6 0 0 zł. R z u co n o h a s ło „ K aż d y r a d io a b o n e n t — c z ło n k ie m S K R K ”18.
D u ż e n a d z ie je p o k ła d a n o w z a a n g a ż o w a n iu pocztow ców , k tó r z y „d o b ro w o ln ie ” p o d ję li się w e rb o w a n ia c zło n k ó w p rz y o k a z ji z b ie r a n ia o p ła t a b o n a - m e n to w y c h 19. L id e ró w n a g r a d z a n o : „ listo n o sz w ie js k i u r z ę d u po czto w eg o w M o rą g u , p rz o d o w n ik p ra c y n a p o lu c z y te ln ic tw a c z a s o p is m n a w si, ty s ię c z n y c z ło n e k S K R K o tr z y m a ł g ło ś n ik ra d io w y ”20. D r u g a g r u p a , od k tó re j o c z e k iw a n o w s p a rc ia , to n a u c z y c ie le , a z w ła sz c z a k ie ro w n ic y szk ó ł. P o d c z a s d w u d n io w e j k o n fe re n c ji d la n a u c z y c ie li p o w ia tu o ls z ty ń s k ie g o je d n y m z h a s e ł u c z y n io n o re p o lo n iz a c ję i ra d io fo n iz a c ję , co w ra z z p o z o s ta ły m i c e la m i m ia ło słu ż y ć „ w y c h o w a n iu m ło d z ie ż y w d u c h u p a tr io ty z m u i p ro le ta ria c k ie g o in te r n a c jo n a liz m u w o p a rc iu o Z w ią z e k R a d z ie c k i i p a ń s tw a d e m o k ra c ji lu d o w e j”21. Z a a k ty w n o ś ć a g ita c y jn ą , a ta k ż e za ro z p r o w a d z a n ie zn aczk ó w , g ło śn ik ó w p e d a g o g o m o b ie c y w a n o n a g ro d y w p o s ta c i ra d io o d b io r n ik a 22. „ N a c z e ln ik U .P. S z c z y tn o w sp ó ln ie z k ie ro w n ik ie m w y d z ia łu o ś w ia ty r o z p ro w a d z ili k ilk a d z ie s ią t s z tu k d e te k to ró w ”23.
O ls z ty ń s k i S K R K m ó g ł m ie ć p o le do d z ia ła n ia . W w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń s k im n a d z ie ń 31 g r u d n ia 1948 r o k u z a re je s tr o w a n o 16 177 ra d io a b o n e n tó w w ty m 13 131 w m ia s ta c h i 3 0 4 6 n a w sia c h . W p ie rw s z y m i d r u g im w y p a d k u d a w a ło to w o je w ó d z tw u o s ta tn ie m ie jsc e w k r a ju , w w y p a d k u w si — p r z e d
16W szystkie zelektryfikow ane szkoły i świetlice otrzym ają w tym roku radioodbiorniki,
„Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 1 8 4 , 7 V I 1 9 4 9 .
17 R o c z n ik S t a t y s t y c z n y 1 9 4 9 , t a b e l a 3 0 , C e n y d e t a l i c z n e n ie k t ó r y c h a r t y k u łó w ż y w n o ś c i o w y c h w m i a s t a c h w o j e w ó d z k ic h , W a r s z a w a 1 9 5 0 , s. 111.
18W szystkie zelektryfikow ane szkoły i świetlice otrzym ają w tym roku radioodbiorniki,
„ Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 1 9 8 , 2 1 V I I 1 9 4 9 .
19Pocztowcy przodują w w erbowaniu członków SK RK , „Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 3 8 9 , 11 V I 1 9 4 9 ; Pocztowcy werbują członków do K om itetu Radiofonizacji Kraju, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 1 6 3 , 1 6 V I 1 9 4 8
20Tysięczny członek S K R K otrzym ał głośnik radiowy, „ T ry b u n a L u d u ”, n r 2 0 6 , 3 0 V II 1 9 4 9 .
21W d uchu p a trio tyzm u i internacjonalizm u postanowiło wychować m łodzież nauczyciel stwo pow. Olsztyńskiego, „ Z y cie O l s z t y ń s k i e ” n r 2 5 4 , 1 0 X 1 9 4 9 ; D zień O lsztyna, ib i d e m , n r 2 7 3 , 4 X 1 9 4 9 .
22 P r o to k ó ł z z e b r a n ia P r e z y d iu m Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O ls z t y n i e , k t ó r e o d b y ło s ię w d n i u 1 9 V I 1 9 5 2 , A P O ls z t y n , 5 6 2 I I , t. 4 , k . 4.
o s ta tn ie p r z e d w o je w ó d z tw e m b ia ło s to c k im 24. P r a s a m o b iliz u ją c o u b o le w a ła n a d n a jn iż s z y m s t a n e m z r a d io f o n iz o w a n ia w o je w ó d z tw a o ls z ty ń s k ie g o : 38 p u n k tó w o d b io ru ra d io w e g o n a 1000 m ie sz k a ń c ó w , p o d c z a s g d y d la g d a ń sk ieg o w s k a ź n ik t e n w y n ió sł 69, p o z n a ń s k ie g o - 50 a w a rs z a w s k ie g o - 4 8 25. Z o rg a n iz o w a n ą d z ia ła ln o ś ć S K R K w O ls z ty n ie r o z w in ą ł od 1 k w ie tn ia 1949 r., k ie d y to u ru c h o m io n o b iu ro , w k tó r y m z o s ta ł z a tr u d n io n y A le k s a n d e r C y w iń sk i, p ro w a d z ą c y k się g o w o ść, k a n c e la r ię i m a g a z y n . O d 1 s ty c z n ia 1950 r. p ra c ę p o d ją ł S ta n is ła w T e jm a n , k tó r y z a ło ż y ł k się g o w o ść s y s te m u „ a m e r y k a n k a ”. B iu ro m ie śc iło się s e k r e ta r ia c ie d y r e k to r a O D PiT . P r a k ty c z n ie o z n a c z ało to z a p e w n e d o d a tk o w y e t a t d la te j in s ty tu c ji.
