Ułatwienia w obsłudze celnej stosowane przez służbę celną wobec przedsiębiorców w ramach obrotu towarowego z zagranicą

Jowita Świerczyńska

UŁATW IENIA W OBSŁUDZE CELNEJ STOSOWANE

PRZEZ SŁUŻBĘ CELNĄ WOBEC PRZEDSIĘBIORCÓW

W R A M A C H O BRO TU TOW AROW EGO Z ZAGRANICĄ

Streszczenie

K ontakty p rzedsiębiorców uczestniczących w obrocie m iędzy­ n aro d o w y m z adm inistracją celną są codziennością. W relacjach tych o rgany celne p ełn ią nie tylko sw oją tradycyjną rolę, polegającą na p obieraniu cel i podatków , ale stale i konsekw entnie w spierają ak­ tyw ność gospodarczą. Przedsiębiorcy oczekują rozwiązali, których efektem p o w in n o być ułatw ienie legalnej działalności i spraw ny p rzepły w tow arów . Przedsiębiorca jest dziś dla Służby Celnej nie tylko ró w norzęd nym p artn erem ale stał się też najważniejszym inte- resariuszem . C elem niniejszej publikacji jest przedstaw ienie p o d ­ staw o w y ch regulacji praw n y ch w zakresie obrotu tow arow ego z za­ granicą oraz zidentyfikow anie i charakterystyka najważniejszych rozw iązań przyjętych p rzez Służbę Celną, których efektem jest zm niejszenie barier adm inistracyjnych i zapew nienie przedsiębior­ com ułatw ień w obsłudze celnej.

W stęp

Służba Celna uczestniczy w każdej dziedzinie związanej z m iędzynarodo­ w ym obrotem tow arow ym . W kontaktach z przedsiębiorcam i, organy celne peł­ n ią nie tylko sw oją tradycyjną rolę, polegającą na pobieraniu ceł i podatków ale stale i konsekw entnie w spierają aktyw ność gospodarczą przedsiębiorców. Obec­ nie przedsiębiorca jest najw ażniejszym interesariuszem , rów norzędnym partne­ rem dla adm inistracji celnej. U kierunkow anie na popraw ę standardów obsługi

76 Jowita Św ierczyńska

i w spieranie aktywności gospodarczej w oparciu o u w a ru n k o w a n ia gospodarcze, budżetow e i technologiczne (głównie inform atyczne) to n a d rz ę d n e cele strate­ giczne przyjęte do realizacji przez Służbę C elną n a lata 2014-2020'.

Eliminowanie barier biurokratycznych istniejących w p ra w ie celnym, jak również w samej praktyce org anów celnych w obec przedsięb iorców działających w obrocie m iędzynarodow ym , przyczynia się d o p o p ra w y w a ru n k ó w prow a­ dzenia działalności gospodarczej. Dziś, przedsiębiorcy oczekują rozw iązań, któ­ rych efektem pow inno być ułatw ienie legalnej działalności i s p ra w n y przepływ towarów. Dlatego Służba Celna stara się działać tak, by o d p o w ia d a ć oczekiwa­ niom podm iotów gospodarczych, konsekw entnie w p ro w ad zając wiele zm ian praw nych mających na celu u spraw nienie obsługi celnej. P o w o duje to w zrost za­ ufania do organów celnych i w efekcie p o zy tyw nie w p ły w a n a prow adzenie działalności w aspekcie celno-handlow ym .

Celem niniejszej publikacji jest przedstaw ienie p o d staw o w y c h regulacji praw nych w zakresie obrotu tow arow ego z zagranicą o raz zidentyfikow anie i charakterystyka najważniejszych rozw iązań przyjętych p rz ez Służbę C eln ą któ­ rych efektem jest zm niejszenie barier adm inistracyjnych i zap ew n ien ie przedsię­ biorcom ułatw ień w obsłudze celnej.

1. Regulacje p raw n e w za k re sie ob rotu to w a r o w e g o z zagran icą

Regulacje w zakresie o brotu tow arow ego z zagranicą/ z p o zio m u W spólno­ ty, to: W spólnotowy (Unijny) Kodeks Celny2 w ra z z p rzep isam i w ykonaw czym i, Wspólna Taryfa Celna3 oraz rozporządzenie ustanaw iające w sp ó ln o to w y system zwolnień celnych4. B ezpośrednie stosow anie w ym ienionych p rz ep isó w w ypływ a z zasady, wynikającej z art. 288 TFUE5: „rozporządzenie m a zasięg ogólny. W iąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w e w szystkic h państw ach członkow skich”. W y­ mienione akty to akty w y d an e w ra n d ze rozporządzeń - a w ięc obow iązują na takiej samej zasadzie, jak przepisy p raw a krajowego, bez konieczności podejm o­ wania przez w ładze p ań stw członkow skich jakichkolw iek działań.

