Ziemniak Polski 2006 nr 4 8
ZASTOSOWANIE MIKROROZMNAŻANIA
W HODOWLI I NASIENNICTWIE ZIEMNIAKA
mgr Rajmund Bruski
Hodowla Roślin w Szyldaku Spółka z o.o., ul. Gdańska 10, 14-106 Szyldak iemniak należy do roślin rozmnażanych
wegetatywnie. Proces ten sprzyja syste-matycznemu wzrostowi porażenia roślin róż-nymi chorobami w kolejnych latach upraw, co wiąże się ze spadkiem plonu, zależnym od rodzaju patogenu i stopnia porażenia.
Sprawcami tych chorób są wirusy i wiroidy, bakterie oraz grzyby. Wykaz ważniejszych chorób i szkodników ziemniaka przedstawia poniższy schemat (kolorem zaznaczono cho-roby i szkodniki zaliczane do organizmów szkodliwych, tzw. „kwarantannowych”).
C H O R O B Y I S Z K O D N I K I Z I E M N I A K A Wirusy, organizmy wirusopodobne i wiroidy PVY PLRV PVM PVX PVS PVA RATTLE PSTV
Y° YN YNTN
BAKTERIE
Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus – bakterioza pierścieniowa ziemniaka Ralstonia solanacearum – śluzak
Potato stolbur mycoplasm – stołbur
Erwinia carotovora ssp. – czarna nóżka
Erwinia carotovora var. carotovora – mokra zgnilizna GRZYBY
Synchytrium endobioticum – rak ziemniaka Phoma exiqua – gangrena ziemniaka
Fusarium – sucha zgnilizna
Rhizoctonia solani – rizoktonioza ziemniaka
Alternaria alternata i A. solani – alternarioza ziemniaka Phytophthora infestans – zaraza ziemniaka
Streptomyces – parch zwykły ziemniaka
Helminthosporium solani – parch srebrzysty ziemniaka Spongospora subterranea – parch prószysty ziemniaka
SZKODNIKI
Globodera pallida – mątwik agresywny
Globodera rostochiensis – mątwik ziemniaczany Meloidogyne chitwoodi – guzak amerykański Meloidogyne fallax – guzak holenderski
Ditylenchus destructor – niszczyk ziemniaczak stonka ziemniaczana
mszyce
Ziemniak Polski 2006 nr 4 10
Zadaniem hodowli zachowawczej i na-siennictwa ziemniaka jest uzyskanie sadze-niaków odpowiadających określonym nor-mom. Producenci materiałów nasiennych ziemniaka mogą wybierać pomiędzy dwoma systemami, zawierającymi zróżnicowane wymagania co do jakości sadzeniaków: 1. według zasad i norm Europejskiego
Ko-mitetu Gospodarczego Organizacji Na-rodów Zjednoczonych (EKG/ONZ),
2. według zasad i norm Unii Europejskiej (WE).
Chcąc sprostać przepisom zdrowotno-ściowym oraz fitosanitarnym w związku z integracją z Unią Europejską, należy wyko-rzystać nowoczesne techniki uzyskiwania i rozmnażania zdrowych roślin ziemniaka. Takie wymogi spełnia rozmnażanie roślin in
vitro, zwane mikrorozmnażaniem. Ma ono tę zaletę, że przebiega w warunkach laborato-ryjnych, wobec czego nie istnieje obawa zainfekowania roślin patogenami chorobo-twórczymi. Bank zdrowego materiału in vitro ziemniaka prowadzi Instytut Hodowli i Akli-matyzacji Roślin – Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie według sche-matu przedstawionego na rysunku 1.
Hodowla Roślin w Szyldaku zakupione z banku genów rośliny rozmnaża we własnym laboratorium. Istnieją do wyboru dwa warian-ty rozmnażania pod osłonami z wykorzysta-niem metody in vitro: •rośliny in vitro, •mikrobulwy. Zarówno rośliny, jak i mikro-bulwy wolne są od patogenów ziemniaka (wirusy, grzyby, bakterie).
Oceniając organizacyjnie cały cykl pro-dukcji mikrobulw, można stwierdzić, że ma on kilka zalet:
9 produkcja mikrobulw może być rozłożona równomiernie w ciągu całego roku,
9 proces tuberyzacji i wzrost mikrobulw odbywa się w ciemności (oszczędność ener-gii),
9 mikrobulwy można przechowywać przez cały rok w chłodni w temp. 2o
C,
9 sadzenie do gruntu może odbywać się w każdym dogodnym czasie (po uprzednim podkiełkowaniu).
Schemat mikrorozmnażania w Hodowli Roślin Szyldak przedstawia rysunek 2.
Przy założeniu, że mikrorozmnażanie rozpoczynamy od 1000 roślin in vitro, a współczynnik rozmnożenia wynosi 5, uzy-skamy 5000 eksplantatów. Z tego 1000 ro-ślin przeznaczamy do kolejnego podziału na pożywce A (rozmnożeniowej), a 4000 trans-plantów wykładamy na pożywce B (tubery-zacyjnej). Po 3 miesiącach (przy współczyn-niku 1,0) uzyskamy około 4000 mikrobulw. W ciągu roku mamy tym sposobem 36-48 tys. mikrobulw.
Ziemniak Polski 2006 nr 4 12
Po wysadzeniu mikrobulw np. do tunelu o pow. brutto 200 m2 zbiera się, w zależności od odmiany, od 45 do 90 tys. minibulw, któ-rymi można obsadzić 0,7-1,3 ha. W produkcji z wysadzonej mikrobulwy, w zależności od odmiany i gęstości sadzenia, otrzymuje się od 6 do 12 minibulw, które wysadza się w polu jako materiał przedbazowy PBII.
Schemat rozmnażania ilustruje rysunek 3 oraz zdjęcia na III stronie okładki. Każdy z etapów rozmnażania podlega kontroli zdro-wotności, co przedstawiono na rysunku 3.
W HR Szyldak prace hodowlane z zasto-sowaniem mikrobulw są prowadzone od 1997 roku. Mikrobulwy produkuje się w ciągu całego roku, a następnie wysadza pod osło-nami. Tą metodą prowadzona jest hodowla zachowawcza wszystkich odmian. Przy obecnym poziomie produkcji zbiór z drugie-go roku rozmnożeń polowych z powierzchni około 160-180 ha jest materiałem handlo-wym (materiały bazowe i kwalifikowane – w zależności od zamówienia kontrahentów).
