HERBICYDY
HERBICYDY
I ZASADY
I ZASADY
ICH STOSOWANIA W ZIE
ICH STOSOWANIA W ZIE
MNIAKU
NIAKU
mgr Janusz Urbanowicz
IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie e-mail: urbanowicz@ziemniak-bonin.pl
ednym z elementów w technologii pro-dukcji ziemniaków, który decyduje o wielkości i jakości plonów, jest zwal-czanie chwastów. Zachwaszczenie, obok po-rażenia roślin chorobami i szkodnikami, obni-ża plony. Wielkość strat zależy od nasilenia występowania chwastów, które są konkuren-tami roślin uprawnych w stosunku do wszyst-kich czynników siedliska. Ziemniak jest rośli-ną mało konkurencyjrośli-ną dla chwastów i dlate-go wymaga skutecznych zabiegów pielęgna-cyjnych. Na plantacjach, gdzie chwasty wy-stępują w dużym nasileniu, straty plonu mogą być wysokie i sięgać nawet 70%, a zmniejszenie zachwaszczenia tylko metoda-mi mechanicznymetoda-mi, bez herbicydów, jest nie-zadowalające (Rola 1991).
J
Chwasty w uprawie ziemniaka charakte-ryzują się największą szkodliwością w dwóch terminach:
•
na początku okresu wegetacji (tzw.za--chwaszczenie pierwotne) – ich szkodliwość polega na ograniczaniu dostępu światła, wody i składników pokarmowych, a poprzez zwiększenie wilgotności łanu stwarzają ko-rzystny mikroklimat do rozwoju chorób i szkodników oraz mogą również być ich rośli-nami żywicielskimi;
•
pod koniec okresu wegetacji(zachwa--szczenie wtórne) – szkodliwość polega na utrudnianiu zbioru, spadku wydajności pracy maszyn i zwiększaniu uszkodzeń mecha-nicznych bulw, co prowadzi do dalszych strat w czasie przechowywania (Gruczek i in. 1985).
Zachwaszczenie można ograniczyć po-przez staranne przygotowanie stanowiska pod uprawę, gdyż skład gatunkowy chwa-stów w ziemniaku jest uzależniony od inten-sywności zabiegów uprawowych w całym płodozmianie.
Istnieje kilka metod odchwaszczania plan-tacji ziemniaka. O wyborze konkretnej meto-dy powinny decydować: stan (występujące gatunki) i stopień zachwaszczenia (ich ilość) oraz możliwości ekonomiczne gospodar-stwa. Należy też liczyć się z tym, że część plonu musi zrównoważyć koszty poniesione na ochronę.
Metoda mechaniczna nie zabezpiecza w pełni plantacji przed zachwaszczeniem i w dużym stopniu jest uzależniona od warun-ków agrometeorologicznych, a w szczegól-ności uwilgotnienia gleby. O skuteczszczegól-ności tych zabiegów decyduje ich terminowe wyko-nanie, w fazie największej wrażliwości chwa-stów (w fazie siewek), gdyż chwasty za-awansowane w rozwoju są niszczone w nie-wielkim procencie (Gruczek 1999). Ujemną stroną zabiegów mechanicznych jest rów-nież ugniatanie międzyrzędzi, a po wscho-dach – uszkadzanie roślin oraz przenoszenie na maszynach uprawowych organizmów chorobotwórczych, co ma szczególne zna-czenie na plantacjach nasiennych ziemnia-ka. Coraz powszechniej stosuje się mecha-niczno-chemiczny system odchwaszczania, który polega na kilkakrotnym obsypywaniu (uzależnionym od stanu zachwaszczenia gleby), a następnie zastosowaniu herbicydu (do momentu zwierania rzędów). Do
zwal-czania chwastów w ziemniaku zarejestrowa-nych jest kilkanaście herbicydów, do stoso-wania i przed wschodami i po wschodach.
Stosowanie herbicydów przed wschodami jest ściśle uzależnione od warunków pogo-dowych, głównie od uwilgotnienia gleby, co jest związane z uaktywnieniem substancji aktywnej (w zbyt niskiej wilgotności substan-cja aktywna odparuje). W związku z powta-rzającymi się w ostatnich latach niedoborami opadów zabieg ten może przynieść efekt niezadowalający. W praktyce coraz częściej, pomimo ryzyka spowodowania fitotoksycznej reakcji na roślinach ziemniaka, stosuje się herbicydy do powschodowego zwalczania chwastów.
