Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a
M a t e r i a ł y a n t r o p o l o g i c z n e z g r o b ó w k o l t u r y w o ł y ń s k o-l u b e l s k i e j c e r a m i k i m a l o w a n e j ODKRYTYCH NA TERENIE W OJ. ZAMOJSKIEGO
P o z y sk a n e w latach 1962-1995 a n tro p o lo g ic z n e m ateriały kostne kultury w ołyńsko-lubelskiej ceram iki m alow anej, p o ch o d zą z 19 stanow isk w 11 m iejscow o ściach w ojew ództw a zam ojskiego. W yeksplorow ano je z 43 z esp o łó w g ro b o w y c h , z a w ie rający ch p o ch ó w k i o charakterze szkieletow ym , należące do 48 osobników (E. G auda 1996). W opracow aniu uw zględniono tylko nie opublikow ane dotąd m ateriały antropologiczne z 17 grobów, odkrytych na 7 stanow iskach.
W zestaw ieniu nie uw zględniono szczątków kost nych z R ogalina 3, grób 1 - niedostępnych w trakcie opra cow yw ania oraz m ateriałów z 6 grobów odkrytych na stanow isku 26 w Strzyżow ie, gdzie prace w ykopalisko we prow adzone s ą w dalszym ciągu (A. Z akościelna, J. G urba 1995; 1996).
Spośród 18 osobników w iek i płeć ustalono dla 14 (Tabela 1).
Ze w zględu n a zły stan zachow ania w iększości cza szek m o ż liw e b y ło z d ję c ie p o m ia ró w (w g te c h n ik i R. M artina 1928) zaledw ie w 3 przypadkach (2 czaszek m ęskich i 1 kobiecej), n a podstaw ie których w yliczono podstaw ow e w skaźniki kraniologiczne (Tabela 2 i 3).
Stosunkow o dobry stan zachow ania pozaczaszko- wych części szkieletów pozw olił na w ykonanie pom ia rów (w g techniki R. M artina), w tym i długościow ych kości kończyn, należących do 12 osobników - 5 m ęż czyzn i 7 kobiet. P rzyżyciow ą w ysokość ciała zrekon struowano m etodą K. Pearsona (i dla porów nania m eto dą L. M anouvriera) w 10 przypadkach, w tym dla 4 m ęż czyzn i 6 kobiet (Tabela 4).
1. G rabow iec, stan. „G óra Z am kow a” (M. Supryn 1972).
Z niszczony grób szkieletow y zaw ierał pochów ek osobnika m łodocianego w w ieku około 20 lat (Iuvenis). Czaszka: fragm ent łuski kości czołowej; uszkodzone obie kości ciem ieniow e; zniszczona praw a kość skroniow a; podstawa kości potylicznej z fragm entarycznie zachow a ną częścią bo czn ą strony lewej (chrząstkozrost klinow o- -potyliczny nie zrośnięty).
2. G ró d ek n a d B u g ie m , stan. 1C, „ H o ro d y sk o ” (T. B orodziej, A. K okow ski 1985; A. K okow ski 1986,
1988, 1990; A. K okow ski, A. Z akościelna 1987). G rób III. P o c h ó w e k k o b iety , w w ie k u 2 5 -3 0 lat (Adultus). Z m arła pochow ana została na brzuchu, gło wą na S.
C zaszka praw ie kom pletna, z ż u c h w ą pokryta w y trąceniami w apiennym i.
Stan uzębienia:
M 3M 2M , ... . I2 . . P2 m,m2m3 M 3M , M , ... . . C P, P 2 M, M , .
M 3 w żuchw ie lew ostronnie nie wyrżnięty, po innych b rakujących zębach zęb o d o ły otw arte. P ow ierzchnie koron trzonow ców słabo starte.
Szkielet pozaczaszkow y: m ostek; oba obojczyki; fragm enty żeber, 5 kręgów szyjnych, 9 piersiow ych i 5 lędźw iow ych; obie łopatki; obie kości ram ienne, łokcio w e i prom ieniow e; kość łódeczkow ata, księżycow ata, haczykow ata i obie kości głów kow ate nadgarstka; III kość śródręcza; 3 człony palców ręki; kość krzyżow a oraz obie kości m iedniczne. B rak kości kończyn dolnych.
Grób IV. Został w nim pochow any m ężczyzna w wie ku około 40 lat (M aturus).
Czaszka: ułam ki kości ciem ieniow ych; fragm enty łuski kości potylicznej; ząb sieczny o dość w yraźnie star tej koronie. Szew w ieńcow y zobliterow any w ew nętrz nie, szew strzałkow y zasklepiony częściow o zew nętrz nie, szew w ęgłow y wolny. K ości czaszki pokryte w ytrą ceniam i wapiennym i.