W spólnotowy Kodeks C elny to pod staw a unijnego system u celnego i naj­ ważniejsze źródło praw a celnego UE. Z najdują się w n im w szystkie najw ażniej­

1 Strategia działania Służby Celnej n a lata 2014-2020, Załącznik do zrząd zen ia n r 50 M inistra Finan­ sów z dnia 13 grudnia 2014 r . , M inisterstw o Finansów , W arszaw a 2013, s. 10.

2 Rozporządzenie Rady (EWG) n r 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanaw iające W spólnoto­ wy Kodeks Celny, Dz. Urz. L 302 z 19.10.1992., obow iązuje od 01.01.1994 r.

3 Rozporządzenie Rady (EWG) n r 2658/87 z 23 lipca 1987 r. w sp raw ie n o m en k la tu ry taryfowej i statystycznej oraz Wspólnej T aryfy Celnej, Dz. U. L n r 256 z 07.09.1987.

4 Rozporządzenie Rady (WE) n r 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. ustanaw iające w spólnotow y system zwolnień celnych, (wersja ujednolicona) Dz. U. L 324 z 10.12.2009.

5 Traktat z Lizbony zmieniający T raktat o Unii Europejskiej i T raktat ustanaw iający W spólnotę E uro­ pejską podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., Dz. U. C 306 z 17.12.2007, w ersja skonsolido­ w ana Traktatu - Dz. U. C 83/47 z 30.03.2010, [TFUE],

Ułatwienia w obsłudze celnej stosowane loobec przedsiębiorców w obrocie towarowym z zagranicą 77

sze, obowiązujące w Unii p rzepisy p ra w a celnego, stąd często określany jest jako „fundam ent unii celnej UE", „konstytucja europejskiej unii celnej" czy „akt naj­ wyższej rangi". P rzepisy WKC p o g ru p o w a n e zostały w 253 artykułach, skatalo­ gowanych w dziew ięciu częściach, tzw. „Tytułach" i odnoszą się do trzech głów­ nych kategorii: 1) postano w ienia ogólne (zakres stosowania i definicje; praw a i obowiązki; środki odw oław cze) 2) procedury celne (w prow adzenie i w yprow a­ dzenie tow arów ; p ro c ed u ry celne; w olne obszary celne, pow rotny wywóz, znisz­ czenie, zrzeczenie się na rzecz Skarbu państw a), 3) pobór należności celnych (ta­ ryfa celna; po chodzenie tow arów ; w artość celna; zw olnienia celne; cllug celny). Aby zagw arantow ać jednolite m etod i środki stosowania norm WKC, przyjęto skorelowane z nim przep isy w ykonaw cze, tzw. Kodeks W ykonawczy do Wspól­ notowego K odeksu C elnego (WKCW)6. Integralną część WKCW stanowią za­ łączniki, które zaw ierają kom plet form ularzy celnych, instrukcji wykazów i wyja­ śnień do form ularzy. Mając na u w a d ze fakt, że rozw iązania przyjęte w WKC bazują na p rocedurach papierow ych, co w dzisiejszej praktyce jest rozwiązaniem przestarzałym - "przestarzałe procedury postępowania i inne przepisy prawa celnego, które opracowano dla operacji celnych w fo rm ie papierowej zwiększają ryzyko wystąpienia nadużyć, szkodzą bezpieczeństw u na g ra n ic y zew n ętrzn ej i osłabiają rolę służ celnych, jako głównego uczestnika ochrony i nadzoru granic w m iędzynarodow ym przepływie to­ warów7", zrodziła się potrzeba reform y p rzepisów celnych. W 2008 roku wszedł w życie Z m odernizo w an y K odeks C elny (ZKC)8 - przy czym tylko niektóre z przepisów zaczęto stosow ać w praktyce. Pełne stosowanie przepisów nowego Kodeksu m iało nastąpić najpóźniej do 24 czerwca 2013 r. i uzależnione zostało od stosowania p rzepisów w ykonaw czych i w drożenia system ów 1T wymaganych do obsługi p ro ced u r celnych w form ie elektronicznej. W połowie 2011 roku, ze w zględu na niedoprecyzow anie przep isów w niektórych obszarach objętych ZKC i stan w drożenia system ów U (właściwie całkowity b rak wdrożenia), Komi­ sja Europejska podjęła decyzję o pełnym przekształceniu ZKC, jeszcze przed jego całkowitym stosow aniem . N o w y akt, p o d n azw ą Unijny Kodeks Celny (UKC)9 w szedł w życie 30 październ ika 2013 roku. Jednak, pom im o tego faktu, stan praw ny nie zm ienił się - n ad al obow iązują przepisy W spólnotowego Kodeksu 6 R ozporządzenie Komisji (EWG) N r 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 roku ustanaw iające przepisy w celu

w ykonania ro zp o rząd zen ia Rady (EWG) n r 2913/92 ustanaw iającego W spólnotow y Kodeks Celny, Dz. U. 1253 z 11.10.1993 oraz rozporządzenie Komisji (UE) n r 1063/2010 z dnia 18 listopada zmienia­ jące rozporządzenie (EWG) nr 2454/93 ustanaw iające przepisy w celu w ykonania rozporządzenia Rady (EWG) n r 2913/92 ustanaw iającego W spólnotow y K odeks Celny, Dz. U. L 307 z 23.11.2010. 7 Por. Realizacja w spólnotow ego program u lizbońskiego. W niosek R ozporządzenie (WE) Parlam entu

