Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu = Research Papers of Wrocław University of Economics, 2014, Nr 342, s. 11-27

Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014

PRACE NAUKOWE

Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

RESEARCH PAPERS

of Wrocław University of Economics

Nr

342

Ubezpieczenia

wobec wyzwań XXI wieku

Redaktor naukowy

Redaktor Wydawnictwa: Aleksandra Śliwka Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz Korektor: Barbara Cibis

Łamanie: Comp-rajt

Projekt okładki: Beata Dębska

Publikacja jest dostępna w Internecie na stronach: www.ibuk.pl, www.ebscohost.com,

w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej www.dbc.wroc.pl,

The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com, a także w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon http://kangur.uek.krakow.pl/bazy_ae/bazekon/nowy/index.php

Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa

www.wydawnictwo.ue.wroc.pl

Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy

© Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2014

ISSN 1899-3192 ISBN 978-83-7695-461-5

Wersja pierwotna: publikacja drukowana Druk i oprawa:

EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j. ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek

Spis treści

Wstęp ... 9

Maria Balcerowicz-Szkutnik, Włodzimierz Szkutnik: Sektor ubezpieczeń

w krajach postradzieckiej Azji Środkowej ... 11

Teresa H. Bednarczyk: The systemic relevance of the reinsurance industry 28

Krystyna Ciuman: Finansjalizacja a sektor ubezpieczeń ... 37

Magdalena Chmielowiec-Lewczuk: Analiza najważniejszych pozycji

wy-nikowych według grup ubezpieczeń działu II w Polsce dla lat 2009-2011 44

Andrzej Grzebieniak: Ocena narzędzi marketingowych stosowanych przez

zakłady ubezpieczeń w procesie zarządzania relacjami z klientami ... 57

Monika Hadaś-Dyduch: Zarządzanie ryzykiem poprzez ubezpieczenie ... 66

Beata Jackowska: Wpływ proporcji płci ubezpieczonych na wysokość

jed-norazowych składek netto w ubezpieczeniach na życie ... 77

Beata Jackowska, Tomasz Jurkiewicz, Ewa Wycinka: Satysfakcja

przed-siębiorstw sektora MŚP z likwidacji szkód ubezpieczeniowych ... 87

Anna Jędrzychowska, Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska, Ewa Poprawska:

Sytuacja na rynku ubezpieczeń komunikacyjnych w Polsce na tle ryn-ku europejskiego ... 98

Marcin Kawiński: Pozasądowe rozstrzyganie sporów a ochrona

konsumen-tów branży ubezpieczeniowej ... 111

Nadezda Kirillova: Insurance for companies and households in Russia ... 127 Robert Kurek: Arbitraż nadzorczy na rynku usług finansowych –

identyfi-kacja zjawiska ... 132

Piotr Majewski: Ubezpieczenia pojazdów zabytkowych ... 140 Marek Monkiewicz, Grażyna Sordyl, Bogusław Bamber: Alternatywne

metody wykorzystania funduszu pomocowego zarządzanego przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) ... 150

Magdalena Mosionek-Schweda: Model Altmana jako narzędzie do oceny

ryzyka upadłości przedsiębiorstw ... 164

Joanna Niżnik: Reformowanie systemów emerytalnych państw Europy Środkowej po kryzysie finansowym 2008 r. na przykładzie Czech i Węgier ... 176

Dorota Ostrowska: Insurance Guarantes market development in Poland in

the years 2006-2012 ... 186

Sylwia Pieńkowska-Kamieniecka: Obowiązkowe zakładowe programy

emerytalne w Europie ... 196

Piotr Pisarewicz: Nowe standardy rynku bancassurance w zakresie

6

Maria Płonka: Kierunki internacjonalizacji zakładów ubezpieczeń ze

szczególnym uwzględnieniem towarzystw ubezpieczeń wzajemnych ... 216

Agnieszka Przybylska-Mazur: Wybrane wielkości statystyczne w

podej-mowaniu decyzji o prywatnych ubezpieczeniach zdrowotnych ... 225

Filip Przydróżny: Komunikacja zakładu ubezpieczeń z otoczeniem w

kry-zysie zaufania ... 236

Ryszard Pukała: Konsekwencje wstąpienia Rosji do WTO dla rosyjskiego

rynku ubezpieczeniowego ... 245

Joanna Rutecka: Dodatkowe zabezpieczenie emerytalne – charakterystyka

i czynniki rozwoju ... 256

Edyta Sidor-Banaszek: Wykorzystanie wskaźnika ALE (Active Life

Expectancy) w ubezpieczeniu od ryzyka niesamodzielności ... 267

Ewa Spigarska: Sprawozdawczość zakładów ubezpieczeń dla potrzeb

rachun-kowości i dyrektywy Wypłacalność II – podobieństwa i różnice ... 278

Ilona Tomaszewska, Renata Pajewska-Kwaśny: Szkody środowiskowe w

świetle regulacji zawartych w dyrektywie ELD ... 288

Tatiana Verezubova: Doskonalenie monitorowania wypłacalności

zakła-dów ubezpieczeń ... 298

Damian Walczak: Wybrane problemy dodatkowego zabezpieczenia

emery-talnego rolników w Polsce ... 306

Stanisław Wieteska: Dylematy ubezpieczenia mienia w obiektach

wielko-przestrzennych wysokiego składowania od skutków dymu pożarowego 316

Alicja Wolny-Dominiak: Loss reserving using growth curve modeling ... 331 Wojciech Wiśniewski: Wpływ technologii informatycznych na zmiany

or-ganizacji likwidacji szkód ... 338

Tomasz Zapart: Kalkulacja składki ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach

komunikacyjnych dla podmiotów gospodarczych. ... 348

Marta Zieniewicz: Mikroubezpieczenia szansą dla mikro- i małych

przed-siębiorstw w Polsce – przykład branży transportowej ... 359

Summaries

Maria Balcerowicz-Szkutnik, Włodzimierz Szkutnik: Insurance sector in

post-Soviet Asian states ... 27

Teresa H. Bednarczyk: Systemowe znaczenie sektora reasekuracyjnego .... 36

Krystyna Ciuman: Financialisation within the insurance sector ... 43

Magdalena Chmielowiec-Lewczuk: Analysis of the most important income

and cost position for nonlife insurance companies from the Polish market in the time period 2009-2011 ... 56

