EUROPEJSKI SZCZYT GEOLOGICZNY
czyli 31. Walne Zgromadzenie EuroGeoSurveys (EGS) w Polsce
W dniach 19–21 wrzeœnia 2011r. w siedzibie Pañstwo-wego Instytutu Geologicznego – PañstwoPañstwo-wego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) w Warszawie odby³o siê 31. Walne Zgromadzenie EuroGeosurveys (EGS) – organizacji zrze-szaj¹cej 33 s³u¿by geologiczne z krajów europejskich. Wydarzenie to mo¿na œmia³o nazwaæ Europejskim Szczy-tem Geologicznym, gdy¿ przyci¹gnê³o szefów b¹dŸ przed-stawicieli s³u¿b geologicznych z 24 krajów Europy oraz Stanów Zjednoczonych i Japonii, jak równie¿ siln¹ repre-zentacjê Komisji Europejskiej i ONZ oraz wiod¹cych miê-dzynarodowych organizacji bran¿owych.
Tegoroczne Walne Zgromadzenie EGS mia³o charakter jubileuszowy, gdy¿ jego termin przypad³ w 40. rocznicê utworzenia Forum Dyrektorów Europejskich S³u¿b Geolo-gicznych (FOREGS), które z koñcem 2005 r. uleg³o prze-kszta³ceniu w Stowarzyszenie EuroGeoSurveys, jakie znamy obecnie. Ponadto wydarzenie to towarzyszy³o pol-skiej prezydencji w Radzie Unii Europejpol-skiej i zosta³o umieszczone przez MSZ w kalendarzu spotkañ eksperc-kich prezydencji organizowanych w kraju. W tej sytuacji przed Komitetem Organizacyjnym Walnego Zgromadze-nia EGS i towarzysz¹cych mu imprez stanê³o wyj¹tkowe wyzwanie, aby uwzglêdniæ jubileuszowy charakter zgro-madzenia, a zarazem wykorzystaæ ten szczyt geologiczny do jak najpe³niejszego zademonstrowania mo¿liwoœci w³¹-czenia siê EGS w proces kszta³towania polityki UE w zakresie szeroko rozumianej geologii i górnictwa. Co nie-mniej wa¿ne, program ten powinien byæ co najnie-mniej rów-nie atrakcyjny dla uczestników i goœci, jak programy po-przednich zgromadzeñ.
Dzieñ pierwszy walnego zgromadzenia to tradycyjnie dzieñ obrad Komitetu Wykonawczego EGS. Równolegle organizowane s¹ konferencje na tematy priorytetowe dla narodowych s³u¿b geologicznych i skupiaj¹ce uwagê jak najszerszego grona uczestników. Dzieñ drugi poœwiêcany jest na obrady plenarne EGS, a trzeci – na Sesjê Robocz¹ Dyrektorów Narodowych S³u¿b Geologicznych.
W tym roku jako temat konferencji organizatorzy wy-brali Strategiê Unii Europejskiej do roku 2020 w zakresie gospodarki surowcami mineralnymi. Wybór ten wi¹za³ siê z przygotowaniami do debaty nt. polityki UE w zakresie gospodarki surowcowej w Radzie Europy (zob. Roadmap to a Resource..., 2011; Report on an effective..., 2011) oraz oczekiwanym wk³adem EGS w wypracowanie takiej poli-tyki (Great expectations on EGS..., 2011), zw³aszcza w zakresie surowców mineralnych uznanych za strategiczne i krytyczne dla gospodarki krajów unijnych (Raw materials – European industry..., 2011; Watts, 2011).
