Przeracki, Jerzy
Statut cechu szewców Nowego Miasta
Braniewa z 1421 roku
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 337-348
M
A
T
E
R
I
A
Ł
Y
Jerzy Przeracki
STATUT CECHU SZEWCÓW
NOWEGO MIASTA BRANIEWA Z 1421 ROKU
Ś red n io w ieczn e rzem iosło m iejsk ie sp o ty k a się z d użym zain tereso w an iem
b ad ac zy dziejów m iast. N a jle p iej z n am y w ytw órczość ta k ic h w ie lk ic h m ia st
polskich, j a k K rak ó w , W rocław , G d ańsk, T o ru ń czy E lb lą g 4. Z nacznie m n iej
n a to m ia s t w ie m y o rzem iośle m n ie jsz y ch ośrodków , w p rz y p a d k u zaś m ia st
w a rm iń s k ic h s y tu a cja pod ty m w zględem p rz e d s ta w ia się zupełnie n iezado
w a lają co 2.
Szczególnie isto tn e d la p ro c esu p o z n an ia p o czątk ó w i znaczenia jakiegoś
rzem io sła w d a n y m o ś ro d k u są źródła n o rm a ty w n e , re g u lu ją c e cało k sz tałt
sto su n k ó w społeczno-ekonom icznych w o b rę b ie g ru p y ludzi, w y k o n u ją cy c h
to sam o rzem iosło. N o rm a ty w y te no siły n azw ę w ilk ie rz y czyli s ta tu tó w ce
chow ych, a p ra w o w y d a w a n ia ich p o siad ała r a d a danego m ia sta lu b jego
w łaściciel czy też zw ierz ch n ik fe u d aln y , n a k tó reg o obszarze zn ajd o w a ło się
to m u n icy p iu m .
1 N p . W . C h o t k o w s k i , R z e m i o s ł a i c e c h y k r a k o w s k i e w X V w i e k u , K r a k ó w 1891 o r a z Z . B o c h e ń s k i , K r a k o w s k i c e c h m i e c z n i k ó w , K r a k ó w 1937; B . M e n d l , B r e s l a u z u B e g i n n d e s 15. J a h r h u n d e r t s . E i n e s t a t i s t i s c h e S t u d i e n a c h d e m S t e u e r b u c h e v o n 1403, Z e i t s c h r i f t d e s V e r e i n s f ü r G e s c h i c h t e S c h l e s i e n s , B d . 36,1929, s s . 154— 185 o r a z R . H e c k , S t r u k t u r a s p o ł e c z n a ś r e d n i o w i e c z n e g o W r o c ł a w i a n a p r z e ł o m i e X I V / X V u i i e f c u , ś l ą s k i K w a r t a l n i k H i s t o r y c z n y S o b ó t k a , 1952, s s . 57—94; T . H i r s c h , D a n z i g s H a n d e l s - u n d G e w e r b s g e s c h i c h t e u n t e r d e r H e r r s c h a f t d e s D e u t s c h e n O r d e n s , L e i p z i g 1858; M . B o g u c k a , G d a ń s k j a k o o ś r o d e k p r o d u k c y j n y w X I V — X V I I w . , W a r s z a w a 1962 o r a z I . R e m b o w s k a , G d a ń s k i c e c h z ł o t n i k ó w o d X I V d o k o ń c a X V I I I w . , w : S t u d i a i m a t e r i a ł y d o d z i e j ó w G d a ń s k a , p o d r e d . E . C i e ś l a k a , t . 4, G d a ń s k 1971; S . H e r b s t , T o r u ń s k i e c e c h y r z e m i e ś l n i c z e . Z a r y s p r z e s z ł o ś c i . T o r u ń 1933; A . C z a c h a r o w s k i , Z e s t u d i ó w n a d s t r u k t u r ą s p o ł e c z n ą m i e s z c z a ń s t w a t o r u ń s k i e g o n a p r z e ł o m i e X I V / X V w . , A c t a U n i v e r s i t a t i s N i c o l a i C o p e r n i c i , H i s t o r i a I X , 1973, s s . 89— 97; T . J a s i ń s k i , R z e m i o s ł a k o w a l s k i e ś r e d n i o w i e c z n e g o T o r u n i a , K w a r t a l n i k H i s t o r i i K u l t u r y M a t e r i a l n e j , R . 23, 1975, n r 2, s s . 225—235; t e n ż e , R o z w ó j t o r u ń s k i c h r z e m i o s ł o d l e w n i c z y c h w ś w i e t l e u c h w a ł s t a n ó w i m i a s t p r u s k i c h , R o c z n i k T o r u ń s k i , R . 10, 1975, s s . 313— 331 o r a z t e n ż e , R o z w ó j z ł o t n i c t w a t o r u ń s k i e g o d o k o ń c a X V w . , A U N C , H i s t o r i a X I , 1977, s s . 33— 52; A . M a t z , D i e Z ü n f t e d e r S t a d t E l b i n g b i s z u m E i n z u g d e r S c h w e d e n 1626, E l b i n g e r J a h r b u c h , B d . 1, 1919/1920, s s . 43—94. 2 N p . : G [ e o r g l M a t e r n , G e s c h i c h t e d e s H a n d w e r k s i n R ö s s e l , F e s t s c h r i f t z u m 3 5 0 j ä h r i g e n J u b i l ä u m s f e i e r d e r I n n u n g e n i n R ö s s e l a m 23. J u n i 1929, ( R ö s s e l 1929) o r a z H . G r i m m e , E i n P r o t o k o l l b u c h d e s L ö b l i c h e n G e w e r k s d e r K u c h - u n d L o o s s b e c k e r i n H e i l s b e r g , E r m l a n d , m e i n H e i m a t l a n d , 1942, N r 5. I n f o r m a c j e d o t y c z ą c e r z e m i o s ł a w m i a s t a c h w a r m i ń s k i c h m o ż n a z n a l e ź ć t a k ż e w n i e m i e c k i c h i p o l s k i c h m o n o g r a f i a c h m i a s t o r a z b . p o w i a t ó w , j e d n a k ż e p r o b l e m s t r u k t u r y g o s p o d a r c z e j i s p o ł e c z n e j m i a s t w a r m i ń s k i c h n i e z o s t a ł d o t ą d p r a w i e z u p e ł n i e o p r a c o w a n y p o m i m o t e g o , ż e w i ę k s z o ś ć ź r ó d e ł d o t e g o z a g a d n i e n i a z o k r e s u ś r e d n i o w i e c z a j u ż o p u b l i k o w a n o . Ź r ó d ł a d o d z i e j ó w r z e m i o s ł a n a W a r m i i o m ó w i ł G . M a t e m , D i e Q u e l l e n z u r G e s c h i c h t e d e s H a n d w e r k s i m E r m l a n d , Z e i t s c h r i f t f ü r d i e G e s c h i c h t e u n d A l t e r t u m s k u n d e E r m l a n d s , B d . 17, 1910, s s . 219—226. K om u n ik aty M a z u rs k o —W a rm iń s k ie , 1977, n r 3—4 22 K o m u n i k a t y . . .3 3 8
T reść s ta tu tó w cechow ych b a d a n o ju ż od końca X IX stu lec ia 3, a o statn io
z ain tere so w a n o się tak ż e s ta tu ta m i zw iązków czeladniczych, istn ie jąc y c h w n ie
k tó ry c h m ia s ta c h p o lsk ich 4.