Spis treści

7

Andrzej Grzebieniak: The evaluation of marketing tools used by insurance

companies in the process of managing the relations with clients ... 65

Monika Hadaś-Dyduch: Managing risk through insurance ... 76

Beata Jackowska: The influence of gender structure of the insured on net

single premiums in life insurance ... 86

Beata Jackowska, Tomasz Jurkiewicz, Ewa Wycinka: SMEs’ satisfaction

with insurance claims settlement ... 97

Anna Jędrzychowska, Patrycja Kowalczyk-Rólczyńska, Ewa Poprawska:

The situation on the motor insurance market in Poland against a back-ground of the European market ... 109

Marcin Kawiński: Alternative dispute resolution and consumer protection

within insurance market ... 126

Nadezda Kirillova: Ubezpieczenia dla przedsiębiorstw i gospodarstw

do-mowych w Rosji ... 131

Robert Kurek: Supervisory arbitrage at the financial services market – the

phenomenon identification ... 139

Piotr Majewski: Historic vehicles insurance ... 149 Marek Monkiewicz, Grażyna Sordyl, Bogusław Bamber: Alternative

methods of use of the assistance fund managed by the Insurance Guarantee Fund (IGF) ... 163

Magdalena Mosionek-Schweda: The Altman model as a tool to predict

bankruptcy of companies ... 175

Joanna Niżnik: The reform of pension systems in Middle Europe after the

2008 financial crisis on the example of Czech and Hungary ... 185

Dorota Ostrowska: Rozwój rynku gwarancji ubezpieczeniowych w Polsce

w latach 2006-2012 ... 195

Sylwia Pieńkowska-Kamieniecka: Mandatory occupational pension

schemes in Europe ... 205

Piotr Pisarewicz: New bancassurance standards of insurance investment

products and products with saving component ... 215

Maria Płonka: Directions of internationalization of insurance undertakings

with particular emphasis on mutual insurance companies ... 224

Agnieszka Przybylska-Mazur: Selected statistical values in

decision-making when selecting private health insurance ... 235

Filip Przydróżny: Communication of insurance company with the

envi-ronment in trust crisis ... 244

Ryszard Pukała: Consequences of the Russian accession to the WTO for

the Russian insurance market ... 255

Joanna Rutecka: Supplementary old-age pension security – basic

character-istics and main factors of its growth ... 266

8

Ewa Spigarska: Reporting of the insurance companies for accounting

pur-poses and the Solvency II Directive − similarities and differences ... 287

Ilona Tomaszewska, Renata Pajewska-Kwaśny: Impact of EU legislation

on the development of environmental insurance ... 297

Tatiana Verezubova: Control of solvency of insurers of the Republic of

Belarus ... 305

Damian Walczak: Some problems faced by farmers in Poland regarding

additional retirement savings ... 315

Stanisław Wieteska: Property insurance dilemmas in high storage objects

from the effects of fire smoke ... 330

Alicja Wolny-Dominiak: Kalkulacja rezerwy szkodowej z wykorzystaniem

krzywej wzrostu ... 337

Wojciech Wiśniewski: Impact of IT technologies on changes of

organiza-tion of claims settlement ... 347

Tomasz Zapart: The calculation of the insurance premium in motor

insur-ance for business entities. ... 358

Marta Zieniewicz: Microinsurance as a chance for micro and small

PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 342 • 2014

Ubezpieczenia wobec wyzwań XXI wieku ISSN 1899-3192

Maria Balcerowicz-Szkutnik, Włodzimierz Szkutnik

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

SEKTOR

UBEZPIECZEŃ

W KRAJACH POSTRADZIECKIEJ AZJI ŚRODKOWEJ

Streszczenie: W artykule w zwięzły sposób podjęto próbę scharakteryzowania rynku

ubez-pieczeniowego państw bloku azjatyckiego stanowiących część dawnego Związku Radziec-kiego. Zadanie jest niezwykle trudne ze względu na istotne różnice we wskaźnikach spo-łeczno-gospodarczych i finansowych państw tego południowego regionu. Dodatkowym problemem jest brak dostępu do porównywalnych źródeł informacji i często brak informacji w ogóle. Niemniej autorzy artykułu przedstawiają zarys struktury ubezpieczeń, opierając się na założeniach tworzenia jednolitego rynku ubezpieczeniowego w ramach powstałej w 2000 roku wspólnoty gospodarczej nowych państw dawnego bloku radzieckiego EaWG (Euro-azjatycka Wspólnota Gospodarcza).

Słowa kluczowe: rynek ubezpieczeniowy, blok państw południowoazjatyckich, EWG.

DOI: 10.15611/pn.2014.342.01

1. Wstęp

Rozwój gospodarki światowej jest pod ciągłym wpływem rosnącej integracji go-spodarczej. Procesy integracyjne w regionalnych stowarzyszeniach są czynnikiem wzrostu konkurencyjności krajów członkowskich. Procesy te obejmują wszystkie aspekty życia gospodarczego, prowadzą do konsolidacji przedsiębiorstw i stworze-nia jednolitych warunków działalności gospodarczej i stabilizacji aktów prawnych. Zmiany te przejawiają się nie tylko w sferze produkcji i handlu, ale również we wszystkich segmentach sektora finansowego, w tym również na rynku ubezpie-czeń. Krajowe rynki ubezpieczeniowe dostosowują się do określonego modelu usług ubezpieczeniowych, który rozwija się w zależności od poziomu rozwoju go-spodarczego krajów uczestniczących i organizacji regionalnych.

Tendencje integracji gospodarczej znajdują odzwierciedlenie w utworzonej w 2000 roku Euroazjatyckiej Wspólnocie Gospodarczej (EaWG). Jest to jedno z naj-bardziej obiecujących międzypaństwowych stowarzyszeń gospodarczych

utworzo-12

nych wśród nowych państw byłych republik, które należały do Związku Radziec-kiego. Tworzą je odpowiednio: Białoruś, Rosja, Kazachstan, Kirgystan, Tadżyki-stan i UzbekiTadżyki-stan.

Działania Wspólnoty Gospodarczej Eurazji mają na celu stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej (CES), charakteryzującej się swobodnym przepływem towarów, usług, kapitału i pracy ponad granicami państw członkowskich.