Przy takim doborze tematu nie mo¿e dziwiæ, ¿e w tym spotkaniu wziê³y udzia³ silne reprezentacje Komisji Euro-pejskiej i Komisji Ekonomicznej ONZ ds. Europy oraz Industrial Minerals Association, Euromines i innych wiod¹cych stowarzyszeñ bran¿owych. Konferencjê uro-czyœcie otworzyli g³ówny geolog kraju, podsekretarz stanu w Ministerstwie Œrodowiska – Henryk Jacek Jezierski i dyrektor PIG-PIB – Jerzy Nawrocki. Czêœæ plenarn¹ obrad rozpocz¹³ referat wprowadzaj¹cy, w którym Paul Anciaux z Dyrektoriatu Generalnego Komisji Europejskiej ds. Prze-mys³u i Przedsiêbiorczoœci przedstawi³ strategiê wypraco-wywan¹ w zakresie polityki surowcowej i zabezpieczenia dostêpnoœci surowców mineralnych dla gospodarki krajów
WYDARZENIA
Ryc. 1. Prezydium sesji panelowej konferencji Strategia UE do roku 2020 w zakresie gospodarki surowcami mineralnymi. Od prawej: Gwenole Cozigue – szef Dyrektoriatu Generalnego Komisji Europejskiej ds. Przemys³u i Przedsiêbiorczoœci, Luca Demicheli – sekretarz generalny EGS oraz Krzysztof Szama³ek (UW), przewodnicz¹cy sesji. Wszystkie fot. B. Ruszkiewicz
Ryc. 6. Karolina Fras, Dyrektoriat Generalny Komisji Euro-pejskiej ds. Œrodowiska
Ryc. 5. Ingrid Verstraeten, koordynatorka programów miêdzy-narodowych USGS na Europê, Azjê Œrodkow¹ i Rosjê
Ryc. 2. Jerzy Nawrocki (dyrektor PIG-PIB) i Marko Komac (prezydent EGS) otwieraj¹ Sesjê Robocz¹ Dyrektorów Narodowych S³u¿b Geologicznych EGS nt. gazu ³upkowego
Ryc. 3. Marko Komac, prezydent EGS, wita uczestników konfe-rencji w imieniu w³adz EGS
Ryc. 4. Henryk Jacek Jezierski, GGK i podsekretarz stanu w Ministerstwie Œrodowiska, wita uczestników konferencji w imieniu rz¹du Rzeczypospolitej Polskiej
Unii Europejskiej. Nastêpnie w nawi¹zaniu do dyrektywy unijnej Karolina Fras z Dyrektoriatu Generalnego ds. Œrodowiska omówi³a rolê, jak¹ w tej strategii ma odgrywaæ odzysk surowców, szczególnie z odpadów przemys³u wydobywczego. Z kolei Marta Kaczyñska z tego samego dyrektoriatu przedstawi³a doœwiadczenia, jakie zbiera unij-na Platforma Biznesu i Bioró¿norodnoœci (B@B), czyli forum dialogu przemys³u wydobywczego i ochrony przy-rody, które nastawione jest na wychwytywanie najlep-szych praktyk w prowadzeniu dzia³alnoœci gospodarczej na zasadach zrównowa¿onego rozwoju i w po³¹czeniu z ochron¹ bioró¿norodnoœci.
Najlepsze praktyki w planowaniu gospodarki surowca-mi surowca-mineralnysurowca-mi zosta³y zaprezentowane przez Corinê Hebstreit (Euromines) w oparciu o kontynuacjê prac grupy roboczej Unii Europejskiej. Z kolei Nikolaos Arvantidus (IGME, Grecja) omówi³ implikacje strategii UE do roku 2020 dla nauk o Ziemi, ze szczególnym uwzglêdnieniem nowych wyzwañ w zakresie surowców mineralnych, a Michelle Wyart-Remy (Industrial Minerals Association) przedsta-wi³a, jak strategia UE do roku 2020 jest widziana z per-spektywy przemys³u surowców skalnych.
Tu trzeba jeszcze wspomnieæ o doœæ gruntownej kryty-ce, jakiej doczeka³a siê lista surowców mineralnych kry-tycznych dla gospodarki krajów unijnych, któr¹ ostatnio zaprezentowa³a grupa robocza UE, ze strony Patrice'a
Christmanna (BRGM) i Tadeusza Smakowskiego
(PIG-PIB). ¯ywe reakcje sali wzbudzi³ referat o doœæ pro-wokacyjnym tytule: Czy spo³eczeñstwa europejskie potrzebuj¹ w³asnego przemys³u wydobywczego?, w którym Luis Pla-cido Martins (DGEG, Portugalia) wykaza³, jak bardzo sek-tor produkcji energii odnawialnej jest zale¿ny od surowców mineralnych oraz ¿e surowce mineralne potrzebne by³yby nam nawet w przypadku, gdybyœmy cofnêli siê w rozwoju do epoki jaskiniowej.
