Postawa wobec żywności typu „fast-food” i jej popularność wśród młodzieży szkolnej z rejonu Mazowsza

ANITA KOŒMIDER, ANNA GRONOWSKA-SENGER*

POSTAWA WOBEC ¯YWNOŒCI TYPU „FAST-FOOD” I JEJ POPULARNOŒÆ WŒRÓD M£ODZIE¯Y SZKOLNEJ Z REJONU MAZOWSZA

POPULARITY OF „FAST-FOOD” PRODUCTS CONSUMPTION BY SCHOOL YOUTH IN URBAN AND COUNTRY SECONDARY SCHOOLS FROM

MAZOWSZE AREA

Zespó³ ds. Koordynacji i Realizacji Projektów Badawczych Instytut ¯ywnoœci i ¯ywienia w Warszawie

Kierownik: prof. dr hab. M. Naruszewicz * _{Wydzia³ Nauk o ¯ywieniu Cz³owieka i Konsumpcji} Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Kierownik: prof. dr hab. A. Gronowska-Senger

Celem pracy by³a ocena czêstoœci spo¿ycia ¿ywnoœci typu „fast-food” przez m³odzie¿ gimnazjaln¹, pochodz¹c¹ z trzech ró¿nych œrodowisk. Oceny dokona-no w oparciu o ankietê przeprowadzon¹ jeddokona-norazowo na jesieni wœród 282 uczniów w wieku 14 lat (140 dziewcz¹t i 142 ch³opców), uczêszczaj¹cych do dwóch szkó³ znajduj¹cych siê w œrodowisku wiejskim i dwóch miejskich w rejo-nie Mazowsza. Wœród ch³opców ze œrodowiska miejskiego zaobserwowano wiêksz¹ czêstotliwoœæ spo¿ywania produktów zaliczanych do ¿ywnoœci „fast-food” w porównaniu do zamieszkuj¹cych rejony wiejskie. Dla dziewcz¹t nie wystêpuje zale¿noœæ pomiêdzy czêstotliwoœci¹ spo¿ywania takiej ¿ywnoœci a œrodowiskiem ¿ycia.

S³owa kluczowe: ¿ywnoœæ typu „fast-food”, spo¿ycie ¿ywnoœci „fast-food”, m³odzie¿ szkol-na, badania ankietowe

Key words: fast-food, fast-food consumption, school youth, questionnaire investigation WSTÊP

Usamodzielnienie siê m³odzie¿y, która coraz wiêcej czasu spêdza poza domem (szko³a, zajêcia nieobowi¹zkowe), sprzyja coraz czêstszemu spo¿ywaniu przez ni¹ ¿ywnoœci typu „fast-food”. W placówkach oferuj¹cych takie produkty zwraca siê szczególn¹ uwagê na klienta, jego wygodê, odczucia sensoryczne i pozostawienie doznañ, które w przysz³oœci sk³oni¹ go do ponownego skorzystania z us³ugi o takim samym standardzie. Du¿a dostêp-noœæ, niewygórowana cena produktów typu „fast-food”, opakowania „na wynos”, stwarzaj¹ dogodne warunki do konsumowania ich w ró¿nych miejscach. ¯ywnoœæ tego typu

przezna-czona jest dla ludzi m³odych, którzy nie maj¹ dolegliwoœci ze strony przewodu pokarmo-wego i dlatego ze wzglêdu na nich, (w³aœciwie ubogi) asortyment zestawiany jest w ca³ej gamie mo¿liwoœci serwowania np. kanapki z kotletem miêsnym w ró¿nych zestawach z frytkami, napojem itp.

Do ¿ywnoœci „fast-food” oprócz typowych produktów jak np: hamburgery czy frytki, ze wzglêdu na wartoœæ energetyczn¹ zalicza siê równie¿ przek¹ski, takie jak: chipsy, chrupki, pra¿on¹ kukurydzê, wafelki, batony itp.