Szkielet pozaczaszkowy: ułam ki żeber; krąg lędźwio w y i fragm enty 8 trzonów innych kręgów (na dw óch z nich zm iany zw yrodnieniow e); fragm ent łopatki; frag m ent trzonu m ostka; trzon z nasadą dalszą prawej kości ram iennej; trzony z nasadam i dalszym i obu kości pro mieniowych; lew a kość łokciow a; kość głów kow ata nad garstka; fragm enty 2 kości śródręcza; 4 człony palców ręki; niew ielki fragm ent kości krzyżow ej; ułam ki kości m iednicznej; trzony obu kości udow ych i fragm enty gło wy; trzony z nasadam i dalszym i obu kości piszczelowych oraz część nasady bliższej lewej kości piszczelow ej; trzo ny z nasadam i dalszym i obu kości strzałkow ych; frag m enty obu kości piętow ych, obie kości skokow e, łódko- wate, klinow ate przyśrodkow e, pośrednie i boczna oraz kość sześcienna stępu; 4 kości lew ego i 2 praw ego śród stopia, 5 członów palców stopy. W śród szczątków m ęż czyzny obecny był fragm ent kości ram iennej now orod ka lub niem ow lęcia, lew a kość łokciow a innego osobni ka dorosłego oraz fragm enty kości zwierzęcych.
Grób V. Z aw ierał pochów ek kobiety w w ieku około 30 lat {Adultus). Z m arła leżała w pozycji skurczonej na lew ym boku, z głow ą na S.
C zaszka zniszczona i niekom pletna, pokryta w ytrą ceniam i w apiennym i. Z achow ały się: praw a połow a
żu-2 4 6 Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a
chwy z zębodołami od I, strony lewej do M 2 prawej - obecne P,, M ,, M 2 (po brakujących zębach zębodoły
otwarte). Powierzchnie koron wyraźnie starte, M 2
słabo.
Szkielet pozaczaszkowy: ułamki żeber; fragm ent kręgu szczytowego, krąg obrotowy, 5 kręgów piersio wych i ułamki łuków 3 innych, 4 kręgi lądźwiowe; oba obojczyki (w praw ym zniszczony koniec barkowy); uszkodzona lewa łopatka; trzon mostka; obie kości ra- mienne i łokciowe (w prawej zniszczona nasada dalsza); uszkodzone obie kości promieniowe; kość łódeczkowa- ta, haczykowata i główkowata nadgarstka; V kość śród- ręcza; kość krzyżowa; obie kości miedniczne (lewa we fragmentach); obie kości udowe, piszczelowe i strzałko we; komplet kości stępu i śródstopia prawej i lewej sto py. Poza tym obecne były 3 kości zwierzęce.
Grób VII. Zawierał pochówek osobnika dorosłego, prawdopodobnie mężczyzny, złożonego w pozycji skur czonej na lewym boku, głow ą na S.
Kości czaszki brak.
Szkielet pozaczaszkowy: ułamki obu kości udowych; uszkodzona rzepka; fragmenty kości piszczelowych; lewa kość piętowa. W śród szczątków obecna była kość zwie rzęca i muszelka.
G rób V III (164). P ochów ek kilkum iesięcznego dziecka (Infans I), złożonego w pozycji skurczonej, gło w ą na S. Zachowały się jedynie nieliczne fragmenty szkieletu, w tym kości kończyn.
3. Janki Dolne, stan. 12/59 (A. Zakościelna, J. Gur-
ba 1996).
Grób 1. Zawierał pochówek mężczyzny zmarłego w wieku około 30 lat (Adultus), złożonego w pozycji skurczonej na prawym boku, głową na S.
Czaszka zniszczona, we fragmentach. Zachowały się m.in.: uszkodzona kość czołowa; uszkodzona lewa kość ciemieniowa oraz ułamki prawej; fragment prawego skrzy dła większego kości klinowej; zniszczona lewa kość skro niowa; fragment szczęki górnej strony prawej z uzębie niem od I, do M ; część trzonu żuchwy z zębodołami od I, strony lewej do M 2 prawej (w zębodołach obecne C - M 2) oraz wyrostek kłykciowy lewej gałęzi żuchwy; kieł, ząb przedtrzonowy i 3 trzonowe - luzem. Powierzchnie koron zębów trzonowych słabo starte.