Wspomnieæ nale¿y jeszcze o prezentacji postêpu w pracach Komisji ONZ ds. Ujednoliconej Klasyfikacji Z³ó¿ (Charlotte Griffiths, UN Economic Commission for Europe oraz John Bary, Rathdowney Resources Ltd. – patrz UN Framework Classification…, 2010) oraz EuroGeoSource, czyli zharmonizowanym systemie informacji o z³o¿ach surowców energetycznych i mineralnych, udostêpnianej na desktopie (Stephan Gruijters, TNO). W programie znalaz³y siê dwa polskie referaty: Macieja Kaliskiego (Ministerstwo Gospodarki) i Tadeusza Smakowskiego (PIG-PIB) o stra-tegii gospodarki surowcami mineralnymi w Polsce oraz Andrzeja Balcerka (Góra¿d¿e Cement SA.) i Jana Deji (Polskie Stowarzyszenie Producentów Cementu) o proble-mach œrodowiskowych i energetycznych przemys³u cemen-towego.
Podsumowaniem konferencji sta³a siê sesja panelowa, której przewodniczy³ Krzysztof Szama³ek (UW), a w sk³adzie panelu znaleŸli siê: Gwenole Cozigue – szef Dyrektoriatu Generalnego ds. Przemys³u i Przedsiêbiorczoœci, Marko Komac – prezydent EGS, Luca Demicheli – sekretarz generalny EGS oraz Jerzy Nawrocki – dyrektor PIG-PIB. Sesja ta pozwoli³a na uwypuklenie zale¿noœci gospodar-czej krajów unijnych od surowców mineralnych i bezpie-czeñstwa ich dostaw oraz roli jak¹ EGS ze wsparciem banków danych i doœwiadczeniem narodowych s³u¿b geo-logicznych mo¿e odegraæ w kszta³towaniu dalszej polityki UE w tym zakresie.
W drugim dniu szczytu odby³y siê obrady plenarne walnego zgromadzenia EGS, wycieczka pokonferencyjna do kopalni piasku kwarcowego i nowoczesnych zak³adów
produkcji piasków formierskich i szklarskich Grudzeñ Las k. Opoczna dla osób nie uczestnicz¹cych w tych obradach oraz bogaty program zwiedzania Warszawy dla osób towa-rzysz¹cych. W obradach wziê³o udzia³ 44 delegatów repre-zentuj¹cych 24 s³u¿by narodowe i jedn¹ regionaln¹ (S³u¿ba Geologiczna Hamburga – GLH) oraz zaproszeni przedsta-wiciele s³u¿b geologicznych Japonii, USA i Czarnogóry. Uczestników powitali Marko Komac w imieniu EGS, dyrektor Ewa Zalewska z ramienia w³adz polskich oraz Jerzy Nawrocki w imieniu dyrekcji instytutu.
Spotkanie rozpoczê³o siê od mi³ej uroczystoœci jak¹ by³o przyjêcie nowego cz³onka stowarzyszenia – Malty (Malta Resource Authority) oraz powitanie nowo miano-wanego dyrektora S³u¿by Geologicznej Szwajcarii – Oliviera Latelina. Powitania te by³y wstêpem do wyborów uzu-pe³niaj¹cych do sk³adu Komitetu Wykonawczego EGS na kadencjê od 1 wrzeœnia 2012 r. Na stanowisko vice prezy-denta EGS zg³oszono kandydaturê Marta J. van Brachta, dyrektora zarz¹dzaj¹cego S³u¿by Geologicznej Holandii (TNO), a na cz³onka zarz¹du – Jerzego Nawrockiego, dyrektora PIG-PIB. Obie kandydatury zosta³y jed-nog³oœnie przyjête przez zgromadzenie i po chwili mog³y siê ju¿ zacz¹æ gratulacje. A dalszy przebieg obrad pokaza³, jak powa¿ne zadania stoj¹ przed obecnymi i przysz³ymi w³adzami EGS.