Z a n a liz y p r a c S K R K w y n ik a ją d w a p r io r y te ty w ra d io fo n iz a c ji w o je w ó d z tw a : po p ie rw s z e - sz k o ły i in n e p la c ó w k i o św ia to w e , po d ru g ie - sp ó ł d z ie ln ie p ro d u k c y jn e i P G R -y, a w d a lsz e j k o le jn o śc i in n e in s ty tu c je i a b o n e n c i p r y w a tn i. W r o k u sz k o ln y 1 9 4 8 /1 9 4 9 w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń s k im fu n k c jo n o w a ły 9 4 4 sz k o ły o g ó ln o k sz ta łc ą c e s to p n ia p o d sta w o w e g o , w ty m 40 w m ia s ta c h i 9 0 4 n a w sia c h , do k tó ry c h u c z ę sz c za ło 7 6 ,1 ty s . u czniów , 16,5 ty s . w m ia s ta c h i 5 9 ,6 ty s . n a w s ia c h 26.
P rz y ję to a m b itn e p la n y . N a ro k 1949 p rz e w id y w a n o z a ło ż e n ie 4 0 0 0 g ło ś n ik ó w m ie s z k a n io w y c h , p rz e p ro w a d z e n ie 2 2 7 k m lin ii ra d io fo n ic z n y c h o ra z z ra d io fo n iz o w a n ie 150 szk ó ł, 100 ś w ie tlic , p rz e d s z k o li i d o m ó w d z ie c k a . P r z y ję to z a s a d ę , że n p . s z k o ła , k t ó r a w p ła c iła n a k o n to P K O 10 000 zł o trz y m y w a ł a s u b w e n c ję 12 ty s . z fu n d u s z ó w S K R K . N a t e n cel Z a r z ą d O k rę g u o trz y m a ! j e d e n m ilio n z ło ty c h z Z a r z ą d u G łó w n eg o z z a p o w ie d z ią p o w ię k s z e n ia tej k w o ty do 3 m ln 27. W rz e c z y w isto śc i od k w ie tn ia 1949 r. do 2 4 lu te g o 1950 r. n a p o w y ż sz y cel u d z ie lo n o s u b w e n c ji szk o ło m , św ie tlic o m , ZM P, Z S C H , d o m o m d z ie c k a , b u rs o m , in te r n a to m , p rz e d s z k o lo m się g a ją c y c h po 25 0 0 0 zł - w s u m ie 3 0 0 6 4 5 2 zł28. Z a r z ą d O k r ę g u a m b itn ie p la n o w a ł z w e rb o w a n ie 5 ty s ię c y czło n k ó w o p ła c a ją c y c h s k ła d k i, ro z p ro w a d z e n ie z n a c z k ó w - c e g ie łe k , k tó r e e m ito w a ł Z a r z ą d G łó w n y - n a k w o tę 4 m ln . zł, a ta k ż e s p r z e d a w a n ie g ło śn ik ó w n a ra ty . P o tr z e b y ra d io fo n iz a c y jn e sz a c o w a n o n a 9 m ln zł29.
24 R o c z n ik S t a t y s t y c z n y 1 9 4 9 , t a b e l a 6 7 , R a d io a b o n e n c i, W a r s z a w a 1 9 5 0 , s . 2 2 9 .
25To stanowczo za mało. 38 głośników na 1000 mieszkańców. M usim y zradiofonizowac nasze województwo, „Ż y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 1 6 1 , 3 V I 1 9 4 9 .
26 R o c z n ik S t a t y s t y c z n y 1 9 4 9 , t a b e l a 9 , S z k o ły p o d s t a w o w e s t o p n i a o g ó ln o k s z t a łc ą c e g o , W a r s z a w a 1 9 5 0 , s. 2 0 4 .
27Zawieszono 4.200 głośników radiowych w świetlicach i wsiach woj. Olsztyńskiego, „ Ż ycie O l s z t y ń s k i e ”, n r 3 0 6 , 6 X I 1 9 4 9 . 28 A P O l s z t y n 5 6 2 II, t. 1 2 , k . 2 8 . P r o t o k ó ł n r 1 z p o s i e d z e n i a K o m i s ji R e w i z y j n e j ... ib id e m ; N a t o m i a s t p r e z e s D r a m i ń s k i o ś w i a d c z y ł, z e P r e z y d i u m W R N p r z e z n a c z y ło 3 3 0 0 0 0 0 z ł n a r a d io fo n iz a c j ę ś w i e t l i c s p ó ł d z i e l n i p r o d u k c y jn y c h z k r e d y t ó w R a d y P a ń s t w a p r z e z n a c z o n y c h n a c e l e k u l t u r a l n o - o ś w i a t o w e , S p r a w o z d a n i e z i n s p e k c j i Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o S K R K w O l s z t y n i e p r z e p r o w a d z o n e j p r z e z g łó w n e g o i n s p e k t o r a Z a r z ą d u G łó w n e g o S K R K S t e f a n a K u b e c k i e g o w o b e c n o ś c i k i e r o w n i k a b iu r a Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o o b . C y w iń s k ie g o A l e k s a n d r a (2 7 i 2 8 X 1 9 5 0 ).
Społeczny Komitet Radiofonizacji Kraju w Olsztynie (1948-1952). 3 6 5 W p a ź d z ie r n ik u te g o ż r o k u z a p o w ie d z ia n o ra d io fo n iz a c ję s z p ita la n a około 45 0 ty s . zł, p o c h o d z ą c y c h „częściow o z fu n d u s z ó w s z p ita ln y c h , częściow o z o fia rn o ś c i p u b lic z n e j”, z a p o c z ą tk o w a n e j p rz e z koło Z w ią z k u Z aw odow ego P ra c o w n ik ó w S łu ż b y Z d ro w ia w U rz ę d z ie W o jew ó d zk im 30.
