Inkubatory jako instrumenty wspierania przedsiębiorczości na przykładzie Finlandii

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 671. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Izabela Czaja Katedra Przedsi´biorczoÊci i Innowacji. Inkubatory jako instrumenty wspierania przedsi´biorczoÊci na przyk∏adzie Finlandii 1. Wst´p W krajach Unii Europejskiej przedsiębiorczość wspierana jest przez organy rządów na wiele sposobów. Każdy kraj członkowski ma opracowaną strategię wspierania działalności sektora MSP oraz rozwinięty system wspomagania przedsiębiorców i osób zakładających własne przedsiębiorstwa. Karta Małych Przedsiębiorstw zatwierdzona przez Europejską Radę w 2000 r. oraz opracowany na tę okoliczność raport Unii wskazują na konieczność stosowania różnych instrumentów pobudzania aktywności małych i średnich firm na obszarze Unii Europejskiej1, gdyż tego wymaga strategia rozwoju gospodarek krajów Unii Europejskiej. Karta wskazuje na istotną funkcję sektora MSP w budowaniu struktury dynamicznego, silnego i jednolitego organizmu gospodarczego w krajach Unii Europejskiej do 2010 r. Podkreśla również fakt, że to małe firmy pełnią ważną rolę w rozwijaniu innowacyjności, konkurencyjności i zatrudnienia pracowników, i że dzięki ich aktywności Europa będzie miała szansę zmierzyć się z dynamicznie rozwijającymi się regionami Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. 2. Wspieranie małych przedsi´biorstw w Unii Europejskiej Kraje Unii Europejskiej poświęcały w latach 90. umiarkowaną uwagę małym i średnim przedsiębiorstwom w polityce rozwoju gospodarczego. Dopiero w ciągu ostatnich czterech lat powstały raporty, dokumenty poświęcone wspieraniu rozwoju 1. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/charter/charter2002.htm..

(2) 74. Izabela Czaja. tylko małych firm2 (zatrudniających do 50 pracowników, których przychody nie przekraczają 7 mln euro, a majątek – 5 mln euro). Analizy przyrostu zatrudnienia, zastosowania innowacyjnych rozwiązań i wzrostu konkurencyjności gospodarek krajów UE wskazały, że sektor MSP pełni ważną rolę w stabilizowaniu sytuacji gospodarczej, łagodzeniu wahań koniunkturalnych, zmniejszaniu napięć na rynku pracy. W rezultacie powstały raporty, które były przejawem szczególnej troski Komisji UE, m.in. głównym dokumentem stała się Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw (The European Charter for Small Business), zatwierdzona przez kraje członkowskie w Feirze w dniu 20 czerwca 2000 r. Przyjęta Karta ma spowodować podjęcie aktywnych działań w dziesięciu kluczowych obszarach3: 1) edukacji i szkoleń dla przedsiębiorców; 2) procedur szybszego i łatwiejszego zakładania przedsiębiorstw; 3) usprawnienia stosowania przepisów i regulacji; 4) podnoszenia kwalifikacji i zdobywania umiejętności; 5) upowszechnienia komunikowania poprzez sieci teleinformatyczne4; 6) osiągania większych korzyści z istnienia wspólnego rynku; 7) spraw finansowo-podatkowych; 8) zwiększania innowacyjności małych przedsiębiorstw; 9) rozpowszechaniania wiedzy o e-biznesie i rozwijania wysokiej klasy konsultacji dla małych przedsiębiorstw; 10) reprezentacji interesów małych i średnich przedsiębiorstw na poziomie krajowym i unijnym. W dokumentach UE nie podnosi się kwestii równouprawnienia podmiotów gospodarczych, zakładając, że postanowienia w tej dziedzinie spowodują zmianę w kształtowaniu przyjaznych warunków dla rozwoju sektora MSP. Wskazuje się na konieczność wspomagania najmniejszych przedsiębiorstw, podtrzymywania tradycji rodzinnych biznesów i ratowania rzemiosła oraz rzadkich zawodów wykonywanych przez drobnych przedsiębiorców. Podejmuje się również próby zachęcania sektora bankowego do lepszego traktowania małych i średnich przedsiębiorstw. Ogromne nadzieje pokłada się w instytucjach nazywanych inkubatorami i e-inkubatorami, które mają stać się katalizatorami wzrostu liczby małych i średnich 2 Na przykład Zintegrowany program rozwoju MSP 1997–2000 (Integrated Programme for SMEs), Program wdrażania innowacji i podnoszenia konkurencyjności MSP, Program wzmacniania procesów przedsiębiorczości w MSP (http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy.htm). 3 The European Charter for Small Business, s. 1, http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/charter/charter2002.htm. 4 Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii utworzono nawet stanowisko ministra ds. Internetu. Departament of Trade and Industry (odpowiednik polskiego Ministerstwa Gospodarki) w dokumencie „British DTI Policy” powołał do życia agencję UK Business Incubation zajmującą się finansowym wspieraniem inkubatorów przedsiębiorczości w Internecie oraz rozwijaniem ogólnokrajowego systemu e-inkubatorów..