Szkielet pozaczaszkowy: ułamki trzonów i łuków kręgowych, w tym 4 lędźwiowych i piersiowego; uszko dzona głowa kości ramiennej; kość wielokątna mniejsza prawego nadgarstka; I kość prawego śródręcza; 6 czło nów palców ręki; uszkodzone obie kości miedniczne i podstawa kości krzyżowej; fragmentarycznie zachowa ne obie kości udowe; obie rzepki; nasada bliższa z czę ścią trzonu prawej i lewej kości piszczelowej; fragmen ty trzonów obu kości strzałkowych oraz część nasady górnej lewej kości; fragment członu palca stopy. Wśród opisanych szczątków znajdowały się nieliczne ułamki kości zwierzęcych.
4. Łuszków-Komora, stan. 6 (A. Kokowski 1984; A. Kokowski, W. Koman 1984).
Grób I. Zawierał pochówek dziecka w wieku 12-14 lat {Infans II). Zostało ono złożone w pozycji skurczo nej, na lewym boku, z głową na N-W.
Czaszka: fragmenty szczęki górnej strony prawej z zębodołami od I do P2 - obecny P, oraz ułamek strony lewej z zębodołami od I, do P2; uszkodzona żuchwa - w zębodołach obecne obustronnie P2, M pM2; luzem - ząb sieczny i 2 zęby przedtrzonowe.
Szkielet pozaczaszkowy: oba obojczyki; 7 trzonów kręgowych; nasada dalsza z częścią trzonu lewej kości ramiennej i nasada bliższa z częścią trzonu prawej; dwa segmenty kości krzyżowej; fragmenty obu kości mied- nicznych; uszkodzone obie kości udowe; nasada dalsza z częścią trzonu prawej i lewej kości piszczelowej; na sada dalsza prawej kości strzałkowej; II kość lewego śródstopia.
Grób II. Zawierał pochówek dorosłej kobiety {Adul
tus), złożonej w pozycji skurczonej na lewym boku, gło
w ą na N.
Czaszka: fragmenty kości czołowej; lewa kość jarz mowa; fragmenty kości klinowej; ułamki kości ciemie niowych; fragmentarycznie zachowane obie kości skro niowe; fragment łuski kości potylicznej oraz ułamek czę ści bocznej strony lewej; ułamek trzonu szczęki górnej strony prawej z zębodołami od I, do P2 i strony lewej z zębodołami od I, do M 3 - w zębodołach obecne P2, M,, M2, M 3; uszkodzona lewa gałąź żuchwy; ząb przedtrzo nowy i 4 trzonowe luzem. Powierzchnie koron zębów trzonowych starte w stopniu miernym.
Szkielet pozaczaszkowy: 2 kręgi szyjne; nieliczne ułamki żeber; kąt boczny lewej łopatki; nasada bliższa z częścią trzonu prawej kości ramiennej i nasada dalsza z częścią trzonu lewej; uszkodzone obie kości łokcio we; nasada dalsza z częścią trzonu prawej kości promie niowej i trzon lewej; kość księżycow ata, wielokątna mniejsza, główkowata i haczykowata prawego nadgarst ka; I, II, III, IV kość śródręcza; 3 człony palców ręki; ułamki kości miednicznej prawej; uszkodzone obie ko ści udowe; lewa rzepka, nasada dalsza z częścią trzonu prawej i lewej kości piszczelowej; trzony obu kości strza łkowych; obie kości skokowe i kość łódkowata prawej stopy.
5. Nieledew (A. Kutyłowski 1970a; I., A. Kutyłow- scy 1970a).
Grób 7. Zawierał szczątki dwóch osobników, kobie ty w wieku 20-25 lat {Adultus) i małego dziecka {Infans
I). Zmarła została pochowana prawdopodobnie z ręka
mi zgiętymi w łokciach i podkurczonymi nogami, gło w ą na S-W. Z kości należących do kobiety zachowały się nieliczne fragmenty czaszki i prawie kompletny szkie let pozaczaszkowy.
Czaszka: praw a kość jarzm ow a; fragm ent kości ciemieniowej; uszkodzone obie kości skroniowe; część
łuski kości potylicznej z zachow aną w y n io sło ścią krzyżową.
Szkielet pozaczaszkowy: komplet żeber strony pra wej i lewej (we fragmentach); część rękojeści mostka; 7 kręgów szyjnych (pierwszy krąg szyjny zasymilowa ny z częścią boczną kości potylicznej), 12 kręgów pier siowych i 5 lędźwiowych; uszkodzone oba obojczyki; fragmenty obu łopatek; obie kości ramienne i prom ie niowe; uszkodzone obie kości łokciowe; kość łódecz- kowata, główkowata i księżycowata prawego nadgarst ka oraz łódeczkowata lewego; uszkodzone obie kości miedniczne; kość krzyżowa; obie kości udowe - znisz czone nasady dalsze; praw a rzepka; obie kości piszcze lowe - prawa zniszczona; obie kości strzałkowe - lewa uszkodzona; lewa kość piętowa, III, IV, V kość prawe go śródstopia.