S ta tu ty k ilk u cechów n a jw ięk szeg o m ia sta w a rm iń s k ie g o — S ta reg o M ia
sta B ra n ie w a — zostały o p u b lik o w an e w w a rm iń s k im k o d eksie d y p lo m aty cz
nym , d o p ro w a d zo n y m do r o k u 1435 5. W ilk ierze cechow e z in n y ch m u n iey -
piów w a rm iń sk ich , pochodzące p rzew ażn ie z w ie k u XV I, ro zsian e są w fo rm ie
odpisów po ró żn y ch k sięg ach w A rc h iw u m D iecezji W arm iń sk ie j w O lsztynie 6.
Oprócz odpisów w ilk ie rz y cechow ych, w A rc h iw u m ty m o d n aleziono o ry
g in ał s ta tu tu c ech u szew ców N ow ego M iasta B ra n ie w a , pochodzący z 1421 ro
ku, a n a d a n y te m u cechow i przez ta m te jsz ą ra d ę m ie jsk ą za zgodą b isk u p a
w a rm iń s k ie g o J a n a A b s zie ra 7.
S ta tu tu tego nie o p u b lik o w an o w w a rm iń s k im kodeksie dyp lo m aty cz n y m ,
a tak ż e nie u w zg lęd n io n o go an i w p ra cy o h isto rii cechów b ra n ie w s k ic h do
1772 ro k u , a n i w m o n o g rafii F ra n z a B uchholza, pośw ięconej dziejom m ia sta 8.
3 Z o b . n p . A . M a ń k o w s k i , U s t a w y l u b a w s k i e g o c e c h u s z e w s k i e g o z r . 1684, Z a p i s k i T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o w T o r u n i u , t . 4, 1917, n r 1, s s . 10— 15 o r a z F . S c h u l t z , D i e S t a d t K u l m i m M i t t e l a l t e r , Z e i t s c h r i f t d e s W e s t p r e u s s i s c h e n G e s c h i c h t s v e r e i n s , H . 23, 1888, s . 1— 251 ( z n a j d u j e m y t u m . i n . t e k s t y ś r e d n i o w i e c z n y c h s t a t u t ó w c e c h o w y c h m i a s t a C h e ł m n a ) . D l a m i a s t n i e m i e c k i c h p o r . n p . a r t y k u ł y w p r a c y S t ä d t i s c h e M i t t e l s c h i c h t e n , P r o t o k o l l d e r V I I I . A r b e i t s t a g u n g d e s A r b e i t s k r e i s e s f ü r s ü d w e s t d e u t s c h e S t a d t g e s c h i c h t s f o r s c h u n g B i b e r a c h 14.— 16. N o v e m b e r 1969, h r s g . v o n E . M a s c h k e u n d J . S y d o w , S t u t t g a r t 1972. 4 Z o b . J . W y r o z u m s k i , Z w i ą z k i c z e l a d n i c z e w P o l s c e ś r e d n i o w i e c z n e j , P r z e g l ą d H i s t o r y c z n y ( d a l e j P H ) , t . 68, 1977, z . 1, s s . 1— 15. 5 Z o b . C o d e x d i p l o m a t l c u s W a r m t e n s i s ( d a l e j C D W ) , B d . 3, h r s g . v o n C . P . W o e l k y , B r a u n s b e r g u n d L e i p z i g 1874, N r 176, s s . 139— 140: w i l k i e r z r z e ź n i k ó w S t a r e g o M i a s t a B r a n i e w a z 11 X I 1384; i b i d e m , N r 178, s s . 141— 142: w i l k i e r z t a m t e j s z y c h k r a w c ó w z o k o ł o 1384 r o k u ; i b i d e m , N r 181, s s . 143— 146: w i l k i e r z t a m t e j s z y c h s z e w c ó w z 2 I V 1385 o r a z C D W , B d . 4, h r s g . v o n V . R ö h r i c h , F . L i e d t k e u n d H . S c h m a u c h , B r a u n s b e r g 1935, N r 188, s s . 234—236: w i l k i e r z k u ś n i e r z y S t a r e g o M i a s t a B r a n i e w a z 2 V 1427. 6 Z o b . A r c h i w u m D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e , A r c h i w u m B i s k u p i e ( d a l e j A D W O , A B ) , A 2, g d z i e z n a j d u j ą s i ę o d p i s y n a d a n y c h p r z e z b i s k u p ó w T i d e m a n a G i s e g o i S t a n i s ł a w a H o z j u s z a n a s t ę p u j ą c y c h w i l k i e r z y c e c h o w y c h : s z e w c ó w l i d z b a r s k i c h , o r n e c k i c h , b a r c z e w s k i c h i j e z i o r a ń s k i c h , k r a w c ó w , p i e k a r z y i s u k i e n n i k ó w l i d z b a r s k i c h , k o w a l i i p i e k a r z y o r n e c k i c h , k u ś n i e r z y r e s z e l s k i c h i c z a p n i k ó w w s z y s t k i c h m i a s t W a r m i i ; A 3 — o d p i s y w i l k i e r z y n a d a n y c h p r z e z b i s k u p a M a r c i n a K r o m e r a c z a p n i k o m , k o ł o d z i e j o m , k u ś n i e r z o m i t k a c z o m l n u z L i d z b a r k a W a r m i ń s k i e g o , k u ś n i e r z o m o r n e c k i m , d o b r o m i e j s k i m i b a r c z e w s k i m , k o w a l o m , k o ł o d z i e j o m i g a r n c a r z o m r e s z e l s k i m , k o w a l o m j e z i o r a ń s k i m i s i o d l a r z o m w s z y s t k i c h m i a s t w a r m i ń s k i c h ; A 4 — o d p i s s t a t u t u c e c h o w e g o n a d a n e g o p r z e z K r o m e r a k o w a l o m l i d z b a r s k i m o r a z A 9, g d z i e z n a j d u j ą s i ę o d p i s y w i l k i e r z y c e c h o w y c h , w y s t a w i o n y c h p r z e z b i s k u p a S z y m o n a R u d n i c k i e g o s z e w c o m b i s k u p i e c k i m i g a r n c a r z o m o r n e c k i m . W t y m m i e j s c u a u t o r p r a g n i e s e r d e c z n i e p o d z i ę k o w a ć p r a c o w n i c z c e A r c h i w u m D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e , s . G a b r i e l i J a n i n i e M e i s s n e r ó w n i e , k t ó r a z a w s z e c h ę t n i e s ł u ż y s w o j ą n i e o c e n i o n ą p o m o c ą , r o z l e g ł ą w i e d z ą i g r u n t o w n ą z n a j o m o ś c i ą z a s o b u A r c h i w u m , d z i ę k i c z e m u t a k ż e z n a l e z i e n i e s t a t u t ó w c e c h o w y c h z a w a r t y c h w r ó ż n y c h r ę k o p i s a c h n i e s p r a w i ł o w i ę k s z y c h t r u d n o ś c i . 7 A D W O , A B , Е е 91. W a r c h i w u m t y m p o d s y g n a t u r ą A B , Е е 92 z n a j d u j e s i ę t e ż s i e d e m n a s t o w i e c z n y o d p i s t e g o d o k u m e n t u . P o n a d t o p o d s y g n a t u r ą A B , Е е 111 z n a j d u j e s i ę ( z a c h o w a n y t y l k o w p o ł o w i e ) f r a g m e n t o d p i s u t e g o ź r ó d ł a z p i e r w s z e j p o ł o w y X V I I I s t u l e c i a , a w k s i ę d z e p o c h o d z ą c e j z A r c h i w u m K a p i t u ł y ( s y g n a t u r a A b 6, s s . 233— 235) z a p i s a n o ł a c i ń s k i e t ł u m a c z e n i e p u b l i k o w a n e g o t u t a j s t a t u t u d o k o n a n e p r z y p o t w i e r d z e n i u g o p r z e z b i s k u p a K r o m e r a z 18 s i e r p n i a 1586 r o k u . M o ż n a t e ż t u t a j d o d a ć , ż e p o d s y g n a t u r ą A B , Е е 96 m a m y p r z y w i l e j b i s k u p a T e o d o r a P o t o c k i e g o z 19 V 1721, p o t w i e r d z a j ą c y u m o w ę s z e w c ó w i p a n t o f l a - r z y N o w e g o M i a s t a B r a n i e w a c o d o k o r z y s t a n i a p r z e z n i c h z m ł y n a g a r b a r s k i e g o . 8 J . A . L i l i e n t h a l , D i e Z ü n f t e i n B r a u n s b e r g b i s z u m J a h r e 1772, N e u e P r e u s s i s c h e P r o
Sta tu t cechu szewców N o w eg o Miasta Braniewa
3 3 9
J e s t to jeszcze je d e n p rz e ja w m n iejszeg o z ain tere so w a n ia b ad aczy h isto rią
t a k zw a n y ch n o w y c h m iast, istn ie jąc y c h n a te ry to r iu m p a ń s tw a krzyżackiego.