Europejskiego i Rady ustanaw iające W spólnotow y Kodeks Celny (Zm odernizow any Kodeks Cel­ ny) przedstaw iony przez Komisję, Bruksela 30.11.2005, s. 4.

8 R ozporządzenie P arlam entu E uropejskiego i R ady (WE) n r 450/2008 z dnia 23 kwietnia 2008 r. ustanaw iające w spólnotow y kodeks celny (zm odernizow any kodeks celny), Dz. U. L 145 z 04.06.2008.

9 R ozporządzenie P arlam entu Europejskiego i R ady (UE) n r 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanaw iającego Unijny Kodeks Celny, Dz. Urz. L 269 z 10.10.2013.

78 Jow ita Ś w ierczyńska

Celnego. Pełne stosowanie UKC p o w in n o nastąpić d o 31 g ru d n ia 2020 roku i uzależnione jest od w drożenia w ym ag anych przepisów w ykonaw czych i dele­ gowanych.

Wspólna Taryfa Celna (WTC), to z kolei in stru m en t, który w prosty sposób ułatwia zarządzania handlem każd em u przedsiębiorcy europejskiej unii celnej. Pozwala na wyliczenie należnych obciążeń finansow ych w ynikających z prow a­ dzenia działalności polegającej na przyw ozie to w aró w na u n ijny obszar celny.

Komisja Europejska, każdego roku, uchw ala ro zp o rząd zen ie wykonawcze zmieniające załącznik I do rozporządzenia R ady (EWG) n r 2658/87, przyjmując n o w ą pełną wersję N om enklatury Scalonej10. R ozporządzen ie podlega opubli­ kowaniu w Dzienniku U rzędow ym UE nie później n iż do 31 października i obo­ wiązuje od 1 stycznia roku następneg o11. Tow ary, znajdujące się w WTC, pogru­ powane zostały w tzw. działy, których jest 9912, a te z kolei uporządkow ane zostały w XXI sekcji. WTC obejmuje staw ki celne au tonom iczne oraz konwencyj­ ne (kolumna 3 WTC)13. Stawki konw encyjne m ają zastosow anie do przyw ożo­ nych towarów pochodzących z państw , będących S tronam i U kładu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i H an dlu (GATT) lub z którym i W spólnota zawarła um owy zawierające Klauzule N ajw yższego U przyw ilejow ania (KNU). A utono­ miczne stawki celne, przedstaw ione w WTC w form ie p rzy p isu , m ają zastosow a­ nie, gdy są niższe niż stawki konwencyjne. R ów nolegle z N o m en k latu rą CN funkcjonuje Zintegrow ana Taryfa Celna TARIC14, któ rą z p u n k tu w idzenia unij­ nego przedsiębiorcy, m ożna oceniać jako p o d staw o w e i bogate źródłem inform a­ cji oraz ułatwienie codziennej działalności. TARIC jest tary fą użytkowej, dostępną online we wszystkich językach urzędow ych U nii w postaci b a z y danych, aktuali­ zowanej codziennie przez DG TAXUD. W TARIC zaw arte są w szystkie inform a­

10 Taryfa obowiązująca w 2015 roku została w p row adzona ro zp o rząd zen iem w y konaw czym Komisji (UE) nr 1101/2014 z dnia 16 października 2014 r. zmieniającym załącznik I d o rozp o rząd zen ia Rady (EWG) nr 2658/87 w spraw ie nom enklatury taryfowej i statystycznej o ra z w spraw ie W spólnej Ta­ ryfy Celnej, Dz. Urz. UE L 312 z 31,10.2014.

11 Por. art. 12 rozporządzenia (EWG) n r 2658/87 ..., op. cit.

12 Przy czym, dział 77 t o d z i a ł „zarezerw ow any do ew entualnego u ż y tk u w ram ach Z h arm o n izo ­ wanego Systemu", natom iast dział 99 zatytułow any „Specjalne K ody N o m en k latu ry Scalonej" za­ wiera kody CN i kody statystyczne dla niektórych szczególnych p rz ep ły w ó w tow arów . D ział został dodany Rozporządzeniem Komisji (UE) n r 1228/2010 z dnia 15 g rudnia 2010 r. zmieniającego za­ łącznik I do rozporządzenia R ady (EWG) n r 2658/87 w spraw ie n o m en k la tu ry taryfow ej i staty­ stycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz. U. UE n r L 336 z d n ia 21.12.2010). Zm iana wprow adzona od 01.01.2011 r.