N ie tr u d n o w y d e d u k o w a ć i n s t r u m e n t a l n y c h a r a k t e r ra d io fo n iz a c ji w z a m ia r a c h w ła d z y lu d o w ej. „ R a d io fo n ia p o ls k a w ra z z ra d io fo n ia m i k ra jó w d e m o k ra c ji lu d o w ej i Z w ią z k u R a d z ie c k ie g o g ło si w s z y s tk im lu d z io m p r a c y id e e s o c ja liz m u i b r a t e r s t w a n a ro d ó w , p ro w a d z i n i e u s t a n n ą w a lk ę z k ła m liw ą p r o p a g a n d ą p a ń s tw b lo k u za c h o d n ie g o i k rz y ż u je n ie c n ą ro b o tę p o d ż e g a c zy w o je n n y c h ”. A u d y c je z a g ra n ic z n e k ra jó w k a p ita lis ty c z n y c h w y k o rz y s ty w a n e s ą ja k o n a r z ę d z ie p o d ż e g a n ia w o je n n e g o , z a ś a u d y c je P o lsk ie g o R a d ia [... ] do w a lk i o p okój, w a lk i to czo n ej p rz e z c a ły ś w ia t p o s tę p u z im p e ria liz m e m a m e r y k a ń s k im . D o c e n ia ją c w p e łn i d o n io s łą ro lę r a d i a w k s z ta łto w a n iu ś w ia to p o g lą d u so c ja listy c z n e g o , S p o łe c z n y K o m ite t R a d io fo n iz a c ji K r a ju p r a g n ie , a b y w P o lsce L u d o w ej n ie było a n i je d n e g o n ie z ra d io fo n iz o w a n e g o m ie s z k a n ia , w si, o s ie d la ro b o tn ic z e g o , szkoły, św ietlicy, s z p ita la , d o m u s ie ro t, z a k ła d u fa b ry c z n e g o ”31. W p o d o b n y m to n ie p is a ła p r a s a :„g ło śn ik m ie s z k a n io w y to n ie ty lk o ro z ry w k a , a le m ą d r y d o ra d c a , in f o r m a to r i a g i t a t o r 32. P l a n sz e śc io le tn i p rz e w id y w a ł z w ię k sz e n ie liczby ra d io a b o n e n tó w do 3 m ln , z teg o 1,5 m ln z o d b io rn ik a m i la m p o w y m i i 1,5 m ln z g ło ś n ik a m i33.
N a p le n u m Z a r z ą d u O k rę g u 30 lip c a 1949 r. szczycono się 75 zra d io fo n i- z o w a n y m i s z k o ła m i, 4 4 ś w ie tlic a m i, 2 p rz e d s z k o la m i, ty lo m a d o m a m i d z ie c k a i u n iw e r s y te ta m i lu d o w y m i, j e d n ą b u r s ą o ra z p o n a d 100 „ p u n k ta m i z ra - d io f o n iz o w a n y m i” w r ó ż n y c h m ie js c o w o ś c ia c h - n a jw ię c e j w p o w ie c ie o ls z ty ń s k im . W p o r ó w n a n iu z w yżej p o d a n y m i d a n y m i s ta ty s ty c z n y m i d o ty c z ą c y m i szk ó ł, lic zb y n ie im p o n u ją . N a n a jb liż s z y o k re s p la n o w a n o „zradiofo- n iz o w a n ie o d b io r n ik a m i sie c io w y m i p o z o s ta ły c h sz k ó ł z e le k try f ik o w a n y c h i ro z p ro w a d z e n ie w ię k sz e j ilo ści o d b io rn ik ó w b a te r y jn y c h , r o z s z e r z e n ie a k c ji z a k ła d a n ia w s p rz e d a ż y r a ta ln e j g ło śn ik ó w m ie sz k a n io w y c h d la p ra c o w n ik ó w ko lei, p oczty o ra z zw ró ce n ie u w a g i n a n a le ż y te w y k o rz y s ta n ie ra d io o d b io rn i k ó w p r z e z s z k o ły ”34. O z a p o w ie d z ia c h in fo rm o w a ło „Zycie O ls z ty ń s k ie ”: „w sz y stk ie z e le k try fik o w a n e szk o ły i św ie tlic e o trz y m a ją ra d io o d b io rn ik i do
30K ażdy chory ze słuchaw ką na uszach. S zp ita l woj. w O lsztynie będzie zradiofonizowa- n y ”,„Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 2 7 9 , 1 5 IX 1 9 4 9 .
31 A P O l s z t y n 5 6 2 , t. 1, k . 3 . S p r a w o z d a n i e z d z i a ł a l n o ś c i Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O l s z t y n i e n a d z i e ń 3 1 X II 1 9 5 0 r.
32 t a g , R adiofonia przewodow a w ażnym czynnikiem wychowania m a s, „ G ło s O l s z t y ń s k i ”, n r 6 6 , 1 6 X 1 9 5 1 .
33M a być 3 m ln abonentów. T ydzień R adiofonizacji rozpoczęty. „ Z y c ie B i a ł o s t o c k i e ”, n r 2 6 4 , 2 5 X 1 9 4 9 .
34 P r o t o k ó ł n r 6 z p l e n a r n e g o z e b r a n ia Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o S K R K w d n i u 3 0 V II 1 9 4 9 r., A P O l s z t y n 5 6 2 , K s i ą ż k a p r o to k o łó w , s. 2 8 - 4 8 ; S K R K radiofonizuje szkoły i świetlice, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 2 1 4 , 4 .V I I I .1 9 4 9 ; 166 szkół i zakładów oświatowo wychowawczych zradiofonizowano w woj. o lsztyń skim , „Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 2 1 4 , 6 V II I 1 9 4 9 ; Plenarne zebranie Z O S K R K ,
k o ń c a 1949 ro k u , a n a w s ia c h i w o s ie d la c h m ie s z k a n io w y c h z o s ta n ie z a in s ta lo w a n y c h ok. 4 0 0 0 ty c h a p a r a tó w ”35.
W e d łu g s p r a w o z d a n ia K o m isji R e w izy jn ej do 2 4 lu te g o 1950 r. zrad io fo - n iz o w a n o 330 p u n k tó w o św ia to w o -w y c h o w a w c zy c h , tj. szk ó ł, ś w ie tlic , p r z e d szk o li. O p ró cz te g o ro z p ro w a d z o n o 6 o d b io rn ik ó w b a te r y jn y c h d la szk ó ł nie- z e le k try fik o w a n y c h . W a rto ś ć ra d io o d b io rn ik ó w ro z d y s p o n o w a n y c h n a d z ie ń 31 g r u d n ia 1949 r. w y n io s ła 1 1 1 8 1 2 2 8 zł, a w s ty c z n iu 1950 r. 4 2 0 4 4 0 0 zł. O d b io rn ik A g a C k o sz to w a ł w 1950 r. 50 000 zł, P io n ie r b a te r y jn y 25 000, ty leż sa m o P io n ie r sieciowy. O d b io rn ik T a liz m a n 15 000 zł, g ło śn ik 36 0 0 —3880 zł36. B e z p ła tn ie p rz y d z ie lo n o 4 0 s z t u k o d b io rn ik ó w w ty m 2 0 k u u c z c z e n iu 70 le c ia u ro d z in g e n e r a lis s im u s a S ta lin a , 8 ja k o n a g r o d y p o d c z a s f e s tiw a lu m u z y k i, t a ń c a i p ie ś n i ra d z ie c k ic h , 3 ja k o p r e m ie d la a k ty w is tó w w T y g o d n iu S K R K .