N a p o czątk u l a t pięćd ziesiąty ch X I I I w ie k u n ied alek o ujścia rz e k i P a słę k i
zb u d o w a n o osadę. P rz e d ro k iem 1254 o trzy m a ła o n a p r a w a m ie jsk ie od p ie r w
szego b isk u p a w a rm iń sk ieg o , A nzelm a, k tó ry o b ra ł to m iasto n a stolicę sw o
je j d ie c e z ji9. P o w stan ie P ru s ó w położyło k re s ro zw ojow i w sp o m n ia n ej osady,
a p o n o w n a lo k acja B ra n ie w a n a s tą p iła w ro k u 1273. N ow y b isk u p w a rm iń sk i,
H e n ry k I F lem in g , w 1284 r o k u n a d a ł m ia s tu p rzy w ilej p ra w a lubeckiego.
W r o k u 1340 n a s k u te k p o stę p u ko lo n izacji w e w n ę trz n e j przen iesio n o re zy
d en cję b isk u p ią do O rn ety , a p o tem do L id z b a rk a W arm ińskiego.
Około 1342 ro k u b is k u p w a rm iń s k i H e rm a n z P r a g i założył n a p ra w y m
b rz e g u P a słę k i N ow e M iasto B ra n ie w o 10. O trz y m a ło ono ró w n ież p ra w o lu b ec-
kie, ale z p e w n y m i o g ra n ic ze n iam i w zak re sie sp ra w o w a n ia są d o w n ictw a
i a d m in istrac ji. M iało je d n a k c h a r a k te r o śro d k a p rzed e w szy stk im rzem ieśln i-
czo-rolniczego. W N o w y m M ieście B ra n ie w ie z b u d o w an o s k ro m n y ra tu s z i koś
ciół. M iasto n ie po siad ało m u ró w o b ro n n y ch , a je d y n ie d re w n ia n ą palisadę.
R ozp lan o w an o
je
n a
obszarze w ydłużonego c zw oroboku o w y m ia ra c h
300X150 m ” . W pół w ie k u po założeniu N ow ego M iasta B ra n ie w a , w 1394
ro k u , b isk u p w a rm iń s k i H e n ry k S o rb o m p o d ją ł p ró b ę połączenia S ta re g o i No
w ego M iasta B ra n ie w a w je d n o m u n ic y p iu m 12. Z am ierzen ie to okazało się
v i n z i a l B l ä t t e r , 2. F o l g e , B d . 10, 1865, s s . 219—250 o r a z F . B u c h h o l z , B r a u n s b e r g i m W a n d e l d e r J a h r h u n d e r t e , B r a u n s b e r g 1934. W a r t o d o d a ć , ż e r z e m i o s ł o s z e w s k i e n i e k t ó r y c h m i a s t p o s i a d a n a w e t o s o b n e o p r a c o w a n i a , n p . G . F r h . v o n F l o t o w , D a s S c h u h m a c h e r h a n d w e r k i n s e i n e r E n t w i c k l u n g . F e s t s c h r i f t z u m 6 0 0 j ä h r i g e n J u b i l ä u m d e r S c h u h m a c h e r — I n n u n g M ü n c h e n , M ü n c h e n 1890. 9 C D W , B d . 1, h r s g . v o n C . P . W o e l k y u n d J . M . S a a g e , M a i n z 1860, N r 31, s s . 61— 64. 10 Z j a w i s k o z a k ł a d a n i a n o w y c h m i a s t p r z y o ś r o d k a c h j u ż i s t n i e j ą c y c h p o j a w i ł o s i ę w p a ń s t w i e k r z y ż a c k i m w X I I I w . , a n a s i l i ł o s i ę w n a s t ę p n y m s t u l e c i u . P i e r w s z y m e k s p e r y m e n t e m K r z y ż a k ó w w t y m k i e r u n k u b y ł o z a ł o ż e n i e w 1264 r . N o w e g o M i a s t a T o r u n i a p r z y l o k o w a n y m j u ż w 1233 r . S t a r y m M i e ś c i e T o r u n i u . E k s p e r y m e n t t e n m o ż n a b y ł o c h y b a u z n a ć z a u d a n y , s k o r o p ó ź n i e j p r z y K r ó l e w c u (1286) z a ł o ż o n o w 1300 r . n o w e m i a s t o — L i p n i k , a w 1327 r . — K n i p a w ę . P r z y E l b l ą g u ( o d 1237 r . , a l o k a c j a w 1246 r . ) N o w e M i a s t o i s t n i a ł o o d 1337 г . , a d o k u m e n t l o k a c y j n y o t r z y m a ł o o n o w 1347 r . W G d a ń s k u ( w l a t a c h 1261— 1263, a p r z y w i l e j p r a w a c h e ł m i ń s k i e g o w 1343 r . ) o b o k G ł ó w n e g o M i a s t a , w 1377 r . z a ł o ż o n o S t a r e M i a s t o , a w 1380 r . M ł o d e ( N o w e ) M i a s t o G d a ń s k . P o n a d t o n o w e m i a s t a p o w o ł a n o w p a ń s t w i e k r z y ż a c k i m p r z y n a s t ę p u j ą c y c h o ś r o d k a c h : R e s z l u (1337) w 1370 r . ; K ę t r z y n i e (1357) i s t n i a ł o o d o k . 1370 r . , a l o k a c j ę o t r z y m a ł o w 1378 г . ; O l s z t y n i e (1353) w 1378 r . i p r z y B a r t o s z y c a c h (1332) w 1432 r . ( j e s t t o d a t a p i e r w s z e j w z m i a n k i ź r ó d ł o w e j o t a m t e j s z y m n o w y m m i e ś c i e ) . F a k t u z a k ł a d a n i a p r z e z Z a k o n n o w y c h m i a s t n i e s p o s ó b t ł u m a c z y ć t y l k o i w y ł ą c z n i e p o l i t y k ą d ą ż e n i a d o o s ł a b i e n i a p o z y c j i w i ę k s z y c h m i a s t p r u s k i c h . T a k i e p o s u n i ę c i a b y ł y w y n i k i e m w z r o s t u z a p o t r z e b o w a n i a n a w y t w o r y r z e m i o s ł a i u m a c n i a n i a s i ę w y m i a n y t o w a r o w e j n a d a n y m t e r e n i e . D o p i e r o w t a k i c h w a r u n k a c h s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z y c h , w t y m s a m y m r e g i o n i e m o g ł y p o w s t a ć t u ż o b o k s i e b i e d w a l u b n a w e t t r z y o ś r o d k i m i e j s k i e . W t y m k o n t e k ś c i e z a k ł a d a n i e n o w y c h m i a s t s t a n o w i n i e w ą t p l i w y d o w ó d r o z w o j u g o s p o d a r c z e g o p a ń s t w a k r z y ż a c k i e g o w X I V w . R o z w ó j t e n t r w a ł d o p o c z ą t k u X V s t u l e c i a , a k r e s p o ł o ż y ł a m u m . i n . w i e l k a w o j n a p o l s k o - k r z y ż a c k a z l a t 1409—1411. S z e r z e j n a t e n t e m a t z o b . B . G e r e m e k , Z e s t u d i ó r u n a d s t o s u n k a m i g o s p o d a r c z y m i m i ą d z y m i a s t e m a w s i ą w P r u s a c h K r z y ż a c k i c h w p i e r w s z e j p o ł o w i e X V w i e k u , P H , t . 47, 1956, z . 1, s s 48 n n . o r a z t e n ż e , P r o b l e m s i ł y r o b o c z e j w P r u s a c h w p i e r w s z e j p o ł o w i e X V w i e k u , P H , t . 48, 1957, z . 2, s s . 195 n n . 11 M . B i s k u p , R o z r o ó j p r z e s t r z e n n y m i a s t a B r a n i e w a , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1959, n r 1, s. 16. 12 C D W , B d . 3, N r 286, s s . 261— 264. 22*
3 4 0
n ie re a ln e w s k u te k o streg o sp rzeciw u m ieszk ań có w S ta reg o M iasta; k tó rzy
z n ik im nie chcieli dzielić się sw oim i szero k im i u p ra w n ie n iam i. O statecznie,
w 1398 ro k u , b is k u p z rezy g n o w ał z ty c h p lan ó w i p o tw ierd z ił od ręb n o ść m ło d
szego o śro d k a b ra n ie w s k ie g o ls.
