A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA IURID ICA 5, 1981
C zesław Ja cko w iak
NORMY MIĘDZYNARODOWEGO PRAW A PRACY W ZAKRESIE REGULACJI ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
I j
W e w stępie do k o n sty tuc ji M OP1 do p o d staw o w y ch zadań tej o rg a -nizacji zaliczano nie ty lk o dążenie do zap ew n ien ia n a leży ty c h w a ru n k ów w szystkim p racu jący m , ale m. in. tak że w alkę z bezrobociem , o ch ronę p raco w nikó w przed chorobam i i w yp ad kam i p rz y p racy o raz zap ew n ie-nie re n ty n a w y pa dek starości i inwalidztw a. D esygn aty u ży teg o w n azwie organizacji słow a ,,p ra c a " są ujm ow ane więc b ard zo szero ko i w y -k raczają poza p rzy jm o w an e na ogół znaczenie tego w yrazu jko w y zn a-cznika zak resu po jęcia „praw o p racy " . Świadczy o tym cała sześćdzie-sięcioletn ia działalność MOP, k tó re j po dstaw o w ą cechą ro zw o jow ą b yło przejście od sp raw o c h ro n y p r a c y ro bo tnikó w p rzem y sło w y ch — przez o bjęcie o ch ro ną w szy stkich pracow ników* — do p rzy jęcia w D eklaracji F ilad elfijskiej z 1944 .r. ogólnego p rog ram u p ełneg o zatrud n ien ia i sta-łego po dno szenia poziom u życia m as p ra cu jący ch 3. W p ro gram ie tym, jak i w całej działalności n orm otw órczej MOP, p ow ażną rolę o dg ryw a p ro b lem aty ka ubezpieczeń społecznych, czy szerzej u jm u jąc — zabez-pieczenia społecznego.
Sp og ląd ając z p e rsp ek ty w y sześćdziesięciolecia istnien ia M OP stw ier-dzić trzeba, żie je j d orobek w tym zak resie jest ogrom ny. W y raża się on liczbą 29 k o n w en cji i bez m ała ty lu ż zaleceń, z czego 14 k on w encji do tyczy pro blem ów ogó lnych zabezpieczenia społecznego o raz ub ezp ie-czeń ch orob ow ych i ren to w y ch na w y pad ek inwalidztw a, staro ści
1 T ek s t k o n s ty tu c ji M O P z o stał o p u b lik o w a n y w Dz. U. 1948, n r 43, poz. 308. T ek s t te n z o sta ł n a s tę p n ie k ilk a k r o tn ie z no w eliz ow a ny.
1 Por. J. R o s n e r , M ię d zy n a ro d o w a p o lity k a sp ołe czn a, W a rs z a w a 1967, s. 77 i n.
3 Ibid em , s. 84; por. ta k ż e W . F r o n c z a k , M ię d z y n a ro d o w a O fg a n iz a cja P ra cy, W a r sz a w a 1965, s. 41.
i śm ierci, 7 ubezp ieczeń w y padko w y ch, 6 ubezp ieczeń m ary n arzy i r y -bakó w oraz 2 ub ezpieczeń na w yp a d ek bezrobocia. W sto su n ku do o gó lnej liczby 147 ko nw encji uchw alo ny ch przez MOP do 1977 r., k on w en -cje z zak resu zabezpieczenia społecznego stan ow ią 20%. Nie jest to jed n ak liczba m ała, zw ażyw szy że zakres zain tereso w ań tej organ izacji jest bardzo rozleg ły i do ty czy p rze d e w szystkim sy tuac ji ludzi p r ac u ją -cych w ró żny ch układach przedm iotow ych i podm iotowych. Trzeba też pam iętać, że w y od ręb nienie zabezpieczenia spo łecznego ma ch arak ter ko n w en cjo naln y i nie da się ściśle od gran iczy ć od w ielu inn ych zag ad nień; stąd m aterie reg u lo w an e w w y d zielon ych 29 k on w en cjach w y -stę p u ją także w w ielu k o nw encjach po św ięcon y ch form aln ie innym problem om . W y starczy w skazać na trud ność ścisłej delim ilacji p ro b le-m aty ki w y p ad k ó w przy p rac y i cho rób zawodow ych, z zak resu k tó re j jed y n ie k o nw encje dotyczące bezpo śred nio świad czeń z ty tu łu w y p a d -kó w i ch orób zaw odow ych zo stały w łączone do liczby 29.
Sama ilość u ch w alo ny ch k onw en cji nie d aje n a tu ra ln ie d ostateczn ego o brazu d oro bk u w om awianym zakresie. Znacznie p ełn iej ch ara k te -ry zu je go analiza kieru nk ó w rozw iązań i prób a ocen y po dstaw ow y ch ten den cji rozw ojowych, a nad to analiza 'slopnia im plem entacji u ch w a-lo n y ch k onw en cji. W praw d zie już samo u chw alenie przez M iędzy na-rod ow ą K on feren cję Pracy w je j tró jg ru p o w ej stru k tu rz e ok reślo nej k on w en cji stanow i w y raz uznania, co najm n iej większości p ań stw członkow skich, konieczności realizacji p rzy jęty c h założeń i w y w iera z p ew nością w p ły w na rozw ój sy tu acji m as p racujących , to jed n a k dop iero raty fik acja k on w en cji i stw o rzen ie g w a ran cji realizacji jej dopo -stan o w ień w u staw o daw stw ie w ew nętrzn y m p ań stw członkow skich św iadczy o u rzeczyw istn ieniu w szy stk ich w y zn aczo ny ch k on w en cją rozw iązań. W y d a je się w ięc celow ym p rześledzenie o g ólny ch k ieru n -ków ro zw ojow ych ko nw encji M OP z zakresu zabezpieczenia sp ołeczne-go, a n astęp n ie do konanie an alizy ich raty fikacji. N a tym tle nasu w a się też szereg refleksji d oty czący ch sto su n k u p olskiego system u zebez- p ieczenia sp ołecznego do rozw iązań m iędzyn arodo wych.
II
W rozw oju działalności n orm o tw ó rczej M OP w zak resie zab ezpie-czenia spo łecznego w y stęp u je w y raźn y podział na dwa ok resy , p rze-dzielone II w o jn ą św iatow ą. Pierw szy b ył ok resem rozw oju och ro ny ubezpieczen io w ej poszczególnych ry zy k socjaln ych . O k res drug i jest o kresem rozw oju g en eraln ej ko ncepcji zabezpieczenia społecznego. Przejście z jedn ego o k re su do dru giego było u w aru n ko w an e histo
rycz-nie i o dpo w iad ało etap om r o z b o ju św iadom ości i żąd ań k lasy ro b o tn i-czej, b urzliw em u rozw ojow i in dustrializacji o raz zw iązanym z nim procesom społecznym i ekonomiczniym. Istotne znaczen ie p o sia dała tak -że zm iana u k ładu p olity czn eg o i starcie się w p ły w ów św iata k a p itali-styczneg o z ideologią i w pływ am i n iepo m iernie po II w ojn ie św iatow ej zw iększonego i w zm ocnionego obozu so cjalisty czn eg o4.