Zaletą tej metody jest: ograniczenie za-biegów mechanicznych, zmniejszenie nakła-du pracy i energii, łatwość aplikacji, możli-wość doboru herbicydu do fazy rozwojowej ziemniaka i chwastów, duża skuteczność zwalczania chwastów, poprawa jakości i zdrowotności, zwłaszcza przechowywanych bulw (mniejsze ryzyko powstawania uszko-dzeń mechanicznych podczas zbioru).
Wadą herbicydów może być długi okres zalegania w glebie, co może mieć wpływ na rośliny uprawiane następczo (ze względu na długość rozkładu substancji aktywnej w gle-bie, która zależy w dużej mierze od warun-ków pogodowych). Bardzo ważna jest rów-nież znajomość mechanizmów i sposobu działania herbicydów, co ma duże znaczenie praktyczne. Pozwala bowiem zaplanować ochronę w taki sposób, by nie doprowadzić do powstawania bardzo niekorzystnych zja-wisk: kompensacji lub odporności
chwa-stów na herbicydy, które często są wynikiem
nieumiejętnego ich stosowania.
Kompensacja chwastów jest to masowe
występowanie jednego lub dwóch gatunków chwastów, ze sporadycznym występowa-niem innych gatunków. Powstaje wskutek długotrwałego stosowania w danym gospo-darstwie herbicydów, które zawierają takie same substancje aktywne lub mają podobny mechanizm działania. Prowadzi to do wy-niszczenia jednych gatunków chwastów i stwarza idealne warunki do rozwoju innych.
Odporność chwastów na herbicydy –
jest to zjawisko bardziej skomplikowane. Po-lega na ich uodpornieniu się, czyli przejściu z grupy wrażliwych do niewrażliwych na daną
substancję aktywną (nie należy mylić z od-pornością roślin na dany związek). Najpro-ściej odporność chwastów można zdefinio-wać jako naturalną zdolność niektórych ro-ślin do przeżycia i reprodukcji po zastosowa-niu herbicydu w dawce śmiertelnej dla in-nych roślin tego samego gatunku.
Herbicydy do zwalczania chwastów w uprawie ziemniaka można stosować w na-stępujących terminach:
• przed sadzeniem ziemniaków,
• tuż po posadzeniu,
•
do 10 dni przed wschodami ziemnia-ków,•
po wschodach ziemniaków i chwastów. Na skuteczność herbicydów stosowanych przed wchodami wpływa: wilgotność i tempe-ratura gleby oraz warunki pogodowe – tem-peratura, wilgotność powietrza, nasłonecz-nienie, prędkość wiatru (znoszenie), przy-mrozki itp. O skuteczności herbicydów do powschodowego stosowania decyduje faza rozwojowa chwastów i ich wrażliwość na po-szczególne substancje aktywne.W celu poprawy działania herbicydów za-leca się stosowanie adiuwantów, które są substancjami pomocniczymi, modyfikującymi właściwości fizyczne cieczy użytkowej. Nie-które środki zawierają je w swoim składzie i takie herbicydy nie wymagają dodatkowych substancji wspomagających. Korzyści wyni-kające ze stosowania adiuwantów są wi-doczne, gdy zabieg jest wykonywany w wa-runkach zbyt niskiej wilgotności powietrza, a zwalczane gatunki mają gładką powierzchnię liści i łodyg lub są one pokryte woskowym nalotem czy włoskami.
Wykaz herbicydów dopuszczonych do ob-rotu i stosowania w Polsce wraz z pełnym brzmieniem ich etykiety-instrukcji jest opubli-kowany na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod adresem: http://www.minrol.gov.pl oraz w Zaleceniach Instytutu Ochrony Roślin, a także w Monito-rze Polskim, aktualnym na dany rok (tab. 1).
Przy wyborze herbicydu należy się kierować zaleceniami producen-ta oraz przepisami BHP. Nie można stosować środków nieznanego po-chodzenia i bez opisu ich użycia oraz w dowolny sposób sporządzać
mieszanin kilku herbicydów, gdyż może to doprowadzić do zniszczenia plantacji. Wszystkie zalecane mie-szaniny herbicydowe należy przygo-tować bezpośrednio przed ich zasto-sowaniem.
