A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _____ FOLIA OECONOMICA 93, 1989
Wojciech Szrajber"
Wy BRANE ASPEKT/ GOSPODARKI FINANSOWEJ NARODOWEGO FLNDUSZU OCHRONY ZDROWIA (NFOZ)
W ostatnim czasie obserwuje się. tendencję zmierzający do t w o -rzenia licznych funduszy c e l o w y c h 1 . Zasadniczy cech* takich fundu-szy odróżniająca ją od gospodarki budżetowej jest "dostosowanie zakresu zadać finansowanych z poszczególnych funduszy do n a g r o m a d z o -nych w tych funduszach dochodów - w odróżnieniu od budżetu paristwa, w którym dochody i wydatki ustala się współzależnie na podstawie
2
bilansu finansowego państwa" . Są to "scent га I izowane zasoby środków pieniężnych o z góry określonym p r z e z n aczeniu"3 .
"Fundusze celowe powiązane są z budż e t e m metodąnetto, tzn. r ó żnicą między dochodami a wydatkami. Dochody własne funduszów c e l o -wych z reguły nie pokrywają w pełni wydatków i dlatego m u s z ą być uzupełniane ze środków budżetowych. Środki budżetowe powinny jednak stanowić tylko uzupełniające źródło finansowania funduszów c e l o -wych, choć w praktyce niejednokrotnie są głównym źró d ł e m ich two- rżenia" .
Na wzrastającą atrakcyjność tej formy finansowania wpływają p o zytywy, które można jej przypisać. Należą do nich, większa e l a s t y c z -ność wyrażająca się możliwością finansowania z funduszy celowych
Mgr, starszy asystent w Katedrze Finansów UŁ.
W literaturze przedmiotu fundusze te są różnie określane. U ż y -wa się tu zastępczo takich pojęć, jak» fundusze celowe, parabudżety czy małe budżety. Por. J. K a l e t a , Planowanie budżetowe, PWE, Warszawa 1982, s . 74; S. В о I l a n d , W s tęp do nauki finansóv<, PWE, Warszawa 1979, s. 112-113.
2
Finanse, red. E. Czerwińska, J. Wierzbicki, PWN, Warszawa 1980. s. 249-250.
3
К a ł e t a, Planowanie budżetowe..., s. 74.
zadań nie ujętych w n a r odowym planie spo łe czno-gospodarczym, m o ż l i -wości przeka zy wa ni a nie wykorzystanych nadwyżek na okresy następne .
Istotnym m o t y w e m wyboru tej formy f inansowa’n i a jest również m o ż -liwość pozyska ni a tg drogg dod at kowych środków pi en iężnych od lud-ności I organizacji g o s p o d a r c z y c h 6 .
Gospod ar ce finansowej opartej na funduszach celow yc h możn a r ó w -nież pr zypisać szereg istotnych mankame nt ów , do który ch należg:
7 - mo żllwość narusze ni a zasady jedności budż et u ,
- wielo źr ód ło we finansowanie tych samych dzi edzin życia społecz-nego prowadzi do wzro st u kosztów administracji I brak u możliwości stosowania pełnego systemu kontroli ,
- "często w ystępujgcy brak korelacji między tym! funduszami a g
n a r o d o w y m plan e m społeczno- go sp od ar cz ym " .
Prez entowana lista m a n k a m e n t ó w jakkolwiek ważki ch z punktu w i -dzenia makr o e k o n o m i c z n e g o nie prowadzi jednak w praktyce do z a r z u -cenia tej formy finansowej. Istotne zalety tego rozwigzania, a
szczególnie m o ż llwość uzyskan ia d o d a t k o w y c h - p ozabudżetowych ś rod-kó w prowadzi w konsekwencji do wzrast aj ąc ej atrakcyjności tej for-m u ł y finansowania. Zj awisko to szczególnie wy ra źn ie odnosi się do
tworzenia funduszów cel owych finansujących pos zczególne działy sfery usług społecznych. Wyd a j e się, że u źródeł omawianej tend e n -cji leży z jednej strony krytycz ni e oc eniany stan rozwoju p o s z c z e -gólnych dzia łó w sfery usług społecznych, z drugiej zaś nie w y s t a r -czająca wie lkość Środków pie ni ężnych prz ezn aczanych na te cele z pods tawowego źródła ich finansowania, jakimi Jest budżet. Stgd też przy wys tę pu ją ce j dużej presji społecznej na rozwój tych dzia łó w poszuku je się n o w y c h 'rozwigzarf organ Izac yjnofinansowych z m i e r z a j ą -cych do zagwar a n towani a optymalnej, stabilnej wielkości z a s i l a j ą -cych je strumieni pieniężn yc h.