D z ia ła n ia s t r u k t u r w ojew ódzkich w s p ie ra ł ZG SK R K , k tó ry 22 lip c a 1949 r. p o s ta n o w ił p rz y z n a ć 2 0 0 0 o d b io rn ik ó w d la całeg o k r a ju , z a le c a ją c d y s tr y b u cję p r z y w s p ó łp ra c y „z p a r t i a m i p o lity c z n y m i, z w ią z k a m i zaw o d o w y m i, w ła d z a m i a d m in is tr a c y jn y m i, s a m o rz ą d o w y m i, s z k o ln ic tw e m o ra z o r g a n iz a c ja m i s p o łe c z n y m i i m ło d z ie ż o w y m i”37. Z a r z ą d W o jew ó d zk i w O ls z ty n ie o trz y m a ł 100 o d b io rn ik ó w z p o w y ż szej p u li38. „ T ry b u n a L u d u ” c h w a liła O ls z ty n z a o s ią g n ię te w y n ik i39. D a r to b y ł połow iczny, w s z a k k a ż d a o b d a r o w a n a i n s t y t u c ja o trz y m y w a ła s u b w e n c ję w w y so k o ści 12 0 0 0 , a p o z o sta ło ść z o b o w ią z y w a ła s ię sp ła c ić w 10 m ie s ię c z n y c h r a ta c h .
W z b u d z e n iu z a in te r e s o w a ń p o te n c ja ln y c h a b o n e n tó w ra d io w y c h m ia ły s łu ż y ć te ż c e n tr a ln e a k c je p ro m o c y jn e . N a c z a s od 2 4 do 30 p a ź d z ie r n ik a 1949 r. o głoszono o g ó ln o k ra jo w y T y d z ie ń R a d io fo n iz a c ji K r a ju p o św ięco n y p o p u la ry z a c ji r a d ia , z n a jw ię k s z ą im p r e z ą - k o n c e r te m w H a li L u d o w e j we W ro c ła w iu 40, p o d h a s łe m „ K ażd y o b y w a te l c z ło n k ie m S K R K ”41. O ls z ty ń s k i Z a r z ą d O k rę g u p o w o ła ł K o m ite t W o jew ó d zk i „ T y g o d n ia”. W w o jew ó d ztw ie o ls z ty ń s k im p la n o w a n o z w ię k sz y ć liczb ę czło n k ó w S K R K do 6 ty s ię c y i p o z y s k a ć m ilio n z ło ty ch , p o n a d to z a m ie rz a n o z o rg a n iz o w a ć 17 z a b a w lu d o w y c h , z b ió rk i u lic z n e , s p rz e d a w a ć o k o liczn o ścio w e z n a c z k i, c e g ie łk i po 20 i 50 zł n a s u m ę 3 057 000 zł., ro z w ie sić p la k a ty a g ita c y jn e , p rz e p ro w a d z ić p o g a d a n k i w s z k o ła c h , e tc 42. W efe k c ie n p . w O ls z ty n ie z e b ra n o [...] 2 7 ty s . zł! P o lity c z
35W szystkie zelektryfikow ane szkoły i świetlice otrzym ają w tym roku radioodbiorniki,
„ Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 1 9 8 , 2 1 V I I 1 9 4 9 .
36 P r o to k ó ł n r 1 z p o s i e d z e n i a K o m i s j i R e w i z y j n e j ..., o p . c it.
37D wa tysiące szkół otrzym a radioaparaty w d n iu 22 lipca, „ D z i e n n i k L u d o w y ” n r 1 5 4 , 1 0 V I 1 9 4 9 .
38100 aparatów radiowych dla szkól i świetlic, „ Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 1 5 9 , 2 2 V I 1 9 4 9 ;
W d n iu 22 lipca 100 szkół otrzym a aparaty radiowe, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 1 7 0 , 2 3 V I 1 9 4 9 .
39S K R K w ykonał 121 proc. p la n u radiofonizacji,„ T r y b u n a L u d u ”, n r 2 0 3 , 2 7 V I I 1 9 4 9 .
40Tydzień Radiofonizacji Kraju w dniach od 2 4 - 30 b.m ., „ R z e c z p o s p o lita ”, n r 2 9 0 , 2 2 X 1 9 4 9 .
41K ażdy obywatel członkiem S K R K , „ T r y b u n a L u d u ”, n r 2 6 4 , 2 6 X 1 9 4 9 .
42Co n a m przyniesie tydzień S K R K , „ Z y cie O l s z t y ń s k i e ”, n r 2 8 2 , 1 3 X 1 9 4 9 ; Dochody z im prez i zbiórek ulicznych na radiofonizację w si, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 2 9 5 , 2 7 X 1 9 4 9 .
Społeczny Komitet Radiofonizacji Kraju w Olsztynie (1948-1952). 3 6 7 n y w y d ź w ię k n a d a li a k cji ró w n ie ż ludow cy, w s z a k p r e z e s S K R K n a le ż a ł do a k ty w u Z SL . N p . w z w ią z k u z k o n g re s e m z je d n o c z en io w y m r u c h u lu d o w e go4 3, „P S L -ow cy z A rn o ld o w a w p o w iecie M o rą g u c h w a lili ra d io fo n iz a c ję w si
o ra z in s ta la c je a p a r a t u te le fo n ic z n e g o ”4 4, o b o k ta k ic h z o b o w ią z a ń , j a k n p .: [chłopi] „ P o s ta n o w ili ró w n ie ż z a k o ń c z y ć p rz e d te r m in o w e w y k o p k i i d o s ta w ę b u r a k ó w c u k ro w y c h ”4 5, p rz y jm o w a n o te ż w ie le in n y c h z o b o w ią z a ń4 6.