W ¿ywnoœci tej obecne s¹ du¿e iloœci nasyconych kwasów t³uszczowych i izomerów trans nienasyconych kwasów t³uszczowych. Ponadto w produktach typu „fast-food” wystê-puj¹ niewielkie iloœci NNKT, wysoka zawartoœæ soli kuchennej i cukru, znikome iloœci witaminy C, B2, E, D i A oraz b³onnika pokarmowego.Razem z produktami typu „fast-food”

m³odzie¿ spo¿ywa w du¿ych iloœciach s³odzone napoje gazowane zawieraj¹ce du¿y doda-tek fosforanów. Dla m³odych ludzi, u których kszta³tuje siê masa kostna, a wiêc s¹ w okresie przed osi¹gniêciem szczytowej masy szkieletu, takie zachowania ¿ywieniowe zwiêkszaj¹ ryzyko wczeœniejszego wyst¹pienia osteoporozy.

Jakoœæ t³uszczów sma¿alniczych u¿ywanych w zak³adach gastronomicznych nie zawsze jest kontrolowana. Wynika to z braku regulacji prawnych nak³adaj¹cych na producentów obowi¹zek ci¹g³ego monitorowania tego procesu [3, 4, 8, 27].

Taki rodzaj od¿ywiania siê ¿ywnoœci¹ „fast-food” (wystêpuj¹cy ze zwiêkszon¹ czêstotli-woœci¹), w którym dieta jest jednostronna, nie spe³nia warunku urozmaiconego ¿ywienia; zatem stwarza niebezpieczeñstwo powstania niedo¿ywienia witaminowego, niedoboru sk³ad-ników mineralnych oraz pe³nowartoœciowego bia³ka.

W œwietle przeprowadzonych badañ [1, 3, 8-12, 14, 30] budzi to powa¿ne zastrze¿enia wobec faktu wzrastaj¹cej popularnoœci tego typu ¿ywnoœci, zw³aszcza wœród dzieci i m³o-dzie¿y [4, 5, 7, 9, 10, 11, 13, 16, 27, 28, 32].

W niniejszej pracy zbadano czêstoœæ spo¿ycia wœród m³odzie¿y pochodz¹cej z trzech ró¿nych œrodowisk: miasto (Warszawa), miasteczko i wieœ, obecnie najpopularniejszej ¿yw-noœci typu „fast-food”, do której zaliczono: chipsy, frytki, „hot-dogi”, zapiekanki, hambur-gery, s³odycze i napoje.

MATERIA£ I METODY

Badaniem objêto m³odzie¿ czterech szkó³ gimnazjalnych. O doborze szkó³ decydowa³a ich odle-g³oœæ od Warszawy oraz obecnoœæ punktu lub zak³adu oferuj¹cego ¿ywnoœæ typu „fast-food”. Dwa gimnazja w œrodowisku wiejskim znajdowa³y siê ok. 70 km od Warszawy, gimnazjum w miasteczku (licz¹cym ok. 40 000 mieszkañców) w odleg³oœci ok. 40 km od Warszawy i jedno gimnazjum w Warszawie.

W badaniu, na zasadzie dobrowolnoœci, wziê³a udzia³ m³odzie¿ w wieku oko³o 14 lat. Ze œrodo-wiska wiejskiego w badaniu uczestniczy³o: 36-dziewcz¹t i 51– ch³opców; z miasteczka 48 – dziew-cz¹t i 47 – ch³opców; a z Warszawy 56 – dziewdziew-cz¹t i 44 – ch³opców; ³¹cznie 282 osoby.

Sposób ¿ywienia zosta³ oceniony w oparciu o ankietê. Wziêto w niej pod uwagê czêstotliwoœæ spo¿ywania produktów typu „fast-food” takich jak: chipsy, pizze, hamburgery, frytki, hot-dogi, za-piekanki, s³odycze.

Badanie ankietowe by³o wykonane jednorazowo i dotyczy³o czêstoœci spo¿ycia produktów „fast-food” w ci¹gu 7 minionych dni.