(3) Inkubatory jako instrumenty wspierania…. 75. przedsiębiorstw. Równolegle do Karty Małego Przedsiębiorstwa powstały dokumenty uzupełniające, jak Benchmarking of Business Incubators5. W opracowaniu tym wskazano na ważną rolę inkubatorów biznesu w UE, których działalność, w liczbie 900, stanowi znaczny wkład w tworzenie miejsc pracy i poprawę warunków życia ludności. Pomoc większości klasycznych inkubatorów biznesu kierowana jest do przedsiębiorców małych firm. Jak wynika z badań nad powstawaniem miejsc pracy, w nowych przedsiębiorstwach aż ponad 30 tys. nowych miejsc pracy rocznie tworzone jest dzięki pomocy i wsparciu inkubatorów biznesu, a 40 tys., jeśli uwzględni się miejsca powstające w istniejących przedsiębiorstwach, na skutek pojawienia się nowych drobnych firm6. Dane te nie pozostawiają wątpliwości co do wagi inkubatorów biznesu we wspieraniu szeroko rozumianej przedsiębiorczości w krajach UE. Na całym świecie inkubatory przedsiębiorczości powstają najczęściej z inicjatywy ośrodków akademickich7 bądź władz lokalnych. Niejednokrotnie inkubatory współpracują równocześnie z obydwoma instytucjami, akademickimi i lokalnymi. Ośrodki akademickie mają za zadanie tworzenie bazy (inkubatorów rozwiązań, pomysłów) i przenoszenie innowacyjnych idei – tworzenie firm na bazie nowych pomysłów, natomiast władze lokalne mają przeciwdziałać bezrobociu i wspomagać przedsiębiorców w zakładaniu firm, niekoniecznie innowacyjnych, takich jednak, które pomagają w zaspokajaniu potrzeb lokalnej społeczności. Działania te powinny być wspólnie zaplanowane przez przedstawicieli ośrodków akademickich i władz lokalnych na rzecz rozwoju całego regionu. Rodzaje inkubatorów przedsiębiorczości ewoluowały w ciągu ostatnich 30 lat od tradycyjnych instytucji zrzeszających przedsiębiorców, przez inkubatory wynajmujące na korzystnych warunkach lokale wraz z podstawową infrastrukturą, dalej przez inkubatory z komórkami doradczymi, aż do inkubatorów tworzących sieci powiązań finansowo-doradczych8. Obecnie jedną z form wspierania przedsiębiorczości wykorzystującej nowoczesne technologie i możliwości, jakie stwarzają sieci teleinformatyczne na poziomie mikroekonomicznym, są e-inkubatory przedsiębiorczości. Inkubatory te obsługują firmy powstające w określonych branżach gospodarki. Są one kolejnym stadium wyspecjalizowanych inkubatorów przedsiębiorczości. W krajach Unii Europejskiej działa obecnie ponad 900 inkubatorów biznesu (tabela 1). W celu poprawy efektywności ich działań przeprowadzono badania porównawcze w 10 krajach UE (odniesiono te wyniki do wyników badań porów5 Benchmarking of Business Incubators, Raport końcowy, Centre for Strategy and Evaluation Services, luty 2002. 6 Ibidem, s. ii. 7 Na przykład inkubatory przedsiębiorczości przy University of California, Hongkong University czy Durham University powstały po to, by inkubować firmy zakładane przez studentów. 8 Benchmarking of Business…, s. 3..