O s ta te c z n ie r o k 1949 o k a z a ł się p o m y śln y . W p ła c o n o s k ła d k i n a su m ę 49 3 8 0 6 zł, z „ d o b ro w o ln y ch o p ła t” w p ły n ę ło 16 653 zł. a z im p re z w ła s n y c h 1 0 1 4 5 4 5 zł, czyli d o ch o d y w y n io sły 1 6 8 3 144 zł, z a ś ro z c h ó d - 1 0 5 9 2 1 7 zł. Z z e b ra n e j su m y 417 730 zł p rzez n aczo n o n a w y d a tk i osobow e (płace), 73 987 z! n a w y d a tk i rzeczo w e ró ż n e , 37 8 4 6 zł n a w y ja z d y słu ż b o w e , 195 4 1 0 zł o d p ro w a d z o n o do ZG z t y t u ł u w p iso w eg o ( n ie d o p la ta 52 730 zł), a 176 2 0 5 zł z t y t u ł u s k ła d e k ( n ie d o p ła ta 7 3 7 4 zł), 33 6 0 zł n a k o s z ty ogó ln e: p re m io w a n ie w fo rm ie g ło ś n ik a ra d o w e g o ty się c z n e g o c z ło n k a S K R K , 1998 zł p rze z n a cz o n o n a w y c h o w a n ie sp o łec zn e, 2 4 2 441 zł w y n io sły k o s z ty u r z ą d z e n ia im p re z . N a d w y ż k a r a c h u n k u w y n ik o w e g o , po p o m n ie js z e n iu n i e d o p ła t w y n io s ła 563 823 zł4 7. Z sz a c u n k ó w w y n ik a , że s k ła d k i w p łaciło ok. 20 6 0 osób, co n a le ż y
u z n a ć z a d o b ry w y n ik . S k ła d k i z n a d d a tk ie m w y s ta rc z y ły n a p o k ry cie k o sz tó w osobow ych. W y d aje się, że po w y ższy e fe k t to z a s łu g a ra czej b i u r a n iż Z a rz ą d u .
W lu ty m 1950 r. z a r z ą d f ig u r o w a ł w s k ła d z ie : K a z im ie r z K o to w sk i - d y r e k to r O D P iT - ja k o p r e z e s , in ż . S ta n is ła w M o s s a k o w s k i - d y r e k to r Z E O M ja k o w ic e p re z e s („słabo się u d z ie la ją c y ”, Z b ig n ie w W id liń s k i ja k o s e k r e t a r z , A le k s a n d e r C y w iń s k i ja k o k ie ro w n ik b iu r a , H a lin a D u n a je w s k a ja k o k ie ro w n ik w y d z ia łu , S ta n is ła w T e jm a n ja k o b u c h a lte r . N ie o b sa d z o n o fu n k c ji s k a r b n ik a4 8.
A le Z a r z ą d p r a k ty c z n ie n ie fu n k c jo n o w a ł „pod k a ż d y m w z g lę d e m ”4 9.
1 lip c a 1950 z re z y g n o w a ł s e k r e ta r z Z b ig n ie w W id liń s k i (re z y g n a c ję p rz y ją ł p rz e z Z a r z ą d G łów ny). W k ró tc e z re z y g n o w a ł te ż K a z im ie r z K o to w sk i, u b ie g a ją c się w c z e śn ie j o zgodę ZG.
5 lip c a 1950 r., j a k w y n ik a z d o k u m e n tó w , Z a r z ą d tw o rz y li: K a z im ie rz K o to w sk i - p re z e s , S ta n is ła w M o s s a k o w s k i - w ic e p re z e s , s k a r b n ik - p o se ł E d w a r d S z y m a ń s k i, c z ło n k o w ie - S ta n is ła w H e rm a n o w ic z i P io tr K ry c z a ło5 0.
43S K R K pom oże chłopom w radiofonizacji wsi olsztyńskiej, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 2 9 2 , 2 4 X 1 9 4 9 .
44D alsze zobow iązania chłopów d la uczczenia zjednoczenia ruchu ludowego, „ T r y b u n a L u d u ”, n r 2 9 6 , 2 8 X 1 9 4 9 . 45 I b id e m . 46 B . Ł u k a s z e w i c z , O lsztyn 1945-1985, O ls z t y n 1 9 8 7 , s . 1 1 6 - 1 1 7 . 47 P r o t o k ó ł n r 1 z p o s i e d z e n i a K o m i s ji R e w i z y j n e j . , o p . c it., k . 1. 48 I b id e m , k . 4. 49 A P O l s z t y n 5 6 2 II, t. 1 2 , k . 2 4 . S p r a w o z d a n i e z i n s p e k c j i Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o S K R K w O ls z t y n ie p r z e p r o w a d z o n e j w d n i a c h 9 - 1 0 m a j a 1 9 5 2 r. p r z e z g łó w n e g o i n s p e k t o r a Z a r z ą d u G łó w n e g o S K R K S t e f a n a K u b e c k i, w o b e c n o ś c i k i e r o w n i k a b iu r a Z a r z ą d u O k r ę g o w e g o ob. C y w iń s k ie g o A l e k s a n d r a i B o n a w e n t u r y R u t e c k ie g o - i n s p e k t o r a o k r ę g u . 50 A P O l s z t y n 5 6 2 II, t. 5 , k . 8 . P r o t o k ó ł z p o s i e d z e n i a K o m i s ji R e w iz y j n e j Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O l s z t y n i e z d n i a 5 V I I 1 9 5 0 r.
P e r s o n e l b iu ro w y : A le k s a n d e r C y w iń s k i - k ie ro w n ik b iu r a , S ta n is ła w Tej- m a n - b u c h a lte r. W s y tu a c ji k ry z y so w e j in ic ja ty w ę p o d ją ł in s p e k to r Z a r z ą d u G łó w n eg o S te f a n K u b e c k i w p o r o z u m ie n iu z w o je w o d ą M. M o c z a re m . P o „ k o n fe re n c ji” z 28 c z e rw c a 1950 r. Z a r z ą d z o s ta ł „ z re o rg a n iz o w a n y ”. N a s ta n o w is k o p r e z e s a Z a r z ą d u O k rę g u S K R K „ z o sta ł w y ty p o w a n y ” lu d o w ie c J ó z e f D r a m iń s k i, w ic e p rz e w o d n ic z ą c y W R N , „za p o ś re d n ic tw e m s t a r a ń Z G ”, z a z g o d ą M o c z a ra . W s k ła d ó w cz esn eg o Z a r z ą d u w sz e d ł ró w n ie ż S ta n is ła w H e rm a n o w ic z , w iz y t a t o r o k rę g u sz k o ln e g o 51. P o z o s ta łe s ta n o w is k a n ie z o s ta ły o b sa d z o n e .