N ow e M iasto B ra n ie w o m iało, j a k ju ż w spom niano, c h a r a k te r o śro d k a
p rzed e w s z y s tk im rzem ieślniczego. Z asp o k aja ło ono lo k aln e p o trze b y n a w y
ro b y rz em ieślnicze i w ty m w ą sk im zak re sie sp ełn iało tak że fu n k c je h a n d lo
we. W ie lk i h a n d e l tra n z y to w y b y ł n a to m ia s t d o m en ą sta rsz eg o i p rę żn iej
szego m u n ic y p iu m bran iew sk ieg o .
J e d n ą z c h a ra k te ry s ty c z n y c h cech śred n io w iecza b y ł k o rp o racjo n izm . Je g o
p rz e ja w e m n a p o lu w ytw órczości rzem ieślniczej b y ło łączenie się sp ecjalistó w
p e w n y c h o k re ślo n y c h b ra n ż i zaw odów w cechy. C ech y rzem ieślnicze m ia ły
b ronić in te re s ó w lu d zi w n ic h zrzeszonych, a tak ż e d b ać o w y so k i poziom
m iejscow ego ręk o d zieła. P r a w a i o b ow iązki członków cechu o k re ślały w ilk ie -
rze. R eg u lo w ały one tak że p ro b lem y zao p a trz e n ia rzem ieśln ik ó w w surow ce,
z a g a d n ien ia zw iązan e z p ro d u k c ją i z b y te m w yrobów . C ech o rg a n iz o w a ł ró w
n ież życie to w a rz y s k ie sw oich członków , sta n o w ił o rg a n iz ac ję w z ajem n ej po
m ocy, w y s tę p o w a ł też ja k o b ra c tw o re lig ijn e {w kościele p a ra fia ln y m p o siad ał
sw oją kap licę lu b ołtarz), a w czasie o blężenia m ia sta ja k o o d d ział zbro jn y ,
m a ją c y za z ad a n ie o b ro n ę określonego o d c in k a m u ró w i fo rty fik a c ji m ie j
skich. W ażn y m z a d a n iem c ech u b y ła o rg a n iz ac ja p ro c esu n a u c z a n ia rzem iosła.
W szystkie te z ad a n ia i fu n k c je śred n io w ieczn eg o cechu zn alazły sw oje
do sk o n ałe odzw iercied len ie w p u b lik o w an y m tu ta j s ta tu c ie cechow ym szew
ców N ow ego M ia sta B ra n ie w a . P o n iew aż te k s t teg o d o k u m e n tu zam ieszczono
rów nież w tłu m a cz e n iu , d o k ład n e o m aw ian ie k o lejn y c h a rty k u łó w s ta tu tu nie
w y d a je się konieczne.
P o ró w n u ją c p rz ed s ta w io n y tu s ta tu t cechow y z w cześniejszym o 36 lat
w ilk ie rz em c ech u szew ców S ta reg o M iasta B ra n ie w a m o żn a zauw ażyć, iż w y
m ag an ia, s ta w ia n e w s ta tu c ie z 1421 ro k u k a n d y d a to m n a m is trz ó w szew skich
w N ow ym M ieście B ran iew ie, b y ły ch y b a wyższe, b a rd ziej w y g ó ro w an e i do
k ład n ie j ok reślo n e, niż m iało to m iejsce w s ta tu c ie z 1385 ro k u . F a k t t e n je s t
do w o d em p o stę p u ją c eg o p ro cesu zam y k a n ia się cechów w X V w iek u . P o s ta
n o w ien ia s ta tu tu z 1421 r o k u św iadczą rów nież o k o n k u re n c ji ekonom icznej
dw óch m ia s t b ra n ie w s k ic h , a p o n a d to o coraz sk u te czn iejszy m u tr u d n ia n iu
a w a n s u zaw odow ego czeladników . S y tu a c ja ich w X V I w ie k u pogorszyła się
jeszcze b a rd ziej, j a k dow odzi teg o łacińskie tłu m a cz e n ie o m aw ia n e g o sta tu tu ,
dok o n a n e w 1586 ro k u p rz y p o tw ie rd z a n iu jego a rty k u łó w przez b isk u p a M a r
cina K ro m e ra. Z teg o p o tw ierd z en ia w y n ik a , że w ilk ie rz z 1421 ro k u ob o w ią
z y w a ł szew ców N ow ego M ia sta B ra n ie w a ró w n ież w k o ń c u X V I stulecia, ch o
ciaż b isk u p K ro m e r w p ro w ad z ił doń znaczne o b o strzen ia i u tru d n ie n ia n a —
i t a k już n ie ła tw e j — drodze czelad n ik ó w do m is trz o stw a (zob. niżej łaciński
te k s t sta tu tu ).
W p rz y g o to w a n iu te k s tu d o k u m e n tu do d ru k u , w obec b r a k u szczegółow ej
in s tru k c ji w y d a w n ic ze j d la n iem ieck ich źró d eł śred n io w ieczn y ch u , o p a rto się