J Szerzeji F i n a n s e ..., s . 250.
6 M o tyw ten nabiera szczególnego znaczenia w o b e c n y m okresie - przy braku równowagi budżet ow ej I ograniczoności środków m oż l i w y c h do przek az an ia na ważne cele społeczne.
7 Por. Z . P i r o ż y ń s k i, Budżet a fundusze celowe, " F i -nanse" 1970, nr 9, s. 25.
8 Por. K. P i o t r o w s k a-M a r с z a k, Fin an se sfery n i e -materia ln ej , P W E , Wa r s z a w a 1987, s. 27.
Postulat optymalnoścl odnosi się do zagwa ra nt ow an ia tak w c z a -sie jak w przestrzeni, takiej wielkości środków, któ re byłyby w sta-nie zapewnić realizację zadać bie żących I finansową realność z a -m i e r z e ń ro zw ojowych - zgodnych ze zgłaszanymi preferencjami s p o ł e -cznymi i po lityką społeczną paćstwa. Z kolei postulat stabilności odnieść mo żna do stworzenia takich form i iródeł finansowego z a s i
-lania pos zcz eg óI nyc h działów, które nie w y kazywałyby tendencji do zmienności w dłuższ yc h okresach.
W ramach tych po sz uk iwać tworzy się к о д е р е je różnoro dn yc h fun-duszy celowych ( p a r a b u d ż e t o w y c h ) . Tego rodzaju fundusze powstały już w nastę pu ją cyc h działach: ośw ia ta i wychow an ie (Społeczny Fundusz Pomocy Szkole), ochrona zdrowia i op ieka społeczna (Narodowy F u n -dusz Ochr on y Zdrowia), kultur a i sztuka (Fun-dusz Roz w o j u Kultury),
turystyka i wyp oc zynek (Centralny Fun du sz Turystyki I Wy poczynku), kultura fizyczna i sport (Centralny Fun du sz Roz w o j u Kul t u r y F i z y c z -nej i S p o r t u ) ”*^.
Wszy stk ie z wymien i o n y c h funduszy cel ow yc h m a j ą obec ni e c h a r a k -ter pomocnic zy w stosunku do gł ównego fródła zasilającego, jakim
jest budżet. Nie oznacza to jednak braku mo żl iw oś ci zmian w tym zakresie, prop on uj e się b o w i e m w odn ie sieniu do n i e k tórych z nich (np. Fun duszu Rozwoju Ku lt ury) zmianę ich ch ar ak teru i p
rzeniesie-* 1*1
nia na nie całości zadać w zakresie finansowania określonych dziedzin . Moż liwość takiego roz wiązania jest wią za na z ko ncepcją s a -mo finansowani a niektór yc h działów sfery usług społecznych. W z w i ą -zku z tą konc ep cj ą postu lu je się wł ączenie do funduszy celowych, obs łu gu jących pos zc ze gó ln e działy, wpłat (głównie podatków) od przed-siębiors tw ( funkcjon uj ąc yc h w tych działach), które do tej pory sta-nowiły dochód budżetu. Na rzecz tych funduszy byłyby również p rzekaz yw an e środki z dotacji budżetowych.
O mawiane fundusze różnią się m i ę d z y sobą z a k r e s e m zadać z nich finansowanych. Obok funduszy fina ns uj ąc yc h tylko określony typ z a -dać, np. inwestycyjnych (NFQZ), w y s tępują fundusze o s zerszym p r z e -z nac -ze ni u - finansujące tak d-zi ał al no ść bieżącą, jak i inwestycyjną ( n p . S F P S z ).
