Jacek Wrzesiński
Rybitwy-Ostrów Lednicki, st. 1, gm.
Łubowo, woj. poznańskie
Informator Archeologiczny : badania 26, 84-85
84 Wczesne średniowiecze
R u d y U n iw ersy tet Łódzki K ated ra A rche o-g m . K u ź n i a R a c i b o r s k a w o j. logii
k a to w ic k ie A 2 P 9 9 -4 2 /—
Badania prowadzili m gr A leksander Andrzejewski, dr Tadeusz G ra barczyk, prof, d r hab. Leszek Kajzer (autor sprawozdania), m gr J a nusz Pietrzak. Finansow ane przez C entrum Dziedzictwa Kulturow e go Górnego Śląska. Pierw szy sezon badań. Zespól opactwa cysterskie go, od XIX w. pałac książąt raciborskich.
Zespól opactw a cysterskiego w Rudach znany je s t nie tylko z powstałego tam tzw. katalogu magii Rudolfa, czyli zbioru w skazówek dla spowiedników z przełom u XIII i XIV w. Interesujący je s t również zespól zabudow ań składający się z wczesnogotyckiego kościoła (przebudowanego po spaleniu w czasie II wojny światowej i obecnie użytkow ane go), b u d y n k ó w k la s z to rn y c h śre d n io w ie c z n eg o „ c la u s tr u m ” i p a ła c u o p ackiego z XVII/ХVIII w. Oba ostatnie człony założenia zostały po kasacji zakonu cysterskiego na początku XIX w. gruntow nie przebudow ane i adaptow ane n a pałacową siedzibę wywodzą cych się z rodziny H ohenlohe książąt raciborskich. Rodzina ta użytkow ała obiekt do 1945 r. Po spaleniu pałac sta ł w stanie ruiny. N astępnie prowadzono tu prace rem onto w o-budow lane, k tóre nie zostały jed n ak doprowadzone do końca. Obecnie je st to ruina, posiadająca częściowo nowe sklepienia i tymczasowe zadaszenia, a częściowo prawie od kryta, a więc znajdująca się w stanie ułatwiajątym badania a rcheologiczno-arc hi tektoniczne.
Tegoroczne prace miały ch arak ter zwiadowczy. S tarano się zebrać wytyczne dla plano wanych tu badań kompleksowych, poznać s tru k tu rę m urow aną obiektu, zbadać specyfikę zalegających tu poziomów kulturow ych i zweryfikować efekt starszych, wyrywkowych badań architektonicznych, które przeprow adzone zostały przez mgr. inż. arch. Lecha S tanisza z Wrocławia w trakcie poprzedniego rem ontu obiektu.
P race w sezonie 1992 prowadzone były m etodam i typowymi dla badań archeologicz- no—archi te kton icz nych. Wytyczono i wy eksplorowano 9 wykopów sondażowych o łącznej powierzchni 41 m , wykonano szereg obserwacji architektonicznych, zgromadzono nielicz ny m aterial zabytkowy.
Trzy wykopy ulokowane przy zew nętrznych ścianach budynków pozwoliły poznać w zajem ne relacje badanych p a rtii fundam entow ych (gotyckich, barokowych i nowoczes nych) i stratygrafię otoczenia zespołu. Po 3 wykopy ulokowano w krużganku i w skrzydle w schodnim gotyckiego „claustrum ”, w miejscu dom niem anego przez L. Stanisza k ap itu la rza. Stwierdzono, że kapitularz był pomieszczeniem jednoprzestrzennym , kwadratowym , o sklepieniu w spartym na centralnie usytuow anej kolum nie. Znaleziono służkę z kam ien ną, zdobioną bazą (w narożniku północno-zachodnim refektarza). Zrewidowano więc po gląd Stanisza, że sklepienie refektarza w sparte było na 2 kolum nach.
Ruchomy m ateria! zabytkowy byl nieliczny.
M ateriały i dokum entacja przechowywane są w K atedrze Archeologii U niw ersytetu Łódzkiego.
B adania powinny być kontynuowane.
R y b itw y -O s tró w L e d n ic k i, s t. 1 M uzeum Pierw szych Piastów n a Led-gm . Ł u b o w o , w o j. p o z n a ń s k i e nicy w Lednogórze
B adania prowadził m gr Jacek W rzesiński (au to r spraw ozdania). Um ocnienia obronne grodu.