13 Do 2000 r. WTC zawierała dw ie kolum ny staw ek celnych: au tonom iczne i konw encyjne. W 2000 r. dla większej przejrzystości postanow iono, ze staw ki autonom iczne b ę d ą w y k azy w an e w taryfie, tylko wtedy gdy są niższe o d konw encyjnych lub gdy stawki konw encyjne nie są stosow ane (roz­ porządzenie Rady (WE) n r 254/2000 z dnia 31.01.2000 roku, Dz. U. L 28 z 03.02.2000). W WTC nie ma stawek preferencyjnych, są one ujęte w system ie TARIC, na podst. ro zp o rząd zen ia R ady (WE) N r 980/2005 z dnia 27.06.2005 w prow adzającego plan ogólnych preferencji taryfow ych.

14 TARIC (Integrated Tariff of the European Com munities) w p ro w ad z o n a tym sam ym ro z p o rzą d ze ­ niem co N om enklatura Scalona, tj. rozporządzeniem Rady (EWG) n r 2658/87..., op. cit.

Ulatiuienia w obsłudze celnej stosowane wobec przedsiębiorców w obrocie towarowym z zagranicą 79

cje dotyczące traktow ania d an eg o to w aru w h an d lu z krajami trzecimi, a więc: zawieszenia taryfow e, k on ty n g en ty taryfowe, preferencje taryfowe (włączając kontyngenty i plafony), system ogólnych preferencji taryfowych mających zasto­ sowanie do krajów rozw ijających się, cła antydum pingow e i wyrównawcze, ele­ menty robie, w artości jednostkow e, ceny referencyjne i minimalne, zakazy i ograniczenia przyw ozow e, n ad z ó r przyw ozow y, uzupełniający mechanizm handlowy, zakazy i ograniczenia w yw ozow e, nadzó r w ywozowy, refundacje wywozowe15. TARIC jest z p odstaw ow y m , kom pleksow ym i faktycznie syntezu­ jącym w iedzę d o k u m en tem dla każdego podm iotu europejskiej unii celnej uczestniczącego w h a n d lu m iędzynarodow ym . Znajomość stawek celnych czy innych informacji zaw arty ch w taryfie TARIC a przede wszystkim umiejętność korzystania z tych inform acji są dziś niezbędnym w arunkiem funkcjonowania na arenie m iędzynarodow ej a unijnym przedsiębiorcom d ają możliwość skuteczne­ go konkurow ania nie tylko n a jednolitym rynku, ale także na rynkach krajów trzecich.

R ozporządzenie ustanaw iające system zw olnień celnych szczegółowy okre­ śla katalog przy p ad k ó w , w których ze w zględu na szczególne okoliczności, sto­ suje się zw olnienia z należności celnych przyw ozow ych lub należności celnych w ywozow ych. W praktyce, zw olnienia w yw ozow e są „m artwe", ponieważ w unijnym system ie celnym nie o bow iązują opłaty celne zw iązane z wywozem to­ w arów poza obszar celny U n ii16. Przepisy dotyczące zw olnień są bardzo rozbu­ dow ane - liczą 134 arty k u łó w p o g rupo w an ych w czterech Tytułach: 1) Tytuł I Zakres stosow ania i definicje (art. 1-2); 2) T ytuł II Zw olnienie z należności cel­ nych przyw ozow ych (art. 3- 113); 3) Tytuł III Zwolnienie z należności celnych w yw ozow ych (art. 114 - 121); 4) T ytuł IV Przepisy ogólne i końcowe (art.122 - 134). Najobszerniejsza część rozporządzenia pośw ięcona jest zwolnieniom z na­ leżności celnych przyw ozow ych. Analizując charakter funkcjonującego, w unij­ nym system ie celnym, system u zw olnień m ożna dokonać pewnej systematyki17. Duża g ru p a specjalnego traktow ania koncentruje się n a prow adzących działal­ ność gospodarczą (przedsiębiorstw ach, gospodarstw ach rolnych) lub jest zw ią­ zana z w ykonyw aniem zaw odu.

15 http://w w w .m f.gov.pl/_filesi_/sluzba_celna/podrecznik_celny/6_00_00/6_7.html (dostęp 12.10.2014). 16 We w stępie do ro zp o rząd zen ia n r 1186/2009 zaznaczono, ze sprecyzow anie przypadków , w któ­

rych zw olnienie w yw ozow e m oże zostać przyznane, w ynika z faktu stosow ania wspólnej polityki rolnej: „stosow anie wspólnej polityki rolnej oznacza, ze w pew nych okolicznościach na niektóre tow ary m ogą zostać nałożone należności celne w yw ozow e".

