Elbląg. Stare Miasto

(1)

Grażyna Nawrolska,Tadeusz

Nawrolski

Elbląg. Stare Miasto

Informator Archeologiczny : badania 16, 247-249

(2)

n io s ły znacznie bogatszy zestaw z n a le z is k . Obok ułamków naczyń g lin ia n y c h uzyskano fragmenty k a f l i , naczyń s z k la  nych, majollkowyeh, przedmioty metalowe, oprawki sztućców oraz fragmenty fa je k holenderskich.

Badania na te re n ie d zied ziń ca skoncentrowane by- w j®6° wschodnim narożniku, pomiędzy n ie istn ie ją cy m skrzydłem północno-wschodnim zamku a Domem Dużym. Odsłonię to tu fundament wewnętrznej ściany budynku północno-wschod niego, dostawionego do wzniesionego w pierwszym etapie za budowy wzgórza Domu Dużego. Przy głównym w ejściu do Domu Dużego, w o d le g ło ś c i około 60 cm od jego ścia n y , odsłonięto ceglaną cembrowinę stu d n i o średnicy około 2,5 m /nie ek splorowaną w bieżącym sezonie/.

Układ nawarstwień badanego rejonu pozwala stw ier d z ić , i ż studnia budowana była współcześnie z Domem Dużym. Poziom terenu w c h w ili rozpoczęcia budowy znajdował s ię o około 3 m pon iżej obecnego. Po wystawieniu fundamentów budynku teren wzgórza sztu czn ie podwyższono do około 2 ли Od tego momentu rozpoczęto wznoszenie ce g la n e j, naziemnej p a r t i i Domu Dużego.

Nawarstwienia powyżej najwcześniejszego poziomu d zied ziń ca charakteryzują s ię n iew ielką m iąższością, le c z mimo to reprezentują okres od wieku XIV po wiek XX. Ma to swoje o db icie w uzyskanych lic z n y c h zn aleziska ch ruchomych, tak późnośredniowiecznych, ja k nowożytnych.

M a te ria ły zabytkowe i dokumentacja badań znajdują s ię w Pracowni Archeologiczno-Konserw atorskiej PP PKZ Od d z ia ł Warszawa.

Badania w omawianych rejonach kontynuowane będą w sezonach następnych.

ELBLĄG PP Pracownie Konserwacji Stare M iasto

Zabytków

Pracownia

Archeologiczno-Konserwatorska

Oddział w Gdańsku

Badania p ro w ad zili mgr mgr Graży na i Tadeusz Nawrolscy. Finansował WKZ w E lb lą g u . T rz e c i sezon badań. M iasto średniowieczne i nowożytne /XIII-XX w./.

Kontynuowano prace wykopaliskowe w południowo- wschodniej części kwartału zabudowy ograniczonej u lica m i: Kowalska, Stary Rynek, Studzienna i Rycerska. Uzyskano wy ja ś n ie n ie w ielu isto tn y c h zagadnień. Pomimo znacznych tru d  ności technicznych dotarto w k ilk u miejscach do c a lc a . Poz w o liło to na o kreślen ie pierwotnego poziomu osadnictwa późnośredniowiecznego, zalegającego na 0,80-1 m n.p.m.

(3)

N ajstarszą fazę użytkowania tej c zę ści m iasta, datowaną ogólnie na połowę XIII wieku wyznaczają lic z n e warstwy mierzwy i sp alen izn y, wśród których odkryto dwa wyraźne poziomy drewnianych u l i c usytuowanych prostopadle do u l.K o w a ls k ie j. Ich układ zmienia zatem dotychczasowe poglądy o najstarszym rozplanowaniu m iasta, przynajmniej w te j c z ę ś c i. Od strony wschodniej zabudowę miejską ograniczał

1

c h r o n ił wał ziemny, którego n ik łe re s z tk i o wysokości do 0,80 m i szerokości u podstawy do 7-8 m zachowały s ię pod stopą późniejszego muru obronnego. M a teria ł archeologiczny z t e j fa zy charakteryzuje s ię znacznym udziałem ceramiki importowanej

z

północno-zachodniej Europy /naczynia kamion kowe, naczynia z polewą/, jak też ceramiką noszącą cechy lo k a ln e j tr a d y c ji wczesnośredniowiecznej. Znaleziono ponad t o 1 lic z n e wyroby z żelaza i skóry.

