"Karta z dziejów zdrowego rozsądku, czyli o fizjonomice w literaturze", Józef Bachórz, "Teksty" nr 2 (1976) : [recenzja]

Krzysztof Dybciak

"Karta z dziejów zdrowego rozsądku,

czyli o fizjonomice w literaturze",

Józef Bachórz, "Teksty" nr 2 (1976) :

[recenzja]

Biuletyn Polonistyczny 19/4 (62), 110

(I) BACHÓRZ Józef: K a rta z dziejów zdrow ego ro z s ą d k u , cz y li o fizjonom ice w lite r a t u r z e . ’’T eksty" 1976 n r 2 s . 86 -105.

T ra d y c ja fizjonom iki, poglądu u p atru ją ceg o śc is łe za leżn o ści między fizycznym i i psychicznym i cecham i czło w ieka, sięg a staro ż y tn e j G re c ji, ro z w ija się w c z a sa c h rzym skich i śre d n io w ie czu , a wielki je j re n e s a n s ob serw u je się w c z a s a c h O dro d zen ia. O św iecenie p rz y n io sło n a jp e łn ie j­ sz ą te o rię fizjonom iczną p a s to ra J.K . L a v a te ra . Z agadnienia fizjonom iki rozw ażane były rów nież w XIX wieku (G a ll, L ic h te n b e rg ), p rz e n ik a ły do potocznego m yślenia, za zn aczały swój wpływ w lite r a tu r z e (tech n ik a p r e ­

zentow ania p o sta c i w pow ieści r e a lis ty c z n e j) . P oszuk iw an ia lite ra c k ie XX wieku o g ra n ic z a ją znaczenie doktryny n a r z e c z ro z w ija ją c e j się ów­ cz e śn ie psych o fizjo lo g ii. Jedynie w trad y c y jn ej p ro z ie n asz eg o stu le c ia p rz e trw a ły fizjonom iczne p o r tr e ty p o s ta c i.

B P /6 2 /1 K. D.

(I) BURKOT S ta n isła w : O pojęciu pokolenia r a z je s z c z e . "M ie się cz­ nik L ite ra c k i" 1976 n r 7 s , 34-4-2.

A utor proponuje z a stą p ien ie używ anego w k ry ty ce i lite ra tu ro z n a w ­ stw ie term inu "pokolenie" term inem "fo rm acja in te le k tu a ln a " . P ró b y in t e r ­ p r e ta c ji rz e c z y w isto śc i lite ra c k ie j p o p rz ez k a te g o rię pokolenia w skazują n a n ie p re c y z y jn o ść znaczeniow ą p o ję c ia i faktyczną jego n iep rz y d atn o ść w o p isie rz e c z y w is to ś c i. " F o rm a cja in telek tu aln a" pró bu je łącz y ć ró ż n e , dotąd w ypracow ane, a odrębnie funkcjonujące, t r e ś c i zw iązane z te rm i­ nem "po k o len ie", o zn a cza "w spólnotę i k rą ż e n ie podstawowych id e i, mi­ tów i konw encji, o k re ś la sposoby m yślenia i p rz eży w a n ia w danym o k re ­

s ie , definiuje typ w yobraźni, jak o ść i k ieru n e k in te rp re ta c ji człow ieka jako jed nostk i b io lo g ic zn ej, społecznej i h is to ry c z n e j" . Może zatem s ta ­ now ić podstaw ę podziałów lite r a tu r y , obejm ujących c a ło ś ć zjaw isk , u­ w zględniających isto tn e p rz e o b ra ż e n ia decydujące o jej k sz ta łc ie .