Zlepieńce z Chudej Turni i ich znaczenie dla paleogeografii triasu tatrzańskiego

ZBIGNIEW KOT~SKI

'

ZLEP~CE

.

Z

·

CIf(jDEJ

. TURNI

lICH ZNACZENIE

DLA

PALEOGEOGRAFII

TRIASU

TATRZAŃSKIEGO

Trias talrzaDs1d. zarówno Wierchowy, jak iregJ.C>-· wy. jest trójdzielny. CzęŚĆ dolna, ~ wedenem, ma.' -charakter klastyczny : (zlepie6ce, piaskowce kwatcytyczn$·, kwarcyty i łui*i); Trias środkoWy

składa si~ z warstw węglanowych: wapien:i' . i

do-lo~t6w •. a trias' . górny. oprócZ skał węglanowycli zawiera' równię! liczne . zlepieńce kwarcowe i

mp-k! (5); " ' .

J>sbitńio: wzbudziłY' zainteresowanie cżęstÓ"

maj-dowane w wierchowym" triaSie środkOWym i'w

re-cle &kały ~laetyczli.e. są

to

·brelrejeśr6dwarStwowe,

tworzące się w czasie· wiel1ldch .burz, gdy fale

docie-r~ą· do

dna:

i' kruszą .' świeżo osadzone,

lecz

stwar-dniałe już oSady," 1 brekCje spływowe . wwstające . Podczas fJPływŚniaczęśc1owo stwardniałego .'osadi.t (1). , . Eh'ekcje . śr6dwarstwowę szczególnie nCżn.e Sąw·

re-cie .. BrekJCje spływOwe. ~ bardzolicme :\Ii . triasie

. środkowym,' tworzą'Cosobny typ wapieni;zwaD.yCh

.. ,'wapieniami rObaczkowym!. (2) •. ·l] podstawy warstw triasu . środkowego na warstwach. retu leży br-ek.Cja, . Q ~ejBc'ami zlepieniec uznany za' klifowy, składa- ·

, jący ,się .

z

okruchów skał ' znanych ;l:. dolnej częct . retu (kampilu).. . • . . ' ' . . . .

. . Tak . wi~ ogólny obraz paleogeograflczny Wier-chowego triasu środkoWego

i

retu uległ zną.cznej

zmiame: WleDiyjuż teraz, że morze triasowe 'było

. . pły1kie, tak płytkie, te falowanie od czasu do Czasu

docierało do

dna,

krusząc łw.leło osadZone i

stwaid-niał~ już . osady .. Wobec ~ ~w w;l:Upełnle

"6dntie~,~Wieile przedstaWfasię'· zagaanięnie,'se-: . ziańskiego, . a .SpoCzywli" na' granitach ·1 gnejsach

. dymeńtacji . ~adQw" ·wł;glanowyCb. L .doI.omity-żacji. 'TwardegO': ,Upła~" należącYch . do krystaUcznego '

, . Jest, .r6"mi~, bardzo. ~Vldopódobne; że, na grani,C>" 'jądTa fiUdu .. Giewonta

Jak

tO

'Wj"iuka z profilu

,r.etui triasu środkowego prawie ~ły obszarwiet- F. RabowslPego, ·trias Chudej "I:urnitrlełączy, się

chowego basenu sedymentacyjnego uległ chwi1~e- bezpośrednló z triasową Jednostką spągową .na Hall

,lnu wyntirzen.1U; gdyż' br,ekcje 'klifowe, sy~alizowa- pod. Upłazem. Brak również .stopniowych przejść

'. ne' uprzemu.o wYłączilie', z: niektórYch p~tów' serii 'sedymentacYjnych, do- skał ' re'glowych :Gładkiego

'Giewontu, ódkryte zostaly"oIitatriio rówriież w. serii . Upłaz1ańskiego; od których 9(ldz1ela go płaszczYzna

.Czerwonych Wierchów i . Kominów Ty}kowych (4). nasuniEicia. .

'

Doiy~hczas uważa~o,

;

ż~osady

.

~gioweg~~oako-, ~aliza ~adti

·otoczaków

w

zlepieiicacl,.

żcbu~

.'

. ,,;ego triasu powstawały

Vi

morzugłębszytnniż. basen dej Tm-ni wykaz1;lje,. żezbudowane.sąone: ze' Skal

\·wierchoWy .. 'WskaZywapo .. pizy .