13 I b i d e m , N r 332, s s . 302— 305.
14 I s t n i e j ą c e i n s t r u k c j e w y d a w n i c z e , t a k i e j a k : I n s t r u k c j a w y d a w n i c z a d l a ś r e d n i o w i e c z
n y c h ź r ó d e ł h i s t o r y c z n y c h , A r c h i w u m K o m i s j i H i s t o r y c z n e j P o l s k i e j A k a d e m i i U m i e j ę t n o ś c i ,
S ta tu t cechu szewców N o w e g o Miasta Braniewa
3 4 1
n a założeniach e d y to rs k ic h sto so w an y ch w z n an y m w y d a w n ic tw ie K a ro la
G órskiego i M a ria n a B isk u p a A k ta S ta n ó w P ru s K r ó l e w s k ic h 15. P iso w n ię
te k s tu , w obec dużej różnorodności, w y n ik a ją c e j z b r a k u u sta lo n y c h w ś re d n io
w ieczu n o rm , pozostaw iono w zasadzie n ie zm ienioną. W p row adzono ty lk o
n ieliczne uproszczenia:
a) n ie u w zg lęd n io n o p o tró jn y c h spółgłosek o raz p o d w ó jn y ch spółgłosek na
p o c z ą tk u w y ra z ó w (rów nież w y s tę p u jąc e n a p o c zą tk u w y razó w „sz” pisano
ja k o „s” ),
b) „ u ” i „ v ” pisan o fonetycznie,
c) „ w ” pozostaw iono ty lk o w ted y , g d y te k s t je s t czy teln y m im o w y s tę
p o w a n ia te j lite r y (np. p rz y zbieg u spółgłosek, z am iast „zew” p isan o „zcu”),
d) ja k o „ i” p isan o w y s tę p u jąc e w d o k u m en cie ,,j” ,
e) dla u z y sk a n ia lepszej czytelności te k s tu , sto so w an o in te rp u n k c ję w e
d łu g z asad o b o w iązu jący ch obecnie, u jed n o lico n o ró w n ież łączne i rozdzielne
p isa n ie n ie k tó ry c h w yrazów , k ie ru ją c się zas ad a m i dzisiejszej pisow ni,
f) duże lite ry zach o w an o ty lk o dla im ion w łasnych,
g) w y s tę p u ją c e w tek ście c y fry rz y m s k ie zastą p io n o w d r u k u c y fram i
arab sk im i.
P rz y g o to w u jąc do d r u k u zam ieszczony tu ta j d o k u m en t, p o ró w n y w an o
jeg o treś ć ze spo rz ąd zo n y m w X V II w ie k u od p ise m teg o s ta tu tu 16.
30 m arca 1421
S T A T U T C E C H U SZEW CÓ W N O W EG O M IA ST A B R A N IEW A *
O r y g . : A r c h i w u m D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e , A r c h i w u m B i s k u p i e , Е е 91. D o k u m e n t p e r g a m i n o w y , p o c z w ó r n i e z ł o ż o n y , w y m i a r y 33X 45 c m ( p o z ł o ż e n i u 14,5 X 18 c m ) . P i s m o g o t y c k i e , c z y t e l n e , a t r a m e n t k o l o r u b r ą z o w e g o . U d o ł u k a r t y w y c i ę c i e n a p i e c z ę ć o w y m i a r a c h 1 ,8 X 4 c m ( w n a j s z e r s z y m m i e j s c u ) . P i e c z ę c i b r a k . P o d t e k s t e m s t a t u t u s y g n a t u r a a r c h i w a l n a „ Е е N r o . 91 .” o r a z d w i e p r o s t o k ą t n e p i e c z ą t k i w y c i ś n i ę t e w c z a r n y m t u s z u z n a p i s a m i : „ A r c h i v . E p p a l e . W a r m . F r a u e n b u r g i . ” o r a z „ A R C H I W U M D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e ” . I n d o r s o : „ V e r s c h r e i b u n g d e r L o h m i h l ” , a p o n i ż e j t e g o t y t u ł u 1/3 k a r t y z a p i s a n a , j e d n a k ż e z p o w o d u z a t a r c i a t e k s t n i e c z y t e l n y .W y ssen tlich sey a lle n n u n n d v o r id erm e im ig lic h en n , dy dieszen b riff
sehen, h o re n n a d e r leszenn, das w y r b u r g e r m e y s te r u n n d r a th m a n n e d er
c z e j d l a p i s a n y c h ź r ó d e ł h i s t o r y c z n y c h d o p o ł o w y X V I w . , S t u d i a Ż r ó d ł o z n a w c z e , t . 1, W a r s z a w a 1957, j a k o d o t y c z ą c e p r z e w a ż n i e t e k s t ó w ł a c i ń s k i c h , m i a ł y z n a c z e n i e t y l k o p o m o c n i c z e ( p o d o b n i e j a k M . F r i e d b e r g , W y d a w a n i e d r u k i e m ź r ó d e ł a r c h i w a l n y c h , W a r s z a w a 1964). 15 A k t a S t a n ó w P r u s K r ó l e w s k i c h , w y d . K . G ó r s k i i M . B i s k u p , t . l , F o n t e s , t . 41, T o r u ń 1955. 16 P o r . p r z y p i s 7. A D W O , A B , Е е 92 (6 z ł o ż o n y c h k a r t p e r g a m i n o w y c h , z k t ó r y c h z a p i s a n o 4 1/2 k a r t y ; w y m i a r y 1 8,4X 24,8 c m ) . W t y m s i e d e m n a s t o w i e c z n y m o d p i s i e z n a j d u j ą s i ę w s z y s t k i e a r t y k u ł y z a w a r t e w o r y g i n a l e ( c o p r a w d a u ł o ż o n o j e m i e j s c a m i w n i e c o i n n e j k o l e j n o ś c i ) , a n a w e t z a p i s a n o t a m j e d e n a r t y k u ł , k t ó r e g o n i e m a w o r y g i n a l n y m t e k ś c i e s t a t u t u . * A u t o r s e r d e c z n i e d z i ę k u j e P a n u P r o f e s o r o w i A n t o n i e m u C z a c h a r o w s k i e m u z a c e n n e w s k a z ó w k i i p o m o c w p r z y g o t o w a n i u t e g o s t a t u t u d o d r u k u , a P a n u P r o f e s o r o w i M a r i a n o w i B i s k u p o w i z a w n i k l i w e i ż y c z l i w e u w a g i r e c e n z y j n e .
3 4 2
N e u e n s ta d t B ra u n s b e rg k m ith ro th e, w issen n u n n d w ille n n u n sz e rs g n ed ig en
h e rre n n , h e r r n Io h a n szen A beczier, v o n n G ottis g e n o d en n bischoffe zcu E rm -
lan n d t, g e g e b e n n u n n d v o rlie n n h ab en n , d e n sc h u m a c h e rn u ff d e r N e u e n stad t
dieszenn k e g e n w e rtig e n n b rie ff m ith d e n n n o c h g es ch rib en e n a rtic k e ln n inn
ih re m w e rek e zcu h a ld e n n u n n d n ic h t h o c h e r z cu rich ten n , d e n n diesze nochge-
sc h rib en e a rtic k e l auszw ey szen n u n d m itteb rin g e n .
(1) Ite m in s irs te sol k e y n n geszelle dasz w e rc k h ey sch en n , h e r h a b e
d en n e zcu v o r e y n n i a r y n u n sz e r s ta d t b ey e y n em m e y s te r g e arb e y t.
(2) U n n d w elch m a n n dasz w e rc k b e g e rt zcu g ew y n n e n u n n d die kom -
p a n e y d o rin n zcusam n e geh n n , d e r sal d e r k o m p an e y g e b en 2 s c h o tt u n n d
sal h o len g u tte b riffe, ob h e r das w e rc k m ith w y rd ic k e y t besiczenn m öge
u n n d s a l a u c h b ü rg e seczen; dasz h e r v o ln fa re n n m öge, v o ln fe rt h e r d en n e
m ith dem b rieffe.
(3 )a So soi h e r m a c h e n 4 p a r w e rc k schu, als im w e rck e e y n n r e c h t ist,
u n n d sal ey n e h a u t k e u ffen zcu m ach en , zcu sc h n e y d en u n d die sc h u ch do-
v on in desz e ld iste n n w e rc k m e y s te rs h ausze m ac h e n , u n n d w a n dasz led e r
zcu fo lle t ist, s a l h e r d e n n b r u d e m n w asz zcum tr u n c k e g ebenn; deszgleichen
w a n h e r g e sc h n itten h a t u n d d iew ey lle h e r arb ey t, soi h e r d e n n b r u d e m geben
so v il b ier, als sy trm c k e n m ö g en u n d soi die sch u v o r d e m m w e rc k e b e w e y -
szenn; ob h e r d o m ith v o ln fa re n m öge, v o ln fe rt h e r dan n e. So soi h e r g eben
den b r u d e r n e y n n e m olczeit u n n d d e r k o m p an e y 1 1/2 m a r g k u n d 2 p fu n t
w ach s zcum seelg e reth e.