Szczątki dziecka reprezentował jedynie fragment piramidy kości skroniowej.
6. Rogalin, stan. 3/49 (J. Buszewicz 1992).
Grób 5. Zawierał pochówek mężczyzny zmarłego w wieku 30-35 lat (M aturus), spoczywającego w pozy cji nieco skurczonej, najprawdopodobniej na prawym boku, głową na S.
Czaszka bez żuchwy, z zaznaczoną lekką deforma cją pośmiertną. Szwy wolne. Uszkodzony prawy i lewy oczodół oraz obie kości jarzm owe. Zniszczona łuska lewej kości skroniowej i oba wyrostki jarzmowe. Pra wostronnie uszkodzony trzon szczęki górnej. Brak prze grody nosa i obu małżowin nosowych dolnych. Wyła mana podstawa czaszki. Kość klinowa we fragmentach. W szczęce górnej prawostronnie obecne C - M 2, le wostronnie C - P r Po brakujących zębach zębodoły
otwarte. Powierzchnia M 2 wyraźnie starta, - w stop
niu miernym.
Szkielet pozaczaszkowy: kilkadziesiąt wycinków żeber; 7 kręgów szyjnych; 12 piersiowych (na trzonach kręgowych zmiany zwyrodnieniowe - osteofity); frag mentarycznie zachowane obie łopatki; obie kości ra mienne - prawa uszkodzona; uszkodzona prawa kość łokciowa; prawa kość promieniowa - nasady zniszczo ne; oba obojczyki (w lewym zmiany zwyrodnieniowe przy końcu mostkowym); kość główkowata i haczyko wata prawego nadgarstka; prawa kość strzałkowa; uszko dzone obie rzepki; obie kości skokowe; kość łódkowata prawego i lew ego stępu; kość klinow ata pośrednia i przyśrodkowa; prawa kość piętowa; komplet kości pra wego śródstopia. W śród opisanych szczątków obecne były: krąg szczytowy i obrotowy oraz 2 trzony kręgów piersiowych innego osobnika dorosłego.
7. Strzyżów, stan. 2A (L. Gajewski, J. Gurba 1960; J. Gurba 1964; A. Kutyłowski 1965; J. Gurba, A. Kuty- łowski 1970).
Grób 1. Szczątki kostne należały najprawdopodob niej do kobiety w wieku 40-50 lat {Maturus). Zmarła została pochowana na lewym boku, z rękami ugiętymi w łokciach i podgiętymi nogami, głową na S.
Czaszka: trzon kości klinowej zespolony z podstawą kości potylicznej; fragmentarycznie zachowana kość czo łowa; kilka ułamków kości ciemieniowych; łuska kości potylicznej; uszkodzona prawa kość skroniowa; fragmen ty trzonów szczęki górnej strony lewej i prawej, prawo stronnie zachowane zębodoły od I, do P2, lewostronnie od I, d o M , (zębów brak); uszkodzona żuchwa z otwar tymi zębodołami od I ( do M 2 strony prawej, od I, do M, lewej (zębów brak). Zachowany odcinek szwu wieńco wego (C3) całkowicie zobliterowany.
Szkielet pozaczaszkow y: kilkadziesiąt wycinków żeber; 4 kręgi szyjne, 8 piersiowych i 4 lędźwiowe; oba obojczyki; część trzonu mostka; fragmenty obu łopatek; obie kości ramienne, obie kości łokciowe (prawa uszko dzona); kość haczykowata prawego nadgarstka; człon palca ręki; obie kości promieniowe (prawa uszkodzona); kość krzyżowa; uszkodzone obie kości miedniczne; obie kości udowe; trzony obu kości strzałkowych; uszkodzo ne obie kości piszczelowe; kość piętowa, skokowa, łód kowata, sześcienna, klinowata boczna prawego i lewego stępu oraz klinowata pośrednia prawego i klinowata przy środkowa lewego; komplet kości prawego i lewego śród stopia; I człon palca prawej stopy. Wśród szczątków kost nych należących do mężczyzny obecne były 2 kości zwie rzęce.
Grób 2. Zawierał szczątki kostne należące do osob nika dorosłego, prawdopodobnie kobiety. Spoczywała ona na prawym boku z nogami ugiętymi w kolanach, głową na S-E.