W produkcji odmian bardzo wczesnych i wczesnych na najwcześniejszy zbiór (około 60 dni od sadzenia) należy zwracać uwagę na długość okresu karencji, np. Afalon Dys-persyjny 450 SC ma 90-dniowy okres karen-cji, co do w tym wypadku dyskwalifikuje. Her-bicydy przedwschodowe aplikowane zbyt późno, gdy kiełkujące ziemniaki znajdują się tuż przy powierzchni gleby, mogą powodo-wać objawy fitotoksycznej reakcji, a w skraj-nych przypadkach może dojść nawet do cał-kowitego zniszczenia plantacji, np. Afalon Dyspersyjny 450 SC powoduje chlorozy bla-szek liściowych, Command 360 CS i 480 EC oraz Racer 25 EC – bielenie tkanek liści, za-hamowanie wzrostu.
Do przedwschodowego zwalczania chwa-stów można stosować Sencor 70 WG (me-trybuzyna) i Plateen 41,5 WG, który w swoim składzie oprócz metrybuzyny zawiera także flufenacet. Połączenie tych dwóch substancji aktywnych pozwala na eliminację zarówno chwastów dwuliściennych, jak i niektórych jednoliściennych, ale z wyjątkiem perzu wła-ściwego (Elymus repens L.).
Wszystkie herbicydy stosowane przed wschodami ziemniaków powinny być apliko-wane na wilgotną glebę, gdyż zapewnia to aktywację substancji aktywnej. Po zabiegu nie należy stosować żadnych uprawek me-chanicznych, by nie spowodować zniszcze-nia warstwy ochronnej stworzonej przez her-bicyd na powierzchni gleby. Jeśli terminowe przeprowadzenie zabiegu przedwschodowe-go może być utrudnione lub przesuwa się w czasie z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych, wówczas lepiej
zastoso-wać herbicydy powschodowe, niż narażać plantację na zniszczenie.
Spośród herbicydów powschodowych po-wszechnie stosowany jest Sencor 70 WG, a także generyki (oparte na metrybuzynie, substancji aktywnej zawartej w Sencorze 70 WG): Dancor 70 WG, Metripaz 70 WP, Mi-stral 70 WG, Inter Metribuz 70 WG i Wisar 70 WG. Zastosowany powschodowo może powodować u niektórych odmian objawy
fi-totoksycznej reakcji, w wyniku czego
po-wstają na roślinach chlorotyczne i nekrotycz-ne przebarwienia (tab. 2). Zjawisko to ma duże znaczenie w produkcji nasiennej, gdyż może utrudnić lub uniemożliwić selekcję ne-gatywną poprzez zacieranie objawów chorób wirusowych. W uprawie towarowej odmian bardzo wczesnych i wczesnych może dopro-wadzić do zdrobnienia bulw. Zniżki plonu spowodowane powschodowym stosowaniem metrybuzyny w zależności od stopnia wrażli-wości odmian mogą wynosić od 5 do 60% (Canshow, Tho-ronton 1988). U odmian o naj-wyższej wrażliwości może dojść do cał-kowitego zniszczenia plantacji.
Na plantacjach nasiennych i w uprawie odmian, u których stwier-dzono podwyższoną wrażliwość na metrybuzynę stosowaną po wscho-dach, zabieg Sencorem 70 WG zale-ca się wykonać przed wschodami, do 10 dni po posadzeniu.
Apyros 75 WG i Titus 25 WG mogą być stosowane do zwalczania zarówno chwa-stów dwuliściennych, jak i niektórych jednoli-ściennych. Jednak w sytuacji, gdy wystąpią niesprzyjające warunki pogodowe (duże róż-nice temperatury między dniem a nocą), po zastosowaniu herbicydu Titus 25 WG może dojść do fitotoksycznej reakcji na roślinach ziemniaka.