Wspólny rynek usług obejmuje usługi finansowe z ich ważnym elementem, którym jest rynek ubezpieczeniowy. Wprowadzone w ramach dodatkowej unii cel-nej SES elementy zabezpieczenia harmonizacji i unifikacji prawodawstwa dotyczą również rynku ubezpieczeń. Proces tworzenia jednolitego rynku ubezpieczeń w ramach Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (zwanej dalej Wspólnotą) jest wyjątkowo trudny ze względu na wysoki poziom zróżnicowania społeczno-gospo-darczego w krajach członkowskich. Głównym problemem związanym z utworze-niem jednolitego rynku ubezpieczeniowego w EEC są znaczące różnice w ustawo-dawstwie ubezpieczeniowym krajów członkowskich, niska efektywność państwo-wej regulacji działalności ubezpieczeniopaństwo-wej, ukrywanie sprawozdań finansowych, nierówne warunki dostępu do zagranicznych ubezpieczycieli w przestrzeni ekono-micznej Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej. Zgodnie z Protokołem w spra-wie ustanospra-wienia wspólnego rynku ubezpieczeń w EaWG z 27 listopada 2009 r. państwa członkowskie muszą dostosować swoje ustawy ubezpieczeniowe do mię-dzynarodowych standardów i praktyk nadzoru ubezpieczeniowego, co na początku tego procesu jest konieczne i niestety niezwykle trudne.

Stworzenie jednolitego rynku ubezpieczeń w EaWG jest elementem procesu integracji jako całości. Rola ubezpieczeń jako jednego z ważnych sektorów syste-mu finansowego stale rośnie, zwłaszcza w obliczu rosnącej w ostatnich latach glo-balnej niestabilności społeczno-gospodarczej. Ubezpieczenie zmniejsza ryzyko we wszystkich obszarach działalności gospodarczej, która gwarantuje zachowanie do-chodów i oszczędności, pozwala korzystać z dostępnych środków funduszu ubez-pieczeniowego jako dodatkowego źródła inwestycji.

2. Etapy rozwoju rynków ubezpieczeniowych w EaWG

Pierwszy etap, obejmujący lata 1988-2000, to pojawienie się firm ubezpieczenio-wych jako spadkobierców finansoubezpieczenio-wych radzieckich ministerstw, które w pierwszej wersji próbowały pozostać w formie grup finansowych i przemysłowych, a później w postaci dużych grup biznesowych. Te firmy ubezpieczeniowe miały opierać się na zasobach finansowych spółki dominującej i były przekształconymi elementami dawnych „systemów finansowych”. Na obecnym (drugim) etapie zwiększonej re-gulacji rządowej praktycznie zniknęło stosowanie „systemów finansowania” w kra-jach EaWG i utworzono system regulacji prawnej działalności ubezpieczeniowej. Jednym z najważniejszych zadań tej fazy jest stworzenie wspólnego rynku ubez-pieczeń we Wspólnocie oraz zapewnienie bardziej aktywnej pracy w tym kierunku.

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej

13

Na tle aktualnych trendów globalizacji rola ubezpieczeń w gospodarce światowej wciąż rośnie. Państwa członkowskie i różne stowarzyszenia regionalne, zmierzające do jednolitego rynku usług, kładą coraz większy nacisk na budowanie jednolitego rynku ubezpieczeniowego. Powstanie takiego rynku jest pomocne w zwiększeniu współpracy handlowej i konkurencyjności produktów ubezpieczeniowych.

3. Podobieństwa i różnice lokalnych rynków ubezpieczeniowych

Rynki ubezpieczeń EaWG krajów członkowskich różnią się w zakresie kluczo-wych wskaźników. Oceniając udział składek zebranych w latach 2005-2011 przez EaWG krajów członkowskich w PKB Wspólnoty, należy stwierdzić, że pozostał on relatywnie stabilny. W 2011 r. odsetek ten wynosił 2,2%. Wśród państw EWG nie-kwestionowanym liderem pod względem wysokości wkładu do PKB była Rosja (2,4%), Białoruś (0,8%) i Kazachstan (0,7%).

Udziały w PKB i tempo wzrostu składek ubezpieczeniowych we Wspólnocie pokazano na rys. 1. 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 ROSJA 2,25 2,27 2,3 2,32 2,5 2,38 2,47 BIAŁORUŚ 0,75 0,7 0,68 0,75 0,72 0,88 0,83 KAZACHSTAN 0,75 1,26 1,22 0,82 0,67 0,72 0,73 KYRGYSTAN 0,18 0,19 0,18 0,19 0,17 0,26 0,29 TADŻYKISTAN 0,35 0,7 0,72 0,5 0,3 0,44 0,47 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Rys. 1. Udziały składek ubezpieczeniowych w PKB wybranych państw bloku EaWG za lata 2005-2011

Źródło: [Nebolsina Vahtangowna].

Wysokości składek ubezpieczeniowych przypadających na mieszkańca w kra-jach EaWG są różne, ale obserwuje się znaczną tendencję wzrostową. Tak więc, o

14

ile w 2005 roku składka na jednego mieszkańca w Rosji wyniosła 120,8 dolarów, w Kazachstanie – 33,5 USD, na Białorusi 23 dolary, o tyle w 2011 roku liczba ta wzrosła do 302,7 dolarów w Rosji, 73,4 dolarów w Kazachstanie i 49,9 dolarów na Białorusi. W ramach Wspólnoty składka ubezpieczeniowa ogółem na mieszkańca w 2011 roku sięgnęła 246,9 dolarów.

W czasie globalnego kryzysu w latach 2008-2009, finansowego i gospodarcze-go, w strukturze branży ubezpieczeniowej krajów EaWG (głównie w Rosji i Ka-zachstanie) obserwowano wzrost składek ubezpieczeniowych. Priorytetem ubez-pieczeń w państwach członkowskich EaWG pozostają ubezpieczenia majątkowe, przy czym w pierwszej kolejności są to ubezpieczenia pojazdów mechanicznych, czyli po prostu komunikacyjne.

Ważny segment stanowią ubezpieczenia na życie, ale jest on rozwinięty w bar-dzo słabym stopniu. Prognozy szybkiego rozwoju rynku ubezpieczeń na życie wy-dają się przedwczesne, gdyż jest to rodzaj ubezpieczenia obejmujący w chwili obecnej tylko około 6% ludności.

Najważniejsze kierunki tworzenia jednolitego rynku ubezpieczeń w krajach EWG to:

– harmonizacja ustawodawstwa ubezpieczeniowego, opracowanie wspólnych za-sad w celu zapewnienia stabilności wypłacalności i finansowej firm ubezpie-czeniowych, a także ochrona praw ubezpieczonych;

– tworzenie i prawne zatwierdzenie jednej terminologii ubezpieczeń, zapewnie-nie jednolitej klasyfikacji rodzajów ubezpieczeń oraz warunki zezwolenia dla działalności ubezpieczeniowej, w tym wymogi dotyczące separacji ubezpie-czeń majątkowych i ubezpieubezpie-czeńna życie;

– tworzenie i wdrażanie jednolitych wymogów, które określają procedury i warun-ki zakładania spółek ubezpieczeniowych, ujednoliconych wymagań dotyczących stabilności finansowej oraz wymogów w zakresie tworzenia i składu rezerw ubezpieczeniowych, jak również działań inwestycyjnych ubezpieczycieli.