Cz³onkowie zgromadzenia przedyskutowali i przyjêli jednomyœlnie uchwa³ê, w myœl której zadaniem EGS jest wsparcie merytoryczne konkurencyjnoœci, standardu ¿ycia spo³eczeñstw, ochrony œrodowiska i miêdzynarodowych zobowi¹zañ UE. Zgromadzeni przyjêli tak¿e propozycjê wspó³pracy z EPOS (European Plate Observing System) oraz wykorzystania projektu One Geology – Europe jako Europejskiej Bazy Danych Geologicznych, która funkcjo-nowa³aby w ramach EGS.
Zdecydowane poparcie uzyska³ projekt wystosowania oœwiadczenia EGS, dotycz¹cego wstêpnego zamys³u Ko-misji Europejskiej odnoœnie utworzenia S³u¿by Geologicz-nej Unii Europejskiej i celowoœci jej powo³ania. W odpo-wiedzi na proœbê zawart¹ w Raporcie Komitetu ds. Przemys³u, Badañ i Energii Parlamentu Europejskiego nt. efektywnej strategii surowcowej dla Europy (2011/20569 (INI)), aby Komisja oceni³a czy konieczne jest utworzenie S³u¿by Geologicznej UE, która skupia³aby efekty pracy s³u¿b poszczególnych krajów i wspó³pracowa³a z partnera-mi partnera-miêdzynarodowypartnera-mi, EGS jako formalnie dzia³aj¹ce sto-warzyszenie narodowych s³u¿b geologicznych Europy stwierdza, ¿e mo¿e wykonywaæ takie zadania i dostarczaæ odpowiedzi na wszelkie pytania z zakresu geologii bezpo-œrednio przez sw¹ dobrze dzia³aj¹c¹ sieæ narodowych s³u¿b geologicznych.
W zwi¹zku z zacieœnianiem wspó³pracy z w³adzami Unii Europejskiej i wzrastaj¹cymi szansami na wygranie kolejnych projektów unijnych przez EGS, zgromadzenie upowa¿ni³o sekretariat do przekazania roli koordynatora takiego projektu jednemu z cz³onków EGS. W kwestii dalszej wspó³pracy z krajami afrykañskimi (czyli kwestii wa¿nej dla nas w zwi¹zku z zaanga¿owaniem PIG-PIB w projekty na tym kontynencie oraz w niedawno powo³anej grupie eksperckiej EGS ds. wspó³pracy z krajami rozwi-jaj¹cymi siê) zebrani dali sekretarzowi generalnemu man-dat na prowadzenie dalszych rozmów ze S³u¿bami Geo-logicznymi Afryki oraz ich organizacj¹ OAGS, Komisj¹ Europejsk¹ i innymi instytucjami, w³¹cznie z kwesti¹ roz-mów nt. finansowania wspólnych projektów ze œrodków Unii Europejskiej.
D³uga dyskusja, jak¹ wywo³a³a sprawa zmian wysoko-œci sk³adek cz³onkowskich i sposobu ich naliczania wyka-za³a, ¿e dla podjêcia wi¹¿¹cych decyzji konieczne s¹ dalsze konsultacje.
Wa¿nym punktem zgromadzenia sta³o siê wyst¹pienie Eikichi Tsukudy, dyrektora S³u¿by Geologicznej Japonii, który omówi³ mechanizmy i efekty katastrofalnego trzêsie-nia Ziemi oraz tsunami, jakie dotknê³y jego kraj w roku bie¿¹cym. Dyrektor Tsukuda z³o¿y³ serdeczne podziêko-wania s³u¿bom geologicznym Europy za pomoc w tych trudnych chwilach, a zebrani zobowi¹zali w³adze EGS do wsparcia G-EVERI1 – warsztatów nt. globalnego zarz¹-dzania ryzykiem trzêsieñ Ziemi i erupcji wulkanicznych w Azji i regionie Pacyfiku.
Trzeci i zarazem ostatni dzieñ zgromadzenia EGS (21 wrzeœnia) zosta³ poœwiêcony na omówienie kluczowych i wyj¹tkowo gor¹cych zagadnieñ poszukiwania i okreœlania zasobów gazu ³upkowego oraz narastaj¹cych obaw czêœci opinii publicznej o œrodowiskowe efekty tych prac. Warsz-taty otworzy³ Marko Komac (EGS), przedstawiaj¹c nara-staj¹ce zapotrzebowanie gospodarki europejskiej na wê-glowodory jako wyj¹tkow¹ okazje dla geologii, aby wes-przeæ UE w rozwi¹zywaniu problemów œrodowiskowych i gospodarczych. Warsztaty poprowadzili Jerzy Nawrocki i Marek Graniczny (PIG-PIB).