Tabela 1
Wykaz herbicydów do zwalczania chwastów w ziemniaku
Chwasty Nazwa handlowa Dawka na 1 ha Substancja aktywna
PO SADZENIU Jednoroczne dwuliścienne Afalon Dyspersyjny 450 SC* + Command 480 EC 1,0 l + 0,2 l linuron chlomazon Racer 250 EC 2,0-3,0 l flurochlorydon
i jednoliścienne Racer 250 EC + Sencor 70 WG 1,5-2,0 l + 0,5 kg flurochlorydon metrybuzyna Command 480 EC + Sencor 70 WG 0,2 l + 0,3-0,4 kg chlomazon metrybuzyna PRZED WSCHODAMI ZIEMNIAKÓW
Jednoroczne dwuliścienne Afalon Dyspersyjny 450 SC* Linurex 50 WP (500 SC) 2,0 l 2,0 kg linuron
Chwastox Extra 300 SL 4,0 l MCPA
Sencor 70 WG, Dancor 70 WG, Inter Metribuz 70 WG, Metripaz 70 WP, Mistral 70 WG, Wisar 70 WG 0,75-1,0 kg metrybuzyna Jednoroczne dwuliścienne i niektóre jednoliścienne Plateen 41,5 WG 2,0 kg flufenacet 24% + metrybuzyna 14% Stomp 400 SC Stomp 330 EC 3,0-4,0 l 3,5-5,0 l pendimetalina Stomp 330 EC + Afalon Dyspersyjny 450 SC* 3,5 + 5,0 l + 2,0 l pendimetalina linuron Jednoroczne i wieloletnie dwuliścienne Roundup360 SL 1,0-2,0 l glifosat Roundup360 SL + adiuwant** 1,5 l Roundup360 SL + siarczan amonowy 1,0-1,5 l + 5,0 kg PO WSCHODACH ZIEMNIAKÓW Jednoroczne dwuliścienne
Apyros 75 WG + adiuwant** 26,5 g sulfosulfuron
Basagran 480 SL 3,0 l bentazon Basagran 480 SL + Sencor 70 WG 1,25 l + 0,25-0,3 kg bentazon metrybuzyna Sencor 70 WG, Dancor 70, Inter Metribuz 70 WG, WG, Metripaz 70 WP, Mistral 70 WG, Wisar 70 WG 0,5 kg metrybuzyna
Titus 25 WG + Trend 90 EC 40-50 g +0,1% rimsulfuron Titus 25 WG +Trend 90 EC +Sencor 70 WG 40-50 g +0,1% + 0,3 kg rimsulfuron metrybuzyna Jednoroczne dwuliścienne i jednoliścienne
Apyros 75 WG + adiuwant** 26,5 g sulfosulfuron Sencor 70 WG + Fusilade Forte 150 EC 0,5 kg + 2,0-2,5 l metrybuzyna fluazyfop-P butylowy Sencor 70 WG + Targa Super 05 EC 0,5 kg + 2,0-3,0 l metrybuzyna chizalofop-P-etylowy Titus 25 WG + Trend 90 EC 60 g + 0,1% lub 2 x 30 g rimsulfuron * środek może znajdować się w obrocie w 2008 roku (Dz. U. z dn. 27 stycznia 2004, art. 46, pkt 3) ** nazwa adiuwanta jest podana w etykiecie-instrukcji stosowania herbicydu
źródło: Zalecenia Ochrony Roślin IOR
Tabela 2
Charakterystyka wrażliwości odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach w dawce 350 g . ha-1
Charakterystyka Kierunek użytkowania odmian
wrażliwości jadalne skrobiowe
O niskiej wrażliwości
Arkadia, Bellarosa, Bryza, Cykada, Drop, Ewelina, Folva, Gloria,
Karatop, Karlena, Lord, Lady Florina, Nora, Romula, Ruta, Salto, Syrena
Adam, Fregata Pomorska, Ikar, Kuba, Neptun,Panda, Rudawa, Skawa
O średniej wrażliwości
Andromeda, Augusta, Bard, Bartek, Bila, Colette, Czapla, Denar, Ditta, Felka Bona, Fianna, Gracja, Ibis,
Jelly, Lady Claire, Maryna, Monsun,
Owacja, Pirol, Roxana, Tajfun, Tara, Vitara, Zebra, Żagiel
Albatros, Dorota, Glada, Hinga, Inwestor, Jasia,
Oktan, Olga,
Pasja Pomorska
O podwyższonej wrażliwości
Cekin, Clarissa, Cycloon, Irga, Irys, Kolia, Korona, Miriam, Molli, Oda, Orlik, Perkoz, Rosalind, Santé, Vineta, Wiking, Wolfram, Zeus
Gandawa, Lawina, Opus, Pokusa
Bardzo wrażliwe Aster, Fresco, Krasa, Ursus Gabi, Pasat, Sonda, Umiak odmiany przebadane w 2007 roku
Źródło: opracowanie własne
Tabela 3