Ze względu na nierówny poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych państw Wspólnoty wdrożenie tych zasad jest w chwili obecnej niemal niemożliwe, bo na przykład w państwach najsłabszych gospodarczo, czyli w Tadżykistanie i Kirgistanie, w sektorze ubezpieczeń konieczne jest przede wszystkim podjęcie kroków w sprawie zbliżenia i harmonizacji przepisów zwiększających poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i edukacji finansowej społeczeństwa.

Głównym czynnikiem, który może się przyczynić do integracji rynków ubez-pieczeniowych w EaWG, jest efekt usunięcia ekonomicznych i kulturowych grani-ce, które nastąpić może w wyniku pogłębienia współpracy gospodarczej w tworze-niu unii celnej i wspólnej przestrzeni gospodarczej w tych krajach. Przeszkody na drodze do stworzenia jednolitego rynku ubezpieczeń w EaWG to stosunkowo niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego krajów członkowskich, niestabilna sy-tuacja polityczna (zwłaszcza w Kirgistanie i Tadżykistanie), niedoskonały system

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej

15

prawa ubezpieczeniowego, niski poziom rozwoju rynków ubezpieczeniowych, lityka protekcjonizmu państwa, niski poziom kultury ubezpieczeniowej, niski po-ziom wyszkolenia personelu w firmach ubezpieczeniowych, nieprzejrzysty system ujawniania informacji finansowych zakładów ubezpieczeń, brak jednolitego podej-ścia do tworzenia jednolitego rynku ubezpieczeń w EaWG. Zatem perspektywy tworzenia jednolitego rynku ubezpieczeń w całej EaWG są bardzo niepewne.

4. Systemy ubezpieczeniowe wybranych państw azjatyckich

Instytucjonalną strukturę rynku ubezpieczeniowego Kazachstanu przedstawia naj-pełniej schemat na rys. 2.

Rys. 2. Struktura rynku ubezpieczeń Kazachstanu

Źródło: [Audambergen 2008].

Widoczne jest, że struktura rynku ubezpieczeniowego występująca w Republice Kazachstanu była i jest dotychczas względnie uporządkowana. Jest to w zasadzie po Rosji, która jest liderem EaWG, najlepiej uporządkowany pod względem zinstytucjo-nalizowania rynek ubezpieczeniowy. Jeśli spojrzymy na główne wskaźniki rynku ubezpieczeniowego za lata 2007-2010 (tab. 1), zauważymy zdecydowany wzrost ich wartości, zwłaszcza w przypadku zgromadzonych aktywów i kapitału własnego.

W latach poprzedzających kryzys finansowy rynek ubezpieczeń Kazachstanu wzrósł w godnym pozazdroszczenia tempie. Wskaźniki wzrostu były generowane

16

przez kredytowanie rozwoju kraju, wzrost dochodów grup finansowych, przemy-słowych i gospodarstw domowych. Wzrost ten był jednak nie do utrzymania w czasach kryzysu gospodarczego, gdyż był zbyt gwałtowny. Tak szybki wzrost nie mógł rozwiązać głównych problemów na krajowym rynku ubezpieczeń, gdzie wi-doczny był bardzo niski poziom przenikania usług ubezpieczeniowych.

Tabela 1. Główne wskaźniki rynku ubezpieczeniowego Republiki Kazachstanu za lata 2007-2010

Wskaźniki 2007 2008 2009 2010 Liczba jednostek ubezpieczeniowych, w tym: 41 44 41 38

– ubezpieczycieli życia 7 8 6 7 Aktywa w mln tenge 224 269 298 343

Kapitał własny w mln tenge1 _{126 166 180 209}

Składki ubezpieczeniowe w mln tenge 162 150 133 153 Wypłaty z tytułu ubezpieczeń w mln tenge 50 58 30 27 Odniesienie składki do PKB w % 1,1 0,8 0,65 0,7 Odniesienie wypłat do składek w % 31 39 23 18 Odniesienie wypłat do liczby osób w tenge 9020 8700 7080 8645

Źródło: [Żardin 2011].

Analizując dodatkowo poziom zmian poboru składek i wypłat odszkodowań (rys. 3) za lata 2007-2010, można stwierdzić, że kryzys finansowy i gospodarczy lat 2008-2009 wpłynął na wskaźniki w nieznacznym stopniu. W 2010 roku na krajowym rynku ubez-pieczeń po dwóch latach spadku wystąpił wzrost o 15,9%. Łączny wolumen zebranych składek przekroczył 153 miliardów tenge. Główny wkład do wzrostu na rynku wniosły ubezpieczenia obowiązkowe i osobowe, które w porównaniu z rokiem 2009 wzrosły od-powiednio o 15 i 62%. Po raz pierwszy w ciągu trzech lat pozytywną dynamikę wzrostu (3%) wykazały dobrowolne ubezpieczenia nieruchomości. W 2011 roku nastąpił dalszy wzrost – o 12-15%, i wkłady wynosiły około 175 miliardów tenge. Jednak w 2012 roku tempo wzrostu na rynku zmniejszyło się. Powodem było przejście ubezpieczenia do ogól-nego systemu podatkowego i przez to zmniejszenie liczby operacji. Eksperci stwierdzili, że aby zapewnić trwały wzrost rynku w przyszłości, konieczne jest wprowadzenia no-wych produktów i wykorzystanie potencjału dotychczas istniejących typów ubezpieczeń. W przypadku ubezpieczeń osobowych ich wzrost jest bezpośrednio połączony ze wzrostem popularności ubezpieczeń rentowych (+112% w 2010 r.), a w seg-mencie ubezpieczeń obowiązkowych podstawowy nacisk położono przez ubezpie-czenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków podczas wykonywania obowiązków w pracy.

Nowe propozycje ubezpieczeń powinny być kierowane bezpośrednio do przed-siębiorców i konsumentów usług ubezpieczeniowych. Państwo powinno zachęcać

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej

17

do wprowadzania nowych rodzajów ubezpieczeń, np. obowiązkowego ubezpiecze-nia ryzyka katastroficznego i od klęsk żywiołowych. Konieczne jest wprowadzenie szeregu zmian legislacyjnych w starych typach ubezpieczeń oraz przekonanie kon-sumentów rynku ubezpieczeniowego, czyli bezpośrednio ludności, o potrzebie uznania za konieczne ubezpieczenia do ochrony ich własności, zamiast polegać je-dynie na pomocy państwa.