Na podstawie uzyskanych w ankiecie odpowiedzi przedstawiono wyniki w postaci œrednich oraz wykonano obliczenia statystyczne. Skorzystano z testu nieparametrycznego Chi2 _kwadrat

(skorygo-wany Yatesa). Obliczenia wykonano dla ca³ej struktury badanej czêstoœci; bior¹c pod uwagê zwiêk-szon¹ czêstotliwoœæ (³ 3 razy w tygodniu) i spo¿ywanie produktów typu „fast-food” 1-2 razy w tygodniu, w zestawieniu ze sob¹ lub z brakiem spo¿ywania tych¿e produktów przez m³odzie¿, w czasie minionego tygodnia. Porównywano miêdzy sob¹ czêstotliwoœæ spo¿ywania „fast-food” wystêpuj¹c¹ wœród dziewcz¹t i ch³opców z trzech œrodowisk (wieœ, miasteczko, miasto). Ocenê sta-tystyczn¹ otrzymanych danych wykonano za pomoc¹ programu statystycznego SAS.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

Uwzglêdniaj¹c ¿ywnoœæ typu „fast-food” spo¿ywan¹ przez m³odzie¿ w ci¹gu ostatnich 7 dni poprzedzaj¹cych badanie stwierdzono, ¿e najwiêkszy odsetek badanych konsumowa³ chipsy, frytki, pizzê, hot-dogi, hamburgery i zapiekanki 1-2 razy w tygodniu (tabela I).

Dziewczêta ze œrodowiska wiejskiego, 1-2 razy w tygodniu (w porównaniu do dziewcz¹t ze œrodowiska miejskiego) cechowa³o mniejsze spo¿ycie pizzy, hamburgerów, frytek. W takim ujêciu czasowym spo¿ywanie chipsów i hot-dogów by³o wiêksze wœród dziewcz¹t ze wsi ni¿ z miasta. Chipsy, hot-dogi, zapiekanki 1-2 razy w tygodniu jada³ wiêkszy odsetek ch³opców ze wsi ni¿ z miasta.

Oceniono w grupie ch³opców spo¿ywanie 1-2 razy w tygodniu, chipsów, pizzy, hambur-gerów, hot-dogów, frytek i zapiekanek, w porównaniu do tych, którzy nie odnotowali spo-¿ywania tych produktów. Czêstotliwoœæ spospo-¿ywania frytek przez ch³opców z miasteczka, w stosunku do pochodz¹cych z rejonów wiejskich zale¿a³a od miejsca zamieszkania (p£0,02, wynik testu c2 _{=5,50). Dziewczêta z trzech œrodowisk (1-2 razy w tygodniu) nie ró¿ni³o}

spo¿ywanie produktów typu „fast-food” w omawianym ujêciu czasowym.

Zwiêkszona czêstotliwoœci (³3 razy w tygodniu) spo¿ywania chipsów, w porównaniu ze spo¿ywaniem tych¿e 1-2 razy w tygodniu chipsów, by³a znamienna statystycznie (p£0,02, wynik testu c2 _{=4,82) dla ch³opców z miasteczka w zestawieniu z pochodz¹cymi z rejonów}

wiejskich. W takim ujêciu dla dziewcz¹t nie obserwowano ¿adnych zale¿noœci.

Je¿eli badana w przedstawionej pracy m³odzie¿ spo¿ywa³a posi³ki poza domem, to w przypadku m³odzie¿y wiejskiej rolê t¹ spe³nia³a sto³ówka szkolna (mo¿liwoœæ zjedzenia obiadu), zaœ w przypadku m³odzie¿y z miasta od 63 do 80% badanych korzysta³o z us³ug placówek oferuj¹cych ¿ywnoœæ typu „fast-food”. W ¿adnej ze szkó³ miejskich nie by³o sto³ówki szkolnej, która jest alternatyw¹ dla placówek oferuj¹cych tzw. „szybk¹ ¿ywnoœæ”. Produkty typu „fast-food” wystêpuj¹ jako przek¹ski (ryciny 1 i 2). Gdy zestawi siê je z owocami, które równie¿ bywaj¹ w ten sposób traktowane, to pocieszaj¹ce jest, ¿e dziew-czêta i ch³opcy najczêœciej miêdzy posi³kami pojadali owoce, w dalszej kolejnoœci s³ody-cze, chipsy, napoje gazowane, s³odkie batoniki. Badanie przeprowadzono na jesieni, co zapewne nie pozosta³o bez wp³ywu na zaobserwowane zachowania ¿ywieniowe nastolat-ków.