17 P onadto m ożna w yróżnić zw olnienia celne, które przysługują osobom fizycznym (związane ze zm ianą miejsca zam ieszkania, zaw arciem zw iązku m ałżeńskiego, dziedziczeniem, p odróżą itp.); zw olnienia ze w zg lęd u na działalność o charakterze edukacyjnym , naukow ym , kulturow ym , me­ dycznym lub charytatyw nym . W yróżniającą się kategorią jest także uprzyw ilejow ane traktowanie przyznane instytucjom publicznym oraz wynikające z faktu w ykonyw ania działalności o charakte­ rze publicznym (głowy państw a, m onarchow ie).

80 Jow ita Św ierczyńska

Bezcłowe traktow anie w odniesieniu do określonych p rzy p ad k ó w jest św iadom ym elem entem realizacji unijnej polityki celnej w relacjach m iędzynaro­ dowych i służy rozw ojow i tych relacji. U stanow iony system zw olnień celnych ułatwia działalność i gw arantuje norm alne fu n k q o n o w a n ie aktyw ności m iędzy­ narodowej.

Z poziom u krajow ego obrót tow arow y u re g u lo w an y jest w ustaw ie Prawo celne jak rów nież w w ydanych n a jej podstaw ie przepisach w ykonaw czych regu­ lujących strukturę i właściwości organów celnych, zasad y p ostępow ania celnego, w ykonyw anie kontroli celnej, w zory form ularzy stosow anych w postępow aniu celnym. U staw a Praw o celne18 reguluje w zakresie uzupełniającym przepisy praw a w spólnotow ego w zakresie zasad p rzy w o zu to w arów n a obszar celny W spólnoty oraz w yw o zu z tego obszaru; zasad p o stęp o w an ia z tow aram i obję­ tymi W spólną Polityką Rolną oraz sposobu przekazyw ania informacji do celów ew idenqi i statystyki dotyczącej w ew nątrzunijnego obrotu to w aro w eg o 19.

2. U łatw ienia w o b s łu d z e celnej

2.1. Procedury uproszczone

Procedura uproszczona m oże być stosow ana w jednej z następujących form20:

1) niekom pletnego zgłoszenia celnego (tzw. I form a p ro c ed u ry uproszczonej, nie w ym aga wcześniejszego uzyskania pozw olenia o rg a n u celnego na sto­ sowanie);

2) uproszczonego zgłoszenia celnego (tzw. II form a p ro c ed u ry uproszczonej) oraz

3) procedury w miejscu (tzw. III forma p ro ced u ry uproszczonej).

Upowszechnienie stosow ania procedur uproszczonych jest jed nym z klu­ czowym zadań adm inistracji celnej. Dotychczas najw iększe uzn an ie polskich przedsiębiorców zdobyła III forma uproszczeń, określana jako „procedura w miejscu", tj. w pisanie tow arów do rejestru. Procedura um ożliw ia załatw ianie formalności celnych w przedsiębiorstw ie „na m iejscu", bez u d zia łu funkcjonariu­ sza celnego. W ybór tej form y uproszczenia w ynika przed e w szystkim z wygody: przedsiębiorcy w zasadzie nie m ają obow iązku dostarczania tow arów do odd zia­ łu celnego m uszą jedynie pow iadom ić organ celny o ich nadejściu (przy im p o r­ cie) albo wysyłce (przy eksporcie). Tow ar znajduje się w miejscu określonym 18 Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Praw o celne, tekst jednolity ustaw y - Załącznik do O bw ieszczenia

Marszalka Sejmu RP z dnia 5 kwietnia 2013 r., Dz. U. z 25.06.2013, poz. 727. 19 Por. art. 1 ustawy Praw o celne, op. cit.

20 Źródłem informacji na tem at procedur uproszczonych są W ytyczne w spraw ie stosow ania proce­ d u r uproszczonych, o których m ow a w art. 76 ust.l W spólnotow ego K odeksu C elnego, wersja 1.4., M inisterstwo Finansów - D epartam ent Ceł, Izby Celne: w Katowicach, Krakowie, W rocław iu, sty­ czeń 2015 (dostępne na http://bip.warszawa.ic.gov.pl).

Ułatwieniu w obsłudze celnej stosowane wobec przedsiębiorców xv obrocie towarowym z zagranicą 81

w treści pozw olenia n a stosow anie procedury. Czynności celne dokonywane są przez upow ażnionego p racow nika (firma sam a dokonuje zdjęcia zamknięć cel­ nych lub ich nałożenia, sam a d ru kuje i stem pluje dokum enty) - funkcjonariusz celny pojawia się tylko w p rz y p a d k u ew entualnej kontroli.