:tYtO'

:na . przewagę , zUpełnie podobnych do śkał ·serilWierchowej . .

Cha-, dolomitów, nad. wapieIiiami (5).' Obr~ "ten . w 'swyCh rakterystyczIie' są tu żółte. dolomity,. łupki <I

kwar-OgóLny:Ch zarysach zapewne zost~i~ J.l.trzym~y.', Na- cyty werfenu.· Jednak me 'jest: wj"klucZone, ·.iż są ·to

'. leży 'Się jedii:ak "liciyć "z lIlDźllwośc!ą występowania skały' pochodzące z triasu. reglowego, ktÓlry,,':

me

jest

niektórYch skał: biekcjawatych, , szeroko . rozpGW-. jeszczę sz~egółow() pOmiany, Jeśli składniki te paCho..

. szęcbriionych ' .w· 'reglowym' triasie' śr04;lkowym,' jako .dzą z triasu reglowego, to fneba' przyjąć, Ze Vi re- .

brekcJi' pochodzenia' rtiorskiego;: Rozstrzygnięcie ge- gloWYą:L zbiorniku sedymentacyjnym w okresie triasu

, nezy 'brekc;i~jest

w

niektórych przypadkach trudne, środkowego' lub. 'W ·recie,. którego zaSięg. w serii'

re-przy czym ui<>Żn.anie ~yć pewnYQi,

c:iY

dana brek- gł().wej . nie jest dokładnie sprecyzowany,zaszła

cja' jest klastycżneltO, a Wi~osadoWego' p<x:hodze- ·faza Wynurzenia, po9.czas . kt6rej, erozja' dotar.ła aż

,

ma.

"~ tym stanie rzęczy duże znaa:eme ma zna-' clo. kwarcytów werfeil~ 'Płynące'na ó~czesnym

lą-leZieriie rue\\Tątpliwych skałklBStycznych ,w skał- dŻie rzeki znosiły' do

morza

triasOWego prodUkty

· .kach Chudej

Turni

nad Małą ", Świ6tówką. Są to znis~enia.,.Je~elf prżYjhńemy,

ze

składniki. 'te

~ze-.' :r.1epieńce; miejscami brekcjowate. złożoneż okru- czywiś!=ie ,pochodzą', z tria,su wierchowego

ł

li .',1jrlas

·chówiołoczQlkówrom.ychwapieni i dOlomitQW irod- . Chudej' TUrni naleźy'. do triasu . reglowego, ł9 ;sy_

kowego ;triasu," łUpków zielonych. i' kwarcytów wer-' iuac.ję komplikuje fakt, iż transport· ich . by,łbardzo

fenu. Spoiwem' ich jest węglan wa.pnia:. Są

to

więc .' długf (od. wynurzonej., strefy' wierchowej do

regló-zlepieńce. wapniste, WlIIPienno.:., do1om1towo-, kw~-:- . wego zbiąrnik.a sedymentacyjnego);': Byłby)o fakt· ,

cytowo~pkowe. Miejscami spoiwo jest. miazgą, zło-

.

nJezwykle interelnijącj, gdy1: nieznane były'dotych-,

toną z drobny~h 'okrucllów tych samych skał,z któ- ·.czas . wierchQwe. elementy akruchowe·' w. . skałach '

róch składa się z1epie.iUec. Dają się przy

'

tYm

.zau- .' reglowych .. Możliwość ta,ka jednak jest· mało

praw-· ,ważyć BtppnioWe prżejścIa do typowego ' piaskowca ·dopodobna .. I'IItnieje j~. trzeclamOżliwość:

je-o zupem.ie· tym· ·samym."skła:dzie co' i.zlepieniec. . żeli uznaniy trias Chudej 'T1inli za trias· wierChowy,

· . W sumie' skały te litologiczńie' są bard~ 'podobne " 'Ii, mianowicie za jedną itwyiszycll' dygltacji. fałdu

do niektórych zlepi~w l piHkowców. eoce~(:h,. . G~eWOntu;:cZelDU ~'. tektOrilcin~opuDktJ,1widz.erlla

. zlożonych 'wyłącinie z' elementów triasu r.egl~wego. wc 'nie stolo na' pt"zes2lkodz1e; . to . wtedY 'obeciio4ć

Tak więcw· róźnyt;h ok1"esach' geologicznych mogą wierchowych elementów' okruchowych' 'b::rłaby .zu- .