Preferencje m³odzie¿y w znacznym stopniu dotyczy³y produktów, które by³y najczêœciej reklamowane (dane pochodz¹ce od m³odzie¿y, która wskaza³a na okreœlone nazwy handlo-we produktów zaliczanych do „fast-food”).

Napoje gazowane spo¿ywane by³y (³3 razy w tygodniu) œrednio przez 28% dziewcz¹t i 61% ch³opców (tabela II i III). Soki warzywne i owocowo-warzywne by³y spo¿ywane najrzadziej, przy czym najwiêkszy procent m³odzie¿y deklarowa³, ¿e nie spo¿ywa³ ich wca-le (podyktowane to by³o zapewne wzglêdami ekonomicznymi).

']LHZF] WD &KáRSF\ 5RG]DM SURGXNWX   &] VWR WOLZR ü ZLH  Q  PLDVWHF]NRQ  PLDVWRQ  Q ZLH  PLDVWHF]NRQ  PLDVWRQ  &KLSV\ ZFDOH       UD]\ ZW\JRGQLX         tUD]\ ZW\JRGQLX         3L]]D ZFDOH       UD]\ ZW\JRGQLX       tUD]\ ZW\JRGQLX       +DPEXUJHU\ ZFDOH       UD]\Z W\JRGQLX       tUD]\ ZW\JRGQLX       +RWGRJL ZFDOH       UD]\Z W\JRGQLX       tUD]\ ZW\JRGQLX       )U\WNL ZFDOH         UD]\Z W\JRGQLX         tUD]\ ZW\JRGQLX       =DSLHNDQNL ZFDOH       UD]\Z W\JRGQLX       tUD]\ ZW\JRGQLX      

Ta b e l a I . Czêstotliwoœæ spo¿ywania produktów typu „fast-food” przez badan¹ m³odzie¿ (%) Frequency intake of „fast-food” products by school youth (%)

* p£ 0,03 ** p£ 0,02

Ryc. 2. Produkty „przek¹skowe” i towarzysz¹ce im napoje najczêœciej spo¿ywane przez ch³op-ców (%).

Assortment of products and drinks usually daily consumed by boys.

   RZ RF H Vá RG \F ]H ND QD SN L FK LS V\ FK UX SN L Vá RQ H RU ]H V] NL Vá RQ H SD OX V] NL KH UE DW D QD SR MH J D]  VR NL Vá RG NL H ED WR QL NL FL DV WH F] ND LQ QH  QL H SR MD GD P Z LH PLDVWHF]NR PLDVWR

Ryc. 1. Produkty „przek¹skowe” i towarzysz¹ce im napoje najczêœciej spo¿ywane przez dziew-czêta (%).

Assortment of products and drinks usually daily consumed by girls

   RZ RF H Vá RG \F ]H ND QD SN L FK LS V\ FK UX SN L Vá RQ H RU ]H V] NL Vá RQ H SD OX V] NL KH UE DW D QD SR MH J D]  VR NL Vá RG NL H ED WR QL NL FL DV WH F] ND LQ QH  QL H SR MD GD P Z LH P LDVWHF] NR P LDVWR

&] VWRWOL ZR ü 1DSRMH JD]RZDQH LQQH 1DSRMH QLHJD]R ZDQH :RGD PLQHUDOQD JD]RZDQD :RGD PLQHUDOQD QLHJD]R ZDQD 6RNL RZRFRZH ZDU]\ZQH6RNL 6RNL RZRFRZR ZDU]\ZQH :LH Q  ZFDOH         UD]\ ZW\JRGQLX         tUD]\ ZW\JRGQLX          0LDVWHF]NRQ  ZFDOH        UD]\ ZW\JRGQLX        tUD]\ ZW\JRGQLX        0LDVWRQ  ZFDOH         UD]\ ZW\JRGQLX         tUD]\ ZW\JRGQLX          Ta b e l a I I . Czêstotliwoœæ spo¿ycia napojów przez dziewczêta (%)

Frequency intake of dinks by girls (%)