W p ro to k o le s p is a n y m po d w ó ch l a ta c h p o d a n o , że J ó z e f D r a m iń s k i obo w ią z k i p r e z e s a Z a r z ą d u p r z e ją ł 1 lip c a 1950 r. W lip c u 1950 r. ro z b u d o w a n o k a d ro w o b iu ro : z je g o k ie ro w n ik ie m , in s p e k to r e m , b u c h a lte r e m (1/2 e ta tu ) i k ie ro w n ik ie m s e k r e t a r i a t u . (bezp.). C y w iń s k i o tr z y m a ł u p o s a ż e n ie w ra z z d o d a tk ie m fu n k c y jn y m 10 500 zł, S ta n is ła w T a jm a n (b ezp .) ja k o k się g o w y z a r a b ia ł 8 4 0 0 zł, M a r ia D r a m iń s k a (ZSL) - 52 0 0 zł i in s p e k to r te re n o w y B o n a w e n tu r a R u te c k i (P Z P R ) - 8 4 0 0 52. B iu ro m ie śc iło się w je d n y m p o k o ju , w g m a c h u P W R N p rz y u l. K o p e r n ik a 48. R u te c k ie m u p o w ie rz o n o w iz y to w a n ie p la c ó w e k re g io n a ln y c h . P ra c o w n ik ó w o p ła c a ł Z a r z ą d G łó w n y n a p o d s ta w ie w a r u n k ó w o k re ś lo n y c h u m o w ą z b io ro w ą d la p ra c o w n ik ó w in s ty tu c ji sp o łeczn y ch .
Z p o m o cą n o w e m u Z a rząd o w i p rz y sz ła w ła d z a w ojew ódzka. 20 lip c a 1950 r. P r e z y d iu m W R N - g łó w n y o r g a n w ła d z y te re n o w e j - n a m ocy u c h w a ły z 20 m a r c a 1950 r. o te re n o w y c h o r g a n a c h je d n o lite j w ła d z y p a ń s tw o w e j - podjęło k o le jn e d z ia ła n ie m o b iliz a c y jn e , w y sto so w a ło p ism o o k ó ln e , w k tó r y m in f o r m o w a ło , iż p rz e w o d n ic z ą c y m p o w ia to w e g o Z a r z ą d u O d d z ia łu S K R K z o s ta n ie p rz e w o d n ic z ą c y P R N , s e k r e ta r z e m - k ie r o w n ik w y d z ia łu o ś w ia ty w z g lę d n ie je g o z a s tę p c a lu b d y r e k to r szkoły, s k a r b n ik ie m - n a c z e ln ik O bw odow ego U r z ę d u P ocztow ego.
W r a m a c h c z y n u 22 lip c a 1950 r. p rz y d z ie lo n o 150 o d b io rn ik ó w d e te k to ro w y c h , tzw . k o łc h o ź n ik ó w d la P o w ia to w e j R a d y N a ro d o w e j w P is z u n a n a g ro d y d la u c z e s tn ik ó w k u rs ó w d la a n a lfa b e tó w . W czy n ie p ie rw sz o m a jo w y m p rz e z n a c z o n o b e z p ła tn ie 10 o d b io rn ik ó w T a liz m a n d la ś w ie tlic sp ó łd z ie ln i p ro d u k c y jn y c h i td .53
P ro m o c ji m ia ł słu ż y ć z a p la n o w a n y z p r z e s a d n y m ro z m a c h e m d r u g i „Ty d z ie ń P r o p a g a n d y R a d io fo n iz a c ji K r a ju ” S K R K p r z y p a d a ją c y 1 - 7 p a ź d z ie r n i k a 1950 r.. Z o rg a n iz o w a n o w ty m c e lu k o n fe re n c ję , w k tó re j - p o z a fu n k c y j n y m i z w o jew ó d zk ieg o S K R R i u r z ę d n ik a m i W R N - u c z e s tn ic z y li czołow i p rz e d s ta w ic ie K W P Z P R , S D , P P R K , W R N , L ig i K o b ie t, ZM P, O PiT. Z cel p o s ta w io n o „ u ś w ia d o m ie n ie s p o łe c z e ń s tw a o ro li r a d i a ja k o c z y n n ik a m o b ili 51 I b id e m k . 2 8 . S p r a w o z d a n i e z in s p e k c j i p r z e p r o w a d z o n e j 2 7 i 2 8 X 1 9 5 0 r. 52 I b id e m , k .2 6 . S p r a w o z d a n i e z in s p e k c j i p r z e p r o w a d z o n e j w d n ia c h 9 - 1 0 V 1 9 5 2 r. W t y m w y p a d k u s ą t o n o m i n a ł y o b o w ią z u j ą c e w 1 9 5 0 r. 53 I b id e m , k .2 8 . S p r a w o z d a n i e z i n s p e k c j i [...] p r z e p r o w a d z o n e j [...] 2 7 i 2 8 X 1 9 5 0 r.