W pierw szym Okresie działalności M OP zagadn ieniom ubezp ieczeń sp ołecznych b y ły p ośw ięcon e głównie trz y se sje p len arn e: V II sesja w 1925 r., X w 1927 r. i XVII w 1933 r. W ielk ie k ry zy sy go spodarcze lat m iędzy w o jen ny ch w y su n ęły na plan p ierw szy spraw ę b ezrobocia. Je j też po św ięcona by ła k o nw encja n r 2, u ch w alo na na I sesji w 1919 r. oraz uch w alo na na II sesji (1920) k o n w en cja n r 8, w sp raw ie o dszk o -dowania na w y p adek bezrobo cia z pow odu rozbicia się statk u. Rozwią-zania do m agały się też nabrzm iałe prob lem y w yp adk ó w p rzy p racy . Ju ż na III sesji w 1921 r. u chw alo no k o nw encję n r 12 w sp raw ie o d szkod ow ań za nieszczęśliw e w y pad ki w rolnictw ie, ko m plekso w o je d nak ureg u low an o te zagad nien ia do piero w trze ch ko n w en cjach u ch w a -lon y ch na VII sesji. Były to: ko n w encja nr 17 w sp raw ie odszkodow ań za w y pad ki p rzy p rac y , n r 18' w sp raw ie o dszkodow ań za chorobiy za-w odoza-we oraz nr 19 — o trak to za-w an iu p raco za-w n ik ó za-w obcych na róza-wni z krajo w y m i w zak resie od szko dow an ia za nieszczęśliw e wypadki. Żad-na z tych k on w en cji nie o k reślała jeszcze wzorca system u ubezpieczeń w y padkow ych, zob ow iązyw ały one jed yn ie do w y p ła ty odszkodowań w po staci u bezpieczenio w ych św iadczeń ren to w ych bądź świadczeń w yp łacan ych przez zak łady pracy. Zasadnicze w ięc znaczenie dla roz-w oju u bezpieczeń sp ołeczny ch m iały d opiero u c h roz-w a ły X, a n astęp nie XVII sesji K o nferencji O gólnej MOP.
N a sesji X u chw alo no dwie po dstaw ow e k o n w en cje w sp raw ie u bezpieczeń nâ w y p ad ek cho rob y, u jm u jąc o d rębn ie u bezpieczen ia p raco w n ikó w zatrud n io ny ch w przem yśle, handlu i g o sp o darstw ach dom ow ych (k onw en cja n r 24) oraz p racow n ik ów zatru d nion ych w ro lnictw ie (k onw encja n r 25). N atom iast ;na se sji XVII w 1933 r. u ch w alo -no sześć k onw encji d oty czących u bezp ieczenia na w y pa dek starości (nr 35 i 36), inw alid ztw a (nr 37 i 38) o raz śm ierci (nr 39 i 40), z tyra że w od niesien iu do k ażd eg o z ty ch ry zy k o kreślon o w o dręb ny ch ko nw encjach u bezp ieczen ie w p rzem y śle i w ro ln ictw ie.
W szystk ie te k o n w en cje afirm ow ały tra d y c y jn ą k o n stru k c ję ub ezpieczen ia społeczn eg o. W p ro w ad zały o ne ob ow iązek op łacan ia sk ła -d ek przez p raco -d a w có w i pracow n ikó w , -do p uszczając u zależnien ie p raw a do św iadczeń i ich rozm iaró w od w ysok ości sk ład ki i długości
* Por. w sz cze góln ości J. P i o t r o w s k i , Z a b e zp iec z en ie s p ołe cz n e, W a rsz a w a 1966, s. 81 o ra z S. Z a w a d z k i , P a ństw o d o br o by tu , W a rs z a w a 1964, s. 169.
ok resu jej op łacan ia. W ed ług p ostan ow ień k o nw encji akum u lo w ane ze sk ład ek i do tacji p aństw ow ych fund usze poszczegó lnych ubeapie- czeń w inn y być w ydzielon e z bu dżetu p ań stw a ł zarząd zane od rębnie, w m iarę m ożliw ości p rzy w sp ółd ziałan iu sam orząd u u b ezpieczen io w e-go.
Na k o lejn y ch sesja ch o k re su m iędzy w ojenn ego uchw alon o w 1934 r. k on w encję n r 42, stano w iącą rew iz ję ko nw encji nr 18 oraz n r 44, d oty czącą zap ew nienia b ezro bo tn y m bez w łasn ej w in y od szk odow ań lub zasiłków . Za po ważne o siągn ięcie uw ażan e było u chw alen ie w 1935 r. k on w en cji nr 48, w sp raw ie ustano w ien ia m iędzy narod ow ego sy stem u zacho w ania u p raw n ień w ubezpieczeniu na w y p a d ek in w a-lidztw a, sta ro ści i śm ierci. W reszcie na XXI se sji w 1936 r. u ch w alo n o dwie k o nw en cje m ary n a rsk ie, do ty czące zobow iązań arm ato ra w razie w y p ad ku lub śm ierci m ary narza (nr 55) o raz o u bezpieczen iu m ary -n arzy ,(-nr 56).
Już w lata ch m ięd zy w ojenn eg o d w ud ziestolecia zaczęła torow ać sobie dro gę m yśl o ko nieczności b ard ziej w sze chstro n neg o i zinte-g row an ezinte-g o zab ezpieczenia ludzi p ra c y przed działaniem w y p ad k ów losow ych, p ozb aw iający ch ich i ich ro dziny źródeł zasp ok ojen ia p o trzeb b yto w y ch . Id ea ta, o kreślo n a przez po stęp o w y ch p o lityk ó w sp o -łeczn ych m ianem zabezp ieczenia spo -łecznego, znalazła w y raz w de-k rec ie R ady K om isarzy Ludow ych ZSRR z 31 X 1918 r. o zabezpiecze-n iu społeczzabezpiecze-nym ludzabezpiecze-ności p ra c u ją c e j5, ch ociaż zabezpiecze-na ogół p ierw szeń stw o w ty m względzie p rzy p isu je się am ery k ań sk iej u staw ie o zabezpie-czeniu społeczn ym z 14 VIII 1935 r.e
R ealizacja k on cepcji zabezp ieczenia sp ołeczn eg o p rzy p ad a jed n ak d op iero na drug i o kres działalności MOP, tj. po II w ojnie św iato w ej. Ju ż w K arcie A tlan ty ck iej z 14 VIII 1941 r. zapo wiedziano dążenie do ścisłej w sp ó łp racy w dziedzinie g ospod arczej pom iędzy w szystkim i narod am i „w celu zapew nien ia w szystkim lep szy ch w aru n k ów pracy , p ostęp u gosp od arczeg o i b ezpieczeń stw a spo łeczn eg o ". D ekla racja Filadelfijska d oty cząca celów i zadań MOP (10 V 1944) u zn ała n a tom iast za k on ieczn e „ro zszerzenie śro d kó w zabezp ieczenia p o d staw o -w ego d ochodu tym -w szystkim , k tó rzy p o trzeb u ją tak iej o ch ro n y jak ró w n ież p ełn ej op iek i leczniczej". Po dobnie Po w szechn a D eklara cja Praw C złow ieka (10 XII 1948) o raz M ięd zyn aro do w y Pa kt Praw Ekonom icznych, Społecznych i K u lturalny ch (1966) p ro k lam o w ały u ro czy -ście p raw o każdeg o czło w iek a do zabezp ieczenia społeczn ego.