0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 160000 180000 -20 -10 0 10 20 30 40 Poziom składek 162471 150011 132476 153497 Poziom wypłat 50107 57459 0 27140 % 35,1 -7,7 -11,7 15,9 2007 2008 2009 2010

Rys. 3. Poziom składek i wypłat za lata 2007-2010

wg jednostek ubezpieczeniowych Republiki Kazachstanu Źródło: [Żardin 2011].

Wśród rodzajów ubezpieczeń, które można wprowadzić na rynek w niedalekiej przyszłości, największym motorem rozwoju sektora ubezpieczeniowego mogą być obowiązkowe ubezpieczenia zagrożeń katastrofalnych. Biorąc pod uwagę, że duża część terytorium Kazachstanu jest zagrożona klęskami żywiołowymi, ubezpiecze-nia ryzyka katastrofalnego mogą być najbardziej popularnym rodzajem ubezpie-czenia. Eksperci uważają jednak, że obowiązek ubezpieczenia katastrofalnych za-grożeń będzie jedynie narzędziem do czasu rozwoju rynku, ponieważ celem reali-zacji tego rodzaju ubezpieczenia jest ochrona interesów majątkowych obywateli, a biorąc pod uwagę bogaty w klęski żywiołowe rok 2010, są one więcej niż pilne. Zakłada się dodatkowo dołączenie do grupy ubezpieczeń obowiązkowych ubezpie-czenia upraw i hodowli, gdyż w momencie klęsk żywiołowych, typu trzęsienia ziemi, zniszczeniu ulega również mienie żywe, z czego właściciele nie zawsze zda-ją sobie sprawę lub co pomijazda-ją przy podejmowaniu ubezpieczenia.

18

Formalnie zapisane proponowane kierunki rozwoju rynku ubezpieczeń Ka-zachstanu to:

– obowiązkowe ubezpieczenia katastrofalnych zagrożeń,

– ubezpieczenie mienia i mieszkań przed katastrofalnymi zagrożeniami, – obowiązkowe ubezpieczenie upraw i hodowli,

– bancassurance.

Uzbekistan

Głównym celem polityki państwa w sektorze ubezpieczeń jest poprawa ram praw-nych działalności ubezpieczeniowej, form i metod nadzoru, tworzenie warunków do efektywnego rozwoju sektora i tworzenie nowoczesnej branży ubezpieczeniowej.

Polityka rządu dotycząca uregulowania krajowego rynku ubezpieczeniowego tworzy wszystkie niezbędne warunki do dynamicznego rozwoju na rynku ubezpie-czeń, zapewnia wysoki poziom procesów twórczych w rozwoju gospodarczym kra-ju. Środki te są kluczowymi czynnikami w tworzeniu kompletnego i konkurencyj-nego rynku ubezpieczeń.

W 2011 roku przeprowadzono kompleksowe prace na rzecz poprawy prawnych przepisów regulujących działalność ubezpieczeniową, poprawy jakości usług ubezpieczeniowych, stopniowego wzrostu maksymalnego poziomu, zapewniając stabilność finansową ubezpieczycieli, jak również wdrażanie międzynarodowych standardów w procesie regulacji i nadzoru działalności zakładów ubezpieczeń. In-stytucjonalną strukturę rynku ubezpieczeniowego można przedstawiono na rys. 4. Widoczna na schemacie jednostka nadrzędna, czyli Ministerstwo Finansów, jest w pełni uporządkowaną instytucją, stąd dalszy podział ma strukturę schematu jedno-stek finansowych. Występują profesjonalni uczestnicy rynku i ubezpieczalnie, czyli osoby fizyczne i prawne

Od 1 stycznia 2012 roku w republice zarejestrowano 37 ubezpieczycieli, w tym 4 nowo utworzonych. Od 1 stycznia 2012 roku również łączna liczba agentów ubezpieczeniowych na rynku ubezpieczeń Uzbekistanu wynosiła 7862, z czego 1722 było przedstawicieli osób prawnych (w roku 2010 było 1319), 6140 agentów osób fizycznych (w 2010 r odpowiednio 5434), liczba pracowników pełnoetato-wych ubezpieczycieli osiągnęła poziom 3989 osób.

W roku 2011 ubezpieczyciele zebrali 231 600 000 000 sumów2 _składek

ubez-pieczeniowych, co dało wzrost o 36,6% w stosunku do roku 2010. Było to dwu-krotnie więcej niż w roku poprzednim i świadczyło o dynamicznym rozwoju sekto-ra ubezpieczeń.

Stabilny wzrost składek ubezpieczeniowych osiągnięty jest poprzez dynamicz-ny rozwój działalności dużych firm ubezpieczeniowych z udziałem akcji państwo-wych (142,7% „Uzbekinvest” – 141%, Gask „Uzagrosugurta” – 132,3%, Gask

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej

19

„Kafolat”) i rozwój prywatnych firm ubezpieczeniowych (LLC „Transinsurance Plus” – 248,5%, OOO „Asia Inshurans” – 229% z JV „Temiryo’l-Sug’urta” – 172,2%). Przy czym warto zwrócić uwagę na zmianę proporcji ubezpieczycieli z udziałem państwa i prywatnych na rynku ubezpieczeniowym Uzbekistanu w latach 2007-2011 (rys. 5). Zdecydowanie wzrósł procentowy udział jednostek prywat-nych będących w znacznym stopniu filiami obcych (najczęściej zachodnich) ubez-pieczycieli. W roku 2007 proporcje były raczej wyrównane – po około 50% z nie-znaczną przewagą dla ubezpieczycieli niepaństwowych, natomiast po upływie czterech lat proporcje uległy zdecydowanej zmianie i ubezpieczycieli bez udziału państwa było dwukrotnie więcej niż państwowych.

Rys. 4. Struktura organizacyjna jednostek ubezpieczeniowych w Uzbekistanie (stan na 01.01.2012 r.)

Źródło: [Mirzaew 2012].

Analizując rodzaje podejmowanych ubezpieczeń, należy stwierdzić, że naj-większy wzrost zaobserwowano dla obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzial-ności cywilnej niebezpiecznych obiektów przemysłowych (wzrost o 7,7 razy). W portfelu ubezpieczeń akcji dotyczących obowiązkowego ubezpieczenia było 28,3% (w 2010 r. 26,9%).

20

Rys. 5. Struktura własnościowa rynku ubezpieczeń Uzbekistanu za lata 2007-2011

Źródło: [Mirzaew 2012].