* p£0,02; ** p£0,01 &] VWRWOL ZR ü 1DSRMH JD]RZ DQH LQQH 1DSRMH QLHJD]R ZDQH :RGD PLQHUDOQD JD]RZDQD :RGD PLQHUDOQD QLHJD]R ZDQD 6RNL RZRFRZH ZDU]\ZQH6RNL 6RNL RZRFRZR ZDU]\ZQH :LH Q  ZFDOH        UD]\ ZW\JRGQLX        tUD]\ ZW\JRGQLX        0LDVWHF]NRQ  ZFDOH        UD]\ ZW\J        tUD]\ ZW\JRGQLX        0LDVWRQ  ZFDOH        UD]\ ZW\J        tUD]\ ZW\JRGQLX        Ta b e l a I I I . Czêstotliwoœæ spo¿ycia napojów przez ch³opców (%)

Zwiêkszone spo¿ywanie (³3 razy w tygodniu) i brak spo¿ywania soków owocowych (wa¿nych z ¿ywieniowego punktu widzenia), wœród dziewcz¹t istotnie statystycznie (p£0,02, wynik testu c2 _{=5,10), zale¿a³ od miejsca zamieszkania. Spo¿ywanie soków 1-2 razy}

w tygodniu i ³3 razy w tygodniu by³o równie¿ istotne statystycznie wœród dziewcz¹t (p£0,01, wynik testu c2 _{=7,61).Obserwowano mniejsze spo¿ycie soków wœród dziewcz¹t}

pochodz¹-cych z rejonów wiejskich ni¿ u zamieszkuj¹pochodz¹-cych rejony miejskie. U ch³opców taka prawi-d³owoœæ nie wystêpowa³a.

DYSKUSJA WYNIKÓW

W dostêpnym piœmiennictwie spo¿ycie ¿ywnoœci typu „fast-food” oceniano pos³uguj¹c siê metod¹ 24 godzinnego wywiadu, b¹dŸ ankietami. W zwi¹zku z tym trudno porównywaæ ze sob¹ wyniki ró¿nych metodologicznie prac, choæ zauwa¿ono pewne podobieñstwa.

Cavaolini [5] oceniaj¹c czêstotliwoœæ spo¿ywania posi³ków poza domem przez

m³o-dzie¿ z ró¿nych pañstw Œwiata, wykaza³, ¿e m³om³o-dzie¿ ze Stanów Zjednoczonych, Francji, Niemiec, Hiszpanii i W³och nie korzysta³a zbyt czêsto z mo¿liwoœci zjadania posi³ków poza domem. Raz w tygodniu z takiej formy ¿ywienia korzysta³o 47% m³odzie¿y niemiec-kiej, 42% francuskiej i œrednio 36% ze Stanów Zjednoczonych, Hiszpanii i W³och. Dwa razy w tygodniu 28% m³odych W³ochów i œrednio 18% m³odzie¿y z pozosta³ych pañstw konsumowa³o posi³ki poza domem. Ulubionymi miejscami spo¿ywania posi³ków poza do-mem by³y restauracje lub punkty, w których mo¿na dostaæ hamburgery i pizzê.

Je¿eli badana m³odzie¿ spo¿ywa³a posi³ki poza domem, to w przypadku m³odzie¿y wiej-skiej rolê t¹ spe³nia³a sto³ówka szkolna, zaœ w przypadku m³odzie¿y z miasta od 60 do 80% badanych korzysta³o z us³ug placówek oferuj¹cych ¿ywnoœæ typu „fast-food”. W ¿adnej ze szkó³ miejskich nie by³o sto³ówki szkolnej.

W badaniach przeprowadzonych przez Komosiñsk¹ i wsp. [17] wœród produktów zjada-nych codziennie, m³odzie¿ najczêœciej wymienia³a frytki, spo¿ywa³o je 26% ch³opców i 19% dziewcz¹t, a co najmniej raz w tygodniu œrednio 36% badanych. Jeden raz w tygo-dniu chipsy i chrupki spo¿ywa³o 38% ch³opców i 31% dziewcz¹t. Zdecydowanie mniejszy odsetek nastolatków spo¿ywa³ czêsto hamburgery i „hot-dogi”. Odsetek osób jadaj¹cych czêsto te potrawy by³ wiêkszy u ch³opców ni¿ u dziewcz¹t.