1C Dwa os tatnie z w y m i e n i o n y c h funduszy zostały połączone w je-den wsp ól ny fundusz w 1986 r.
1 ' Por. M. S t r ą k, Refor ma gos po darcza w kul tu rz e, [w:j li- sługi społeczne, red. A. Łukaszewicz, PWE, W a r s z a w a 1984 s. 198-199.
Innym z kr y t e r i ó w klasyfikacji funduszy celowych jest te ry to -rialny zakres ich działania. Z tego punktu widze ni a można wy różnić
• m
2
- cen tr al ne i terenowe fundusze celowe
Pre zentowane tu fundusze m aja zasięg ogólnopolski. Ich w e w n ę -trzna struktura organi zac yj na pokrywa się ze struktura a d m i n i -stracji państwowej. Z a t e m w k a ż d y m z tych funduszy m o ż n a wydzie li ć fundusz centralny, fundusze wo je wódzkie oraz fundusze szczebla p o d -stawowego. Obok nich występują w sferze usług spo łecznych terenowe fundusze celowe, np. Fundusz Ochro ny Zdrowia Dzieci Śliskich.
Idea powo ła ni a fu nduszów cfelowych ma (jak już stwierdzono) c h a -rakter dyskusyjny. Jedna z korzyści upa trywanych w tym rozwi ąz an iu fina ns owym jest mo ż l i w o ś ć aktywizacji środków ludności. Funduszem, który statutowo na jp eł ni ej miał realizować zasadę ak ty wi zowania • tych środ kó w jest N arodowy Fundus z Ochron y Zdrow ia (NFOZ),
Fundus z ten powstał w grudni u 1972 r. ria mocy uchwał y P r e z y d i u m Ogól nopolskiego Kom i t e t u Fr ontu Jedności Narodu, a od 1984 r. stał się age nd a P a t r i otycznego R u chu Odrodzenia N a r o dowego .
Już w mom e n c i e swego powsta ni a NF OZ był fundus ze m
inwestycyj-14 1 *
r y m , jego środki sa prz eznaczone na i
a) budowę o b iektów szpitalnych, przychodni, o środków zdrowia, żłobków, szkół spe cjalnych z internatami dla dzieci kalekich, do mów pomocy społecznej itp.;
b) mo de rn iz ac ji i adaptacji o biektów służby 'drowi a i opieki spo-łecznej s
c) zak up ów nowocz es ne j aparat ur y medyczn ej .
Zadan ia te.sa real iz ow an e na podst aw ie do ch odów własnych, pochę-1 6
dzac yc h z n a s t ępujących źródeł i
1 ) świadczenia pieniężne - rzeczowe, dobrowolnie dek Iarowane przez osoby fizyczne i prawne*,
2 ) darowizny i zapisy na rzecz funduszu;
3) wpł yw y z imprez organizowanych na rzecz funduszu;
12
Por. Z. K r z y ż k l e w l c z , Finanse, W y d a w n i c t w a Szkol-ne i Ped ag ogiczSzkol-ne, Wairszawa 1982, s. 171. ,
13
Por. Re gulamin Narodo w e g o F unduszu Ochron y Zdrowia, Kraj ow y Komit et NFOZ, Wa r s z a w a 1984, s. 1-2.
14
Obec ni e post uiu je się ro zs ze rz en ie zakresu zadań finansowych z tego funduszu - przemi ano wa ni a go w fundusz inwestycyjno-motywacyj- ny. Por. K. T y m o w s k a , Refo rm a w och ronie zdrowia i opiece społecznej, [ws] Usługi społeczne...
15
i*» wpływy 2 budże tu państwa na rzecz NFOZ z tytutu zn ie sionycn dopłat do cen ąikohołuj
'5 ) inne wpływy od osób fizycznych 1 prawnych.
Propo rc je udziału pos zc zególnych iródeł finan so wy ch za si la ją cy ch NFOZ przed st aw ia ją się następująco.