(4) Izabela Czaja. 76. nawczych z inkubatorami w USA). Celem tych badań było określenie cech „idealnego” inkubatora przedsiębiorczości. Stworzenie takiego wzorca jest bardzo trudne ze względu na różnorodność inkubatorów, lokalne potrzeby różnych regionów Europy, specyfikę krajów, potrzeby ludzi mieszkających w różnych częściach kontynentu. Udało się jednak stworzyć wzorzec inkubatora przedsiębiorczości obowiązujący w krajach Unii Europejskiej, co oznacza, że istniejące inkubatory powinny osiągać podobne wskaźniki (tabela 1). Tabela 1. Inkubatory przedsiębiorczości w krajach UE Kraj. Liczba inkubatorów. Austria. 63. Belgia. 13. Dania Francja Finlandia Grecja. 7 192 26 7. Hiszpania. 38. Holandia. 6. Irlandia. 6. Luksemburg Portugalia. 2 23. Szwecja. 39. Niemcy. 300. Wielka Brytania. 144. Włochy. 45. Razem. 911. Źródło: Benchmarking of Business Incubators, raport końcowy, Centre for Strategy and Evaluation Services, luty 2002, s. 13.. Wspomaganie przedsiębiorczości według założeń Benchmarking of Business Incubators powinno odbywać się systematycznie w trzech obszarach9 poprzez: 1) poprawianie warunków otoczenia MSP poprzez upraszczanie prawnych, rachunkowych i administracyjnych procedur, 2) tworzenie instrumentów rozwijających popyt na usługi świadczone przez organizacje i przedsięwzięcia ułatwiające rozpoczynanie działalności MSP, 3) stymulowanie popytu na usługi świadczone przez MSP. 9. Ibidem, s. 17..

(5) Inkubatory jako instrumenty wspierania…. 77. Tabela 2. Wzorzec inkubatora przedsiębiorczości w krajach UE Warunki rozpoczynania działalności i działania 1. Średnia. Przedział. Dane wzorcowe. 2. 3. 4. Średnie wartości zainwestowanego kapitału. 3,7 mln euro. 1,5–22 mln euro. –. Średnie koszty działalności. 480 tys. euro. 50 tys.–1,8 mln euro. –. 37. 0–100. 25. 3 tys.. 90–4 tys.. 2 tys.–4 tys.. 27. 1–120. 20–30. Procent wpływów pochodzących ze środków publicznych Powierzchnia inkubatora (m2) Liczba inkubowanych firm Funkcje inkubatora. Średnia. Przedział. Dane wzorcowe. Procent zajęcia powierzchni inkubatora. 85. 9–100. 85. Długość pobytu inkubowanych firm. 35 miesięcy. od 6 miesięcy. 36 miesięcy (3 lata). Liczba kierowników. 23. 1–9. co najmniej 2. 1:14. 1:2–1:64. 1:10–1:20. Procent czasu pracy kierowników poświęcony na udzielanie porad i konsultacje. 39. 5–80. 50. Ocena usług i ich oddziaływania. Współczynnik: liczba pracowników inkubatora – liczba inkubowanych firm. Średnia. Przedział. Dane wzorcowe. Współczynnik przeżycia firm w inkubatorze (w %). 85. 65–100. 85. Przeciętny wzrost obrotów inkubowanej firmy (w %). 20. 5–100. 25. Liczba pracowników w inkubowanej firmie. 6,2. 1–120. –. Liczba nowo utworzonych miejsc pracy (na rok). 41. 7–197. –. Koszty utworzenia miejsca pracy. 4400 euro. 124–29 600 euro 4 tys.–8 tys. euro. Źródło: jak do tabeli 1.. W polityce rozwijającej działalność małych przedsiębiorstw szczególne miejsce przypadło inkubatorom przedsiębiorczości, które w lokalnym środowisku mają bezpośrednio aktywizować bezrobotnych, absolwentów szkół, poszukujących i zmieniających miejsce pracy oraz zachęcać ich do prowadzenia własnej firmy..