(4) So sal im d a n n e d e r eld iste w e rc k m e y s te r dasz w e rc k v o rla n g e n u n n d
soi g eh orszam sey n d em e ld iste n w e rck m e y ster, w o h e r in n s e n d e t d u rc h
d esz w e rc k e s n o th d u rfft; u n n d w em e d e r w e rc k m e is te r v e rb o tt, d e r sal k o m
m e n b ey 6 p fen n ig en , alzo fa c h e n h e r dasz g e b o tt vorsiczit, so g e b ric h t h e r
6 den.
(5) A u ch sal k e y n e r w eg k g e h n n a n e orlob, w en dasz w e rc k zcusam ne ist.
(6) A u c h sal d e r iu n g ste d e r k o m p an e y schencken, w e n n e das w e rck
zcusam n e ist.
(7) V o rt w e n die k o m p an e y zcusam n e trin c k e tt, so soi k e y n e r d e n n ä n d e rn
vorczo rn en n , esz sey m a n a d e r w eyb, b ey 1/2 to n n e b ir.
(8) A u c h sa l k e y n n e r d en ä n d e rn v o rh in d e r n a n k au ffe, a n m ie te a d e r
a n sey m gesinde, b ey 1/2 to n n e b yr.
(9) A u c h w e lch m e y s te r desz w e rck s h e y m lick e it 3 s tu n d e n im ia re m eldet,
d e r sa l des w e rc k s n ic h t m e h r w ird ig k sein.
(10) A uch sal k e in e r k a u ffsch la g en , k o p p e ln ba d e r w e tte n ” d e n ä n d e rn
m an en , w e n dasz w e rc k zcusam ne ist, b e y 1/2 to n n e b y r.
(11) A u ch w elch b u r g e r w yl lossen sc h u m ach en von se y n em e y g en e n
led er, d e r m a g solchs th u n in sey m ey g en en h ausze, a b e r in e y n es m ey s te rs
hausze.
(12) A u ch sal k e in m e y s te r d en g esellen geczeu leien a d e r h u lffe th u n ,
die u ff dem lan d e sch u m ach en , b e y 1/2 to n n e birs.
a W o d p i s i e z X V I I w . a r t y k u ł t e n r o z p o c z y n a s i ę tu s p o s ó b n a s t ę p u j ą c y ; W e l c h e r n i c h t
s c h u s t e r s s o h n i s t , d e r s o l l i n s w e r c k h e y r a h t e n u n n d t t s c h u s t e r s t o c h t e r g r e y e n , h e r n a c h e r
s o l l e r m a c h e n 4 w e r c k s c h u e , a l s i m l u e r c k e i n e r e c h t i s t .
S ta tu t cechu szewców N o w e g o M iasta Braniewa
3 4 3
(13) A u c h sal k e y n e r in d iszer s ta d t fre y h e it sch u m ac h e n n , h e r h ab e
d e n n e dasz w e rc k b ey desz w e rck s broche.
(14) A u c h sol k e y n e r b a u sse n sch u k e u ffen u n d h a b e n sie hie fele, bey
1/2 to n n e bir.
(15) A u c h sal k e y n e r u n c zu c h tig seyn, w e n n e dasz w e rc k zcusam ne ist,
b e y 1/2 to n n e birs.
(16) A u c h sal k e y n e r d em a n d e rn n eczw as ü b e rre d e n , do h e r ih n n ich t
m ith e m a g k ü b e rw in d en , bey 1/2 to n n e b yr.
(17) A u c h w elch m e y s te r w il e y n le h rk n e c h t seczenn, d e r sol d e n n a n
d e ren zcusagen u n n d d e r k o m p an e y g eb en 5 sch o tt [unnd] 1 p fu n t wachs.
(18) A u c h sal kein m e iste r k e y n le rk n e c h t seczenn, h e r w ysse, d a n das
h e r des w e rc k s w ird ig sey.
(19) A u ch w elchs m e iste rs so n n sey n h a n tw e r c k in u n sz e rem w s rck e
lern e t, d e r sal u n sz e r w e rc k fre y h a b en , s u n d e r dasz h e r g eb e d e r kom p an ey
2 sch o tt u n n d 1 1/2 p fu n t w ach s zcum se lg ere th e u n d sey fo rt d e r iu n g ste
alzo eyn a n d e r g ew eszen ist.
(20)c A u c h m a g eyn iczlicher m e y s te r in u n sz e rem w e rck e g e rb en zcu
s e y n e r n o td u rft.
(21) A u c h sol k e in g e rb e r d e r sc h u m ac h er le d e r b e sc h n eid en u b e r die
g e w o n h e it des landes, a ls die flec h ten s tim e n abez cu sch n eid en u n d n ich t
fo rd e r.
(22) A u ch soi k e y n m e iste r in u n sz e rem w e rck e le d e r k e u ffen u ff dem
fuhe.
(23) V o rt m e r s ty rb e t im a n t in u n s e rm w erck e, d e r G o ttis leic h n am nim pt,
so soi e y n iczlich b r u d e r ko m m en zcu d e r v ig ilien b e y 6 den., u n d des m o r
gens, w e n d as an d erm o l z cu r m esse le u ttet, b in n e n d em ry n s te y n e b ey 6 den.,
b ey d e r leiche in n e r k irch e b ei 6 den., b e im g ra b e b e y 6 den.
(24) A u ch s tirb e t ey n k in th in u n sz e re m w ercke, so soi ein id e rm a n sein
des m o rg en s, w en m a n d as a n d erm o l z cu r m esse le u tte t, b in n en dem ry n ste n e
u n d in n e r k irc h e n , b e y d em g rab e, b ey d e r v o rg e sc h rib e n en busse.
(25) V o rt m e r w e r n e c h s t d em iu n g sten ist, d e r soi des w e rck s lich te w a r
ten u n d e n tz ü n d e n zcu re c h te r zceit, alzo fa c h e n h e r das v o rse u m et, so b ric h t
h e r 6 den.
·
(26) V o rt m er, ob im a n d t ausz u n sz e rem w e rck e m it vorsacze a d e r freu e-
lich n ic h t w olde h a ld e n disze v o rg e sc h rib e n e n a rtic k el, d e r sal e y n em ider-
m a n n e ausz u n sz e rem w e rck e b e sz u n d ern b e sse rn des w e rck s broche.
(27) Ite m w e r e y n en b e g ra b e n lest, d e r G o ttis leic h n am en tp fa n g en , soi
d e n b r u d e r n g eb en 4 s c h o tt u n d von e y n e m k in d e 2 schott.
(28) A u c h dasz die sc h u m ac h er in n e r N e u s ta d t alzo in ire m w e rc k e h a ld e n
m it k e u ffe n u n d v o rk e u ffe n , alzo die s c h u m a c h e r in n e r A ld e n s ta th in ih re m
w e rck e hald en . Solche ob en an g eczeig tte b roche u n d g e lt is t alles a n g u tte m
gelde g e rechen.