Herbicydy do zwalczania chwastów jednoliściennych
Nazwa handlowa herbicydu Substancja aktywna Zwalczane gatunki/dawka na 1 ha perz właściwy prosowate
Agil 100 EC propachizafop 1,25-1,5 l lub
2 x 0,6 l 0,6-0,8 l
Apyros 75 WG + adiuwant** sulfosulfuron 26,5 g 26,5 g
Focus Ultra 100 EC cykloksydym 3,0 l 1,0-1,5 l
Fusilade Forte 150 EC fluazyfop-P-butylowy 2,0-2,5 l 0,75-1,0 l
Pantera 040 EC chizalofop-P-tefurylu 1,75-2,0 l 0,8-1,5 l
Perenal 104 EC*
Gallant Plus 104 EC* haloksyfop-R 1,0-1,25 l 0,5 l
Select Super 120 EC chletodym 2,0 l 0,8 l
Targa Super 05 EC chizalofop-P-etylowy 2,0-3,0 l 1,0-1,5 l
Leopard 05 EC 2,0-3,0 l 0,75-1,5 l
Titus 25 WG + Trend 90 EC rimisulfuron 60 g + 0,1% lub 2 x 30 g + 0,1%
30 g + 0,1% * środek może znajdować się w obrocie w 2008 roku (Dz. U. z dn. 27 stycznia 2004, art. 46, pkt 3) ** nazwa adiuwanta jest podana w etykiecie-instrukcji stosowania herbicydu
Źródło: Zalecenia Ochrony Roślin IOR
Należy również uwzględnić to, że Apyros 75 WG i Titus 25 WG działają w roślinie układowo, dlatego powinny być stosowane, gdy na plantacji są już chwasty. Titus 25 WG można zastosować w dawkach dzielonych, dwukrotnie po 30 g/ha (ze względów ekono-micznych – na siewki pierwszą połowę daw-ki, a w razie konieczności na nowe odrosty perzu, drugą). Wszystkie herbicydy do zwal-czania chwastów jednoliściennych w ziem-niaku są przeznaczone do stosowania w ter-minie powschodowym (tab. 3). Aby uzyskać pożądaną skuteczność, zabieg powinien być
wykonany przed zwarciem rzędów, by śro-dek mógł dotrzeć do chwastów, a nie zatrzy-mywać się na roślinach ziemniaka. Chwasty jednoliścienne najczęściej zwalcza się, gdy mają one rozwinięte przynajmniej od 4 do 6 liści. Stosując Leopard 05 EC, należy pamię-tać o możliwości zmniejszenia jego dawki, nawet o 20-25%, ale wówczas trzeba dodać adiuwant, np. Atpolan 80 EC, Olejan 85 EC lub Olbras 88 EC w ilości 1,5 l/ha. Gdy chwasty są zbyt duże lub występuje susza – należy dodać adiuwant przy zachowaniu
peł-nej dawki herbicydu (źródło: etykieta-instruk-cja stosowania)
Literatura
1. Adamczewski K., Dobrzański A. 1997. Regulowa-nie zachwaszczenia w integrowanych programach uprawy roślin. – Prog. Plant Prot. 37 (1): 58-65; 2. Canshow W. S., Thoronton M. K. 1988. Effects of systemie insecticides on potato growth and their inter-action with metribuzin. – Am. Potato J. 65: 535-541; 3. Gruczek T., Gójski B., Manikowski Z. 1985. Wpływ zachwaszczenia plantacji ziemniaka na uszko-dzenia mechaniczne bulw powstające w czasie zbioru i na wydajność maszyn kopiących. – Biul. Inst. Ziemn.
33: 73-82; 4. Gruczek T., Pastusiak A. 1999. System pielęgnacji ziemniaka i jego wpływ na jakość bulw. [W:] Ochrona ziemniaka. Konf. Kołobrzeg, 23-24.03.1999. IHAR Oddz. Bonin: 13-16; 5. Praczyk T., Skrzypczak G. 2004. Herbicydy (M. Krupa, red.). PWRiL Poznań: 274 s.; 6. Rola J. 1991. Ekologiczno-ekonomiczne podstawy chemicznej walki z chwastami na polach uprawnych. Mater. XXXI Sesji Nauk. IOR. Cz. I. IOR Poznań: 110-124; 7. Urbanowicz J. 2005. Zwalczanie chwastów w uprawie ziemniaka. IHAR ZNiOZ Bonin: 48 s.; 8. Urbanowicz J. 2006. Wrażliwość odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511: 355-361