(6) Izabela Czaja. 78. Doświadczenia wielu europejskich krajów pokazują, że rola inkubatorów jest ważna i powinna być popularyzowana. Miejsce pracy stworzone w europejskim inkubatorze przedsiębiorczości kosztuje średnio 4400 euro rocznie. Warto zauważyć, że według raportu Benchmarking of Business Incubators 29 inkubatorów przedsiębiorczości działających w Finlandii w ciągu ostatnich 5 lat utworzyło ponad 3 tys. miejsc pracy, głównie w branży nowoczesnych technologii. 3. Inkubator biznesu w Finlandii Finlandia jest krajem, który w 2000 r. dołączył do krajów Unii Europejskiej. Jeszcze na początku 1995 r. sytuacja ekonomiczna Finlandii była bardzo złożona. Bezrobocie w 1994 r. sięgało 18,5%, inflacja wynosiła 1%, tempo wzrostu gospodarczego 4,0%10. Dzięki rozwojowi branży teleinformatycznej, komunikacyjnej i nowych technologii, wdrażaniu projektów wspierania przedsiębiorczości, aktywnej pomocy fińskiego ministerstwa Finlandia awansowała w ciągu kilku lat do grupy państw aktywnie uczestniczących we współczesnych procesach wymiany międzynarodowej. Według rankingu opublikowanego w czasopiśmie „Foreign Policy” w 2001 r. zajmowała 5. miejsce11 (po Singapurze, Holandii, Szwecji, Szwajcarii) wśród krajów o najwyższym wskaźniku globalizacji12, a w 2004 r. 6. miejsce (po Irlandii, Szwajcarii, Singapurze, Holandii i Szwecji). Osiągnięcia gospodarcze Finlandii przypisuje się pracowitości i uczciwości, jakie cechują mentalność Finów, a także wpływom religii luterańskiej na wymienione cechy. Trzeba jednak zaznaczyć, że starania rządu fińskiego, by wzmocnić procesy przedsiębiorczości wśród ludzi objętych dobrą opieką socjalną (jedną z najlepszych w Europie) i pozostających bez pracy (niemal co piąty Fin nie miał zatrudnienia), były bardzo stanowcze i skierowane przede wszystkim na obszar edukacji i bezpośredniego wspierania przedsiębiorczości poprzez tworzenie inkubatorów. Obecnie w Finlandii działa ponad 90 instytucji doradczych, szkoleniowych (w tym 29 inkubatorów przedsiębiorczości) działających głównie w obszarach zagrożonych bezrobociem. W południowym rejonie prowincji Tampere w Valkeakoski działa jeden inkubator przedsiębiorczości. Jego działalność została zapoczątkowana w 2001 r. i dostosowana do charakteru gospodarczego regionu, który słynie z nowoczesnej fabryki papieru i niewielkiej liczby małych i średnich przedsiębiorstw współpracujących głównie z fabryką papieru. Większość mieszkańców rejonu Valkeakoski dotychczas pracowała w fabryce lub przedsiębiorstwach z nią współpracujących. 10. Gospodarka świata i Polski w 1994 i 1995 roku, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa 1995, s. 75. 11 Measuring Globalization, „Foreign Policy” 2001, styczeń–luty, s. 58..