Czaszka: uszkodzone obie kości skroniowe oraz frag ment łuski kości potylicznej.
Szkielet pozaczaszkowy: liczne wycinki żeber; ręko jeść mostka; krąg szyjny, 5 piersiowych i 2 lędźwiowe; fragm ent lewego obojczyka; uszkodzone obie łopatki; lewa kość ramienna; obie kości promieniowe; obie kości łokciowe (prawa uszkodzona); kość łódeczkowata i ha czykowata prawego nadgarstka oraz haczykowata lewe go; komplet kości lewego śródręcza i I, II, III kość pra wego; 7 członów palców ręki; uszkodzone obie kości miedniczne; obie kości udowe i piszczelowe; trzon z na sadą dalszą lewej kości strzałkowej i trzon z nasadą bliż szą prawej kości strzałkowej; obie kości piętowe, lewa kość skokowa, obie kości łódkowate, kość klinowata przy środkowa prawego stępu, klinowata boczna i sześcienna lewego stępu; komplet kości lewego śródstopia; I kość prawego śródstopia; 3 człony palców stopy.
Grób 3. Pochówek dorosłego mężczyzny. Zmarłego złożono w pozycji skurczonej, na prawym boku z głową skierowaną na S-E.
Czaszka: uszkodzona praw a kość skroniowa oraz fragmentarycznie zachowana kość czołowa.
Szkielet pozaczaszkowy: kilkanaście wycinków że ber; 1 krąg szyjny, 3 piersiow e, 4 lędźw iow e oraz 4 trzony innych kręgów ; fragm ent lewego obojczyka; uszkodzone obie kości ram ienne, łokciow e i lewa pro m ieniowa; III kość lewego śródręcza; 2 człony palców
2 4 8 Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a
ręki; uszkodzona kość krzyżow a; zniszczone obie ko ści m iedniczne; obie kości udow e (praw a uszkodzo na); obie rzepki; obie kości piszczelow e; uszkodzone obie kości strzałkow e; obie kości piętow e, kość k li now ata przyśrodkow a praw ego stępu i sześcienna le wego, I, II kość praw ego śródstopia oraz III, IV, V lewego. Oprócz opisanych szczątków obecna była kość zwierzęca.
Grób 5. Zawierał pochówek prawdopodobnie m ęż czyzny, zmarłego w wieku 35-40 lat (Maturus). Został on pochowany w pozycji skurczonej, na lewym boku, głową na S-E.
Czaszka zachowana wraz z żuchwą. B rak m. in.: kości nosowych, łzowych, kości klinowej i lewej kości jarzm owej. Uszkodzona także szczęka górna.
Stan uzębienia:
M3M2M, P 2 P , C . . . . c P, P2 m , m 2m 3
m3m2m, P,P, . . . . . . . P2 M, . .
Powierzchnie koron zębów, poza M 3 dość wyraźnie starte. Po brakujących zębach zębodoły otwarte.
Szkielet pozaczaszkowy: kilkanaście wycinków że ber; 5 kręgów szyjnych, 7 piersiowych i 5 lędźwiowych; uszkodzone oba obojczyki i mostek; uszkodzona lewa łopatka i fragment praw ej; lewa kość ramienna; obie ko ści łokciowe (prawa we fragmentach); obie kości pro mieniowe; komplet kości prawego śródręcza; 2 człony palców ręki; uszkodzona kość krzyżowa; zniszczona lewa kość miedniczna; obie kości udowe (prawa niekom pletna); prawa kość piszczelowa; obie kości strzałkowe (lewa fragmentarycznie zachowana); prawa kość pięto wa. W śród wyżej opisanych szczątków kostnych obec ne były zniszczone obie kości udowe należące niewąt
pliwie do innego osobnika oraz kilka kości zwierzęcych, w tym 2 fragmenty poroża (?).
Grób 6. Pochow ano w nim osobnika dorosłego, prawdopodobnie kobietę. Zmarła leżała na lewym boku z podgiętymi nogami, głową na S-E.
Zachował się jedynie niekompletny szkielet poza czaszkowy, a w tym: obie kości ramienne; obie kości piszczelowe (lewa zniszczona); uszkodzona prawa kość strzałkowa (poniżej nasady bliższej narośl patologicz na); obie kości skokowe.
Grób 7. Zawierał szczątki kostne należące najpraw dopodobniej do mężczyzny. Wiek zmarłego oceniono na 40-50 lat (Maturus).