W sezonie 1992 prowadzono prace na wykopie 1/83, na odcinkach: Аг, Аз, В, F Na odcinku Аг (północna partia wykopu) w ystępują konstrukcje drew niane, które należy łączyć ze starszym walem lednickiego grodu (sprzed pol. X w.). Zachowane były w postaci sm ug różnej długości (od 100 do 150 cm) i szerokości (od 5 do 20 cm). W części
Informator Archeologiczny 85
południowo-zachodniej odcinka w ystępują elem enty o bardzo regularnym układzie — gęsto, niekiedy stykając się ze sobą (nąjczęściej w odległości 5-10 cm), zalegając praw ie idealnie na osi w schód-zachód i opadając nieznacznie (ok. 9-12 cm) n a południowy wschód. Pod nimi w ystępują elem enty układane prostopadłe — rzadziej, częściej w partii środkowej. Wypeł nisko między konstrukcjam i stanow i glina z kredą jeziorną. W części wschodniej odcinka w ystępują elem enty krótsze i węższe, układane rzadziej, o przebiegu z północnego wschodu na południowy zachód. Wypełnisko stanow i brązowy piasek. N ato m iast w partii północnej odcinka w ystępują w zasadzie pojedyncze elem enty (dł. ok. 150 cm) o różnym przebiegu: wschód-zachód, południowy zachód-północny wschód, pół noc-południe. Cały opisany układ ma przebieg z południowego zachodu na północny wschód i opada ku północnem u wschodowi (różnica poziomu wynosi ok. 60 cm).
Na odcinku Aą (na południe od Az) eksplorowano w arstw ę IV (b ru n atn o szara ziem ia z grudkam i zielonkawej glinki i pomarańczowej polepy). Zajmuje ona południow o-w schod nią partię odcinka i ma przebieg z południowego zachodu n a północny-w schód. Zaobser wowane brązowe smugi — pozostałości drew nianych elem entów konstrukcji — występują nieregularnie, układając się zgodnie z przebiegiem warstwy. Prace prowadzono od pozio mu 10 do 44 (112,30-25 — 110,90-80).
Na odcinku В (południowa p a rtia konstrukcji wałowych) prowadzono eksplorację w r a mach w arstw i y V i VI. W arstwa IV zajm uje partię środkową odcinka i biegnie niewielkim lukiem z południowego zachodu na północny wschód, stopniowo rozszerząjąc się (od 140 do 220 cm) ku południowem u zachodowi. W brunatnoczam ej ziemi z grudkam i polepy i glinki występowały brązowe elem enty konstrukcji drew nianych. W poziomach układane były na dwu kierunkach. Po kilka — kilkanaście leżało prostopadle do k ieru n k u przebiegu warstwy. Miejscami m ożna było zaobserwować, że końce elem entów zachodzą na siebie tworząc regularną, gęstą .jodełkę”. W arstwę V (w części wschodniej odcinka) tw orzy brązowy, sypki piasek z występującymi w nim elem entam i konstrukcji drew nianych (tę partię um ocnień można łączyć z najmłodszymi XI-XII?-wiecznym i konstrukcjam i obron nymi). Występujące tu elem enty układane są równolegle, niem alże zawsze na osi pół noc-południe (jedynie w części południowej mają przebieg z północnego wschodu n a połu dniowy zachód lub północny zachód-południowy wschód. W arstw a VI (jasny, drobny żwir) występuje w północno-zachodniej p artii odcinka. D rew niane elem enty konstrukcyjne m a ją przebieg w dwu kierunkach — jeden (występujący we wszystkich poziomach, lecz nie zawsze na całej powierzchni) ma przebieg z południowego wschodu n a północy zachód (prostopadle do przebiegu warstwy), drugi (rzadziej występujący) m a k ierunek prostopad ły. M ateriał występujący w opisanych w arstw ach to fragm . ceram iki pradziejowej: neolit, k u ltu ra łużycka, k u ltu ra przew orska, oraz nieliczne fragm, ceram iki w czesnośrednio wiecznej i niewielkie ilości kości zwierząt.
N a odcinku F (południowy brzeg wyspy) zakończono eksplorację w arstw y IV (warstwy wiórów i odpadków drew na poprzedzielane nieregularnie w arstew kam i piasku ze szczą tkam i organicznymi) zalegającej między bezładnie rozrzuconym i elem entam i konstrukcji drewnianych. W arstwa leży bezpośrednio na zielonkawym iłku calcowym, który wyznacza pierw otną krawędź wyspy, odległą od podstawy walu o ok. 10 m. W w arstw ie IV wystąpiły fragm. ceram iki wczesnośredniowiecznej — fazy D -E.
D okum entacja i m ateriały znajdują się w M uzeum Pierw szych Piastów na Lednicy. B adania będą kontynuow ane.
R z ę c z k o w o , s t . l U niw ersytet im M ikołaja Kopernika In-g m . Z ł a w ie ś W ie lk a , w o j. to - sty tu t Archeologii i Etnologii w Toruniu r u ń s k i e
A Z P 3 4 -4 7 /5 9
B adania prowadzili W, Chudziak, J. Bojarski i V Staw ska. Grodzisko w czesnośredniowieczne {DC-XI/XII wiek)