(7) Inkubatory jako instrumenty wspierania…. 79. Tradycje drobnej przedsiębiorczości kontynuowane były przez małe zakłady rzemieślnicze i usługowe, w których zatrudnienie nie przekraczało 10 osób. Przedsiębiorstwa te zaspokajały przede wszystkim potrzeby lokalnych mieszkańców i instytucji. Inkubator przedsiębiorczości to miejsce, w którym osoby pragnące rozpocząć działalność na własny rachunek mogą otrzymać: pomoc przy tworzeniu biznesplanu, konsultacje o zasadach prowadzenia biznesu, doradztwo w zakresie wyboru formy prawnej i formy opodatkowania, pomoc przy znalezieniu odpowiedniej instytucji lub partnera chętnych do współpracy bądź wdrożenia pomysłu, a także obsługę biurową i możliwość wynajęcia powierzchni biurowej po obniżonych stawkach przez określony czas (do 12 miesięcy). W ostatnich latach tradycyjne inkubatory przyjmowały projekty związane z uruchamianiem szeroko rozumianych przedsięwzięć internetowych, jednakże specyfika działalności w sieci wymaga powołania wspierających rozwój e-biznesu, specjalistycznych i profilowanych instytucji nazwanych e-inkubatorami13. Interesującym rozwiązaniem jest bezpośrednie zasilanie ze środków Ministerstwa Handlu i Przemysłu Finlandii nie tylko przedsiębiorców, ale i samego inkubatora. W wielu europejskich krajach (Austria – inkubator w Ritz, Wielka Brytania – inkubator w Durham) inkubatory przedsiębiorczości zakładane i finansowane są ze środków lokalnych władz samorządowych. W fińskim modelu inkubatory najczęściej działają z inicjatywy władz lokalnych (które udostępniają dla inkubatora odpowiednie pomieszczenia z własnych zasobów lokalowych), ale środki finansowe na ich działalność pochodzą z ministerstwa. Dodatkowym bodźcem do zwiększenia aktywności inkubatorów i zwiększenia ich zaangażowania w realizację nowych projektów i tworzenie nowych przedsiębiorstw jest określenie czasu finansowania samych inkubatorów. Po dwóch latach powinny stać się samowystarczalnymi jednostkami, które czerpią dochody z działających na ich terenie nowych przedsiębiorstw (czyli z opłat za wynajmowanie powierzchni, organizację spotkań i konsultacji, ze składek członkowskich). W razie niepowodzenia inkubator przestaje istnieć. Te twarde warunki powodują, że kierownikami inkubatorów muszą być ludzie dobrze przygotowani do zarządzania organizacjami, a nie lokalni urzędnicy pośredniczący w wynajmowaniu lokali i poszukiwaniu konsultantów i doradców biznesu. Przedsiębiorcy ubiegający się o przyjęcie do inkubatora muszą wykazać się wolą działania i przedstawić koncepcję biznesu. Kryterium ograniczające wejście do inkubatora stanowią branże, w jakich nowo powstające przedsiębiorstwo miałoby działać. Są to: ICT (information and communication technology – tech13 I. Czaja, A. Pichur, Internetowe inkubatory przedsiębiorczości w Polsce [w:] Electronic Commerce – Gospodarka XXI wieku, red. A. Tubielewicz, Politechnika Gdańska, Gdańsk 2001..

(8) 80. Izabela Czaja. nologie informatyczno-komunikacyjne), automatyka, technologie wspomagające (administrowanie i konserwacja sieci), technologie opakowań, usługi inżynieryjne. O przyjęcie do inkubatora mogą starać się przedsiębiorcy z przedsiębiorstw działających dłużej niż trzy lata. Jeżeli przedsiębiorstwo działa dłużej, wówczas przedsiębiorca ponosi pełne koszty wynajmu zajmowanej w inkubatorze powierzchni. Inkubator oferuje ze swojej strony: 1) pomieszczenia biurowe14 z pełną infrastrukturą teleinformatyczną (komputerami, bezpośrednim podłączeniem do sieci, twardymi dyskami o dużej pojemności, oprogramowaniem), 2) ocenę projektów i ocenę cech przedsiębiorczości, 3) pomoc w planowaniu przedsięwzięcia i przygotowaniu biznesplanu, 4) przygotowanie programu rozwijania umiejętności menedżerskich przedsiębiorcy i organizację odpowiednich szkoleń, porad i konsultacji, 5) pomoc finansową i pośrednictwo w refundacji wydatków z ministerstwa handlu i przemysłu. Specyfika inkubatora przedsiębiorczości w Valkeakoski polega na wykorzystaniu istniejącego w tym rejonie przemysłu. Projekty przedsiębiorstw powinny wykorzystywać i rozwijać istniejący w regionie potencjał, co jest warunkiem uzyskania pomocy w inkubatorze. Przedsiębiorca podpisuje umowę z inkubatorem, w której ma zagwarantowaną pomoc do kwoty 3 735 euro miesięcznie przez okres 2 lat. Z tej kwoty 45% zwraca przedsiębiorcy ministerstwo handlu i przemysłu. 