Efekty nawożenia ziemniaków nawozami nowej generacji.

Ziemniak Polski 2006 nr 1 15

EFEKTY NAWOŻENIA ZIEMNIAKÓW NAWOZAMI NOWEJ GENERACJI

dr inż. Kazimierz Jabłoński

IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie

awożenie ziemniaków jest jednym z najważniejszych czynników nowocze-snej technologii produkcji, decydującym o wysokości plonu, jego jakości i trwałości przechowalniczej. Ziemniaki do uzyskania plonu wysokości 40 t/ha muszą pobrać z gleby ok. 200 kg N/ha, 60 kg P2O5, 300 kg

K2O, 45 kg CaO i 25 kg MgO oraz niewielkie

ilości siarki, cynku, manganu, boru, żelaza i miedzi. Naturalnym źródłem składników jest mineralna i organiczna substancja gleby. Dodatkowym źródłem wzbogacającym glebę w makro- i mikroelementy są nawozy natu-ralne, organiczne i minenatu-ralne, bez których na większości naszych gleb plony ziemniaków byłyby na bardzo niskim poziomie.

Wykorzystanie przez ziemniaki składni-ków mineralnych i mikroelementów z nawo-zów naturalnych i organicznych zależy od gatunku i pH gleby, rodzaju nawozów, dawki, terminu ich przyorania, warunków

wilgotno-ściowych i waha od 10 do 40%. Pobieranie przez rośliny składników z nawozów mine-ralnych, a głównie azotu, zależy od asorty-mentu nawozu oraz sposobu jego zastoso-wania i wynosi od 45 do 60% przy tradycyj-nym, rzutowym sposobie wysiewu i od 70 do 85% przy nawożeniu rzędowym.

Obecnie nawożenie ziemniaków nawo-zami jednoskładnikowymi stało się z wielu przyczyn niekorzystne. Wielokrotny wysiew pojedynczych nawozów powoduje wiele nie-korzystnych zjawisk wpływających bezpo-średnio i pobezpo-średnio na plon ziemniaków i jego jakość. Kilkakrotne przejazdy ciągnika z siewnikiem na uprawionej glebie niszczą strukturę gruzełkowatą poniżej głębokości uprawy, w wyniku czego pogarszają się sto-sunki wodno-powietrzne gleby i zmniejsza się jej produktywność. Zwiększają się także nakłady pracy i zużycie paliwa obniżające opłacalność produkcji ziemniaków.

W wielu krajach o nowoczesnym rolnic-twie, w tym także w Polsce, produkuje się nawozy wieloskładnikowe o takiej proporcji składników, jaka jest niezbędna do prawi-dłowego nawożenia ziemniaków na różne kierunki użytkowania. Nowe generacje na-wozów mają granulki jednakowej wielkości zawierające makro- i mikroelementy oraz stabilizator formy amonowej azotu, który spowalnia aktywność bakterii odpowiedzial-nych za nitryfikację azotu. W rezultacie zo-staje wydłużony nawet do 100 dni okres uwalniania i udostępniania azotu do roztworu glebowego. Uzyskuje się zmniejszenie strat

azotu w wyniku wymywania, dzięki czemu można obniżyć dawkę. Według badań nie-mieckich nawozy te są wysoko efektywne nawet na glebach lekkich i dzięki spowolnio-nemu uwalnianiu składników do kompleksu glebowego w większym stopniu pobrane przez korzenie roślin, tym samym zmniejsza się zanieczyszczenie wód glebowych i śro-dowiska naturalnego. Poza tym niektóre na-wozy, jak ENTEC perfekt, mają dużą zawar-tość potasu, wpływającego na lepszą trwa-łość przechowalniczą, oraz wysoką zawar-tość rozpuszczalnego w wodzie fosforu, a także niezbędne mikroelementy.

16 Ziemniak Polski 2006 nr 1

Tabela 1

Wpływ nawożenia ziemniaków nitrophoską 12 specjal i nitrophoską 15 perfect oraz ENTEC perfekt na plon ziemniaków oraz zawartość skrobi.