C zaszka z żuchw ą, zniszczo n a i niekom pletna. Uszkodzone m.in.: obie kości ciemieniowe, prawa kość skroniowa i potyliczna. Zachowane odcinki szwu strza łkowego częściowo zobliterowane. Żuchwa zniszczona. Pozostał fragment trzonu z zębodołami I, strony prawej oraz I,-M, strony lewej - w zębodołach obecne P,, P2, M ( oraz korzenie I,, I2, C strony lewej. Zębodoły M2, M3 zasklepione.
Szkielet pozaczaszkowy: nieliczne wycinki żeber; krąg szyjny i 3 lędźwiowe; zniszczone obie kości ramien ne; obie kości łokciowe (lewa zniszczona); IV i V kość prawego śródręcza oraz III lewego; uszkodzone obie kości miedniczne; obie kości udowe; obie kości pisz czelowe (prawa zniszczona); obie kości strzałkowe (pra wa zniszczona); obie kości skokowe; II, III, IV kość le wego śródstopia i II prawego. W śród opisanych szcząt ków kostnych obecna była nasada dalsza lewej kości promieniowej należąca do innego osobnika dorosłego oraz kilka ułamków kości zwierzęcych.
Opracowane materiały antropologiczne stanowią war tościowe uzupełnienie dotychczasowych zbiorów, będą cych głównym źródłem badań nad ludnością KW-LCM.
Lit e r a t u r a:
B o r o d z i e j T., K o k o w s k i A.
1985 Gródek nad Bugiem, stan. 1C, gm. Hrubieszów,
woj. zamojskie, Spr. UMCS, s. 14-18. B u s z e w i c z J.
1992 Rogalin, stanowisko 3/49, Spr. Zam., s. 5-8. G a j e w s k i L., G u r b a J.
1960 Sprawozdanie z prac ratow niczo-badawczych
prowadzonych w 1985 r. w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, Spr. Arch., t. 10, s. 97-109. G a u d a E.
1996 Obrządek pogrzebow y ludności kultury
wołyń-sko-lubelskiej ceramiki malowanej na Lubelsz- czyżnie, mps m gr Lublin.
G u r b a J.
1964 Wyniki prac archeologicznych 1962 r. w Strzy
żowie, pow. Hrubieszów, WA, t. 16, s. 56-58.
G u r b a J., K u t y ł o w s k i A.
1970 Sépulture â inhumation No 3, 4, 5, Strzyżów 2A, distr. de Hrubieszów, Inv. Arch., Fasc. pl.
151-153. K o k o w s k i A.
1984 Łuszków, gm. Horodło, woj. zamojskie, Inf.
Arch., s. 28.
1986 W ielokulturowe stanowisko 1C w Gródku nad
Bugiem, gm. Hrubieszów, woj. zamojskie, Spr. UMCS, s. 24-27.
1988 Piąty sezon badań południowej części stanowi
ska 1C w Gródku nad Bugiem, woj. zamojskie, Spr. UMCS, s. 13-17.
1990 Szósty sezon badań w południowej części sta
nowiska 1C w Gródku nad Bugiem, woj. za mojskie, Spr. UMCS, s. 30-34.
K o k o w s k i A. , K o m a n W.
1984 Badania ratownicze na terenie gmin Hrubieszów
i H o ro d ło , w o j. z a m o js k ie , Spr. U M C S , s. 17-19.
K o k o w s k i A. , Z a k o ś c i e l n a A.
1987 G rób kultury w ołyńsko-lubelskiej ceram iki
malowanej z Gródka nad Bugiem, stan. 1C, gm. Hrubieszów, woj. zamojskie, Spr. Arch., t. 39, s. 59-67.
K u t y ł o w s c y I., A.
1970a Materiały kultury wstęgowej ceramiki malowa
nej i kultury strzyżowskiej w miejscowości Nie- ledew , pow. H rubieszów , WA, t. 35, z. 3, s. 327-339.
K u t y ł o w s k i A.
1965 Cmentarzysko kultury wstęgowej ceramiki ma
lowanej w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, mps mgr Lublin.
1970a Sépulture â inhumation N o 7, Nieledew, distr. de Hrubieszów, Inv. Arch., Fase. 25, pl. 154. M a r t i n R.
1928 Lehrbuch der Anthropologie, Jena.
S u p r y n M.
1972 Grabowiec, Inf. Arch., s. 170-171. Z a k o ś c i e l n a A., G u r b a J.
1995 Badania cm entarzysk kultury wołyńsko-lubel
skiej ceramiki malowanej na Grzędzie Horodel- skiej, Spr. UM CS, s. 3-7.