3 500 euro może przeznaczyć na pokrycie usług inkubatora (przygotowanie biznesplanu i usługi doradcze, porady z zakresu finansów, wykorzystanie sieci powiązań ze specjalistami współpracującymi z inkubatorami, członkostwo w Klubie Przedsiębiorcy). Kwota 235 euro pokrywa koszty najmu lokalu z wyposażeniem biurowym, komputerami, stałym łączem i linią telefoniczną oraz dostępem do urządzeń biurowych. Dodatkowym zadaniem inkubatora jest tworzenie sieci formalnych i nieformalnych powiązań między przedsiębiorcami z inkubatora i przedsiębiorcami stowarzyszonymi z Klubem Przedsiębiorców. Każdy przedsiębiorca z regionu Valkeakoski może dołączyć do tego klubu, a przedsiębiorcy z inkubatora należą do niego od momentu przystąpienia do inkubatora. Kierownik inkubatora stara się nadawać spotkaniom fiński charakter; przedsiębiorcy mogą rozmawiać o sprawach biznesu w saunie zbudowanej wewnątrz kompleksu15 inkubatora przedsiębiorczości. Projekty przedsiębiorstw oceniane są na podstawie biznesplanów, których zasadnicze elementy to: identyfikacja rynku, prognoza zysków i strat. 14 Inkubator w Valkeakoski zajmuje powierzchnię 300 m2 – sześć pomieszczeń 12-metrowych, jedno pomieszczenie 24-metrowe oraz wspólne sale seminaryjne, socjalne i techniczne. 15 Inkubator zajmuje tylko część pomieszczeń nowoczesnego budynku, w którym znajduje się filia Hame Polytechnik oraz Centrum Studiów Międzynarodowych Hame Polytechnic..

(9) Inkubatory jako instrumenty wspierania…. 81. Inkubator w Valkeakoski jest specyficznym połączeniem klasycznego inkubatora i e-inkubatora (tabela 3). Również jego charakter nie poddaje się klasyfikacjom przyjętym w unijnym raporcie. Tabela 3. Cechy inkubatora tradycyjnego i e-inkubatora Cechy. Inkubator. e-inkubator. Właściciel. Organizacje rządowe bądź samorządowe, inne organizacje o charakterze non-profit. Prywatne firmy. Cel tworzenia. Wspieranie MSP i rozwoju regionalnego poprzez pomoc w znalezieniu pomysłu na biznes. Wspieranie już istniejących firm internetowych bądź pomysłów na nie. Do kogo skierowana jest działalność inkubatora. Absolwenci szkół, bezrobotni, poszukujący pracy, pragnący założyć własną działalność. Potencjalni przedsiębiorcy, którzy zgłaszają się z konkretnym pomysłem. Zasięg działania. Lokalny. Bez ograniczeń. Pomoc doradcza. Bezpłatna lub częściowo odpłatna. Pomoc częściowo odpłatna lub płatna. Szkolenia i kursy. Bezpłatne lub częściowo odpłatne. Płatne. Pomoc w zakresie kontaktowania partnerów (business to business). Bezpłatna, ograniczona. Płatna, pełna. Pomoc w pozyskiwaniu funduszy. Własne środki organizacji bądź środki rządowe i samorządowe. Własne środki założycieli e-inkubatora. Potencjalny udział w przedsię- Z założenia inkubatory nie wzięciu partycypują w przyszłych zyskach i prawach własności tworzonego przedsiębiorstwa. Uzależnienie pomocy od wyrażenia zgody na udział w zyskach bądź przejęcie części praw własności do przedsięwzięcia. Profil wspieranych przedsięwzięć. Różne branże. Przedsiębiorstwa internetowe, pomysły na działalność poprzez Internet. Czas inkubacji. 3–5 lat. Nieokreślony. Źródło: I. Czaja, A. Pichur, Internetowe inkubatory przedsiębiorczości w Polsce [w:] Electronic Commerce – Gospodarka XXI wieku, red. A. Tubielewicz, Politechnika Gdańska, Gdańsk 2001.. Przedsiębiorca może uzyskać bezpośrednią pomoc finansową po przedstawieniu faktur i rachunków za poniesione wydatki: – 10% wydatków inwestycyjnych, – 5% wydatków na czynsz,.