Kolejny etap rozbudowy m iasta, który można datować na 1 połowę XIV wieku, wyznacza murowana zabudowa mieszczań ska, usytuowana poprzecznie w stosunku do dwóch drewnianych u l i c , a związana z ul.Kow alską.

Odkryttf tu rzu t kamienicy narożnej oraz pół kamie n ic y s ą s ie d n ie j. Wspólnym ic h elementem je s t działowy mur

ogniowy, do którego dostawiono ściany szczytowe. W przypadku kamienicy narożnej /Kowalska 11/, mającej wymiary ca 13

x

8 ro, w piw nicy wprowadzono ściankę działową ro z b ija ją c ą ją na dwie c z ę ś c i. W ś cia n ie ogniowej zachowała s ię n is za o szero k o ś c i 1,67 m i głębokości 17 cm oraz 2 wnęki o sze ro k o ści1 80 cm, wysokości 1,45 m i głębokości 64 cm. T rz ecia wnęka znajdowała s ię w murze północnym. Do piwnic obu kamienic prow adziły w ejścia od strony u l.K ow alskiej wyznaczone przez ntuiy osłonowe. Poziom użytkowy kamienicy narożnej wyznacza ł a potłuczona posadzka ceglana okalająca prostokątne osmalo ne układy c e g ie ł, będące zapewne pozostałościam i po piecach. Kamienicy te j towarzyszyła murowana oficyna o wymiarach 4 x

5,70

m. Po wschodniej s tro n ie zabudowyę na miejscu dawnego wału p ojaw ił s ię mur obronny o szerokości 1,30 m w p a r t ii fundamentowej, wykonany z kamienia. Za murem, w o d le g ło ści ca

_3.30

m zaczynał s ię stok fo sy , która sk rę ca ła przed bra mę Kowalską wysuniętą poza l i n i ę murów.

T rz ecią generalną fazę w użytkowaniu ,tej p a r t i i miasta wyznaczają przeobrażenia kamienic w okresie renesan-. su. N ieza leżn ie od charakterystycznej e le w a c ji, jaką otrzy mywały kamienice, sporo zmian następowało w rozplanowaniu samego budynku. V/ przypadku kamienicy narożnej wymieniono całkow icie wschodni mur, częściowo mur południowy, a także północny, gdzie wprowadzono otwór drzwiowy d la komunikacji

z

o fic y n ą . W piw nicy zbudowano dwa potężne f i l a r y podtrzy mujące nowe S klep ien ie krzyżowe na gurtach, natomiast w piw n ic y o ficy n y zastosowano s k le p ie n ie kolebkowe. Jednocześnie podniesiono poziom użytkowy i ułożono posadzkę z p ły t gra nitowych. Zamurowane z o s ta ły także wnęki goty ckie. W te j fa  z ie powstały przedproża, stanowiące rodzaj tarasu przed ka m ienicą. W przedprożu omawianej kamienicy odkryto warsztat

(4)

rusznikarskl /elementy pistoletów i strzelb skałkowych,

skałki krzemienne, gładziki piaskowcowe/ datowany na ko

niec XVII wieku· Ponadto wewnątrz piwnicy, ale na wtórnym

złożu znaleziono bardzo dużą ilość uszkodzonych brusów

piaskowcowych· Odnaleziono także dalsze elementy maniery-

stycznego wystroju elewacji kamienicy·

Elbląg. Stare Miasto

Grażyna Nawrolska,Tadeusz

Nawrolski