1996 Badania cm entarzysk kultury wołyńsko-lubel
skiej ceramiki malowanej na Grzędzie Horodel- skiej, APŚ, t. 1, s. 9-17.
Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a
An t h r o p o l o g i c a l M a t e r i a l s f r o m t h e G r a v e s o f t h e Vo l h y n i a n- Lu b l i n Pa i n t e d Po t t e r y Cu l t u r e D ISCOVERED IN T H E T E R R IT O R Y O F TH E Z A M O Ś Ć V O IV O D S H IP
The w ork includes so far unpublished anthropological materials from 17 graves uncovered in the years 1962-1995 at 7 sites within the Zam ość voivodship (Tab. 1). The age was determ ined for 14 out o f 18 individuals: 2 Infans I, 1 Infans II, 1 Iuvenis, 5 Adultus and 5 Maturus. A m ong the 14 dead with determ ined sex there were 7 males (Tab. 1).
Due to the bad condition o f the majority o f the skulls, only in the case o f three was the m easurem ent (after R. M artin’s method) possible - 2 male skulls and one female - on the basis of which the basic craniological indices were calculated (Tab. 2 and 3). One o f the men had a long cranium (65,5?), low eye sockets (73,3) and a broad nose (55,5), the second had a me dium long cranium (72,2?). The skull o f the woman was m e dium long (76,1?) w ith a broad face (44,3?), high eye sockets (85,3?) and a broad nose (53,3?).
The relatively w ell preserved post-cranial skeleton parts allowed for taking dim ensions (after R. M artin’s method),
including the m easurem ent o f the length o f the limbs, o f 12 individuals, that is, 5 men and 7 w om en. The body height, at death, was reconstructed after K. Pearson’s method (as well as, for com parison, after L. M anouvrier’s method) for 10 in dividuals, that is, 4 men and 6 w om en. The body height for men (after K. P earson’s m ethod) oscillated betw een 155,0 and 166,3 cm, w hile for w om en it varied between 141,9 and 158,2 cm (Tab. 4).
P athological changes and growth disturbances: N iele dew, grave N o 7 - the atlas assim ilated to the side o f the occipital bone; G ródek 1C, grave N o IV - degenerative chan ges in the vertebral shafts; R ogalin 3/49, grave N o 5 - oste ophytes on the vertebral shafts as well as degenerative chan ges at the sternum end o f the left clavicle; Strzyżów 2A, grave No 6 - pathological growth below the inside o f the fibula base.
2 5 0 Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a
Tab. 1. Określenia wieku i płci osobników
Lp. Miejscowość Stanowisko Nr grobu Płeć Wiek Kategoria wieku
(wg R. Martina)
1. Grabowiec "Góra Zamkowa" ? ? ok. 20 lat Iuvenis
2. Gródek 1C "Horodysko" 111 K 25-30 lat Adultus
IV M ok. 40 lat Maturus
V K ok. 30 lat Adultus
VII M? os. dorosły ?
VIII ? ? Infans I
3. Janki Dolne 12/59 1 M ok. 30 lat Adultus
4. Łuszków-Komora 6 I ? 12-14 lat Infans II
II K ? Adultus
5. Nieledew ? 7 K 20-25 lat Adultus
? dziecko Infans 1
6. Rogalin 3 5 M 30-35 lat Maturus
7. Strzyżów 2A 1 K? 40-50 lat Maturus
2 K? os. dorosły ?
3 M os. dorosły ?
5 M? 35-40 lat Maturus
6 K? os. dorosły ?
ir> n -n s »n • 1/1 Tf •/-> c i cd <N 28? 24? (N V~) w .o c z . co co 31? l/">CO «/-) m f-e k 1 oo n -p r oo l On 1/1 _c u es S d o t r -Tt- a S 1 1 coO £ u c £ CC ' i o 46 z m -z m 9 8? 1 •T)ON V) r f z y -z y ‘N £ 1 1 K o b ie t] 133 ?