W przypadku ubezpieczeń życiowych wartość zebranych składek wzrosła po-nad dwukrotnie, ale widoczny był znaczny niewykorzystany potencjał segmentu (w tym segmencie działa tylko 2 ubezpieczycieli – DRL „Uzbekinvest Hayot” i CO LLC „Alfa” Życie). W 2011 roku krajowy rynek ubezpieczeń był mniej skoncen-trowany niż w latach poprzednich i na koniec 2007 roku w zasadzie grupa pięciu ubezpieczycieli, liderów w ściąganiu składek ubezpieczeniowych, stanowiła 73,3% a w 2008 r. – 59,7% wszystkich zebranych składek. W końcu 2011 roku pięciu ubezpieczycieli, liderów rynku (Pan ASK „Uzagrosugurta”, „Uzbekinvest”, OOO „Asia Inshurans”, Gask „Kafolat” i LPSCPs „UVT-Inshurans”), posiadało już tyl-ko 51,6%. Dla porównania w 2006 r. udziały pięciu największych stanowiły ponad 80,6% wszystkich zebranych składek.

Całkowita kwota ubezpieczeniowych roszczeń (odszkodowania ubezpiecze-niowe) wypłacona w 2011 roku wzrosła w stosunku do indeksu 2010 o 67% – do kwoty 45,1 mld sumów, wzrost o prawie 18 mld sumów i przekracza płatności ubezpieczeniowe z poprzedniego roku. Dla porównania tempo wzrostu tego wskaźnika na koniec 2007 roku było 5,2 razy niższe (zob. rys. 6).

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej

21

Rys. 6. Struktura wypłat odszkodowań za lata 2007-2011 według typów ubezpieczeń

Źródło: www.mf.uz, www.mintrud.uz.

Z ogólnej kwoty dobrowolnego ubezpieczenia wypłacono w postaci roszczeń ubezpieczeniowych w 2011 roku 32 900 000 000 sumów (dynamika wypłat w 2010 – 178%). Największy wzrost zaobserwowano w zakresie świadczeń z ubez-pieczenia z tytułu obowiązkowego ubezubez-pieczenia odpowiedzialności cywilnej pra-codawcy – 280%, z 1,5 mld sumów (2010) do 4,2 mld (2011).

Stosunek odszkodowań ubezpieczeniowych płaconych z zebranych składek ubezpie-czeniowych w ubezpieczeniach dobrowolnych wzrósł z 14,5% (2010) do 19,8% (2011), a w obowiązkowych ubezpieczeniach obniżył się z 19% (2010) do 18,6% (2011).

Istotna jest również struktura portfela inwestycyjnego ubezpieczycieli. Na ry-sunku 7 przedstawiono dynamikę w kolejnych latach zmian rezerw kapitału włas-nego i aktywów. Dominowały akcje i inne papiery wartościowe – 41,2% (w 2007 r. odsetek ten wynosił 58,6%), jak również depozyty bankowe – 45,1% (w 2007 r. odsetek ten wynosił 34,9 %) całości inwestycji.

Główne kierunki rozwoju rynku ubezpieczeniowego proponowane przez od-powiednie jednostki rządowe republiki Uzbekistanu to

– poprawa ram prawnych działalności ubezpieczeniowej, w szczególności: opra-cowanie projektu ustawy Republiki Uzbekistanu „w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności przewoźnika”,

– zmiany i uzupełnienia do przepisów mających na celu dalszy rozwój branży ubez-pieczeń życiowych, w tym ubezpieczenia długoterminowe i ubezpieczenia na życie,

22

Rezerwy ubezp. Kapitał własny Aktywa

Rys. 7. Dynamika wzrostu rezerw kapitału własnego i aktywów

towarzystw ubezpieczeniowych Uzbekistanu za lata 2008-2011 Źrodło: [Mirzaew 2012].

– wzmocnienie instytucji infrastruktury rynku ubezpieczeń poprzez zwiększenie aktywności zawodowej uczestników rynku ubezpieczeniowego,

– przejście do elektronicznego zarządzania dokumentami,

– poprawa ubezpieczeń eksportowych, która rozszerzy zastosowanie ubezpiecze-nia w celu zwiększeubezpiecze-nia potencjału eksportowego kraju,

– integracja sektora bankowego i ubezpieczeniowego,

– zachęcanie do penetracji usług ubezpieczeniowych na obszarach wiejskich w tak ważnych dziedzinach, jak ubezpieczenia na życie i ubezpieczenie zdrowot-ne ludności wiejskiej.

Kirgistan

Rozwój gospodarki rynkowej w Republice Kirgiskiej stanowi istotny problem go-spodarczy. Wraz z powstaniem określonych problemów gospodarczych zaostrzyły się trudności rozwoju systemu ubezpieczeń. System ubezpieczeń wymaga wpro-wadzenia specjalnych zasad. Jest to spowodowane, z jednej strony, potrzebą ochrony ubezpieczeniowej w stosunku do społeczeństwa, czyli ochroną życia, zdrowia i dobrobytu człowieka, Z drugiej strony – występuje potrzeba szerokiego wykorzystania czasowo wolnych środków finansowych dla firm ubezpieczenio-wych i inwestycji w rozwój gospodarki. Tworzenie rynku ubezpieczeń w Kirgista-nie przypadało, podobKirgista-nie jak w pozostałych republikach południowoazjatyckich, na okres kryzysu, rosnących problemów społeczno-ekonomicznych, gdy ostro ujawniła się sprzeczność między potrzebą ochrony ubezpieczeniowej oraz

możli-Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej

23

wościami ubezpieczeń. Zatem porównanie usług ubezpieczeniowych ze wskaźni-kami makroekonomicznymi, a dokładniej z głównym z nich – PKB, pozwoli na przybliżona ocenę poziomu rozwoju ubezpieczeń w tym kraju (tab. 2).

Tabela 2. Udział rynku ubezpieczeń w PKB w Republice Kirgiskiej w latach 1996-2010 (w %)

1996 2001 2005 2008 2009 2010 0,08 0,22 0,2 0,31 0,44 0,44 Źródło: [Bektenowa 2012, s. 3-9].

Jak wynika z danych ubezpieczeniowych ostatnich lat, przekształcenie dotych-czasowego monopolu ubezpieczeniowego państwa ma znikomy wpływ na oży-wienie rynku ubezpieczeń i nie odpowiada potrzebom gospodarki narodowej. Wi-doczne jest to również w spadającej liczbie jednostek ubezpieczeniowych: w 1997 r. było 86 zakładów ubezpieczeń, podczas gdy w roku 2005 liczba ta spadła do 12. W 2010 roku kilka kolejnych firm dodatkowo uzyskało zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej i w wówczas działało ich 19 (tab. 3).