8 T ra fn ie zw róc i! na to uw ag ę E. M o d l i ń s k i , P o d sta w o w e za g a d nie n ia p raw -ne u b e zp ie c ze ń sp o łec z n yc h , W a rs z a w a 1968, s. 17.
6 T ak m. in. G. P e r r i n, R eflec tio n s on Fi f ty Y e a r s of So cial S e c u r ity , „In te r- a a tio n a l L abour R ev iew " 1969, vol. 99, n r 3, s. 256.
Za p od staw o w y d ok um en t MOP ro zp o czy n a ją cy ok res zabezp iecze-nia spo łeczn ego u zn aje się u chw alo ne na XXVI sesji w Filadelfii (1944) trziy zalecenia: n r 67 — d otyczące zabezpieczenia środk ów u trzy m an ia, n r 68 — d oty czące zabezpieczenia środk ów u trzy m an ia i opieki lek a rsk ie j osobom zdem obilizowanym o raz n r 69 — dotyczące opieki le k arsk ie j7. Przew id yw ały one. w p rzed ed niu zak ończenia II w ojn y św iatow ej, stw o rzeojn ie sy stem u zabezspieczeojnia sp ołeczojn ego, p o słu -g u jąc e-go się zaró w no środ kam i ub ezpieczen ia sp ołeczn e-g o, jak i op iek i spo łecznej, k tó ry by zap ew n iał w szystk im o byw atelom zaspo k o je nie po trzeb w zak resie śro dk ó w utrzym an ia i opieki lekarsk iej. Z tych sam ych zało żeń w ych od ziła k o n w en cja n r 70, o zabezp ieczeniu sp o -łecznym m ary narzy* oraz n r 71, o re n ta ch m a ry n a rz y (1946).
N ajw ażn iejsz e jed n ak znaczenie w zak re sie nas in teresu ją cy m ma k o n w en cja n r 102 (uch w alo na na XXXV sesji w 1952 r.), w spraw ie n ajn iższej no rm y w dziedzin ie zab ezpieczenia sp ołeczn eg o oraz k o n -w en cja nr 118 z 1962 r., -w sp ra-w ie ró-w no ści tra k to -w a n ia ob y -w ateli w łasn y ch i obcych w dziedzinie zabezpieczen ia społeczneg o. W sp om nieć trzeb a tak że o ko n w en cji n r 103 (1952), o och ro nie m ac ierzy ń -stw a rew id u jącej w now ym duch u k on w en cję nr 3 z 1919 r.9 o ra z 0 k on w encji n r 121 (1964), do sto so w ującej do m od elu zabezpieczenia społeczn eg o system świad czeń z ty tu łu w yp adk ó w p rzy p racy i cho-rób zawodo wych.
N ajba rd ziej c h a rak te ry sty c zn ą cechą k on w en cji nr 102 je st o b ję -cie pro gram em zabezp ieczenia sp ołeczn eg o w zasadzie całej ludności 1 w szystk ich sp ołeczn ie u zasad n io ny ch p otrzeb , a nie ty lk o w y n ik ają cych z działania ry zy k losow ych, p rzy ró w no czesn ym b ra k u sp r e c y -zowania technik, p rzy pom ocy k tó ry ch św iadczenia te m ają b yć realizowane. K on w encja o bejm u je w ięc: o piekę lek a rsk ą, zasiłki ch o rob o we, św iadczenia na w y p a d ek bezrobocia, starości oraz w razie w y p ad -k ów w za tru d n ien iu i ch o rób zaw odow ych, św iad czen ia rod zinne, św iadczenia na w y p a d ek inw alidztw a oraz w razie u tra ty ży w iciela ro d zin y 10. Po stanaw ia tak że, że ob y w atele w inni m ieć zapew nio ne
pra-7 Por. Rosner, op. cit., s. 142 ora z P e r r i n , op. cit., s. 258. 8 Z u w a gi n a z b y t m ałą ilo ść r aty fik a c ji n ie w esz ła ona w życie .
9 K o nw en cji n r 3 n ie za lic zon o do k o n w e n c ji z z a k r e s u z ab e z p iec ze n ia s po łe cz n e-go, gd y ż d o ty c z y ła on a je d y n ie z a tru d n ia n ia k o b ie t w o k re s ie prz ed i po połogu. 10 K atalo g ś w iad cz eń o b ję ty c h k o n w e n c ją n r 102 je s t p r z y jm o w a n y n a ogól w d o k tr y n ie p ra w n ic z ej ja k o w y zn a cz nik z a k r e s u p rze dm io to w eg o z ab e zp ie cz en ia sp ołeczn ego . T a k w szc zeg ólno ści: M o d l i ń s k i , op. cit., s. 50, 248 i 256; K. K o l a - s i ń s k i , P ojęc ie i k r y te r ia r oz ró żn ien ia form za b e zp ie c ze n ia s po łe czn e go , „ Prac a i Z abe zp iec ze nie S po łe czn e" 1969, n r 5, s. 14— 15; C. J a c k o w i a k , P o d staw o w e
to rm y z a b ez p iec zen ia s po łe cz ne g o, „ Po lity k a S p ołec zn a" 1974, n r 3, s. 21 oraz
-wo do tych świadczeń, a środ ki n a ich p o k ry cie w inn y b yć akum ulo- w ane ze sk ład ek bądź z p o d atk ó w albo z obu źródeł łącznie. K on w en -cja o k reśla w reszcie najn iższe no rm y św iad czeń w sto sun k u do poziomu płac o raz zo bow iązu je do rew ido w ania w y so ko ści świadczeń, od -po w ied nio do zmian w -poziom ie p łac w y n ik a ją c y ch ze zmian kosztó w utrzy m ania.
O k reślen ie w k o nw en cji poziom u św iad czeń oraz b ra k sp re cy zo w a-nia w szystk ich form św iadczeń by ło przedm iotem k r y ty k i ze str o n y przedstaw icieli n iek tó ry ch p ań stw so cjalisty czn y ch (także Polski)11. Może to bowiem w w ielu p rzy pad k ach prowadzić do recesji w za k re -sie św iadczeń ub ezp ieczenio w y ch i nie stan o w ić d o statecznej zachę ty do p odn oszen ia poziom u świadczeń. Jed n ak w sto su n ku do p rze cię t-n y ch sy stem ów u bezpieczet-nio w ych k o t-n w et-n c ja stat-n ow iła t-n iew ątp liw e
osiąg nięcie.