5
i C^-40 »n • o -sO co ON ft -f t O 9 0? & OO V 3 (U 1 3 3? 1 4 3 ? 1 5 0 - ? 00 20 3? e>*»/■> oo o r -ON N r g ro b u 1/1 5 M ie js c o w o ść S ta n o w is k o R og al in 3 S tr zy żó w 2 A G ró de k 1 C L p . - <N W sk a ź n ik i W y s. śred . K óć ki 2 (1 7 ): (l + 8 ) (N On O oo" r~~ Sz częk. V ir c h o w a 48 :4 6 59 ,1 i 6 2, 1 Ja rz m -cie mien . 45 :8 88,6? O c zo -d o łó w 5 2 :5 1 coa co" r- 85,3? N o sa 54 :55 55 ,5 i 53,3? § y s .g > OO o £ ^ 44 ,3 ? T w a rz y 47:45 •5 ‘N i *<u 77,4? Cz oł. -sz er. 9:8 7 5, 9? 6 2 ,9 ? X2 O * 66,0 Wys.-szer. 1 7 :8 ... 1 1 7, 3 ? i 90 ,6 ? Wys.-dł. 17 :1 76, 8? 69 ,0 ? S ze r.-dł. 8:1 6 5 ,5 ? O-(N K r - 76, 1 ? 3 £ © u 0D ha Z •O •O-1 5
1 1
I i
.łj *5 «5
CO g 73 00 o otS < (N | cn 01
a
L p . - CS-Tab. 4. P o m ia ry k o śc i d łu g ic h k o ń cz y n i p rz yż yc io w a w y so k o ść c ia ła 2 5 2 Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a 4^ u> to r UJ to r L p . S trz yż ów 2 A N ie le d ew K o m o ra 6 > G ró de k 1 C . St rz yż ów 2 A R og ali n 5 G ró de k 1 0 M ie js c o w o ść S ta n o w is k o O s to - -O - < s ■'J Ul UJ Ul < N r g ro b u 32 0 31 3? 262 • 305 25 1 ? 1 i ■ 293 • 2 317 305 30 7? 257 1 30 0 24 9 • 307 32 4 2 9 0 ■ r 1 • ■ • 3 0 1 24 9 ' ■ ■ l ■ *0 2 = c 3 ' • ' l 1 29 5 24 6 ' • 1 • • r to n e CA O s l -o o L/l00•>3 1 61? Ul 1 • UJ ooo 67? 2 O s On Ul 70 L/ł L/l 1 Ul00 UlO s OsUJ CT\Ul '-JUl Os l r • 24 3 • 195 1 • 186 1 255 ■ ■ ■ -0 2 • 24 3 2 42? 19 2 • 223 18 7 • 252? • • 1 r ' 2 3 4 ■ 1 8 7 1 ' 1 7 9 1 245 • • • 2 Qu 1 23 4 23 4? 185 ■ to 1 7 9 * o O-' 244 ■ ■ 1 'n-z r to c ’ CA ' -UL/l 42 37 ■ -UL/l UJUl <2 ' 4^UJ 48 40 • N>S> "V 2 O 3 » ’ 1 -UU> 43 ? U) 40 £ UJO s • -P».UJ 1 ■ 4 0 n UJ 'a "« 3 1 i 1 210 • • 2 1 0 2 6 1 • ■ 1 1 2 (JO 2 ' 2 62 270 205? 1 245 210 ' i 258? ... .... ... .... . ... • 1 r-68 B SD • ' • • 1 1 1 8 4 2 2 9 ? i i 1 ■ 2 s 1 23 2 237 • • 21 8? 183 ■ 25 0 24 7? • 1 r to as • 3 6 1 U) U)UJ U)U l 3 2 37 39 ■ U) U l 33 “0 2 1 UJLA u> 30 • UJ UJto UJO s UJOO 40 • 1 r UJ ■ 43 6 42 2 37 0 1 4 2 1 • 4 3 4 1 44 3 ? 1 • 2 ' 4 3 6 l 37 0 • 42 4 ■ 43 0 4 64 450? 1 • r 1 4 3 4 4 1 9 36 5 1 418 1 4 3 0 ' 4 3 8 ? 1 • Tl n • 43 4 ' 365 • 4 1 9 ■ 4 26 463 444 ? ■ 1 r to 3 s n 1 0000 90 O s OOU ) ■ 80 ■ 9 5? • S ■ ooS C • - J - U " JO s 00 ■ 00 OO Z 1 06 r óo
cd . T ab . 4. !ss w g K . P e a rs o n a • 155,0 166, 3 1 6 6 ,3 1 6 2 ,1 14 1,9 15 4,9 1 143,6 157,6 15 8, 2 <N OO «n CA £ w g L . M a n o u v ri e ra i 1 5 3 ,0 1 6 5 ,1 1 6 6 ,4 16 3 ,0 1 4 3 ,5 1 5 5 ,1 1 1 4 0 ,0 1 5 8 ,8 159 ,0 159 ,0 cd 3 9? • • '3 *CO T}- 1 CO<N ■ co • • i CS s CL ■ • a sc o co O 1 CNCO ■ c o VC ■ • £ • i ■ • 346 ■ 325 • 1 ■ ■ • 'o ? c s CL ‘ S ‘ N