(10) Izabela Czaja. 82. – 45% wydatków na usługi wykonywane na rzecz przedsiębiorcy, – 45% wydatków na zapłatę za konsultacje specjalistów, – 45% wynagrodzenia przedsiębiorcy (przez 12 miesięcy), – w ciągu 30 dni pomoc finansowa z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (Ministry of Interior). W inkubatorach o podobnym profilu działalności, które wspierają rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, wskaźnik przeżycia przedsiębiorstw w inkubatorze wynosi 91% w pierwszym roku. Najlepsze inkubatory w Finlandii osiągają wskaźnik przeżycia firm na poziomie 90–95%16, natomiast w Europie – 85%. Inkubator przedsiębiorczości w Valkeakoski, oprócz fizycznej powierzchni udostępnianej początkującym firmom, zapewnia pomoc z zakresu szkoleń dla przedsiębiorców, porad konsultantów i specjalistów, finansów i technologicznego zaplecza. Spełnia więc wszystkie zalecenia, jakie powinien spełniać inkubator, zdaniem autorów raportu17. 4. Wnioski dla polskich inkubatorów Opierając się na powyższym przedstawieniu mechanizmów działania inkubatorów przedsiębiorczości, w odniesieniu do Polski można postulować: – docenienie w pełni roli małych przedsiębiorstw w gospodarce, – stworzenie warunków do realizacji polityki wspierającej przedsiębiorczość na poziomie lokalnym (samorządowym), co oznacza przekazywanie środków do inkubatorów, a nie do urzędów pracy18, – wspomaganie działalności istniejących inkubatorów przedsiębiorczości (65 w Polsce), ukierunkowanie ich działalności na wspomaganie przedsiębiorstw wykorzystujących potencjał regionu, w jakim działają (większość polskich inkubatorów to klasyczne inkubatory przedsiębiorczości). W polskiej polityce gospodarczej brakuje wyraźnych sygnałów świadczących o wspieraniu przedsiębiorczości internetowej. W dokumentach poświęconych rozwojowi sektora MSP19 problematyka zachęcania ludzi do podejmowania dzia16. J. Huilla, Innovaske – Etela-Pirkanmaan yrityshautomo, Hame Polytechnic, Valkeakoski 2002, s. 8. 17 Benchmarking of Business Incubators, raport końcowy, Centre for Strategy and Evaluation Services, luty 2002, s. 85. 18 Utrzymanie polskiego bezrobotnego wynosi ponad 7 tys. zł rocznie, jeśli weźmie się pod uwagę dodatkowe koszty obsługi osób poszukujących pracy, kwota ta wzrasta do 8 tys. zł, jest to mniej więcej połowa wysokości środków potrzebnych do stworzenia nowego miejsca pracy w UE. 19 Dokument rządowy: Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do roku 2002 uchwalony został w dniu 11 maja 1999 r., problematykę tę pomija również dokument Pakt dla przedsiębiorczości, przyjęty w 2002 r..