W latach 1973-1985 na ogólną sumę w p ł y w ó w 1 ' 53 152 m i n zł głó w n y m iródłem zas il ającym fundusz były środki ludności wyn oszące 38 331 min zł co stanowi 72,1% wpł y w ó w ogółem, drug i m pod w z g l ę d e m rangi iródłem była dota cj a bud żetowa wp ro wadzona w 1974 r., bę dąca e k w i w a l e n t e m z tytułu straconych wpł y w ó w za dopłaty do cen alkoholów - o g ó ł e m z tego iródła otrzym an o Ю 835 min zł, co stanowi 20,4% ogółu wpływów. Pozost ał e 7,5% stanowiły odsetki bankowe, dopłaty z wy d a w n i c t w itp.
Gro ma dzone w tych pr op orcjach środki finansowe stają się d o h o -dami funduszów terenowych oraz funduszu ce nt ralnego przy jed n o c z e -snym prz yp isaniu poszczególnych typów d ochodów fund us zo m różnych szczebli. Z uwagi na trudności w uzys ka ni u danych w tym względzie dla całego ok resu funkcjonowania NF OZ posłu ży my się aktualnymi d a n y -mi z 1985 r .
Z danych pr ez entowanych w tab. 1 wynika, że 80,3% do ch odów NFOZ jest r e a 1 izowanych na szczeblach terenowych, a jedynie 19,7% d o c h o -dów Jest pr zy pi sa ne funduszowi centralnemu. W i ą ż e się to z zasadą w y k o r z y s tywanI a uzy sk an yc h środków na terenie ich gromadzenia. Z a -tem fundusze terenowe NFOZ nie są obciążane świadczeniami f i nan-sowymi na rzecz funduszu centralnego. Innym c h a r a k t e r y s t y c z n y m z j a w i s k i e m jest odmienno ść struktury iródeł zas il aj ąc yc h fundusze t e r e -nowe i fundusz centralny. 0 ile p o d s t a w o w y m i r ó d ł e m dla funduszów
terenowych są środki ludności - stanowiące 98,7% ogół u wpł y w ó w to n a j w a ż n i e j s z y m iródłem tworząc ym fundusz centra ln y są środki p o -chodzące z dotacji budżetowej (ekwiwalent za dopł at y do cen a l k o h o -li) - 71,4%.
Tak nagroma dz on e środki stanowią oprócz re ze rw na rachunkach ban-ko wych podstaw ę ao finansowania zadań inwestycyjnych.
R ó w n i e ż ’w tym wzgl ęd zi e (podobnie jak przy pod zi ale dochodów N-OZ) w yst ęp uj ą cha ra kterystyczne pr oporcje pom ię dz y wydatkami inwe st
y-cyjnymi ponoszonym! ze środków funduszu cen tr alnego i fund us zó w te-renowych. Podstaw ow a kierunki wyd a t k ó w p r z e dstawiono w tab. 2.
Pre zentowane w tym m i e j s c u wielkości wpł y w ó w finansowych NFOZ nie obejm uj ą aotacji b udżetowych p r z yznawanych po 1982 r. na k o n t y -nuację zadań in we stycyjnych fi na ns owanych ze środk ów NFOZ.
T a b e l a 1
Wpływy globalne NFOZ w 1985 r, (w tys. zł) Wy szc zegóI n i en i e Źródła wpływó w zbIórka od lud-ność I dotacja z b u d ż e -tu (ekwi-walent) odse tk i od w k ł a -dów na r a c h u n -kach ban-kowy ch w p ł уwy różne suma wp ł ywów wg jego d y s p o n e n -tów Fundu sz terenowy Fundus z cen tra ln y Suma wpł yw ów Struktura w X 5 115 093 65 584 5 180 677 80,2 910 000 910 000 14,1 25 278 285 685 310 963 4.8 43 190 12 605 55 795 0,9 5 183 561 1 273 874 6 457 435 100
a W tymi 1) zwroty od inwestorów - 16 464 tys. zł; 2) wp ływy ze sprzedaży samocho dó w sanitarnych VIK NFOZ - 25 969 łys. zł; 3) p r z e -liczenie wa lu ty obcej KK NFOZ - 12 605 tys. zł.