Poziom tych świadczeń zo stał później (1967) po dw yższony k o n w en -cją n r 128, k tó ra rów n ocześn ie zrew id ow ała i do stoso w ała do now ych założeń 6 k o n w en cji u chw alo n ych n a XVII sesji, a d oty czący ch św iad -czeń ren to w y c h na w y p a d ek staro ści, inw alidztw a i śm ierci żyw iciela. W ed łu g zn ow elizow anego brzm ienia św iadczenia te m ają w ynosić: w p rzy p ad k u inw alidztw a — d la praco w n ik a z żoną i dw ojgiem dzieci co najm n iej 50% przeciętn ego w y n agrod zenia w yk w alifiko w an ego p ra -cownika, zaś w p rzy p ad ku starości i w razie śm ierci żyw iciela — dla w d o w y z dwo jgiem dzieci — 45% tego w y nagrodzenia.
Z naczen ie k o nw en cji n r 118 p o leg a na ty m , że d ąży ona do u n iw e r-salizm u w k ształto w an iu oc hron y w sz ystk ich ludzi p racy, n iezależn ie od ich n aro do w ości czy o b y w atelstw a. W p o stan o w ieniach jej, za le ca-ją cy c h rów ne trak to w an ie p raco w n ikó w w łasn y ch i cudzoziem skich w zakresie w szystk ich św iadczeń p rzew id zian ych k o n w en cją n r 102, d op atrzeć się m ożna szczytow eg o p rzejaw u solidarno ści społecznej. Prak ty czn e znaczenie tej ko nw encji jest jedn ak ściśle zależne od ra ty -fikow ania i p rzestrze g an ia jej p o stan ow ień głów nie przez p ań stw a imi- g racy jn e, w k tó ry c h problem trak to w an ia p ro co w n ik ów cudzoziem -skich n a b iera szczeg óln ej ostro ści.
Z ak ończenie p ro ce su d osto sow y w an ia w zorca ubezp ieczen io w eg o z pierw szego o k resu działalności MOP do no w eg o m odelu zabezpie-czenia spo łeczn ego stanow i k o n w en cja nr 130 z 1969 r., d oty cząca p om ocy leczniczej i zasiłków cho rob ow y ch , k tó ra do konała rew izji k o n
w o" 1978, n r 5, s. 16. W ek ono m ii i p o lity c e s po łec zn ej p o ję cie z ab e zp iec ze n ia sp o -łecz n ego u jm o w an e je s t zn a czn ie sze rzej. Por. w sz cze góln ości a r ty k u ł A. R a j к i e- w i c z a w: P o lity k a spo łeczn a, red. A. R a j к i e w i с z, W a rs z aw a 1976, s. 367.
11 Por. R. L., 35 se s ja M ię d zy n a ro d o w e j K o nie re n cji Pracy, „P rzeg lą d Z a g ad n ień S o cja ln y c h " 1952, n r 10, s. 20.
w encji n r 24 i 25 z 1927 r. Z asad niczym d ążen iem tej k on w en cji jest zap ew n ienie w zasadzie całej ludno ści pom ocy leczniczej p rzez cały czas trw an ia ch orob y oraz zasiłków cho ro b o w y ch w w ysok ości co najm n iej 60% p łacy rob o tn ik a niew yk w alifik o w aneg o .
m
D oro bek n orm o tw ó rczy M OP stan o w i sam w sobie w ie lk ą w arto ść, św iadczy bowiem o uzg od nien iu przez w iększość pań stw członk ow sk ich p ożąd an ych stan d ard ó w zab ezpieczenia społeczn ego . Do robek ten m oż-na w ięc p rzy ją ć jak o w y raz p o d staw o w y ch d ążeń p olity ki sp ołecznej w spó łczesn eg o świata, w y w ierający ch samym swoim istnieniem , zin sty tu cjo nalizo w an ym w uch w alo ny ch ko n w en cjach, w p ływ na up o w szech -nienie i rozw ój zabezpieczen ia społeczneg o.
Dla szczeg ółow ej o ce ny stop n ia w p ły w u tego d orob k u trzeb a b y p rześledzić u sta w od aw stw a w szy stk ich p ań stw i o kreślić sto sun ek p rz y ję ty c h przez nie ro zw iązań do no rm k o n w e n cji M OP-ow skich. Dopiero w ted y ocena b y łab y pe łn a i po zw oliłab y na u sta len ie rzecz y -w isteg o -w pły -w u ty ch ko n -w encji, a -więc i rzeczy -w istej -w arto ści do-robk u MOP. O cena tak a m ożliw a jest jed n a k ty lk o zbioro w ym w y sił-kiem p rze dstaw icieli w szy stkich p ań stw , p rze kracza zaś m ożliwości jedn eg o autora. Z g óry też trzeb a liczyć się z tym , że p rzep ro w ad ze nie h ip o tety czn y ch u sta le ń d o starczy ło b y w y n ikó w bard zo zróżnico -w any ch , od po-w iednio do znacznego zróżnico-w ania sto p n ia ro z-w oju ek onom icznego i sp ołeczn eg o pań stw — człon ków MOP. Można też p r z y jąć, że szczegółow e u sta le n ia w y k azały b y, że w iele p a ń stw ty lk o z te go w zględ u nie raty fik ow ało po szczegó ln ych k on w en cji, iż nie w szy stk ie ich rozw iązania o d po w iad ają w p ełn i p ostan ow ien io m ty ch k o n w encji, choć poziom u d zielany ch świad czeń n iew iele odbiega od p rze -w id zian ych stan d ard ó -w . W niosek taki n asu -w a się z-w łaszcza z reflek sji nad stosu nk iem u sta w o d aw stw a polskieg o do k on w en cji MOP, o czym niżej.
Mimo ty ch zastrzeżeń i m ając świadom ość w zg lędn ej w arto ści b r a -ku raty fik acji k on w en cji dla o ce n y stopn ia je j u rze czy w istn ien ia w u staw od aw stw ie w ew n ętrzn ym , n ie sposób p om inąć w ym o w y liczb d o ty czący ch raty fik acji analizo w an ych ko nw encji. Liczby te są stosu nk o -wo sk rom ne i analiza ich p ozw ala na w y sun ięcie p ew ny ch og ólnych wn iosków .
R aty fikację k on w en cji przez 15 p ań stw leg ity m u jący ch się n a j-w iększą liczbą raty fik a cji k on j-w en cji MOP j-w ogólności oraz liczbę
raty fik acji ko nw en cji z zak re su zabezpieczen ia sp ołeczn ego p rz ed -staw ia tab. 1.
Ja k w yn ika z tab. 1, 141 p ań stw — człon ków MOP przedstaw iło ogółem 718 do kum entów raty fik a cy jn y ch d otyczących om aw ian ych 29 k o nw encji. Z tej liczby 15 p ań stw „w io dących " zgłosiło 248 raty fi-k acji, tzn. że w tej g rup ie p rzy p ad a średn io po 16 raty fifi-k acji na jedn o państw o, co stanow i 55% k on w en cji. Na p ozostałą g ru pę 126 p ań stw p rzy p a d a jed n ak tylk o 470 raty fik acji, a więc na k ażde z tych p ań stw poniżej 4 raty fik acji, co stanow i jed y n ie ok. 13% u ch w alo -n y ch ko -nw e-n cji. Te o stat-n ie w sk aź-niki są -n a tu ral-n ie bardzo -n iskie, a że( d otyczą zdecyd ow an ej większości państw , świadczą o n iew iel-kim sto p niu u po w szechn ienia d oro b ku MOP.