D es alles zcu e y n e r g u tte n u n d vesten , ew ig en b e ste tig u n g e diszer ob en
g e n a n te n a rtic k e l h a b e n w ir o b e n g en a n ten b u rg e rm e is te r u n d ro th m a n n e
c P r z e d t y m a r t y k u ł e m w s i e d e m n a s t o w i e c z n y m o d p i s i e w y s t ę p u j e a r t y k u ł , k t ó r e g o b r a k
w o r y g i n a l e s t a t u t u . B r z m i o n n a s t ę p u j ą c o : K e i n g e r b e r s o l l k a u f f e n m i t d e n s c h u e m a c h e r e n a u f f d e m m a r c k t e o d e r p r i v a t ö h r t e r e n ( Ż a d e n g a r b a r z n i e p o w i n i e n h a n d l o w a ć [ s k ó r ą ] z s z e w c a m i n a r y n k u ( a w i ę c u ; m i e j s c u p u b l i c z n y m ] a n i w m i e j s c a c h p r y w a t n y c h ).
3 4 4
u n s z e re r s ta d t insigil u n d e n w issen tlich lossen a n h en g e n , w e lc h e r gesig elt ist
u n d g e g eb en n o c h G o ttis g e b u rt M C C C C X X I0 in m a n d e m A p rillis a n d e r
d om inica Q u asim o d o g en iti [30 I I I 1421].
[D opisek in n ą rę k ą pod te k s te m d o k u m en tu ]
Es sollen alle a rtic k e l in diesem b rie ffe v o rfa sse t a llew e g e s te h en zun
v e rw a n d e lu n g u n d p ek en tn isz eines e r b a r e n ra d ts , so o fft es in n e n n u tz u n d
b e k a e n te d iv illet sein.
Ł A C I Ń S K I T E K S T S T A T U T U * Ł a c i ń s k i e t ł u m a c z e n i e n i e m i e c k i e g o t e k s t u s t a t u t u s z e w c ó w N o w e g o M i a s t a B r a n i e w a z 30 I I I 1421 — к o p i a : A r c h i w u m D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e , A r c h i w u m K a p i t u ł y , A b 6, s s . 233— 235. S k ł a d k a k o m p l e t n a , p a p i e r o w a , d w u k a r t k o w a , w y m i a r y 20 ,5 X 2 9 ,7 c m , o s t a t n i a s t r o n a n i c z a p i s a n a . P i s m o h u m a n i s t y c z n e , c z y t e l n e , a t r a m e n t k o l o r u c i e m n o b r ą z o w e g o . [ s 233] S i g n i f i c a m u s p r a e s e n t i b u s l i t e r i s n o s t r i s , q u o r u m i n t e r e s t , a u t i n f u t u r u m q u o - m o d o l i b e t i n t e r e s s e p o t e r i t , o b l a t u m n o b i s e s s e l i b e l l u m v u l g o r o l l a d i c t a i n s c r i p t u r a e f e r e m a c u l a t a e a n t e c e s s o r u m n o s t r o r u m a c o n t u b e r n i i s s u t o r u m t a m N o v a e , q u a m e t i a m v e t e r i s C i v i t a t i s B r u n s b e r g e n s i s , h u m i l l i m e s u p p l i c a n t e s , u t e a s d e m r o l l a s i u x t a a r t i c u l o s i n f r a s p e c i f i c a t o s a u t h o r i t a t e n o s t r a e r a t i f i c a r e d i g n a r e m u r . N o s a t t e n d e n t e s t a m a r t i c u l o s , q u a m e t i a m c o n f i r m a t i o n e m n i h i l d i s s e n t a n e u m i n s e c o n t i n e r e , i u s t a e m e m o r a t a e t a m N o v a e , q u a m V e t e r i s C i v i t a t i s B r u n s b e r g e n s i s s u p p l i c a t i o n i b e n i g n e a n n u e n d u m , c o n f i r m a t i o n e m q u e d i c t a m x a t i f i c a n d a m e s s e d u x i m u s , u t i q u i d e m a n n u i m u s e t r a t i f i c a m u s p e r p r a e s e n t e s . Q u a r u m s u p r a d i c t a r u m r o l l a r u m t e n o r e s t i s t e . (1) I m p r i m i s n u l l u s s o d a l i s p o t e s t c o n t u b e r n i i n o s t r i p a r t i c e p s e s s e , q u i n o n e s t s u t o r i s i s t i u s c o n t u b e r n i i f i l i u s , n i s i d u x e r i t i n u x o r e m f i l i a m s u t o r u m , a u t l a b o r a v e r i t a n t e a i n n o s t r a c i v i t a t e p e r a n n u m a p u d a l i q u e m m a g i s t r u m . (2) E t q u i n a m d e s i d e r a t e s s e i n n o s t r o c o n t u b e r n i o v e l c o m p a n i a , d e b e t 5 a i n c i s t u l a m d e p o n e r e s o l i d o s , e t d e b e t h a b e r e l i t e r a s b o n a s , u t r u m d i g n u s c o n t u b e r n i i n o s t r i e t c u m h o n o r e p o s s i d e r e p o t e r i t , t e s t e s e t i a m c o n s t i t u e r e d e b e t , q u o d h o n e s t e a r t i f i c i u m e d i d i c e r i t e t n a t u s f u e r i t . * (3) P o s t o s t e n s a s l i t e r a s d e b e t p e r f i c e r e 4 c a l c e a s , q u a l e s i p s i s d e c e t , e t c o r i u m e m e r e a d p e r f i c i e n d u m e t e x s c i n d e n d u m c a l c e o s t a l e s i n d o m o m a g i s t r i i s t i u s c o n t u b e r n i i , e t q u a n d o r e s c i n d i t c o r i u m , d e b e t f r a t r i b u s d a r e a d b i b e n d u m ; s i m i l i t e r , q u o t e m p o r e l a b o r a t d e b e t f r a t r i b u s d a r e c e r e v i s i a m , q u a n t a m e b i b e r e p o s s i n t e t d e b e t c o r a m o p i f i c e s i s t i u s c o n t u b e r n i i o s t e n d e r e , u t r u m b e n e e x s c i d i t e t l a b o r a v e r i t , s i b e n e c u m i l l i s c a l c e i s p r o c e d i t , d e b e t f r a t r i b u s d a r e p r a n d i u m e t c o m p a n i a e 2 b m a r c a s e t 2 l i b r a s c e r a e p r o a n i m a b u s d e f u n c t i s . (4) T u n c d e b e t s e n i o r m a g i s t e r o p i f i c i i i s t i u s s u s c i p e r e i n c o n t u b e r n i u m e t d e b e t o b e d i r e s e n i o r i b u s m a g i s t r i s , q u o n a m i p s u m m i t t u n t i n n e g o t i i s o p i f i c i i n o s t r i , e t q u a n d o s e n i o r o p i f i c i i n o s t r i i n h i b e t c o n v e n i r e , t u n c q u i s l i b e t c o n v e n i r e d e b e t , s u b p o e n a 6 g r o s s o s t o t i e s , q u o t i e s a b f u e r i t , 6 g r o s s o s i p s i d a n d i s u n t . (5) E t i a m n u l l u s a b i r e d e b e t s i n e s c i t u , q u a n d o c o n v e n t u s a d e s t . (6) E t i a m i u n i o r m a g i s t e r n o s t r i c o n t u b e r n i i c e r e v i s i a m i n f u n d e r e e t a l i i s i n s e r v i r e d e b e t i n c o n v e n t u i l l o r u m . (7) Q u a n d o b i b u n t , n u l l u s c o n t e n d e r e a u t i r a s c i d e b e t , s i t q u e v i r a u t [s 234] f o e m i n a , s u b p o e n a t u n n a e с c e r e v i s i a e . (8) E t i a m n u l l u s a l t e r u m d e b e t i m p e d i r e i n m e r c a t u r i s , c o n d u c t i s a u t i n f a m u l i s s u i s , s u b p o e n a t u n n a e c e r e v i s i a e . (9) E t i a m q u i s n a m m a g i s t e r s e c r e t a i s t i u s o p i f i c i i s p a r g i t , i n d i g n u s e r i t o p i f i c i o n o s t r o . (10) E t i a m n u l l u s d e b e t m e r c a t u r a s e x e r c e r e , d e c i p e r e , c e r t a r e a u t u n u s a b a l t e r o d e b i t u m e x i g e r e , q u a n d o c o n v e n i u n t s u b p o e n a t u n n a e c e r e v i s i a e 1. * T e k s t p r z y g o t o w a n o d o d r u k u z g o d n i e z z a s a d a m i , j a k i e z a l e c a „ I n s t r u k c j a w y d a w n i c z a d l a ź r ó d e ł h i s t o r y c z n y c h o d X V I d o p o ł o w y X I X t o i e k u ” , o p r . K . L e p s z y , W r o c ł a w 1953. a W o r y g i n a l e s t a t u t u : 2 s z k o j c e , a t u t ę с t y l e s a m o . D W o r y g i n a l e w i l k i e r z a : 1 1/2 g r z y w n y . c W o r y g i n a l e s t a t u t u k a r a t a w y n o s i го t y m a r t y k u l e i w n a s t ę p n y c h t y l k o 1/2 b e c z k i p i w a .> Ί
v .V ; - · - .-·■
*vJ.« ·& % *> ’
^
^••wrl···
4
■
·/'*’■
•■ -\· f ”’T *;‘
ϊ ^ * ψ Μ 9
, , ^ Λ ^ W,„v^, Ц ,9 <&/<Юс-4 <; ^
■
:
··'·" ■
·Λ Λ " > ' Г " Г » л у „
ч y » · * · » * tf δ 4 ' ^ τ . · τ < ί ^ φ · ä ; - é L » & * , i ï i < W * ~ V· ·* ■&■ - w . ; . . г л · · /
-'■·' fc"
V fr Vf.„yU
3
;
· ■
.