Z r ó d ł oi Nar odowy Fund us z Ochron y Zdrowia w latach 1S73- -1985, Biuro Kr ajowego K o mitetu NFOZ, Warszawa, maj 1986, s. 2-3.
;
)'
T a b e l a 2 W y d a t H globalne (netto) NFOZ w 1985 r.
(w tys. zł)
Wyszczegó l n i e n i e
♦ Wydatki (dotacje) nai
Suma w y d a t -kó w wg dys po nentów funduszów budo wn ic tw o i pierwsze wyposażeń i e zakupy aparatury i sprzętu m e d y c z n e -go inne c e -le poza resor tem zdrowi a Dysponenci funduszut Ter enowe ko mi te ty Kra j o w y Koml tet R a z e m Struk tu ra w X 7 572 693* 100 00 0 7 672 693 91,9 550 376 550 376 6 , 6 13 200 111 067 124 267 1.5 8 136 689 211 067 8 347 336 1 0 0 , 0
a W tymi dotacja K r a j o w e g o K o m i t e t u z . łunduszu cen tr alnego -1 46Й 349 t y s . zł.
Jak z przedstaw io ny ch danych wynika gros zadać inwestycyjnych jest fInansowanych z funduszów terenowych NFOZ (97,5X). Na uwagę zwraca fakt zn acznego pozi om u dotacji z funduszu centr al ne go na rzecz funduszów terenowych. Ootacj e te m ają charakter w yrównawczy i służ? m. in. n i w e l owaniu mi ędzyregi ona inych dysproporcji infra ' strukturalnych w oc hr on ie zdrowia. Jest to szczególnie istotna fun-kcja środków n agromadzonych w funduszu c e n t r a l n y m z uwagi na u- trzymujące się znaczne dysprop or cj e w na syceniu w bazę m a t e r i a l n ą ochrony zdrowia I opieki społecznej w p oszczególnych województwach - przy często jednocz es ny m bra ku możli wo śc i finansowych n a d r o b i e -nia tych dysproporcji w ramach środków stojących do dyspozycji w
tych woj ew ództwach. Ponadto z funduszu centr al neg o są finansowane Inwestycje o znaczeniu p o n a d w o j e w ó d z k i m (np. C e n t r u m Onkologii w W a r s z a w i e ) .
P r ezentowane dane m a j ą charakter fragment ar yc zny ogran ic za ją się b o w i e m jedynie do jednego roku (1985). Dla bardziej w s z e c h -stronnej analizy finansowej funkcj on ow an ia NFOZ n i e z b ę d n y m staje się operowa ni e sze rszym h o r y z o n t e m czasowym. P rzechodząc zatem do rozszerzonej analizy, wart o rozpocząć od stwie rdz en ia za wartego w statucie N FOZ w myśl któr eg o - podstaw ow ą zasadą funkcjonowania fu n-duszu jest realiza cj a cel ów jego dzia ła ni a n iezależnie od środków o kre śl on yc h w bu dż ec ie paćstwa. W e r y f i k a c j a tej zasady stanie się p r z e d m i o t e m dalszej analizy. Generalnie rzecz biorąc idea ta wydaje się być szczególnie istotna ze względ u na możliwość faktycznego zwi ększenia Środków In we stycyjnych w ochronie zdrowia, n iezależnie od pla no wo reaI izowanych n a kładów inwest yc yj ny ch ponosz o n y c h ze środk ów b u d -żetowych. Fakt sta tutowego u n iezależnienia realizacji zadać inwe-stycyjnych od dotacji b udżetowych stawiał pr zed fu nduszem k o n i e -czność pełn eg o zbila ns ow an ia d o chodów i wydatków. Z a t e m p l a n owanie
I realizacja zadać in we stycyjnych m o g ł o jedynie następować do p o -ziomu zg ro ma dzonych środk ów i p l a n o wanych przychodów.
Z punktu wi dz enia realizacji tej zasady, m o ż n a w y d zielić trzy pod st aw ow e ok re sy funk«.jonowania funduszu. P i erwszy r o z p o c z y n a -jący się w chwili jego powsta ni a (1973 r.), a ko ćc zący się w 1979 r. drugi - trwający od 1980 r. do 1982 r. oraz trzeci po 1982 r.