W niniejszej pracy uzyskano zbli¿one wartoœci, a czêstotliwoœæ spo¿ywania ¿ywnoœci typu „fast-food” 1-2 razy w tygodniu by³a bardzo podobna dla ch³opców i dziewcz¹t, wska-zuj¹c na nies³abn¹c¹ popularnoœæ tego typu ¿ywnoœci u obu p³ci czternastolatków, jednak¿e wœród ch³opców czêœciej ni¿ u dziewcz¹t obserwuje siê zwiêkszenie czêstotliwoœci spo¿y-wania niektórych produktów „fast-food” i napojów.

Badana m³odzie¿ niezale¿nie od œrodowiska jako najchêtniej spo¿ywane produkty prze-k¹skowe wymienia³a te, które by³y najczêœciej reklamowane w telewizji: Mars, Snikers, Twix, Bounty, a spoœród napojów: Coca-cola, Fanta, napoje Hellena, Hoop itd.

W badaniach Cavaolini [5] najwiêksze spo¿ycie tego typu ¿ywnoœci obserwowano we Francji. Tam wiêcej ni¿ 90% m³odzie¿y raz dziennie lub czêœciej zjada³o produkty przek¹-skowe. W Stanach Zjednoczonych i w Niemczech by³o to 80%. We W³oszech – 85% m³o-dzie¿y jada³o przek¹ski rano i po po³udniu a 35% wieczorem. W Hiszpanii, 20% m³om³o-dzie¿y jada³o przek¹ski rano i wieczorem, a 60% po po³udniu. We wszystkich krajach najwiêksze ich spo¿ycie obserwowano po po³udniu.

l M³odzie¿ z Francji cechowa³a najwiêksza konsumpcja jogurtów i deserów

kubkowy-cyh, najmniejsza: chipsów i savory snack.

l Niemiecka m³odzie¿ mia³a najwiêksze spo¿ycie napojów bezalkoholowych i czêst¹

konsumpcjê owoców, napojów owocowych i cukierków.

l Hiszpañska m³odzie¿ czêsto spo¿ywa³a „french fries”(frytki), ale najczêœciej

konsu-mowa³a produkty miêsne jak: charcuterie/pate i burgery.

l We W³oszech g³ównie spo¿ywano owoce i pizzê.

Badana w pracy w³asnej m³odzie¿ najczêœciej miêdzy posi³kami pojada³a: owoce, s³ody-cze, chipsy, napoje gazowane, s³odkie batoniki; przy czym m³odzie¿ mieszkaj¹ca na wsi najrzadziej spo¿ywa³a soki.

Wed³ug Komosiñskiej i wsp. [17] prawie, co drugi ch³opiec i co trzecia dziewczynka pijali 1 raz dziennie lub czêœciej coca-colê i inne s³odkie napoje gazowane. Odsetek czêsto pij¹cych te napoje by³ istotnie statystycznie wiêkszy u ch³opców ni¿ dziewcz¹t, w mieœcie ni¿ na wsi.

Na podstawie uzyskanych w niniejszej pracy rezultatów mo¿na stwierdziæ, ¿e w tygo-dniu czêstotliwoœæ spo¿ywania ¿ywnoœci typu „fast-food” w ¿ywieniu badanej m³odzie¿y pojawia siê jako zjawisko, które prawdopodobnie bêdzie narasta³o w szczególnoœci w przy-padku s³odyczy, chipsów i s³odzonych napojów gazowanych (poda¿ na rynku, presja rekla-my). Niepokoj¹cy jest fakt spo¿ywania przez niema³y odsetek badanych napojów gazowa-nych; natomiast rzadszy naturalnych soków czy te¿ wody mineralnej niegazowanej. Nale¿y mieæ nadziejê, ¿e w przysz³oœci takie zachowania nie bêd¹ skutkowa³y utrwaleniem niew³a-œciwych zachowañ ¿ywieniowych, jak czêste zjadanie wysokoenergetycznych (t³ustych), s³onych b¹dŸ s³odkich produktów w ramach pojadania a nawet posi³ków.

WNIOSKI

1. W ¿ywieniu m³odzie¿y ró¿norodne produkty zaliczane do „fast-food” znalaz³y ugrun-towan¹ pozycjê, co œwiadczy o ich rozpowszechnieniu i nie s³abn¹cej popularnoœci wœród nastolatków, dotyczy to szczególnie ch³opców zamieszkuj¹cych rejony miejskie. Najczê-œciej spo¿ywane by³y s³odycze, chipsy i frytki.