Tabela 3. Firmy ubezpieczeniowe działające w Republice Kirgiskiej

1997 2005 2010 86 12 19 Źródło: [Bektenowa 2012, s. 3-9].

Najważniejszym problemem na rynku ubezpieczeń w Kirgistanie jest ich brak zdolności finansowej. Kapitały własne zakładów ubezpieczeń w 2010 roku wynosiły 735 600 000 sumów3_{. Łącznie ubezpieczeniowe rezerwy netto wyniosły 81 600 000}

somów, a zobowiązania 126 300 000.

Liczba produktów ubezpieczeniowych oferowanych na kirgiskim rynku jest wielokrotnie niższa niż za granicą. Ubezpieczyciele proponują głównie klasyczne ubezpieczenie. Nie ma rozwiniętej na dużą skalę strategii zawierania długotermi-nowych umów ubezpieczenia na życie. Nie istnieją również fundusze emerytalne.

Słaby popyt na ubezpieczenia życiowe jest spowodowany różnymi czynnikami. Składa się na to słaba sytuacja gospodarcza, wysokie bezrobocie, ograniczone do-chody i wartości nieruchomości, słabe inwestycje, brak świadomości ryzyka, a przez to słaba świadomość ubezpieczeniowa, wreszcie brak zaufania do ochrony ubezpieczeniowej.

Narodową cechą jest nieco lekceważące podejście do własnego życia. Na liście wartości stoi ono na ostatnim miejscu, podczas gdy na Zachodzie jest odwrotnie, a mianowicie ubezpieczenie na życie jest najczęstszym rodzajem zawieranego dłu-goterminowego ubezpieczenia. Stawki ubezpieczenia ustalane są bez żadnych

24

łych reguł i dlatego ubezpieczenie jest drogim i niedostępnym dla wielu klientów produktem. Walka o ubezpieczających między ubezpieczycielami nie istnieje, nie ma bowiem marketingu ubezpieczeniowego.

Spośród 19 firm ubezpieczeniowych 13 zorganizowanych jest z udziałem zagra-nicznych kapitałów. Głównym celem integracji usług ubezpieczeniowych jest wpro-wadzenie wysokiej jakości produktów ubezpieczeniowych, mogących zaspokoić ros-nące potrzeby ubezpieczających. Obecnie ubezpieczonych jest mniej niż 10% poten-cjalnych zagrożeń. Liczba potenpoten-cjalnych konsumentów usług ubezpieczeniowych jest bardzo duża – ponad 90% przedsiębiorstw nie prowadzi ochrony ubezpiecze-niowej. To przyciąga zagranicznych inwestorów. Zatem rynek ubezpieczeń w Re-publice Kirgistanu jest jeszcze w bardzo wczesnym stadium rozwoju i praktycznie nie ma realnych przesłanek, aby w najbliższych latach sytuacja ta uległa radykalnej poprawie. Nie można zatem mówić o jakichkolwiek możliwościach przystąpienia do jednolitego rynku ubezpieczeń, jaki jest tworzony w ramach EaWG.

Tadżykistan

W ostatnich latach w wyniku nowej polityki gospodarczej wskaźniki makroekono-miczne Republiki Tadżykistanu wyraźnie się poprawiły. Realizowana w latach 2010--2012 strategia rozwoju kraju Republiki Tadżykistanu na okres do 2015 r. oraz stra-tegia redukcji ubóstwa Republiki Tadżykistanu przynosi oczekiwane rezultaty. Roz-wój kraju wymaga właściwej aktywacji wszystkich sektorów gospodarki, w tym również jednego z najważniejszych elementów – branży ubezpieczeniowej.

Według Państwowej Służby Nadzoru Ubezpieczeń działającej w ramach Mini-sterstwa Finansów Republiki Tadżykistanu w latach 2001-2008 wysokość składek ubezpieczeniowych w kraju wzrosła ponad 17 razy i wyniosły około 57 900 000 somoni4_{. Rozwój rynku ubezpieczeń przyczynił się do wzmocnienia roli tego}

sek-tora w gospodarce. W tym okresie wzrósł również udział składek w PKB – sta-nowił około 1%, a kwota składek ubezpieczeniowych przypadających na miesz-kańca wynosiła około 8 TJS (za: [Sandow 2011]).

Jednakże przemysł usług ubezpieczeniowych w tym kraju jeszcze nie osiągnął wysokiego poziomu charakteryzującego rozwinięte kraje świata. Rozwój tej gałęzi usług jest konieczny, aby rozwiązać istniejące obecnie problemy i zapewnić dy-wersyfikację usług ubezpieczeniowych. Należy dążyć do stworzenia wysokiego potencjału branży ubezpieczeniowej przez zapewnienie równowagi między rodza-jami usług ubezpieczeniowych. W ostatnich latach tempo rozwoju ubezpieczeń do-browolnych znacznie wyprzedziło tempo wzrostu ubezpieczeń obowiązkowych, co jest jednym z głównych wskaźników zrównoważonego rozwoju sektora usług ubezpieczeniowych. W Republice Tadżykistanu w 2009 roku cztery piąte składek stanowiły ubezpieczenia dobrowolne, a jedną piątą ubezpieczenia obowiązkowe, na które składało się prawie 20 rodzajów ubezpieczeń.

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej 25 W celu poprawy uregulowań prawnych w Republice Tadżykistanu wydano dekret „O ubezpieczeniach”. Rozważono również pełną realizację umów o współ-pracy w dziedzinie ubezpieczeń w ramach Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodar-czej, która wymagała wprowadzenia środków mających na celu:

– harmonizację ram prawnych, regulację i zapewnienie sprawnego działania firm ubezpieczeniowych w odniesieniu do interesów ubezpieczających i innych za-interesowanych stron;

– stworzenie i rozwijanie kontaktów biznesowych i współpracy między firmami ubezpieczeniowymi;

– pomaganie firmom ubezpieczeniowym w tworzeniu stowarzyszeń międzypań-stwowych, regionalnych i krajowych;

– wspólne opracowanie mechanizmów współpracy i reasekuracji we Wspólnocie; – rozwój form i metod współpracy nadzoru ubezpieczeniowego i regulacji

dzia-łalności ubezpieczeniowej;

– usprawnienie procedury licencjonowania działalności prowadzonej przez za-kłady ubezpieczeń;

– współpracę w dziedzinie informacji i statystyk o zunifikowanej podstawie; – współpracę i wymianę doświadczeń w dziedzinie szkolenia,

przekwalifikowa-nia i szkoleprzekwalifikowa-nia zaawansowanego.

