Dla potrzeb badañ hydrologicznych zainstalowano cztery wodowskazy na rzece Krzeknie i jej dop³ywach, dla których wyznaczono krzywe przep³ywu. Na terenie badañ zlokalizowano tak¿e deszczomierz i stanowisko do poboru próbek opadu. Prowadzono dobowe notowania stanów wód i wysokoœci opadu. Pobierano próbki ka¿dego opadu, a pobór próbek wód powierzchniowych i odp³ywów z kana³ów deszczowych prowadzono z ró¿n¹ czêstotliwoœci¹, najwiêksz¹ w okresach wezbraniowych.
W próbkach wód powierzchniowych i odp³ywach z kana³ów deszczowych oznaczano: odczyn, ChZT oraz stê-¿enia zawiesin, azotu amonowego, azotanowego, fosfora-nów, chlorków, potasu i wapnia. W próbach wód opadowych oznaczano: odczyn oraz stê¿enia azotu amono-wego, azotanoamono-wego, fosforanów i potasu.
Metod¹ regresji jednokrotnej okreœlano zwi¹zki funk-cyjne pomiêdzy natê¿eniem przep³ywu, a stê¿eniem zanie-czyszczeñ w próbkach wód pobranych w czasie wznoszenia i opadania fali wezbraniowej. Zastosowanie modeli matematycznych pozwoli³o oszacowaæ dobowe stê¿enia zanieczyszczeñ oraz obliczyæ miesiêczne,
kwar-talne i roczne ich ³adunki. Wydzielono podziemny dop³yw zanieczyszczeñ jako œredni ³adunek wystêpuj¹cy przy przep³ywach ni¿szych b¹dŸ równych SNQ.
Podsumowuj¹c otrzymane wyniki badañ stwierdzono ¿e: œrednie stê¿enia zanieczyszczeñ w odp³ywie z badanej zlewni mieszcz¹ siê w granicach norm dopuszczalnych dla I klasy czystoœci wód powierzchniowych. Natomiast w czasie wystêpowania wezbrañ, spowodowanych opadami nawalnymi, wystêpuj¹ przekroczenia dopuszczalnych war-toœci stê¿eñ ChZT, azotu azotanowego i fosforanów;
stê¿enia zawiesin i ekstraktu eterowego w odp³ywach z kana³ów deszczowych przekraczaj¹ wartoœci dopuszczalne dla wód odprowadzanych systemem kanalizacyjnym do odbiorników wodnych;
w odp³ywie bezpoœrednim (powierzchniowym i pod-pokrywowym), w przekroju kontrolnym za obszarem zabudowanym, nastêpuje zwiêkszenie ³adunków ChZT o 76,4%, azotu amonowego o 47,9%, azotu azotanowego o 66,2%, fosforanów o 48,6%, potasu o 44,8% i wapnia 68,7% w stosunku do wartoœci pomierzonych w przekro-jach kontrolnych powy¿ej tego obszaru.
Badanie zawartoœci substancji organicznych w Odrze na odcinku
od Wroc³awia do G³ogowa w latach 1999–2001
Ewa Terlecka*, Stanis³aw Kaczmarski*
Przedmiotem pracy jest ocena zmian zawartoœci sub-stancji organicznych w wodach Odry na odcinku od Wroc³awia do G³ogowa. Badania wykonano w latach 1999–2001, w dwu przekrojach rzeki: 249,00 km — Wroc³aw i 390,00 km — G³ogów. Pobrano ³¹cznie 186 pró-bek, w których okreœlono stopieñ zanieczyszczenia wód substancjami organicznymi, charakteryzowany wskaŸni-kami BZT5 i ChZTCr. W przekroju „Wroc³aw” wskaŸnik BZT5utrzymywa³ siê, w badanym okresie, w granicach od 1,0 do 9,8 mg O2/dm3
.W 1999 r. w wiêkszoœci próbek (69%) wartoœci tego wskaŸnika waha³y siê od 4–8 mg O2/dm3, co odpowiada II klasie czystoœci rzek. Natomiast w 2000 r. i 2001 r. zaobserwowano obni¿enie wartoœci wskaŸnika BZT5 tak, ¿e w wiêkszoœci badanych próbek odpowiada³ on I klasie czystoœci (odpowiednio 61% i 65% próbek). Wartoœci œrednie BZT5 w badanym okresie obni¿a³y siê z 4,6 w 1999 r. do 4,0 w 2000 r. i 3,7 mg O2/dm3
w 2001 roku. Stwierdzono zmiennoœæ sezonow¹. W okresach ciep³ych zaobserwowano, ¿e 85% badanych próbek wody spe³nia warunki I klasy czystoœci. By³o to spowodowane tym, ¿e w okresie ciep³ym procesy samo-oczyszczania przebiegaj¹ znacznie szybciej ani¿eli w okre-sie zimnym (61% próbek w I klaokre-sie czystoœci). Na ten stan mia³y równie¿ wp³yw obserwowane w okresach ciep³ych, w latach 1999– 2001, wysokie przep³ywy wód rzecznych. W przekroju „G³ogów”, wiêkszy ni¿ we „Wroc³awiu” by³
udzia³ procentowy próbek, w których oznaczano BZT5w I klasie czystoœci (od 61% w latach 1999 i 2000 do 81% w 2001r.).
W okresie badañ wartoœci wskaŸnika ChZTCrw prze-kroju „Wroc³aw” waha³y siê w granicach 9,8–38,9 mg O2/dm3. W wiêkszoœci badanych próbek (od 69% w 1999 r. do 77% próbek w 2000 r.) stwierdzono wartoœci ChZTCr odpowiadaj¹ce I klasie czystoœci rzek, tj. 25 mg O2/dm3
i poni¿ej. Wartoœci œrednioroczne ChZTCrutrzymywa³y siê, w latach 1999–2001, na prawie sta³ym poziomie (21,2–22,6 mg O2/dm3). W przekroju „G³ogów” ChZTCr zmienia³o siê w granicach od 9,4 do 37,8 mg O2/dm3. Wody wiêkszoœci próbek (od 61% w 1999 r. do 69% w 2001r.), podobnie jak w przekroju „Wroc³aw”, mo¿na zakwalifikowaæ do I klasy czystoœci. Wartoœci œredniorocz-ne ChZTCr, w latach 1999–2001 oznaczaœredniorocz-ne w przekroju „G³ogów”, by³y zbli¿one do wartoœci œredniorocznych w przekroju „Wroc³aw” i wynosi³y od 22,2 do 22,8 mg O2/dm3
.
O wielkoœci wskaŸników BZT5i ChZTCr, oznaczanych w wodach rzek, decyduj¹ przede wszystkim wprowadzane do nich œcieki przemys³owe i komunalne, w znacznie mniejszym stopniu sp³ywy obszarowe. Na badanym odcin-ku Odry zarówno dop³ywy prawo-, jak i lewobrze¿ne cha-rakteryzowa³y siê zró¿nicowanym poziomem zanieczyszczenia wód. Mog¹ one rozcieñczaæ wody Odry, b¹dŸ zwiêkszaæ iloœæ zanieczyszczeñ organicznych, np. rzeka Barycz, zasilana w substancje organiczne poprzez zrzuty z milickich stawów rybnych, mo¿e w sposób wyra-Ÿny wp³ywaæ na wielkoœci wskaŸników BZT5i ChZTCr.
952
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 11, 2003
*Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddzia³ we Wroc³awiu, ul. Parkowa 30, 51-616 Wroc³aw