W ram ach u p raszczania formalności, Służba Celna w prow adziła tzw. poje­ dyncze pozw olenie na stosow anie p rocedury uproszczonej SASP. Rozwiązanie to umożliwia przedsiębiorcy uzyskanie pozw olenia w jednym państw ie Unii na wszystkie operacje p rz y w o zu /w y w o z u tow arów w ram ach europejskiej unii cel­ nej. Dzięki tem u, m ożliw a jest centralizacja płatności należności celnych tytułem wszystkich transakcji w ram ach państw a, które w ydało takie pozwolenie, mimo iż kontrola i zw olnienie to w aró w m a miejsce w innym państw ie członkowskim.

W śród ogólnych korzyści stosow ania procedu r uproszczonych należy w y­ mienić, m.in.: oszczędność czasu (oczekiwanie na dokonanie odpraw y celnej m o­ że wynosić n aw et kilka godzin), zm niejszenie kosztów (m.in. kosztów dostarcze­ nia tow arów do o d d zia łu celnego), szybszy dostęp do towarów, większą wydajność o d p ra w celnych (to firm a decyduje o kolejności odpraw poszczegól­ nych przesyłek); u sp ra w n ien ie p racy - m ożliwość raqonalnego planowania do­ staw i wysyłek, w zrost w iarygodności w śród kontrahentów zagranicznych i pre­ stiż w śród p o d m io tó w krajow ych, m ożliwość rozliczania podatku VAT bezpośrednio w deklaracji podatkow ej. W opinii przedsiębiorców najbardziej atrakcyjne ułatw ienia to: m ożliw ość skracania czasu zw iązanego z przesyłaniem pow iadom ień - g ó rn ą granicę stanow i czas dw ó ch godzin, który może zostać skrócony p rzez org an celny (w w ielu sytuacjach naw et do 15 m inut, w praktyce najczęściej d o 30 m inut); m ożliw ość realizacji procedury uproszczonej poza go­ dzinam i pracy o rg a n u celnego oraz m ożliw ość rozliczania się z podatku VAT w deklaracji podatkow ej21. Za najmniej atrakcyjne ułatw ienie przedsiębiorcy uznali m.in. zw olnienie z przesyłania pow iadom ień przed przybyciem tow a­ rów 22.

Podsum ow ując, należy podkreślić, że korzyści ze stosowania procedury uproszczonej nie m ają charakteru fiskalnego (nie w pływ ają na wysokość należ­ ności celnych), ale p rz ed e w szystkim organizacyjny.

21 W yniki b ad an ia ankietow ego przep ro w ad zo n eg o w śró d przedsiębiorców posiadających status AEO lub pozw olenie n a stosow anie procedury uproszczonej oraz w oddziałach celnych przedsta­ w ione p rzez D e p a rta m e n t Polityki Celnej na konferencji "Ułatwienia dla Biznesu 2013+" w dniu 04.06.2013.

82 Jow ita Ś w ierczyńska

2.2. Program Upoważnionego Przedsiębiorcy (AEO)

Instytucja U pow ażnionego P rzedsiębiorcy została w p ro w ad zo n a do unijne­ go porządku praw nego w 2005 ro k u 23, jed n ak w prak ty ce zaczęła być stosowana od 1 stycznia 2008 roku24. D ow odem u zysk ania sta tu su U pow ażnionego Przed­ siębiorcy jest w ydanie przez organ celny św iad ectw a U pow ażnionego Przedsię­ biorcy, tzw. św iadectw a AEO. P rzepisy w p ro w a d z iły trzy rodzaje świadectw: — świadectwo AEO - uproszczenia celne (status A EO C);

— świadectwo AEO - bezpieczeństw o i ochrona (status AEO S);

— świadectwo AEO - uproszczenia celne/bezpieczeństw o i ochrona (status AEO F).