Ta ogólna reflek sja d oznaje u ściślen ia w u w zględ nieniu liczby raty fik ac ji poszczeg óln ych k o n w en cji. W tym zakresie w y stęp u je w y -raźn a d y sp ro p o rcja m iędzy im p lem entacją k on w en cji uchw alon ych w ciągu 6 p ierw sz ych lat d ziałaln ości MOP, tj. do 1925 r. i k onw en cji całeg o n astęp ne go o k resu . W y d aje się, że p rzyc zyn y tego zjaw iska m ogą m ięć co n ajm n iej tro jak ieg o ro dzaju źródła:
1) pierw sze sześć ko n w e ncji c h a ra k te ry z u je się sto su n k ow o dużym stopn iem o góln ości12, co u łatw iało p rzy jęcie ich w drod ze ratyfikacji;
2) u ch w alen ie pó źn iejszych bard ziej szczegó łow ych k o nw en cji p rzy -padło na o k res d e k o n iu n k tu ry go sp odarczej, k tó ra zaham o wała także rozw ój u staw o d aw stw a socjalnego;
3) dy n am iczny w zrost liczby pań stw — członków^ po II w o jnie św ia-to w ej w w yn ik u ro zp adn ięcia się sy stem u k o lon ialn eg o 13.
N ajw yższą liczbę raty fik acji (93) u zy sk ała k o n w en cja n r 19 z 1925 r. o tra k to w an iu p racow n ik ów ob cy ch n a równi z k rajo w y m i w za k re -sie odszkodow ań za nieszczęśliw e w ypadki p rzy p racy . R atyfikow ały ją jed n a k także w szystk ie ro zw ijające się pań stw a em igracy jn e, n a -w et -w te d y gdy nie raty fik o -w ały k o n-w en cji n r 12, 17 i 18.
Jeśli w yłąc zy ć z analizy staty sty czn ej p ierw sze 6 k o n w en cji u b e zp ieczeniow ych , to obraz im zplem entacji w szystk ich n astęzp n y ch k o n -w encji, o znacznie -w iększym ciężarze gatu nk o-w y m dla zape-w nien ia
,s N p. k o n w e n c ja n r 2 z o b ow ią zy w a ła je d y n ie do u tw o r z e n ia s y s te m u b e z p ła tn y ch b iu r p o śr e d tn ictw a p ra c y pod k o tn tr o lą w ła d z c e tn tr a ltn y c h ; k o tn w e tn c ja tn r 12 tn a k a zy w a ła je d y n ie ro z c ią g n ięc ie na p rac o w n ik ó w ro ln ictw a u s ta w o d a w s tw a w y p a d k o w ego; k o n w e n c ja n r 17 z a w ie r a ła og ó lne zo b o w ią za nie do W ypłaty r e n t i z a p ew n ie -n ia 'o p ie k i le k a r s k ie j ofiarom w y p a d k ó w p rzy p r ac y (z w y łąc ze -n iem ro l-n ic tw a ), a k o n w e n c ja n r 19 o k re ś la ła ba rd zo w ąs k i w y k a z ch o ró b za w o do w y ch i zo b o w iąz y w ała do z ap e w nie nia p osz ko d o w a n ym w w y n ik u ty c h c ho rób św ia d cz eń p rz ew id zia -n y c h w u s ta w o d a w s tw ie k ra jo w y m z ty tu łu w y p ad k ó w p rz y p rac y .
13 Z a k tu a ln e j licz b y 141 p a ńs tw c z łon ko w s kic h — 77 s ta ło się człon ka m i M O P po 1945 г., z teg o aż 59 od ro k u 1960.
T a b e l a 1 Z e s ta w ie n ie k o n w e n c ji M ią d z y n w n e j O rg a n iz a c ji P ra e y z z a k re s u z a b e z p ie c z s p o łe c z n e g o i c h ra ty f (w e d łu g st a n u n a ( 1 1 1 9 7 2 г .) O g ó ln a il o ś ć ra ty fi - K ra j k o w a n y c h k o n w e n c ji M O P R a ty fi k o w a n ie k o n -w e n c ji z a b e z p ie c z e -n ia sp o łe c z n e g o N u m e r k o n w e n c ji i je j ra ty fi k a c ja 2 8 1 2 1 7 18 1 9 2 4 2 5 3 6 3 7 3 8 3 9 4 0 4 2 4 4 4 8 5 5 5 6 7 0 71 1 0 2 1 0 3 1 1 3 1 1 8 1 21 1 2 8 1 3 0 F ra n c ja 9 7 2 1 + + + + + + + + + + + + + + + + + + + H is z p a n ia 9 5 1 7 + + + + + + + H + + + + + + + + W ło c h y 7 8 2 0 + + + + + h + + + + + + + + + + + + + K u b a 7 8 9 + + + + + + + + B u łg a ri a 7 7 2 1 + + + + + + + -h + + + + + + + + + + + H o la n d ia 7 6 18 + + + + + + + -+ + + + + + + N o rw e g ia 7 4 16 + + + + + + -+ + + + + + -ł -+ B e lg ia 7 2 1 3 + + + + + + + + + + + + U ru g w a j 7 1 1 5 + + + + + + + -+ + + + + + P a n a m a 6 9 10 + + + + + + + + + A n g li a 6 9 2 0 + + + + + + + --+ + + + + + + + + + P o ls k a 6 2 1 8 + + + + + + — +1 + + + + + + + + J u g o s ła w ia 6 2 1 5 + + + + + + + -+ + + + + ■ + P e ru 61 1 9 + + + + --+ + + + + + + + + + + + R F N 5 7 1 6 + + + + + + + + + + + + + + + R a z e m 2 4 8 1 2 1 5 1 5 1 2 1 3 1 5 11 : 6 6 6 6 5 5 1 3 8 5 7 1 0 6 7 9 6 1 0 5 5 4 3 O g ó ln a il o ść ra ty fi k a c ji p rz e z ■ w sz y st k ie 1 41 p a ń s tw 7 1 8 4 8 4 3 5 7 5 6 5 5 9 3 2 2 11 1 0 9 8 7 6 4 8 1 4 8 1 3 11 7 9 2 7 1 7 2 0 31 1 5 1 0 8 Ź r ó d ł o : Z e st a w io n o n a p o d st a w ie m a te ri a łó w M ię d z y n a ro d o w e g o B iu ra P ra c y .