Społeczny Komitet Radiofonizacji Kraju w Olsztynie (1948-1952). 3 6 9 zu ją c e g o [...] do w a lk i o pokój i w y k o n a n ie p l a n u 6 -le tn ie g o , z ra d io fo n iz o w a- n ie w s z y s tk ic h sz k ó ł z e le k tr y f ik o w a n y c h , o r g a n iz o w a n ie m ło d z ie ż o w y c h i s z k o ln y c h rad io w ęz łó w , p o d n ie s ie n ie liczb y czło n ó w S K R K . Z a p la n o w a n o k o n c e r ty (m .in . O r k ie s tr y S y m fo n ic z n e j, s z k o ły m u z y c z n e j, z a b a w y etc.). Z b iu r o k r a ty c z n y m ro z m a c h e m p o w o ła n o te r e n o w e k o m ite ty obchodów , s e k cje i tp .54
W ty m c z a s ie (do 28 p a ź d z ie r n ik a 1950 r.) — w e d łu g d a n y c h p o c h o d z ą cy ch z k u r a t o r i u m o ś w ia ty — n a te r e n ie w o je w ó d z tw a w 1950 r. z n a jd o w a ło się 1237 szk ó ł, z czego 9 1 7 sz k ó ł n ie z e le k try fik o w a n y c h , sp o ś ró d n ic h 200 ra d io fo n iz o w a n o o d b io rn ik a m i b a te r y jn y m i P io n ie r. 50 sz k ó ł z e le k try fik o w a n y c h n ie p o s ia d a ło je s z c z e r a d ia , czyli n ie w y p e łn io n o z o b o w ią z a ń z 1949 r.55 R e a s u m u ją c , sp o ś ró d 320 sz k ó ł z e le k try fik o w a n y c h 2 7 0 sz k ó ł z ra d io fo n iz o w a- no (czyli 84,3% ), a sp o ś ró d w s z y s tk ic h 1237 sz k ó ł ra d io o d b io rn ik i la m p o w e i b a te r y jn e p o s ia d a ło 4 7 0 , czyli 3 2 ,7 % 56. R a z e m w r o k u 1950 z ra d io fo n iz o w a- no 371 p la c ó w e k o ś w ia to w y c h 57. Do 30 w r z e ś n ia 1950 r. o b ro ty w y n io sły 39 7 5 7 7 6 6 zł. P o w o ła n o 19 o d d z ia łó w p o w ia to w y c h , b r a k u je n a t o m i a s t d a n y c h s ta ty s ty c z n y c h o d n o śn ie liczb y k ó ł te r e n o w y c h o ra z liczb y członków . W ty m c z a sie z t y t u ł u w pisow ego w p ły n ę ło 87 9 7 0 zł, z t y t u ł u s k ła d e k c z ło n k o w sk ic h 371 4 3 3 zł58, czyli lic z b a czło n k ó w p o z o s ta w a ła s ta b iln a w p o r ó w n a n iu z 1948 i 1949 r. a le s u m a w p iso w eg o od około 1760 osób p o z w a la w n io sk o w a ć , że w ś ró d czło n k ó w S K R K i s t n i a ł a d u ż a f lu k tu a c ja . 11 lu te g o 1951 r. z w o ła n o W a ln y Z ja z d D e le g a tó w z a rz ą d ó w o d d z ia łó w p o w ia to w y c h S K R K . W o b r a d a c h , k tó r e o d b y ły się w s ie d z ib ie W R N w O ls z ty n ie u c z e stn ic z y ło 50 osób — b y li to p rz e d e w s z y s tk im p ra c o w n ic y u rz ę d ó w p o cz to w y ch , w y d z ia łó w o ś w ia ty r a d n a ro d o w y c h , u rz ę d n ic y p re z y d ió w r a d n a ro d o w y c h , g ło w n ie fu n k c y jn i i j e d n a o so b a b e z fu n k c ji p u b lic z n e j, ja k o k ie ro w n ik ra d io w ę z ła .
Co c ie k a w e , p o z a p o c h w a ła m i, p o jaw iło się w iele g łosów k ry ty c z n y c h , ta k ic h , ja k : ja k o ś ć s p r z ę tu , b r a k c zęści z a m ie n n y c h , b r a k e le k try c z n o śc i, o p ie sz a ło ść w r o z p r o w a d z a n iu ra d io o d b io rn ik ó w , b r a k z a in te r e s o w a n ia w ła d z w n ie k tó r y c h p o w ia ta c h , n a d m i e r n a s p ra w o z d a w c z o ść , tr u d n o ś c i „ze s tr o n y w ro g a k la so w e g o n a w s i” — w p o w iecie O s tr ó d a p rz y d z ie lo n o g ło ś n ik i a le n ie p rz y ję to ic h „z p o w o d u w ro g o ści n a w s i”, „ z d a rz a ło się że p ra c o w n ik ó w S K R K p rz e p ę d z o n o s z p a d la m i”. W p o d s u m o w a n iu d y s k u s ji p re z e s D r a m iń s k i p r z y p o m n ia ł iż „ ra d io fo n iz a c ja to z a g a d n ie n ie n a t u r y ogólno p a ń s tw o w e j, to k w e s t i a p o d n ie s ie n ia k u ltu r y , o ś w ia ty i u ś w ia d o m ie n ia sp o łeczn eg o i p o lity c z n e g o
54 A P O l s z t y n 5 6 2 , t. 1 2 , k . 2 2 . P r o to k ó ł z k o n f e r e n c j i o d b y te j 1 6 I X 1 9 5 0 r. o g. 10 . w s p r a w i e z o r g a n iz o w a n ia W o je w ó d z k ie g o K o m i t e t u T y g o d n ia P r o p a g a n d y R a d io fo n iz a c ji K r a ju . 55 I b id e m , k . 2 8 . S p r a w o z d a n i e z i n s p e k c j i [...] p r z e p r o w a d z o n e j [...] 2 7 i 2 8 X 1 9 5 0 r. 56 S z a c u n k i w ł a s n e . 57 I b id e m k . 2 8 . S p r a w o z d a n i e z in s p e k c j i [...] p r z e p r o w a d z o n e j [...] 2 7 i 2 8 X 1 9 5 0 r., ib i d e m k . 2 8 . 58 I b id e m , k . 2 9 - 3 0 .
n a js z e r s z y c h m a s lu d n o ś c i m i a s t i w si. R a d io to p rz e d e w s z y s tk im i n s t r u m e n t k s z ta łto w a n ia w ła śc iw e g o m a r k s is to w s k o - le n in o w s k ie g o ś w ia to p o g lą d u , d o sk o n a ły a g ita to r polityczny, źródło sz y b k ic h i a u to r y ta ty w n y c h w ia d o m o ści, d o sk o n a ły łą c z n ik p o m ięd zy W ła d z ą L u d o w ą a lu d o w y m i m a s a m i, w reszcie s k u te c z n y o ręż w w alce z w ro g ą p r o p a g a n d ą [p iso w n ia o r y g in a ln a ]”59.