2. Stosunkowo wysoki by³ odsetek m³odzie¿y pij¹cej s³odkie napoje gazowane, w tym typu coca-cola i pepsi, natomiast niski soków naturalnych i wody mineralnej.

A . K o œ m i d e r , A . G r o n o w s k a - S e n g e r

POPULARITY OF „FAST-FOOD” PRODUCTS CONSUMPTION BY SCHOOL YOUTH IN URBAN AND COUNTRY SECONDARY SCHOOLS FROM MAZOWSZE

Summary

The aim of this study was the evaluation of frequency intake of „fast-food” products by young people in urban and country secondary schools. The group of 282 pupils (14 years) was investiga-ted. Frequency intake was estimated using questionnaire. In the populations of boys in town frequ-ency of consuming „fast-food” products has risen in comparison with boys from country. Three groups comprised adolescent girls (for a change) have not difference in frequency of “fast-food” consumption.

PIŒMIENNICTWO

1. Balas J.: Kwasy t³uszczowe w rynkowych produktach spo¿ywczych. Bezp. ¯ywn. 2001, 1, 20-24. 2. Balas J.: Zagro¿enia p³yn¹ce ze spo¿ywania niektórych produktów typu „fast-food”. Nowa Med.

98, 21-22, 40-41.

3. Bary³ko-Pikielna N., Jacórzyñski B., Mielniczuk E.: Izomery trans kwasów t³uszczowych w ¿ywnoœci – aktualne problemy zwi¹zane z oszacowaniem ich dziennego spo¿ycia. ¯yw. Cz³ow. Metab. 1997, 24, 2, 74-90.

4. Biller E.: T³uszcze, niezdrowe, ale smaczne. Przegl. Gastronom. 2000, 9, 16-18.

5. Cavaolini C.: Dietary habits in adolescence contribution of snacking. Feeding from toddlers to adolescence: edited by ¥ngel Ballabrigo, Nestle Nutrition Workshop Series, Nestle Ltd., Vavey/ Lippincott-Raven Publishers, Philadelphia, 1996, 37, 117-130.

6. Cybulska B., Szostak W. B.: Metaboliczne choroby cywilizacyjne. Wydaw. Inst. ¯yw. ¯yw. 211-271.

7. Czeczelewski J., Huk. E., Juszak R.: Sposób ¿ywienia, stan od¿ywienia i wydolnoœæ fizyczna dzieci na przyk³adzie jednej ze szkó³ w Bia³ej Podlaskiej. ¯yw. Cz³ow. Metab. 1995, 22, 2, 174-183.

8. Daniewski M. i in.: Kontrola jakoœci t³uszczu sma¿alniczego przy sma¿eniu frytek za pomoc¹ wybranych testów. ¯yw. Cz³ow. Metab. 2001, 28, 2, 132-139.

9. Daniewski M. i in.: Oznaczanie sk³adu izomerów trans nienasyconych kwasów t³uszczowych C18:1 i C18:2 w rynkowych produktach spo¿ywczych. ¯yw. Cz³ow. Metab. 1997, 24, 2, 3-12. 10. Daniewski M. i in.: Zawartoœæ t³uszczu i kwasów t³uszczowych w wybranych produktach typu

„fast-food”. ¯yw. Cz³ow. i Metabol. 1997, 24, 4, 411-420.

11. Daniewski M., Jacórzyñski B.: Izomery trans nienasyconych kwasów t³uszczowych. ¯ywn. ¯yw. Zdr. 2000, 9, 3, 69-79.

12. Grajeta H., Biernat J.: Wartoœæ ¿ywieniowa t³uszczów zawartych w wybranych produktach typu „fast-food”. Bromat. Chem. Toksykolog. 2000, 33, 2, 105-110.

13. Hamu³ka J.: Najczêœciej spotykane nieprawid³owoœci w ¿ywieniu dzieci w wieku szkolnym. Now. Med. 98, 5, 21-22, 38-39.