o ch ro n y ub ezp ieczen iow ej i rozw oju zabezpieczenia społeczn eg o, p rzedstaw ia się jeszcze go rzej. O gólna ilość raty fik acji p o zo stały ch 23 k o nw en cji sp ada w ted y d o liczby 366, a po u m niejszen iu o r a ty -fikacje d o k on an e p rzez p ierw sze 15 p a ń stw — do liczby 200. Oznacza to, że na pod staw ow ą ilość 126 pań stw człon kow sk ich przy p ad a jed y nie 200 raty fika cji, tzn. że średn io na jedn o z tych pań stw nieco p o -w y żej jed n e j raty fik ac ji. W ym o -w a ty ch liczb je s t oczy -w iście bard zo pesy m isty czna i świadczy, że długa i tru d n a jest jeszcze drog a do u po w szech nienia w św iecie do ro b ku ustaw od aw czeg o MOP w zakresie zabezpieczen ia sp ołeczn ego . W y znaczanie w k o nw en cjach stan d ard ó w zabezpieczen ia społecznego spełnia n a tu ra ln ie k o n stru k ty w n ą rolę w d ążen iu do zap ew nienia c ałej ludzk ości co raz lep szy ch w aru n k ów by tu . R zeczyw iste po dno szenie jed n a k poziom u tego b y tu jest m ożliw e tylko poprzez u po rczy w e i długofalo we w y rów n y w an ie ro zw oju sp o -łeczno -gosp od arczeg o w ielk iej liczby p ań stw ro zw ijając y ch się.
rv
Analiza sta ty sty czn a raty fik o w an y ch ko n w en cji do starcza znacznie bard ziej op ty m isty czn y ch w niosków w od niesien iu do p a ń stw ro zw i-n iętych , w tej m ierze tak że w o d i-niesiei-niu do Polski. Ja k w yi-n ika z tab. 1, Polska- zn ajd u je się na 12 m iejscu pod w zględem ogólnej liczby raty fik o w an y ch k o n w en cji MOP, jeśli zaś idzie o raty fik ac ję k on w en cji z za k resu zabezpieczenia społecznego, to zajm uje p iątą lo -k atę , na równi z Ho landią. Świadczy to zarów no o a-k ty w ny m ud ziale Polski w p raca ch MOP, jak i o w y sok im poziom ie naszego u staw o -daw stw a so cjaln eg o. Ta o pty m istyczn a ocena u leg a jed n ak pew nem u o słab ien iu w relacji do stan d ard ó w no w y ch ko n w e ncji MOP.
Sp ośród 18 raty fik acji ty lk o 7 dok onała Polska w ok resie m ięd zy-w o jen n y m 14, 11 n ato m iast po II zy-w ojn ie śzy-w iato zy-w ej1^. Z decyd ozy-w ana w iększość raty fik acji d oty czy k on w en cji uch w alo ny ch w o k resie m ię-dzyw o jenn ym , z no w y ch n ato m iast k o nw en cji zabezp ieczenia spo łecz-neg o raty fik ow aliśm y je d y n ie k on w en cję nr 70, do ty czącą zab ezp iecze-nia społeczneg o m a ry n a rz y 1« oraz n r 103, o o chro nie m acierzyń stw a.
14 Były to k o n w en c je: n r 2, 8, 12, 17, 18, 19 i 44.
15 W 1949 r. ra ty f ik o w a liśm y 9 k on w e n c ji: n r 24, 25, 35, 36, 37, 38, 39, 40 i 42. W 1956 r. ra ty fik o w a liś m y k o n w e n c ję n r 70, a w 1976 r. — k o n w e n c ję n r 103. Ró w nocz e śnie w 1973 r. w yp ow ied zie liśm y k o n w e n c ję n r 48, w s p ra w ie u s ta n o w ie n ia m ię d z y n ar od o w eg o sy ste m u z ac h o w a n ia u p ra w n ie ń w u b ez pie cz en iu n a w yp a d e k in w a -lid ztw a, s ta ro ś c i i śm ierci.
16 K on w en cja ta nie w e szła w życie, gd y ż n ie u z y sk a ła w y m a g a n e j iloś ci 7 r a ty -fik a c ji tzw. p a ń stw m orskich.
N arzuca się więc py tan ie, jak ie p rzyczy n y opó źn iają raty fik ac ję przez Polskę n ajw ażn iejszy ch no w y ch k on w en cji zabezp ieczenia sp ołeczn e-go, a zwłaszcza k on w enc ji n r 102; zrew id o w anej k o n w en c ją n r 128, k o nw en cji n r 121, o św iad czeniach w razie w y p ad kó w p rzy pracy i choró b zaw odo wych, k on w enc ji n r 130 — o pom o cy leczniczej i zasił-k ach choro b ow ych oraz zasił-ko n w e ncji nr 118 — o ró w no ści trazasił-k to w an ia.
K olejne refo rm y p olsk ieg o system u zabezp ieczenia społeczneg o, zwłaszcza z lat sied e m d zie siąty ch 17, u p ow szech niły ten sy ste m n a bez m ała całą lu dno ść i u k ształto w ały w y sok ość św iadczeń na k o rzystn y m poziom ie. O cen iając globalnie ten poziom trzeb a stw ierd zić, że nie tylko o siąg n ął on w skaźn iki w y znaczo ne norm am i m inim alnym i k o n -w encji 102 i 128 o ra z 121 i 130, ale -w -w iększości ś-w iadczeń p rzek ro czy ł je. W szereg u jed n a k sp raw ustaw o d aw stw o nasze nie po siada dotąd ro zw iązań w y m ag any ch tym i ko nw en cjam i; są to p rzy ty m sp raw y o ró ż-nym ciężarze g atu nk ow y m i w y m ag ając e ró żnej w ielko ści nak ładó w finan sow ych.
Po dstaw ow ym p ro blem em un iem ożliw iającym raty fik ację ty ch k o n -w encji jes t b rak -w naszym sy stem ie p ra-w n y m ob o-w iązku re-w ido -w ania w y sok o ści św iadczeń ren to w y ch i e m e ry taln y ch ,,w n astęp stw ie znacz-n y ch zm iaznacz-n o gólznacz-n ego poziom u zarobków w y znacz-n ik ają cy c h ze zznacz-naczznacz-nych zm ian k o sztó w u trzy m an ia", jak w y m aga teg o art. 65 k on w en cji n r 102 i art. 21 k o n w en cji n r 121, w zględnie „w n astę p stw ie znaczn ych zmian og óln eg o poziom u zarobk ów lub zn aczn ych zmian ko sztów u trz y m a -nia", jak p o stan aw ia art. 29 k o n w e n cji nr 128. W zw iązku z ogro m ną d yn am iką w zro stu płac, a tak że k osztó w u trzy m an ia, u reg u low an ie m echanizm ów d osto sow aw czych poziom u re n t i e m ery tu r do poziomu płac stało się w naszym sy stem ie p ra w n y m sp raw ą p alącą i jest (pow-szechn ie p o stu lo w an e18. N aw et b owiem n ajw y ższe w skaźn iki p rzy zn
a-I
17 C ho dzi tu w sz cze góln ośc i o u s ta w y : z 2,9 V 1974 i SI III 1977 г., o dalszym z w ięk sz en iu e m e ry tu r i re n t; z 17 X II 1974 г., o św iad cz en ia ch p ie nięż n y ch z u b e zp ie -c ze n ia sp ołe -cz n eg o w ra z ie -c h o ro by i m a -c ie rz y ń s tw a ; z 12 V I 1975 г., o ś w ia d -cz e-nia ch z ty tu łu w yp a d k ó w p rz y p r a c y i ch orób za w o d ow y ch ora z o k om plek s u staw d o ty c z ą cy c h lu dn oś ci p o za p rac ow n icz ej, a zw ła szcz a u s ta w ę z 27 IX 1973 г., o z a o p a t-r ze n iu e m e t-r y ta ln y m tw ó t-rc ó w i ich t-rod zin ; d e k t-re t z 4 III 1976 г., o u b ez pie cz en iu sp o łecz ny m cz ło n kó w ro ln ic zy c h sp ó łdz ieln i p ro d u k c y jn y c h i sp ó łdz ieln i k ó łe k ro ln ic zy c h o ra z ich rod ziln ; u s ta w ę z 18 XII 1976 г., o u b ez p iec ze ln iu s po łecz lny m rz e -m ie śln ikó w i n ie k tó ry c h in n y c h osób p r o w ad z ą cy c h d z ia łaln o ś ć z aro b k o w ą n a w ła s n y ra c h u n e k o ra z ich rodzin, ja k i o u s ta w ę z 27 X 1977 r., ó z a o p a trz e n iu e m e r y ta l-ny m ora z in n y c h św iad c z en iac h d la ro ln ik ó w i ich rodzin.