W pierwszej czêœci warsztatów g³os zabrali goœcie z amerykañskiej s³u¿by geologicznej (USGS), która wspól-nie z Pañstwowym Instytutem Geologicznym przygotowuje ocenê potencjalnych zasobów gazu ³upkowego w Polsce. Donald Gautier z USGS, œwiatowej s³awy ekspert w dzie-dzinie oceny konwencjonalnych jak i niekonwencjonal-nych zasobów wêglowodorów, da³ wprowadzenie do metodyki oraz specyfiki statystyczno-geologicznej oceny takich zasobów, któr¹ wypracowa³ jego zespó³. W swym wyst¹pieniu Donald Gautier szczególnie mocno podkreœli³ oczekiwania wobec narodowych s³u¿b geologicznych, aby w swych ocenach zasobów by³y jak najbardziej precyzyj-ne, gdy¿ takie oceny staj¹ siê podstaw¹ do podejmowania decyzji przez w³adze poszczególnych krajów.
Z kolei Ingrid Verstraeten przedstawi³a tocz¹ce siê obecnie dyskusje nt. ekologicznych aspektów poszukiwañ i wydo-bycia gazu ³upkowego w USA, a zw³aszcza œrodowisko-wych skutków szczelinowania hydraulicznego. W swym wyst¹pieniu szczególn¹ uwagê zwróci³a na rolê USGS w przygotowywaniu i wprowadzaniu w ¿ycie regulacji praw-nych, których zadaniem jest ochrona œrodowiska i dopilno-wanie przestrzegania re¿imu technologicznego przez firmy gazowe i naftowe oraz na wielk¹ wagê jak¹ USGS przy-wi¹zuje do wspó³pracy z instytucjami i spo³ecznoœciami lokalnymi. W podobnym duchu by³o utrzymane wyst¹pie-nie Nicka Rileya z Brytyjskiej S³u¿by Geologicznej (BGS), zw³aszcza odnoœnie roli konsultacji spo³ecznych w roz-wi¹zywaniu konfliktów jakie mog¹ powstawaæ (i powstaj¹!) ju¿ na etapie poszukiwañ z³ó¿ gazu ³upkowego. Szczegól-ne wra¿enie na zebranych zrobi³a intensywnoœæ wspó³pracy BGS z parlamentem brytyjskim, œwietnie udokumentowa-na w raportach komisji parlamentarnych.
Obecny stan poszukiwañ z³ó¿ gazu ³upkowego w Pol-sce oraz tereny najbardziej perspektywiczne w œwietle dotychczasowych badañ zosta³y scharakteryzowane przez Paw³a Poprawê (PIG-PIB). Przedstawione przez niego wyniki badañ na terenie Polski nabieraj¹ nowego
znacze-nia w zwi¹zku z projektem oceny potencjalnych zasobów gazu ³upkowego w osadach dolnego paleozoiku basenu ba³tyckiego, jaki uruchamia S³u¿ba Geologiczna Danii i Grenlandii (GEUS) wspólnie z USGS i do udzia³u w któ-rym zaprasza s³u¿by geologiczne Niemiec, Norwegii, Szwecji, Polski i republik ba³tyckich. Jak to przedstawi³ Peter Britze, szef Grupy Eksperckiej GeoEnergia EGS i GEUS, ma to byæ wspólny projekt EGS i USGS, a podno-szone przez niego kwestie genezy, historii i rozprzestrze-nienia gazonoœnych serii dolnego paleozoiku ju¿ jasno pokazuj¹, ¿e wspólne badania powinny okazaæ siê jak naj-bardziej korzystne dla wszystkich uczestników tego pro-jektu.