Л Й
Por. L. S z c z e r b i ć s k a , R o z m i e s z c z e n i e i n f r a s t r u k -tury ochrony zdrowia w Polsce i jego zmiany w łatach 1975-1983, "Wia-domości Staty st yc zn e" 1985, nr 5, s. 8-12.
1Q
Ws z y s t k i e dane st atystyczne dot yc zą ce NF0 2 zac zerpnięto z p u -blikacji K r a joweao Kom i t e t u NFOZ. Por. Akt ualne pro blemy
funkcjono-W pi e r w s z y m г analiz ow an yc h okresó w następował stały wzrost r o -cz ny ch kwot zbiórek od ludności od 2332 m ł n zł w 1973 r. do 2771 min á w 1979 r. - przy jednocz es ny m u s tabiI izowanym udzi al e w y datków lud-ności na NFOZ w no mi nalnych pi en iężnych dochod ac h osobistych 'udno-Śc i . W skaźnik ten kształtował się w tym okresie na pozio mi e od
20
0,20* do 0,22* . Cechę ch ar ak terystycznę dla tego ok re su była pra kt yk a limitowania Inwestycji finansowanych ze środkó w N FOZ w c entra ln yc h pla na ch Inwestycyjnych, w związku z tym środki funduszu w znacznej mier z e za stępowały budżet paćs tw a w fin an so wa ni u
inwe-21 stycji pi erwotnie pl an owanych d a sfinansowania z b udżetu .
Drugi z an al iz owanych o kresów to lata za łamania się planu f i nan-sowego NFOZ. W latach od 1980 r. do 1982 r. następił spadek udział u w y d a t k ó w ludności na NFOZ w no mi nalnych p ieniężnych doc hodach o s o -bi sty ch ludności z 0,20* do 0,10*, przy Jednocz es ny m w zr oś cie cen dóbr i usług Inwestycyjnych. W latach 1980-1982 szacunkowy ws ka źn ik wzrostu cen na roboty b u d owlano-montażowe wyniósł 293,4*, zaś
wskaź-22
nik wzrostu cen kra jowych zakupó w Inwestycyjnych 230,7*Załam an ie się planu finansowego NF OZ zmusiło rzęd (decyzja nr 31/82 z września 1982 r.) do wyasygnowania kwoty 21 m l d zł, tj. po 7 m l d rocznie w latach 1983-1985 na po kr yc ie różnicy k o s z t ó w budowy szpital) finansowanych przez N FOZ z u d z i a ł e m tego funduszu. Dzięki tym środk om m o ż n a by ło zr ea lizować p r o g r a m Inwestycyjny NFOZ w la-tach 1983-1985. Jakkolwiek kwo ta 21 m l d zł dotacji bu dż et owej nie stanowi de facto doch od u NFOZ, b o w i e m została po stawiona do d y s p o z y -cji min i s t r a zdrowia I opieki społecznej, to jednakże jej celowy cha- rakter (do fInansowanle rozpoczę ty ch zadać inwesty cy jn yc h NFOZ) p o w o -duje, że należ y uznać ję za pośredni dochód NFOZ. Z a t e m z chw il ę u- rucho mi en ia omawianej dotacji NFO Z wszedł w trzeci okres swojego I- stnlenia, w k t ó r y m udział środków ludności w rzeczywistych d o c h o -dach NFOZ uległ daleko Idęcej redukcji, os lęgajęc p o z i o m 34,7X w o bec 61,5* środków budżetowych. Jednocześnie pomimo n ominalnego w i r o
-wania NFO Z (materiały z plenarnego posie dz en ia KK NF02), Warszawa, wrz esieć 1985 r., oraz N a rodowy Fun du sz Ochrony Zdr ow ia w latach
1973-1975, Biuro K r a jowego Kom i t e t u NFOZ, War szawa, maj 1986. 20
O b liczeć ws k a ź n i k ó w dok onano na pods ta wi e R o c z n i k ó w s t a t y s t y -cznych GUS za lata 1974-1986.