18 Por. w szczegó ln ośc i: M. W i n i e w s k i , D os ko n ale n ie s y s te m u r en to w o e m e -ry ta ln e g o , „ In s ty tu t P ra cy i S p ra w S o cjaln y c h. S tu d ia i M a te ria ły " 1976, n r 18/54, s. 40 i n.; W. S z u b e r t , U w a gi o fu n k c ja c h u b e zp ie c ze n ia s po łec zn eg o. S e m ina -rium Prawa U b ezp ie cz eń S p o łe c zn y c h , cz. 1, W a rsz a w a 1977, s. 5— 6.
w an ych ren t no w ych nie stw o rzą g w aran cji zachow ania osiągn iętego przez ren cistó w i em e ry tó w sta n d ard u bytu , a n aw et zasp o k ojen ia p od -staw ow ych potrzeb , jeśli św iadczenia te nie będą do stosow an e w czasie ich w y p ła can ia do w z ro stu płac, a zwłaszcza ko sztó w utrzym ania.
N astę p n a sp raw a do tyczy zw iększen ia elasty czn ości o k resu za tru d -nienia jak o w aru n k u praw a do ren ty i em e ry tu ry . W edług o bo w ią-zu jąceg o ustaw o d aw stw a po lsk iego w aru nk iem praw a do e m e ry tu ry jest po siadanie w zasadzie dw u dziesto letn ieg o o k resu zatrud nienia przez k o biety i d w u d ziestop ięcio letniego o k resu przez mężczyzn.. Jeśli zaś w iek em e ry taln y zostaje o siąg n ięty po u pły w ie 5 lat od u stan ia zatru dn ien ia, to w y m ag an y jest trzy d z ie sto letn i o kres zatru d nien ia dla ko biet i trzy d ziesto p ięcio letn i dla mężczyzn. W od niesien iu do ren ty in walidzkiej w ym ag any jest od o sób w w iek u po w yżej 30 lat pięcio-letni o k re s zatru dn ien ia i to w o kresie o statnich 10 lat przed u staniem zatrud nienia. Tym czasem k o n w en cja n r 102 (art. 29, 57 i 63) oraz n r 128 (art. 11, 18 i 28) w y m aga zapew nienia p raw a do pełn y ch św iadczeń e m ery taln y ch w szystkim osobom p osiadający m trzy d ziestoletn i ok res sk ładk ow y lub zatru d nienia, niezależnie od płci. Przepisy te w ym agają n ad to p rzy zn ania p raw a do zm n iejszonych św iadczeń em ery taln y ch osobom p osiad ającym co najm n iej p iętn a sto letn i o k res zatru dn ienia o raz do zm niejszonych ren t in w alid zk ich osobom (względnie członkom ich rodzin) po siad ającym co n ajm n iej pięcioletni ok res zatru d nienia w całym o k resie ak ty w n ości zaw od ow ej, a nie ty lk o w o k resie 10 lat przed ustan iem zatru dn ien ia.
Z zagadnieniem pow yższym w iąże się tak że zap ew nienie praw a zacho w ania ko rzyści z wcześn iej o płacon ych składek, jeżeli ok res sk ładk o w y je st zbyt k ró tk i dla uzysk ania praw a do św iadczeń re n -tow ych i em e ry taln y ch . Praw o zachow ania ko rzyści p rzew id uje m. in. art. 30 ko nw encji n r 128.
Pewne m od yfik acje b y ły b y po trzeb n e w zak resie u tra ty lub za-w ieszenia p raza-w a do śza-w iadczeń. W sy tu a cjach ty c h art. 22 k on za-w en cji n r 121, art. 32 k on w enc ji n r 128 i art. 28 k o nw en cji n r 130 p rzew id u ją obow iązek w y p łacan ia części św iadczeń osobom p o zo sta jący m na utrzy m an iu up raw n io neg o.
K on w encja n r 102 (art. 18) i nr 130 (art. 26) p rzew id ują, pod obn ie jak w naszym ustaw od aw stw ie, 26-tygodniow y ok res w y p łaty zasiłku chorobow ego. O kres ten jedn ak w edług ob ydw u k on w en cji pow inien obo w iązy w ać „w każdy m poszczeg óln ym p rzy pad k u ch o ro b y ”, tzn. bez ku m ulacji o k resó w niezdo lności do p racy sp o w od ow any ch różnym i chorobam i.
W od n iesieniu do zasiłków ro dzinny ch k on w en cja nr 102 (art. 43) p rzew id uje 3 m iesiące jak o m aksy m aln y o kres w y czek iw ania. W
ko-C ze slaw Ja c k o w ia k
-
lizji z tymi p o stan ow ieniam i p o zo sta ją p rze p isy p rzed łu ża jące w w y ją -tko w ych p rzy pad kach o k res w yczekiw an ia do 6 m iesięcy.
N iew ielk iej zm iany w ym aga n ad to art. 10 ko nw encji nr 121, k tó ry p rzew id u je zap ew n ien ie pom ocy p ielęg n iarsk iej także w dom u, w p r zy -pad ku c h o ro b y spo w o do w anej w y -pad kiem p rzy p racy lub chorobą zaw odową.
Znacznie w ięcej problem ów n astręcza raty fik acja ko n w en cji nr 118. Chodzi przy tym nie ty le o zapew nienie rów n eg o trak to w an ia o b y w a-teli ob cych w zak resie praw a do świadczeń, czego w y m ag ają także art. 68 k o n w en cji n r 102, art. 27 k o nw en cji n r 121 i art. 32 k on w en cji n r 130 i co u staw o d aw stw o nasze zapew nia, ile o w y p łatę świadczeń osobom zam ieszku jącym za g ran icą (art. 5). Problem ten je st szczeg ól-nie tru d n y ze w zględ u na ro zliczenia dew izow e i z ty c h 'z p ew nością przyczy n Polska w y pow iedziała w 1973 r. raty fik ow aną u p rzedn io k on -w en cję n r 48 z 1935 r. -w sp ra-w ie u stan o -w ien ia m ięd zyn aro do -w eg o sy stem u zachow ania u p raw n ień w u bezpieczeniu na w y pad ek inwalid z-twa, sta ro ści i śmierci.