(11) Inkubatory jako instrumenty wspierania…. 83. łalności gospodarczej w Internecie została całkowicie pominięta. W wielu krajach osobom niepełnosprawnym, pozostającym w domu (wychowującym dzieci, emerytom, opiekunom starszych osób), zamieszkującym odległe od aglomeracji miejsca proponuje się prowadzenie działalności poprzez Internet i zachęca do rozpoczęcia prowadzenia firmy na własny rachunek20. W rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw internetowych upatruje się sposobu ograniczenia bezrobocia wśród osób, które z określonych powodów nie miałyby możliwości znalezienia stałej pracy poza miejscem zamieszkania21. W Polsce potencjał ludzki i możliwości jego wykorzystania w Internecie są poza uwagą osób odpowiedzialnych za politykę gospodarczą. Istniejąca od 1999 r. Polska Agencja Techniki i Technologii mogła pełnić w polskiej gospodarce rolę podobną do UK Business Incubation, jednakże w założeniach programowych agencji duży nacisk kładziono na transfer innowacji z ośrodków badawczych i akademickich do przemysłu, zaś istnienie przedsiębiorczości internetowej pozostawiono prawom wolnego rynku i inicjatywie społeczeństwa22. Mimo że brak jest zorganizowanych programów rozwijających przedsiębiorczość w skali kraju, na polskim rynku pojawiły się prywatne firmy i organizacje, które wiedzą, że wspieranie osób rozpoczynających działalność w Internecie jest warte zainwestowania środków, wiedzy i pieniędzy. Wśród instytucji wspierających, a więc w pewnym zakresie pomagających bądź ułatwiających powstanie firm internetowych, należy wymienić trzy podstawowe kategorie: fundusze podwyższonego ryzyka (powszechnie nazywane funduszami venture capital), inkubatory przedsiębiorczości oraz specjalistyczne portale. Literatura Benchmarking of Business Incubators, Raport końcowy, Centre for Strategy and Evaluation Services, luty 2002. Czaja I., Pichur A., E-incubators in Poland, Anglo-Polish International Conference Universities and Entrepreneurship: Perspectives from Different Countries, materiały konferencyjne, University of Northumbria at Newcastle, wrzesień 2001.. 20. W USA prowadzenie firmy internetowej jest o tyle łatwiejsze, że Internet jest strefą wolną od podatku VAT. 21 W Wielkiej Brytanii utworzono nawet stanowisko ministra ds. Internetu. Department of Trade and Industry (odpowiednik polskiego Ministerstwa Gospodarki) w dokumencie British DTI Policy powołał do życia agencję UK Business Incubation (UKBI) zajmującą się finansowym wspieraniem inkubatorów przedsiębiorczości w Internecie oraz rozwijaniem ogólnokrajowego systemu e-inkubatorów. 22 ATT w 2002 r. została włączona w struktury PARP..

(12) 84. Izabela Czaja. Czaja I., Pichur A., Internetowe inkubatory przedsiębiorczości w Polsce [w:] Electronic Commerce – Gospodarka XXI wieku, red. A. Tubielewicz, Politechnika Gdańska, Gdańsk 2001. Gospodarka świata i Polski w 1994 i 1995 roku, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa 1995. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/charter/charter2002.htm. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy.htm. Huilla J., Innovaske – Etela-Pirkanmaan yrityshautomo, Hame Polytechnic, 2002. Materiały inkubatora przedsiębiorczości Innovaske [w:] Valkeakoski, Etela-Pirkanmaan yrityshautomo, 2002. Measuring Globalization, „Foreign Policy” 2001, styczeń–luty. Valkeakoski, Finnreklama Oy, Sulkava 1991. Incubators as Instruments Supporting Entrepreneurship, Based on the Finnish Example Two important documents – the Charter for Small Enterprises approved by the European Council in Feira in June 2000 as well as the report approved by the EU Commission – point to the need to apply various instruments to stimulate the activity of small and medium-sized ﬁrms in the European Union, as this is a requirement of a strategy for the development of the European Union economies. The Charter emphasises the major signiﬁcance of the SME sector in building a dynamic, strong and uniform economic organism in European Union countries by 2010 that is capable of confronting the strong North American and Asian economies. The business incubator is one of the instruments used to support the development of entrepreneurship. The author analyses, describes and presents, as a “European model” to which existing business incubators should aspire, the indicators that best describe the activities of incubators. By way of illustration, the author looks at the incubator operating in Valkeakoski, Finland – a country which just a few years ago underwent an economic crisis similar to the one that the Polish economy is currently experiencing. Thanks to the involvement of entrepreneurship support centres, including 29 incubators, it was possible to create over 3000 jobs in Finland. In the article, the author presents the mode of operation of modern Finnish incubators. Poland – where support for business on the lowest levels still lags behind European standards – should learn from Finlandʼs experience..

(13)