.
, ^ . ' „ o w . r f , · · ^ i?. , / . W „
Vm»»J т
ц ^
Я
-
‘S ^ 4 > .
4 7 ' v - · ^ .ί
- . r r v л г / ^ . ч , ;«·.... «м.. ) и , ж · у
ь.„ * U f ш С й . - " y v M > ^ ' Г ^ г 1'
; " 1 ^ · '·
>·■·” ·
·
·
?
>
»
'
·
.
pi - t r i », · . . ,
■ ' у л . . · α ^
.
.
V ·.'· '. W
'
î
·
Ц ( · *
< гД-·.
'·■ч р v ” v’,'J V',M> ''^ł,'”> 'i»*-if»‘».*y4,vÇ. i-»«.,..,, у ”7/.*.А,.< у . ч . .'.■.. Λ . r
J.i7 S> »'·>>*·■ уЧ" _
'
‘
' ·"■ '//}"<
y r 7 j | . ‘" f Vt
ł " V . ·^
h
/ U
·
" -■
> · * / %
.
■■**.*<№ V v i-w p f t 5. i ,V ,„ 4 '
# , · , - * £ « / , &
β ν Ρ -φ»>ί' ϊ . ' , , . ^ Λ . . ' У м y . r W
’
·
’ / W · "
.
; — ' " '
' ■>»'· ^ ' . . с y '' V . . . y^(.u .v ...’ h ' . . , !
f o ,
■y;,, ,,.,.rf$<s·
V *
**·'
.
t ’ . IV.' ' . , 4 ^ / ' . " ' *\v4 1 Г Т l , , \Ч^/> * y 4j.V-.-y j 1' 1 И ' . '
4 , , , > ^ i ł ’ Mvt
i -|ЧЬ ·. <v · 'J- / i/.'/' ’/' - О У ]·1'?'*? £ ■
’
ÿî.nV t-.-C Чч- γ / >'/»·■ t a n y t V p l'ih in f ^ j §l4rrtyfr> <V.m> tÿj#· ы,Ь'$г,*Н<'> t y v , f K h S [ J ; .ν>.·<?Μ’ У ’’ ■''
, ■' i . : . ', , . ,. Τ ' · ., .ś. -..; у ί >' 1.
6»Vf
ioYy ' /v.»-»rÎv,
1
■ 'dV y11. ^>j i ►■ f , о
/” / y /i) >»’ \ ’.'κ . .;»»»■’
'
i,- ... Г* .’C ό « 'ί «С-.Г..*? С>.Ууг«Ум i TVfft l ' H ^ ' l / ·
у Д J ' j f v
" К ” '
*“
• "-s«V,>//: ·
S'/J x
.•Агй-
\+vĄ,',„pt>i
/ J * C
jj.V-4?»r^.»->.i /fi.;··
■^■fÎNJp»
Wïf^..rty/*» ,1-'
'■■■*&$£'■
,.’'
7 ^ „C \ ■ V . : « 4 r ? Â , ' i w
4
’ v . ń 1vC W ·
U - - 4
Я г
- t w i ^ U / f r \ - ^ U h ί , - ч у » /
* " . ‘ W
- r - - '
.
V .
Λ - > J ' r ' л %
.
y
W y V n / ·
4 î L > ;5
..
? .·
'
’ l)«
(
,· /· ï - , ,
/
I ^ 7 „
l » r r 6 /< *i
‘ W f t y • V i t r ^ * * ' . ' r ·
У ? ■ .
'f'i r+γ ^ : п ^ . ( л Н р х W*V^ **f> V
^
и
?/
^ ^
. y
; ✓
·
/Г
.: - / /»,, i
L .*, ,C ' \ r .j · } . ·,
, ,
,
^
t \ y L
·
4
· ^
- j *
r..
^
’ ι
у*
/
/
>
> м ' Д · . . · . « · > ^ · · · \ · ι· ^ · ψ ^ ί ·
, - . . , . ^
л
?
»
.
. W
d
^
: . ; Э й -
4 ' „ : А , . · . - i i
/
Й
A f '
A w V ^ . ù r ; ; ,
i %
i·, / / . V
· М , . -
л . г^ / . ^ Д . . л · · : ' · ·
/ ' · ·
Ά
ч ” '·· ’■rt* / v ; ч
r b*y *! / b*i *l · р
г
п
-
й
Х
ф
:г" ‘У ^ ' " У .
■>· · ·
r ^ - r r r fr , Щ „
ą t r y A i f · ·' w « 1·
■& ? £ > £ * ; ^
4
·'··· .V··.· ' .,/' ‘V · ,
-^ i r · . · " ' , · -^ ' V Îi! -^ ч ’
л ; , ‘"
ί>" , '‘/,' ' , : Г ’' -
■' . .
· ' ' · '■ ; ·' ■ ■ “·
ς » Λ ·
( f i t i ' / W /
1
ч
»4
/.«f*. ifi. p W
* ' ’
7
/ Ł· / · ' ” ■
.
v
, ν · · :>>
( v J f r - Q b ï & l K U ^ l y i k i * 4 ś > ? ' ‘·' " ' b d t f f f ÿ H · ρ . ' . Η 4 · > . · · · >
V-;vp:·
<r^-p.AÂÏ*
^
' Ш . ^
7
\ У Т ' П
v ’Г, ’
i
# ~ * ? r.'k r„ tfv ß , . К / к
у
>V» +>/’*"
^ f/ t ' rr'
..'■'. ·
/iL
j
ъ Ъ ~ /1»К ." -fa P ’ -'-’ U c ,'„ 1 ^ г Ж '-iy~tU, ■
'y fo h,.?*}·,·
W-^ »i.fv-yto* л-^·' ‘V /b
■’ ; 7
I
> , .