W iększość om ów ion ych rozbieżności m iędzy u staw od aw stw em p olskim i w ym ogam i k on w en cji M OP d o ty czący ch zabezpieczen ia spo -łecznego zostanie z pew nością u su n ięta w p rzy g o to w y w an ej ko dyfikacji p olskieg o system u zabezpieczenia społecznego. O czekiw ać n ależy zwłaszcza w p ro w ad zen ia m echanizm ów d osto so w aw czy ch poziomu św iadczeń ren to w y ch i e m ery ta ln y ch do w zro stu płac, a także u ela styczn ien ia o k resu zatru dn ien ia jak o w a ru n k u p raw a do re n t i e m e ry -tu r. U elastycznien ie to w y d aje się k onieczne dla zap ew n ien ia śro dków u trzym an ia w szy stkim ob yw atelom . Pozostałe ro zbieżności tym łatw iej mogą zostać usun ięte, co zapew ni m ożliwość raty fik acji now y ch k o n -w encji, a -w szczególności k on -w en cji nr 102 i 128, oraz ko n -w e ncji nr 121 i 130. Fo rm alny stan raty fik acji będzie wów czas w pełni c h a ra -k te ry zo w ał nie ty l-k o o siągn ięcie przez Pols-k ę poziom u u staw o d aw stw a so cjaln ego o dp o w iad ającego sta nd ardo m m ięd zy narodo w ym , ale w w ie -lu zasadn iczych kw estiach stan d a rd y te p rzek raczająceg o .
Z a k ła d P ra w a P r a c y UG
C zes law J a c k o w ia k
LES NO RM ES DU DROIT IN TERN A TIO N A L DE TRAV A IL D A N S LE DO M A IN E DE LA SÉCU RITÉ SOCIALE
P e n d a n t 60 an s de so n e x is ten c e l'O r g a n is a tio n In te r n a tio n a le du T ra v a il a v oté 29 co n v e n tio n s c o n c e rn an t la sé cu r ité soc iale. D ans le d év e lo p p e m e n t de l'a c tio n
n o rm ativ e d an s ce d om aine se fa it v o ir la divis ion bien d is tin c te en d eu x pério d es, sé p a r é es p a r la II. g u e rr e m on dia le. La p rem ière, c 'é ta it la p ério d e du d év e lo p p e m e n t de la p r o te c tio n d 'a s s u ra n c e des ris q u e s so c ia u x p a rtic u lie rs , p e n d a n t la d eu xièm e p é rio de s e d é v e lo p p a it la c o n c e p tio n de la s é c u r ité so cia le, c o m pr en an t, en p rin cip e, to ute la p o p u la tio n e t to u s les b eso in s s o cia u x m o tiv és, s atis f a its à l'a id e des tec h n i-q u es d iff ére n te s d 'a c cu m u le r les fonds , de s g e n r e s e t de s fo rm es d iv e r s de p re s ta tio n s. l'a c q u is de l'O .I.T. dan s le d o m a ine de la s é cu rité s o c ia le e st én orm e, c e p e n d a n t son in flu en c e su r le d é v elo p p e m e n t de la lé g islatio n in té rie u r e des p ays- m em b res e st difficile à d éte rm ine r. C e la e x ig e r a it des é tu d es d é ta illé e s de to u te s les lé g is la -tio ns n a -tio n a le s . La r a tif ic a -tio n c o n stitu e l'e x p r e s s io n fo rm e lle de la ré a lis a -tio n des dé cision s de la c on v e n tio n , m ais e lle n 'e s t p o ss ible q u ’a p rè s l'a c c e p ta tio n de to u te s ses so lu tio n s da ns la lé g is la tio n in té rie u re . D 'où le m a n q u e d e r atif ic a tio n n 'e s t q u 'u n e e x p re s sio n fe rm e lle e t sim p lifiée du ra p p o r t des lé g is la tio n s e n v e rs le s no rm e s des c o n v e n tio n s.
D ans l ’a n a ly s e des r atific a tio n s d e ce s c o n v en tio n s se m o n tre u n e g r a n d e différe n c ia tio n n o n s eu lem e n t e n tr e les p ay s d é v e lo p p é s e t c e u x e n v o ie de d é v e lo p p e -m ent, -m ais a u ss i p a r ra p p o r t au x c o n v e n tio n s v o té e s p e n d a n t le s p re -m iè r es six a n n ée s d ’a c tio n de l'O .I.T. e t to u te s les a u tr e s . 141 pa y s-m em b re s on t au to ta l an n o n c é la ra tific a tio n de 718 co n v e n tio n s du do m ain e de l'a s s u r a n c e so cia le. De ce nom bre, 15 p a y s se tr o u v a n t à la tê te q u an t au n om br e de ra tific a tio n s de s c o n v e n tio n s de l'O .I.T., o n t co nfirm é 284 r a tif ic a tio n s , le s p a y s r e s ta n ts — 470 ra tif ic a tio n s. C h a qu e de ces d e rn ie rs p a y s a ra tifié e n v ir o n 4 d 'e n tr e 29 c o n v e n tio n s c o n c e r n a n t l'a s s u ra n c e so ciale .
6 c o n v en tio n s v o té es avan't 1925 ont o b te n u le plu s g ra n d n om br e de r a tific a -tion s — 352, le s a u tr e s 23 c o n v e n tio n s n 'o n t o b te nu q ue 366 r a tific a tio n s, e n c e n om b re 126 p a y s (du II. gro up e) o n t r a tifié 200 c o n v en tio n s, ce qui fa it m oins d e 2 r a tific a -tion s p o u r u n p a ys . C e t é ta t de ch oses f a it n a îtr e les c o n clu sio n s p e ss im is tes q u a n t au d é g ré de p o p u la risa tio n d e l'ac q u is d e l'O .I.T., s u r to u t d e ses c o n v e n tio n s le s plus n o u v e lle s du d om aine de l'a s s u r a n c e s ociale.
C ’e st le n iv e lle m e n t des diffé ren ce s so cia les e t éc o no m iq ue s e n tr e les p ay s d é ve lop pé s e t c e ux e n v o ie de d é v e lo p p em en t q ui c o n d itio n n e la p o p u la ris a tio n de c et acquis.
La P olo gn e s e tr o u v e e n 12- lie u d an s le ra n g de p a y s qui o nt ratifié- le plus g ra n d n om bre de c o n v en tio n s d e l'O .I.T., e t e n 5. lieu p a r r a p p o r t a u x c o n v en tio n s de l’a s su ra n c e so ciale. La lé g isla tio n p o lo n a is e c o n v ie n t p le in e m e n t a u x s ta n d a rd s d ésig n és p a r les c o n v en tio n s; la r atif ic a tio n des c o n v e n tio n s to u te s n e u v e s e x ig e q ue lq ue s p ro c éd u r e s lé g isla tiv e s e t n o tam m en t l'in tro d u c tio n de g a r a n tie des m é c a n is-m es a d a p ta n t les p en sio n s au n iv e a u c h a n g e a n t des s alair e s.