Ostatnim punktem warsztatów by³ referat Lyubomyra Gonczaruka (S³u¿ba Geologiczna Ukrainy), wprowadza-j¹cy do wycieczki geologicznej na Ukrainê, która stano-wi³a ostatni punkt programu 31. Walnego Zgromadzenia EGS. Stanowi³ on zarazem œwietn¹ prezentacjê zasobów surowców mineralnych tego kraju i stopnia ich wykorzy-stania b¹dŸ udostêpnienia oraz mo¿liwoœci jakie obecne przepisy otwieraj¹ inwestorom zainteresowanym eksploata-cj¹ bogactw naturalnych Ukrainy. A ¿e chodzi³o tu o ziemie rzadkie, z³oto, platynowce i inne wyj¹tkowo atrakcyjne surowce mineralne oraz imponuj¹ce szacunki zasobów, prezentacja okaza³a siê frapuj¹cym akcentem koñcowym walnego zgromadzenia.
Ci¹g dalszy to podziêkowania i gratulacje dla dyrekcji Pañstwowego Instytutu Geologicznego i zespo³u odpowie-dzialnego za organizacjê imprezy ze strony instytutu. Musimy przyznaæ, ¿e organizacja ta doczeka³a siê zaska-kuj¹co pochlebnej oceny („amazing job!” ) ze strony w³adz EGS, narodowych delegacji, jak równie¿, a mo¿e przede wszystkim, dostojnych goœci z Komisji Europejskiej. 31. Walne Zgromadzenie EuroGeoSurveys uznano za bardzo owocne.
Literatura
Great expectations on EGS to develop a European policy on raw materials:
Interview with Henryk Karaœ, Chairman of the High Level Group ETP-SMR, 2011. EuroGeoSurveys News, no. 3, s. 3.
Raw materials – European industry needs access to critical raw materials,
20.9.2011. http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/tajani/ hot-topi-cs/raw-materials/index_en.htm.
Raw materials: Public consultation on a possible Innovation Partnership
on raw materials. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-mate-rials/public-consultation-ip/index_en.htm
Report by the European Parliament Committee on Industry, Research
and Energy Report on an effective raw materials strategy for Europe, 2011. Committee on Industry, Research and Energy, 25 July 2011, PE-458.600v02-00.A7-0288/2011 (2011/2056(INI)).
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&reference=
A7-2011-0288&language=EN.
Roadmap to a Resource Efficient Europe, Communication from the
Commission to the European Parliament, The Council, The European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, COM(2011) 571 final, Brussels, 20.9.2011.
United Nations Framework Classification for Fossil Energy and Mineral
Reserves and Resources 2009, 2010. Economic Commission for Euro-pe, The Energy Series No. 39, United Nations, New York and Geneva, 20 str.
WATTS M. 2011 – Strategic mineral policy rises on EU agenda, http://www.indmin.com/Article/2738884/Strategic-mineral-policy-rises-on-EU-agenda.html.
Wojciech Brochwicz-Lewiñski, Ilona Œmietañska & Maja Kowalska Serwis fotograficzny na str. 702
EUROPEJSKI SZCZYT GEOLOGICZNY
czyli 31. Walne Zgromadzenie EuroGeoSurveys (EGS) w Polsce (patrz str. 715)
Ryc. 7. Obrady plenarne 31. Walnego Zgromadzenia EGS przy okr¹g³ym stole w zabytkowej Sali Morozowicza w Muzeum Geologicznym PIG-PIB. Od prawej: Marek Graniczny (z-ca dyrektora PIG-PIB, dyrektor ds. pañstwowej s³u¿by geologicznej), Jerzy Nawrocki (dyrektor PIG-PIB), Peter Seifert (skarbnik EGS), Johnny Fredericia (vice prezydent EGS), Marko Komac (prezydent EGS), Luca Demicheli (sekretarz generalny EGS), Christoph Beer (cz³onek Komitetu Wykonawczego EGS)
Ryc. 8. Prezydium sesji panelowej podsumowuj¹cej konferencjê Strategia UE do roku 2020 w zakresie gospodarki surowcami mineralnymi. Od lewej: Krzysztof Szama³ek (UW, przewodnicz¹cy sesji), Luca Demicheli (sekretarz generalny EGS), Gwenole Cozigue (szef Dyrektoriatu Generalnego Komisji Europejskiej ds. Przemys³u i Przedsiêbiorczoœci), Marko Komac (prezydent EGS) oraz Jerzy Nawrocki (dyrektor PIG-PIB). Obie fot. B. Ruszkiewicz