– wzrost kapitalizacji ubezpieczycieli i dywersyfikację usług ubezpieczeniowych. Obecnie ważnym warunkiem zróżnicowania branży ubezpieczeniowej Repu-bliki Tadżykistanu jest zwiększenie kapitalizacji firm ubezpieczeniowych. Do jego realizacji niezbędna jest gwarantowana kwota kapitału firmy ubezpieczeniowej, w zależności od bieżących działań w głównych obszarach działalności ubezpiecze-niowej (ubezpieczenia, reasekuracja) i ubezpieczeń (ubezpieczenia na życie, ubez-pieczenia majątkowe, ubezubez-pieczenia ryzyka itp.). Takie zróżnicowane określenie minimalnego kapitału gwarantowanego ubezpieczycieli zapewni ubezpieczenie gwarancyjne różnych ryzyk finansowych.

Prace nad poprawą ustawodawstwa w dziedzinie ubezpieczeń powinny być oparte przede wszystkim na kompleksowej analizie bieżącej ustawodawstwa kraju i rzeczywistości jego stosowania, a także na doświadczeniach regulacji ubezpie-czenia w innych krajach.

Podniesienie poziomu kapitalizacji krajowego sektora ubezpieczeń jest w dużej mierze zależne od stopnia rozwoju rynku papierów wartościowych.

Zwiększona wydajność i zróżnicowanie branży ubezpieczeniowej Republiki Tadżykistanu powinny być widoczne poprzez rozbudowę sieci oddziałów firm ubezpieczeniowych, zwłaszcza na obszarach, gdzie nie ma wystarczającej liczby firm ubezpieczeniowych. W obecnych warunkach jednym z najważniejszych kie-runków rozwoju branży ubezpieczeniowej, gwarantującym jej zróżnicowanie, jest rozszerzenie zakresu obowiązkowego ubezpieczenia i zapewnienie skutecznej rea-lizacji ustalonych wymagań dla tej grupy ubezpieczeń.

26

Konieczne jest opracowanie całościowej strategii obowiązkowego ubezpiecze-nia w kraju. Powinna ona zawierać wykaz obiektów ryzyka, ustaleubezpiecze-nia ich wartości godziwej, zakres ryzyka, przeciwko któremu ubezpieczenie jest dostępne, formy ubezpieczenia, a także identyfikację źródeł ochrony ubezpieczeniowej.

Strategia musi również uwzględniać kwestie związane z potrzebą wzmocnienia kontroli rządu nad przeprowadzaniem obowiązkowego ubezpieczenia, wprowa-dzenie nowych rodzajów obiektów obowiązkowych ubezpieczeń. Aby poprawić bezpieczeństwo płatności świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego, jest wskazane, aby rozważyć możliwość utworzenia scentralizowanych funduszy gwa-rancyjnych lub scentralizowaną rezerwę ubezpieczeń.

W dalszym okresie powinny się pojawić duże możliwości rozwoju ubezpiecze-nia dobrowolnego. Obszary priorytetowe w ubezpieczeubezpiecze-niach dobrowolnych to ubezpieczenia prywatne, emerytury, ubezpieczenia majątkowe i ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. W dobrowolnych ubezpieczeniach szczególną uwagę należy zwrócić na rozwój ubezpieczeń osobowych oszczędności.

Nie bez znaczenia jest uporządkowanie rynku ubezpieczeniowego w zakresie re-asekuracji, która w obecnym czasie w znacznym stopniu oddana jest w „ręce” jedno-stek zagranicznych. Przed rządem Republiki Tadżykistanu, podobnie jak Kirgizji, stoją potężne wyzwania w zakresie określenia i rozwoju branży ubezpieczeniowej.

5. Podsumowanie

Prezentowane powyżej problemy dotyczące modelu rynków ubezpieczeniowych w państwach południowoazjatyckich dawnego bloku państw Związku Radzieckiego wskazują na silne zróżnicowanie tych rynków. Omówienie szczegółowe i dokona-nie jakichkolwiek analiz porównawczych lub podsumowujących jest dokona-niemal dokona- nie-możliwe ze względu na brak ujednoliconych informacji. Część rynków ubezpie-czeniowych państw o większej samodzielności i o lepiej rozwiniętej gospodarce (Kazachstan i Uzbekistan) ma w miarę dobrą strukturę organizacyjną, uporząd-kowaną sprawozdawczość i działa zgodnie z podstawowymi regułami zachodnich rynków ubezpieczeniowych. Również liczba oferowanych produktów jest szersza i ciekawsza. Natomiast w państwach o bardziej rozchwianym systemie gospodar-czym zakres działań finansowych i tym samym ubezpieczeniowych jest bardziej ograniczony. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że zgodnie z zamierzeniami rządów w niedługim czasie sytuacja na rynku ubezpieczeniowym ulegnie poprawie.

Literatura

Audambergen A., Strachowy rynok Kazachstana – toczki rosta i problemy razwitya, Almaty 2008. Bektenowa Cz., Problemnyie aspekty razwitya strachowowo rynka w Kyrgyzkoj Respublikie, Viestnik

Sektor ubezpieczeń w krajach postradzieckiej Azji Środkowej 27 Mirzaew A., Otcziot po regulirowaniu i nadzoru za strachowoj diejatielnosti republiki Uzbekistan

2012, Ministerstwo Finansów Republiki Uzbekistanu, WWW.mf.uz, WWW.mintrud.uz.

Nebolsina Vahtangowna E., Perspektywy rozwoju rynku ubezpieczeń państw EaWG (rękopis niepub-likowany – źródło elektroniczne za WWW.mgimo.ru).

Sandow F.S., O dywersyfikacji otrasli strachowych usług w Respublikie Tadżykistan, Tadzykistan i Sowremiennyj Mir no. 2(27), Duszanbe 2011.

Żardin A., Strachowyj rynok Kazachstana, Almaty 2011. www.mf.uz.

www.mgimo.ru. www.mintrud.uz. www.rfcaratings.kz. www.swissre.sw.

INSURANCE SECTOR IN POST-SOVIET ASIAN STATES

Summary: The paper is an attempt to characterize the insurance market in Asian states

which were a part of USSR. It is a very difficult task due to some significant differences be-tween socio-economic and financial indicators in these states. An additional problem is lack of access to comparable sources of information and sometimes lack of information at all. Nevertheless the authors present the outline of insurance structure basing on assumptions of creating a uniform insurance market within Eurasian economic community which was esta-blished in 2000.

Keywords: insurance market, block of South Asian countries, EEC.