U poważniony Przedsiębiorca to przedsiębiorca, k tó ry jest u zn a n y przez or­ gany celne za w iarygodnego i solidnego w kontekście d o k onyw any ch operacji celnych i w zw iązku z tym przysługu je m u p ra w o d o u zy sk an ia korzyści w po­ staci szeregu uproszczeń przew id ziany ch p rzep isam i p ra w a celnego oraz/lub ułatwień odnoszących się d o kontroli celnej dotyczącej bezpieczeństw a ochrony, m.in.: mniejsza liczba kontroli kontroli d o k u m en tó w i kontroli fizycznych; priory­ tetowe traktowanie przesyłki w p rz y p a d k u w y ty p o w an ia d o kontroli (kontrola poza kolejnością); w ybór miejsca p rz ep ro w a d ze n ia kontroli (na w niosek podm io­ tu i po uzgodnieniu z organem celnym); m niejsza ilość d an y c h w deklaracjach skróconych oraz u przednie pow iadom ienie o w y ty p o w a n iu przesyłki do kontroli celnej - jeszcze przed przybyciem to w aró w n a u n ijny o b szar celny (nie dotyczy statusu AEOC); łatwiejszy d ostęp d o uproszczeń celnych (nie dotyczy statusu AEOS)25. Poza ułatw ieniam i, jakie w ynikają z p rz ep isó w unijnych, polska Służba Celna w prow adziła d o d atk o w e przyw ileje o charakterze organizacyjno- technicznym, tzw. "dobre praktyki". N ależą d o nich, m.in.: p rio ry teto w a obsługa zgłoszeń celnych oraz wszelkich w nio sk ów (obsługa „w pierw szej kolejności"); specjalne miejsca obsługi dla posiadaczy AEO; o drębne p asy ru c h u n a przejściach granicznych dla posiadaczy AEO; new slettery (w ysyłanie d ro g ą m ailow ą infor­ macji o zm ianie przepisów , w ytycznych itp.); nieżąd an ie składania zabezpiecze­ nia (jeśli nie m a charakteru obligatoryjnego); w iększe ułatw ienia fakultatyw ne w pozwoleniach na stosow anie p ro c ed u ry uproszczonej (np. określenie indyw i­ dualnego czasu zw iązanego z przesyłaniem kom u n ik ató w czy zg o d a n a realiza­ cję procedury uproszczonej poza godzinam i p ra cy u rz ęd u celnego); m ożliwość udziału w tzw. „profilaktyce m erytorycznej" (tj. spotkaniach, podczas których

23 Instytucja U pow ażnionego Przedsiębiorcy została w p ro w ad zo n a, rozp o rząd zen iem (WE) nr 648/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 kw ietnia 2005 r. zm ieniającym rozporządzenie Rady (EWG) n r 2913/92 ustanaw iające W spólnotow y K odeks Celny, Dz. U. L 117 z 04.05.2005.

24 Stosowanie w praktyce stało się m ożliwe po wejściu w życie p rzep isó w w ykonaw czych, tj. rozpo­

rządzenia Komisji (WE) n r 1875/2006 z dnia 18 g rudnia 2006 r. zmieniającego rozporządzenie (EWG) n r 2454/93 ustanaw iające przepisy w celu w ykonania W sp ólnotow ego K odeksu Celnego, Dz. U. L 360 z 19.12.2006.

Ułatwienia w obsłudze celnej stosowane wobec przedsiębiorców w obrocie towarowym z zagraniaj 83

omawiane są problem y m erytoryczne z zakresu obrotu m iędzynarodowego); rozliczanie p o d atku VAT w deklaracji podatkow ej26.

Posiadanie św iadectw a AEO nie jest obow iązkiem tylko praw em przedsię­ biorcy. Program AEO jest p ro g ram em otw artym dla wszystkich przedsiębiorców europejskiej unii celnej, b ez w z g lę d u n a w ielkość przedsiębiorstw a. Posiadanie statusu U pow ażnionego P rzedsiębiorcy AEO stanow i przywilej znalezienia się w gronie podm io tów gospodarczych u znanych za rzetelnych i wypłacalnych partnerów. Ponadto, przedsiębiorca posiadający św iadectw o AEOS lub AEOF jest uznaw any za bezpiecznego i zapew niającego ochronę partnera w łańcuchu dostaw. W praktyce handlow ej p o zyty w nie w pływ a to na jego w izerunek i repu­ tacje. Decyzja o p rzystąpieniu d o P rogram u jest kw estią w yboru samego przed­ siębiorcy. Ale nie znaczy to, że statu s AEO jest p rzyzn aw an y każdem u, kto po ­ stanowi przystąpić do P rogram u.27 W ydanie św iadectw a jest możliwe dopiero po spełnieniu p rzez przedsiębiorcę określonych kryteriów , co weryfikowane jest przez organy celne podczas p o stępow ania audytow ego. Ogólne kryteria p rzy ­ znawania statusu AEO obejmują: przestrzeganie w ym ogów celnych; skuteczny i umożliwiający w łaściw e kontrole celne system zarządzania ewidencjami h an ­ dlowymi i transportow ym i; u d o k u m e n to w a n ą wypłacalność; odpow iednie stan­ dardy bezpieczeństw a i ochrony28 (dotyczy ubiegających się świadectwa AEO w postaci AEOS i AEOF)29.

W ciągu sied m iu lat funkcjonow ania P rogram u, w ydano blisko 13 tysięcy świadectw AEO30. Ich stru k tu ra p rzed staw ia się następująco: 52,3% stanowią świadectwa AEOF; 44% to św iadectw a AEOC a 3,7% św iadectw a AEOS. Nie­

26 Por. Ułatwienia dla upoważnionych przedsiębiorców (AEO), wersja 0.4, M inisterstwo Finansów - Depar­

tam ent Ceł, W arszaw a, 2015, s. 8-14, (dostępne: http://bip.w arszaw a.ic.gov.pl)

27 Por. J. Swierczyńska, K. B udzow ski, Instytucja Upoważnionego Przedsiębiorcy w Unii Europejskiej, w:

Integracja i kryzys na lokalnych i globalnych rynkach we współczesnym świecie. Red. J. Rymarczyk, M.