21
Por. W. S t r a s z e w i с z, Pr óba л с епу .stanu I rozwoju ba zy m aterialnej służby zdrowia i opieki społecznej w Polsce Ludowej, C e n t r u m M e d y c z n e g o Ksz ta łcenia Pod yp lo mo we go , Wa r s z a w a 1983, s. 3.
Wybrane aspekty gospodarki (Inąnśowej l*>FOZ 117
stu rocznych wpłat ludności na ko nto NF OZ (od 3213 m i n zł w 1983 r. do 5180 m i n zł w 1985 r.) daje zauważyć się po głębiającą tendencję spadku udziału wyd a t k ó w ludności na NFOZ w nom inalnych p ieniężnych doch od ac h os ob istych ludności. W okresie tym ws ka źn ik ten osiągnął swój na jniższy p o z i o m w trzynastoletniej historii NFOZ, s t a b i l i z u -jąc się w latach 1984-1985 na poz iomie 0,09X.
Dokon uj ąc oceny NFOZ w c a łym okr es ie Jego działalności należy z a -znaczyć jego niewątp li wi e pozyty wn y rolę w proces i e aktywizacji śro<J<ów ludności na rzecz rozwoj u in fr astruktury ochr on y zdrowia. W o k r e -sie 1973-1985 ze środków NFOZ lub przy Ich udz ia le sfi na ns ow an o b u -dowę, remonty, m o d e r n i z a c j ę luh zakupy pierwszego wy po sa że ni a, łącz- nie w 1455 obiektach. W wielkości tej m i e s z c z ę się«
- 165 obi ektów szpi ta ln yc h o łącznej liczbie łóżek 12 629, - 201 przychodni zdrowia o 1915 gab in etach lekarskich, - 614 oś ro dków zdrowia na wsi o 2367 gabinet ac h lekarskich, - 106 domó w opieki społecznej o 4300 miejsc ac h,
- 234 Innych o b iektów służby zdrowia.
W ś r ó d 1445 zakończ on yc h zadań in we stycyjnych 1044 to obie kt y n o -we .
Na wie lkość tę składają sięt
- 71 o b iektów szp italnych o 10 770 łóżkach,
- 140 przychodni zdrowia o 1687 gabinetach lekarskich,
- 526 wi ejskich o środków zdrowia o 2180 gabinetach lekarskich, - 45 dom ów opieki społecznej o 3300 mi ej sc ac h,
- 159 Innych o b iektów służby zdrowia.
Analiz a pr zytoczonych danych o rz ec zo wych efe ktach I n w e stycyj-nych rea li zo wanych ze śro dk ów NF OZ lub p rzy ich udziale, w p o r ó w n a -niu z p r z y r o s t e m bazy m aterialnej w całej oc hr on ie zdrowia p o z w a -la stwierdzić, że NFO Z zrealizował bądź partycy po wał w 33,2% p r z y -rostu liczby łóżek szpitalnych, w 23 ,9X prz y-rostu liczby przychodni, xw 103,5% przyro st u liczby wie jskich o środków zdrowia oraz 43,3%
przy ro st u liczby domów opieki s p o ł ecznej2 "*.
Te ni ez aprzeczalne osi ągn ię ci a inwestycyjne NFO Z nie m o g ę j e d -nak prz ys ło ni ć faktów neg at ywnych związa ny ch z f u nkcjonowaniem t e -go funduszu celowego. W p i e r w s z y m z wydzie l o n y c h et apów f u n k c j o n o -wania funduszu m i e I Iśmy do czy ni en ia z jego dużą stabiln oś ci ą
fi-23 v
Obl ic ze ni a wł asne na pods ta wi e Roc z n i k a s tatystycznego 1979, GUS, W a r s z a w a 1979, oraz R ocznika statyst yc zn eg o 1986, GUS, W a r s z a -wa 1986.
nansową. Fakt ten wią że się bez pośrednio z rosnącymi wpłatami ze środków ludności.