W s k ła d sie d m io o so b o w eg o Z a r z ą d u w e szli: ja k o p re z e s J ó z e f D r a m iń s k i, d y r e k to r I n s t y t u t u S z k o le n ia Z aw odow ego, w ic e p rz e w o d n ic z ą c y W R N - p r e zes; S ta n is ła w H e rm a n o w ic z , k ie ro w n ik W y d z ia łu O ś w ia ty P r e z y d iu m W R N - w ic e p re z e s; A le k s a n d e r C y w iń sk i, k ie r o w n ik b i u r a O k r ę g u S K R K - s e k r e ta r z ; ja k o czło n k o w ie: Z y g m u n t S u lim a (Z S C h), J a k u b E h r lic h (U .P -T ), B ir- k o w s k i (?), L u c ja n S ta tk ie w ic z , d y r e k to r P P R K - czło n k o w ie. W y b ra n o te ż K o m isję R e w iz y jn ą o ra z p rz e w o d n ic z ą c y c h k o m isji. N a W a ln y Z ja z d K ra jo w y w y b ra n o D ra m iń s k ie g o , C y w iń sk ie g o , M a k s y m ilia n a M a c h o w in ę , W a c ła w a C ie siń sk ie g o . W s p r a w o z d a n iu z 1952 r. w y m ie n io n y j e s t M a c h o w in a - d y r e k to r O D P iT od 19 c z e rw c a 1952 r.60 ja k o s k a r b n ik 61.
Z 1951 r. z a c h o w a ły się w ia d o m o śc i z p r a s y i u s t a l e n i a K o m isji R e w iz y j n e j. „ K u rie r C o d z ie n n y ” d o n o sił, iż w 1951 r. Z a r z ą d ro z p ro w a d z ił 4 7 9 r a d io o d b io rn ik ó w w p la c ó w k a c h o św ia to w o -w y c h o w a w c zy c h , w te j liczb ie zrad io fo - n iz o w a n o 175 sz k ó l p o d s ta w o w y c h , 87 ś w ie tlic g ro m a d z k ic h , 69 ś w ie tlic z w ią z k ó w zaw o d o w y c h , z a p e w n ia ją c o z ra d io fo n iz o w a n iu w s z y s tk ic h szk ó ł z e le k try fik o w a n y c h i w s z y s tk ic h s p ó łd z ie ln i p ro d u k c y jn y c h . U b o le w a n o ty lk o n a d b r a k ie m w ła sn e g o p r o g r a m u lo k a ln e g o , z lik w id o w a n e g o 1949 r.62 Z b liżo n e u s t a l e n i a w o d n ie s ie n iu do p la c ó w e k o św ia to w y c h p o c z y n iła in s p e k c ja , p r z e p ro w a d z o n a p rz e z Z a r z ą d G łów ny. R ó żn ice w y n ik a ją z o d m ie n n e j k w a lifik a c ji p la c ó w e k o św ia to w y c h . W 1951 r o k u „zra d io fo n izo w a n o 2 6 2 sz k o ły i św ie tlic e w o p a rc iu o sieć e n e r g e ty c z n ą i 2 3 6 b a te r y jn y c h , 32 s p ó łd z ie ln ie ra d io w ę z ła m i lo k a ln y m i. N ie z a le ż n ie od ra d io w ę z łó w lo k a ln y c h z ra d io fo n iz o w a n o 10 s p ó łd z ie ln i i ty le ż a p a r a t a m i b a te r y jn y m i i d e t e k t o r a m i”. P P R K w y s ta w iło o k rę g o w i r a c h u n k i z a ra d io fo n iz a c ję s p ó łd z ie ln i, tj. za b u d o w ę lin ii, a p a r a t u r ę . R a c h u n k i p o k ry to z p r e m ii p o d a tk u g ru n to w e g o 130 000 zł. i P r e z y d iu m W R N 50 0 0 0 63. K o m is ja R e w iz y jn a n a te r e n ie w o je 59 A P O ls z t y n 5 6 2 , t. 1 , k . 1 6 . P r o t o k ó ł W a ln e g o Z ja z d u D e l e g a t ó w Z a r z ą d ó w O d d z ia łó w p o w ia t o w y c h S K R K , k t ó r y o d b y ł s i ę 11 II 1 9 5 1 r. o g o d z . 1 0 w g m a c h u P r e z y d iu m W R N w O ls z t y n ie . 60 A P O ls z t y n , 5 6 2 II, t. 4 , k . 4. P r o to k ó ł z z e b r a n i a P r e z y d i u m Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O ls z t y n i e , k t ó r e o d b y ło s i ę 1 9 V I 1 9 5 2 r. 61 I b id e m , k . 2 7 . S p r a w o z d a n i e z in s p e k c j i [...] p r z e p r o w a d z o n e j w d n i a c h 9 - 1 0 V 1 9 5 2 r.
62Województwo olsztyńskie radiofonizuje się w szybkim tempie,„ K u r ie r C o d z ie n n y ”, n r 7 5 , 2 7 I II 1 9 5 2 r.
63 P r o to k ó ł W a ln e g o Z ja z d u D e l e g a t ó w Z a r z ą d ó w O d d z ia łó w , ib i d e m , S p r a w o z d a n i e z i n s p e k c j i [...] p r z e p r o w a d z o n e j w d n i a c h 9 - 1 0 m a j a 1 9 5 2 . , ib i d e m , k . 2 7 : P r o to k ó ł K o m is ji R e w iz y j n e j Z a r z ą d u O k r ę g u S K R K w O ls z t y n ie p r z e p r o w a d z o n e j 2 5 I 1 9 5 3 r o k u z a o k r e s o p e r a c y j n y o d 1 I 1 9 5 2 r. d o 3 1 X II 1 9 5 2 r. p r z e z o b . B ą c z k a H e n r y k a , G r a b o w s k ie g o Z b ig n ie w a i L i k a s a S t a n i s ł a w a , A P O l s z t y n 5 6 2 II, t. 1 2 , k . 3 9 ; Radiofonizacja wsi olsztyńskiej szybko postępuje naprzód, „ I lu s t r o w a n y K u r ie r C o d z ie n n y ”, n r 1 8 2 , 3 1 0 7 1 9 5 2 .