Wyniki średnie z lat 2002-2004

Plon ziemniaków (t/ha) System nawożenia ogólny handlowy ø >40 mm sadzeniaków ø 30-60 mm bulw dużych ø >50 mm skrobi Pro-cent skrobi Kontrola (mocznik + superfosfat + 60% sól potasowa) 35,0 32,2 21,1 25,2 5,14 14,7 Nitrophoska 12 specjal 39,3 37,0 21,7 29,3 6,25 15,8 Nitrophoska 12 specjal + Basfoliar 36 E - 2 x 5 l/ha 40,8 37,9 24,8 29,5 6,48 15,7 Nitrophoska 15 perfekt 37,0 33,6 24,0 25,2 5,72 15,4 Nitrophoska 15 perfekt + Basfoliar 36 E -2 x 5 l/ha 39,0 36,5 23,3 29,1 6,33 16,2 ENTEC perfekt 41,6 39,8 26,3 30,4 6,93 16,7 ENTEC perfekt + Basfoliar 36 E - 2 x 5 l/ha 39,4 36,8 24,9 26,6 6,75 17,2

Doświadczenia polowe przeprowadzone w Zakładzie Nasiennictwa i Ochrony Ziem-niaka w Boninie w latach 2002-2004 na gle-bach średnio zwięzłych wykazały wysoką przydatność do nawożenia ziemniaków ta-kich nawozów wieloskładnikowych jak: ni-trophoska 12 specjal, nini-trophoska 15 perfekt i ENTEC perfekt1. Zawarta w nich siarcza-nowa forma potasu nie powoduje obniżenia zawartości skrobi nawet przy większych dawkach, dlatego mogą być przydatne także w produkcji ziemniaków do przetwórstwa spożywczego na frytki i chipsy oraz do przemysłu krochmalniczego.

Najwyższy plon bulw handlowych o śred-nicy >40 mm uzyskano po nawożeniu EN-TEC perfekt i nitrophoską 12 specjal z Bas-foliarem 36 E; zwyżka plonu wyniosła odpo-wiednio 7,6 t.ha-1, tj. 23,6%, i 5,7 t.ha-1, tj. 17,7%. W plonie bulw dużych o średnicy >50 mm najkorzystniejsze okazało się nawożenie ENTEC perfekt i nitrophoską 12 specjal z Basfoliarem 36 E; zwyżka plonu w porówna-niu z nawożeniem tradycyjnym wyniosła 5,2

1

Badania wykonano na zlecenie dystrybutora nawo-zów w Polsce, przedsiębiorstwa produkcyjno- -konsultingowego ADOB/COMPO z Poznania

t.ha-1, tj. 20,6%, i 4,5 t.ha-1, tj. 17,1% (tab. 1). Po zastosowaniu nawozów nowej generacji stwierdzono także wyraźny wzrost plonu sadzeniaków w stosunku do obiektu kontrol-nego. Ponadto nawożenie ziemniaków ba-danymi nawozami wpłynęło na wzrost za-wartości skrobi w bulwach, szczególnie po zastosowaniu ENTEC perfekt i z dodatko-wym dolistnym nawożeniem Basfoliarem 36 E. Różnica w plonie skrobi w stosunku do nawożenia tradycyjnego (kontroli) wynosiła 34,8 i 31,3% (tab. 2).

Ziemniak Polski 2006 nr 1 17

Tabela 2

Efekty agrotechniczne nawożenia ziemniaków nitrophoską 12 specjal i nitrophoską 15 perfekt oraz ENTEC perfekt w stosunku do kontroli.

Wyniki średnie z lat 2002-2004

Zwyżka plonu ziemniaków w porównaniu z kontrolą handlowego Ø >40 mm frakcji sadzeniaków Ø >30-60 mm bulw dużych Ø >50 mm skrobi System nawożenia

t/ha % t/ha % t/ha % t/ha % Pro-cent skrobi Nitrophoska 12 specjal 4,8 14,9 0,6 2,8 4,1 16,2 1,11 21,6 1,1 Nitrophoska 12 specjal + Basfoliar 36 E - 2 x 5 l/ha 5,7 17,7 3,7 17,5 4,3 17,1 1,34 26,1 1,0 Nitrophoska 15 perfekt 1,4 4,3 2,9 13,7 0,0 0,0 0,58 11,3 0,7 Nitrophoska 15 perfekt + Basfoliar 36 E - 2 x 5 l/ha 4,3 13,4 2,2 10,4 3,9 15,5 1,19 23,2 1,5 ENTEC perfekt 7,6 23,6 5,2 24,6 5,2 20,6 1,79 34,8 2,0 ENTEC perfekt + Basfoliar 36 E - 2 x 5 l/ha 4,6 14,3 3,8 18,0 1,4 5,6 1,61 31,3 2,5

Wpływ nawożenia ziemniaków nitrophoską 12specjal i nitrophoską 15 perfekt oraz ENTEC perfekt na niektóre cechy jakości bulw. Wyniki średnie z lat 2002-2004

Procentowy udział bulw dużych Ø > 50 mm

z objawami*:

Ciemnienie

bulw surowych Zawartość System nawożenia parcha zwykłego rdzawej plamistości miąższu po 4 godz. w skali 9-stop. azotanów NO3 mg/1 kg św.m. Kontrola (mocznik + super-

fosfat + 60% sól potasowa) 1,7 10,1 8,0 100 Nitrophoska 12 specjal 2,1 6,5 7,9 98 Nitrophoska 12 specjal + Basfoliar 36 E - 2 x 5 l/ha 1,4 5,9 8,0 117 Nitrophoska 15 perfekt 1,6 4,0 8,1 114 Nitrophoska 15 perfekt + Basfoliar 36 E -2 x 5 l/ha 1,9 4,0 8,0 97 ENTEC perfekt 2,4 8,2 7,7 106

ENTEC perfekt + Basfoliar 36

E - 2 x 5 l/ha 3,3 10,1 7,6 89

* objawów pustowatości nie stwierdzono

Stopień porażenia bulw parchem zwykłym niezależnie od rodzaju zastosowanych na-wozów mineralnych był niewielki. Nie stwier-dzono wpływu rodzaju nawozu na pustowa-tość bulw. Poważną wadą pogarszającą ja-kość ziemniaków jadalnych i do

przetwór-stwa są objawy rdzawej plamistości miąższu, która zależy głównie od warunków wegetacji i predyspozycji odmian. Warunki sprzyjające wystąpieniu tej wady odnotowano w sezonie 2003 i 2004. Najmniej bulw dużych, u któ-rych stwierdzono rdzawą plamistość

miąż-18 Ziemniak Polski 2006 nr 1 szu, było na obiektach nawożonych

bada-nymi nitrophoskami z dodatkiem Basfoliaru 36 E. Zastosowane w doświadczeniach na-wozy nowej generacji nie miały wpływu na ciemnienie bulw surowych ocenianych po 4 godzinach oraz zawartość azotanów (tab. 3).

Zalecenia dotyczące stosowania nawozów nowej generacji

Aby uzyskać wysokie efekty agrotechniczne nawożenia ziemniaków nawozami wielo-składnikowymi nowej generacji o spowolnio-nym działaniu z dodatkiem mikroelementów, należy przestrzegać optymalnych zasad agrotechniki i ochrony. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na właściwą i termi-nową uprawę gleby jesienią i wiosną, dawki nawozów dostosować do zasobności gleby, kierunku użytkowania i odmiany, sadzić sa-dzeniakami pobudzonymi o dobrej zdrowot-ności w terminie optymalnym dla danego regionu kraju, w rozstawie międzyrzędzi 67,5, a najlepiej 75,0 cm, i odpowiedniej gę-stości uwzględniającej wielkość sadzeniaka i kierunek użytkowania. Należy stosować pie-lęgnację mechaniczno-chemiczną oraz pełną ochronę przed szkodnikami i chorobami, a szczególnie zarazą ziemniaka.

Doświadczenia polowe na glebach śred-nio zwięzłych w rozstawie międzyrzędzi 75 cm wykazały wysoką przydatność ocenia-nych nawozów do nawożenia ziemniaków na wiele kierunków użytkowania. Najbardziej efektywne działanie wykazały nawozy

EN-TEC perfekt i nitrophoska 12 specjal z do-listnym nawożeniem Basfoliarem 36 E, dzię-ki którym uzyskano wyraźną zwyżkę plonu handlowego w stosunku do równoważnego nawożenia tradycyjnego. Ponadto nawozy te istotnie wpłynęły na wzrost procentowej za-wartości skrobi w bulwach i bardzo wysoki wzrost plonu skrobi. Ma to duże znaczenie w produkcji ziemniaków przemysłowwych i do przetwórstwa spożywczego. Zdecydowanie wyższe plony sadzeniaków w stosunku do kontroli wskazują na celowość wykorzysty-wania tych nawozów przy reprodukcji ziem-niaków, tym bardziej że niektóre z nich wpływają na zwiększenie współczynnika rozmnażania. Nie stwierdzono ujemnego wpływu nawożenia badanymi nitrophoskami i ENTEC perfekt na niektóre cechy jakości bulw i wielkość ubytków w okresie przecho-wywania. Duże zwyżki plonu bulw dobrej jakości w wyniku zastosowania nitrophoski 12 specjal, nitrophoski 15 perfekt i ENTEC perfekt rekompensują większe wydatki zwią-zane z nawożeniem. Nawozy nowej genera-cji są znacznie droższe od krajowych nawo-zów standardowych i wieloskładnikowych. Literatura

1. Czuba R. 1996. Nawożenie mineralne roślin upraw-nych. Wydaw. Z.Ch. Police: 413 s.; 2. Jabłoński K.

1998. Nawożenie ziemniaków. Fundacja „Rozwój SGGW” Warszawa: 99 s.; 3. Knittel H., Manheim.

2002. Vorteile durch ammoniumbetonte Ernährung.