W okresie 1980-1982 u w l do cznIła s Ię nega ty wn a cecha funduszów ce-lowych op artych na do br ow ol ny ch wp ła tach ludności. Dopro w a d z i ł o to w konsekwencji do utraty stabilności tego źródła I nierealności w y k o -nania za ło żo ny ch planów. Fakultat yw ny charakter środ kó w ludności i
ich znaczna wr aż li wo ść na czynniki natury społeczno-go sp od ar cz ej pow oduje nie korzystna - z pu nk tu wi dz en ia zasad gospodarki b u d ż e t o -wej - kon ie czność interwencyjnego wspom ag an ia Ich Środkami b u d ż e t o -wymi. Co począ ws zy od 1983 r. m a mie j s c e do chwili obecnej.
Wy daje się, że po 1982 r. m amy do czyn ie ni a ze s t o p niowym r e -gre s e m NFOZ. W y n i kająca z tego po tr ze ba reanfmacyjnych dzi ał ań ze stropy budżet u stawia pytanie o mo ż l i w o ś ć fiunkcjonowani a tego fun-duszu w jego d o t y c h c z a s o w y m kształ ci e I r e a I I z o w a n y m do tej pory za kr esem zadań Inwestycyjnych. P r o b l e m zakresu planow a n y c h z a m i e -rzeń inwestycyjnych oprócz swego wymiaru gl obalnego - przejawiającego się w ilości r e a 1 1zowanych zadań inwestycyjnych posiad a również swój a s -pekt wyr aż ający się w do st osowaniu poszc z e g ó l n y c h typów inwestycji do soecyflkl potrz eb odczuw a n y c h w niektórych, r ejonach kraj u czy też preferencji zgłas za ny ch przez określo ne grupy zawodowe. O bra-ku adekwatności w tym zakresie m o g ą świadczyć żywioł ow o tworzone
Śr odowiskowe V, resortowe fundusze opi er ające się na świa dc ze ni ac h s połec ze ńs tw a (np. Fundu sz Ochrony Zdr owi a Dziecł woj. kato wi ck ie go . F undusz Zdr ow ia Budowlanych, Metalow có w) . P owstawanie tych lo-kalnych bądź śro do wi sk ow yc h fu nduszów prowadzi w kon se kw en cJ i d o da lszego spadku wpłat na kont o NFOZ.
Przeds t a w i o n e trudności, z jakimi spotyka się gospodarka fina n-sowa NFO Z stawia pod zna k i e m zapyta ni a rea lność podnos z o n y c h o- becnie argumentów co do zasadności tworzenia coraz liczniejszych funduszy ce lo wych - szczególnie tych spośród nich, kt óre zakła da ją stały i duży do pł yw środk ów p ieniężnych ze strony ludności. Nie o- znacza to oczywiście negacji samej idei po w o ł y w a n i a tego typu fun-duszów, wydaje się jednak, że Ich,liczba I zakres finans ow an yc h z ni ch zadań winny po krywać się z w y raźnie określ on ą i odczu wa ną przez
Wo j c i e c h Szrajber
SE LE CT ED ASPE CT S OF FINA NC IA L A D M I N ISTRATION OF THE NAT IO NA L H E A L T H PR O T E C T I O N F U N D ( N H P F )
The article contains evaluat io n of the financial a d m i n i stration of the National He alth P r o t e c t i o n Fund (NHPF). It is a target fund e stablished In 1973, whose m ain goal is the financing of Inve-stment proje cts in the sphere of he al th and socio -w el fa re care.
The author has d i s t inguished three m a i n stages in 16year p e -riod of its fun ct io ni ng using as his crite ri on p a r t icipation of financial resources p rovided by the po pulation in overall revenues of the Fun d and an index of the po pu la ti on 's ex pe nditure on the NHPF in nominal personal mon e t a r y incomes of the pop ulation. The article describes also sources of financing the F und it analyzes m a i n directions of Its allocations. The analysis has enc om passed bot h financial resources coll ec te d and exp en ded with i n the fr ame-work of local and central funds.
The article ends with evalua ti on of the financial a d m i n i s t r a -tion of the National H e a l t h P r o t e c t i o n Fun d in the light of its goals and statutory assumptions.