się . tworzyć' skaiy zupełnie pódobne pod względem 'pcblle' zroo:uin1ał~. Zlepieriiec·· tetimO'Żna

by:parlile:-składu Htologtcmego,. jeśli tY1k;o tródło' dostareza- . r 1iźoWać Z'. brekcją 'klifową ,że 'SpągUwapieilia

i'riu-jące materiału .·klastycznego jest·zb1iżone~· 'sżlowego;' w· kt6r'ej . znajddwano okruchy, pochodzące

'. SYtuacja

-tektoniczna

opisanycll skał · Die jest· zu~ .: '

z

dom.ej częŚCi retU. Nie . jj!lSt ' Więc' . wYkluczone, .

ze

pełnie ' jama. 'żria,ldujłl eię.

one

~a fieodkrYtYm eroz)l;ldotarłaró~et: Ldo:głę~h.:partii

werfe:-teręni,e, 'w pob~u. granicy tektoilieznej triasu wier- nu -:-. dO'kwarcy'tów, czego .~!łzem~ jest. obecnośc

chowej . 'serii Czerwonych Wier!!liów

1

triasu. Chlic,iej .

tych

,

ei'eme:nt6w . Vi zlepieńcu:'

Chudej ·'I'urrii..

Nale:o/'

Turni.Jestjednlł~ bardzo prawdopodobne, że' na- zaznaczyć,. .że: barozo . charak~y.stycznym ..

składnt-leżą one' do 'triasu Chudej Turni, gdyż łączą' się '. I .•

kiem

,VI masie Ch1:\dej.

TU.rm.

.

są~e~ont.ębl!'lskawe

'sed~ntaCyjnie ż wapieniami i . dol0m.i'buDfChudej .' wapIenie,. szeroko roZPo~żę.chIiiori~· w, triasie'.

wiet-Turni, a z mapy F. Rabowskiego' (6) 'wynika,. że " choV'iym..Na tę analogię' , zwrócił jUż. wcześti1eJ

'występulą 'one na obszarze 'zaliczanym do. triasu' uwagę prOf. Sto Sokołowski (informacja. ustna):·

reglowego Chudej TUrni. .

, Trias Chudef

Turni

żajmuje

w budÓwieTatr·

dość'

'

,odosObnione stanowisko .. F~ Rabowsk!i· zaliczył go do , :spągowej

jedD.oatki

'płaszcżow1Dy . reglowej ~ d,olnel,'

gdyż podŚCiela on ~ skały reglowe G~iegl?

Upła-Bez

~~ględu

'

jęcinak

na

przyna~żność tektOniczną

··triasu . Chudej TiIrni, obęcność' 'zlepieńców o tak

Charakterystycznym składzie" w środkowym trf,asie,

,. ·tatrzańskil1l rzucąJ;l~e,światło na paleogeografię

. (ego'okresu. . ,. '. .. .'

LITERATU,RA

L, K ohbs k i Z; J~ ~ PrÓba:. genetycznej

klasy-'. ' illtacji brekcji

na

tle badań Wierchowego triasu

Tątr;"Rocznik

PrO".

T.- 24; z. 1; r.1955. . ,.

,~L

K

o

t

a

ń ~k

i·Z.

'J~

~

.

Wa~i~ie·.r6b~czkowe

:środ­

koviego triasu. sem WierchQwej Ta~. :;,A.cta'·GeOl

: Pól." .1955. . ' . '

Z.

·

K

o'ta fi

$

k~'i Ż>

J.

·~·o·

nomeDklaturze'

~epieil­

ców. "Przegląd, qeologiczny" 1955,' m. 12: ..

4. Ko

t

ii ń s:k

r'·z.·

J. ',,;;,;, Pro:tii~· .

stratygraficzne

seruwiercliowej'Tatt . (w;druku). ' . ' " . .;,

'

5 .

. '

pC

a.s s eh ci'o rf'e

r

'

E. -;

.

T#as .

tairz~fiski

, .

(G~

.' .. , olo~a regloJ;ui.lna ~9iski.'l:. ~, z·.··l, .. ·P'tG·· 195~). '

8"

~

"R~'bo~ski

.

F.~

·.

stos~

.

struk~~e

;

t~-.. :trzańskieh . :płaszCzowin·. regloWYch .. :ria.- prą.wym.

. . zpoczu Doliny . KQścieliskiej w. okoU.cy ., Upłazu