14. Januszewicz P., Stolarczyk A., Socha P. i in.: Co nale¿y uwzglêdniæ w „Polskim Consensusie T³uszczowym” w odniesieniu do niemowl¹t i dzieci? ¯ywn. ¯yw. Zdr. 2000, 3, 23-37. 15. Keller J.S.: Zarys bioenergetyki cz³owieka. Organizm w ontogenezie. Warszawa 1997, Wydaw.

SGGW, 0-115.

16. Ko³³ajtis-Do³owy A., Weber M.: Analiza treœci reklam ¿ywnoœciowych w programach Polskiej Telewizji Publicznej. ¯yw. Cz³ow. Metab. 1999, 26, 3, 207-228.

17. Komosiñska K., Woynarowska B., Mazur J.: Zachowania zdrowotne zwi¹zane z ¿ywieniem u m³odzie¿y szklonej w Polsce w latach 1990-1998. ¯yw. Cz³ow. Metab. 2001, 28, 1, 17-30. 18. Koziorowska B.: Projektowanie technologiczne zak³adów gastronomicznych. Warszawa 1998;

Wydaw. SGGW, 124-133.

19. Palczewska J., NiedŸwiecka Z., Szilaqyi-P¹gowska I.: Trend sekularny wzrastania m³odzie¿y warszawskiej w ci¹gu ostatnich dwudziestu lat. Med. Wieku Rozwoj. 2000, 2, 161-176. 20. Przys³awski J., Gertig H.: ¯ywieniowe czynniki rozwoju niektórych chorób cywilizacyjnych.

¯yw. Cz³ow. Metab. 1997, 24, 3, 354-366.

21. Rogalska-NiedŸwiedŸ M., Charzewska J., Chwojnowska Z. i in.: Spo¿ycie mleka i serów przez m³odzie¿ – w opinii rodziców ¯yw. Cz³ow. Metab. 1994, 21, 2, 124-138.

22. Rutkowska U., Kunachowicz H.: Ocena spo¿ycia fosforu z uwzglêdnieniem fosforanów dodawa-nych do ¿ywnoœci, wp³ywu na metabolizm wapnia i indodawa-nych sk³adników mineraldodawa-nych ¯yw. Cz³ow. Metab. 1994, 21, 2, 180-191.

23. Sikora E.: Spo¿ycie ¿ywnoœci typu „fast-food” przez krakowskich studentów i licealistów. ¯ywn. Technolog. Jakoœæ. 1996, 6, 30-35.

24. Stolarczyk A.: Nadwaga i oty³oœæ. www.zdrowie.supermedia.pl./nadwaga.htm.

25. Stopnicka B., Szamrej I.K., Jerulak I.: Ocena indywidualnego sposobu ¿ywienia dzieci w wieku szkolnym w szko³ach podstawowych województwa bia³ostockiego. ¯yw. Zdr. 1998, 4, 392-400. 26. Sytuacja epidemiologiczna w Polsce w odniesieniu do chorób na tle wadliwego ¿ywienia i

nie-w³aœciwej jakoœci zdrowotnej ¿ywnoœci. Przem. Spo¿. 1997, 2.

27. Œwiderski F. i in.: ¯ywnoœæ wygodna i ¿ywnoœæ funkcjonalna. Wydawnictwa Naukowo-Tech-niczne, Warszawa 1999, 178-189.

28. Tatoñ J.: Czy rzeczywiœcie mia¿d¿ycy mo¿na zapobiegaæ. Med. Metabol. 2001, 5. 29. Turlejska H.: Rola ¿ywienia w ¿yciu cz³owieka. ¯ywn. ¯yw. Zdr. 2000, 2, 218-224.

30. Ziemlañski Œ. Budzyñska-Topolowska J.: T³uszcze po¿ywienia i lipidy ustrojowe. Wyd. PWN 1991, 264-307.

31. Ziemlañski Œ.: Sposób ¿ywienia siê cz³owieka (zarys historyczny). ¯yw. Cz³ow. Metab. 1993, 20, 1, 38-52.

32. Ziemlañœki Œ., Socha P.: Rola t³uszczu po¿ywienia ze szczególnym uwzglêdnieniem dzieci, ko-biet ciê¿arnych i karmi¹cych. ¯ywn. ¯yw. Zdr. 2000,3, 23-37.