Domiter, W. Michalczyk. Prace N au k o w e U niw ersy tetu Ekonom icznego w e Wrocławiu, Wrocław 2013, (tom 2) s. 341.

28 Standardy bezpieczeństw a i ochrony o d n o szą się do: bezpieczeństw a b u d y n k ó w (przedsiębiorca m usi zagw arantow ać, że położenie b u d y n k u oraz m ateriały, z których jest zbudow any utrudniają bezpraw ne wejście); odpow iedniej kontroli d o stęp u (kontrola p o w inna uniem ożliwiać dostęp nie­ upraw nionych osób, pojazdów , to w a ró w d o terenów wysyłki, miejsc przeładunkow ych, obszarów składow ania ładunków ); bezpieczeństw a ład u n k ó w (przedsiębiorca pow inien dysponow ać takimi środkam i do obsługi tow arów (w ytw arzanie, składow anie, pakow anie, załadunek), które zagw a­ rantują nienaruszalność ładunków ); bezpieczeństw a p artn eró w handlow ych (identyfikaq'a i odpo­ w iednia w iedza o p artnerach handlow ych; w odniesieniu do now ych p artnerów należy dokonać analizy ryzyka w zakresie bezpieczeństw a zw iązanego z k o n k retn ą transakcją); bezpieczeństwa personelu (przejrzyste p rocedury z atru d n ian ia o raz okresow e kontrole pracow ników zatrudnio­ nych na stanow iskach w rażliw ych p o d w zględem bezpieczeństw a).

29 Por. U pow ażnieni Przedsiębiorcy. W ytyczne, TAXUD/B2/047/2011 - Rev. 5, Komisja Europejska, Dyrekcja Genaralna Ds. Podatów i Unii Celnej, Bruksela 28.05.2014, s. 7.

30 | 2 973 św iadectw - stan na 24.05.2015. W ykaz U pow ażnionych Przedsiębiorców znajduje się na stronie:

http://ec.europa.eu/taxation_custom s/dds2/eos/aeo_consultation.jsp?Lang=en&holderN ame=& aeoC ountry=FI&certificatesTypes=AEOS&Expand=true&offset=l&range=25 (dostęp 24.03.2015)

84 Jow ita Ś w ierczyńska

kwestionowanym liderem są niem ieccy przedsiębiorcy - 5594 świadectw, tj. 43,1% wszystkich w ydanych do m arca 2015 ro k u św iadectw . Kolejne miejsca zajmują Holandia - 1424 św iadectw (tj. 11,% św iadectw w y d a n y ch w UE) oraz Francja z wynikiem 1153 św iadectw (tj. 8,9% dotychczas w y d a n y ch świadectw AEO). Polska zajmuje piąte miejsce, z w ynikiem 728 św iadectw , tj. 5,6% w yd a­ nych świadectw (świadectwo AEOC posiada - 63,8%; statu s AEOF - 32,5% przedsiębiorców).

2.3. Program e-cło

Inicjatywa e-Custom s (elektroniczne cło) dotyczy bezp ap iero w eg o środow i­ ska dla cła. Jej celem jest stw orzenie takich ram legislacyjnych, organizacyjnych i informatycznych na obszarze europejskiej unii celnej, które u m o żliw ią m.iit lep­ szą koordynację procesu h an d lu m iędzynarodow ego o raz zn aczn e ułatw ienia dla przedsiębiorców. Polska Służba Celna inicjatywę elektronicznego cła realizuje przy pomocy „Program u e-Cło"31, którego zakres obejm uje ze sp ó ł przedsięwzięć w 11 obszarach biznesow ych i technicznych. P riorytetem Służby Celnej stało się wykorzystanie system ów inform atycznych, tam gdzie jest to tylko m ożliwe. Efek­ tem są elektroniczne usługi i ułatw ienia dla przedsiębiorców . N ajw ażniejsze efek­ ty Programu e - Cło to w drożenie następujących e-usług:

- System Kontroli Importu (ICS - Import Control System) - w d ro ż o n y w 2010 roku, obsługuje procedury zw iązane z w p ro w ad ze n iem to w aró w n a unijny obszar celny. Korzyści z w drożenia system u to p rz e d e w szystkim lepsze ukierunkowanie i przyspieszenie kontroli celnych. O becnie 100% zgłoszeń celnych w imporcie składanych jest w form ie elektronicznej;

- System Kontroli Eksportu (ECS - Export Control System) - obsługuje elek­ tronicznie zgłoszenia celne w yw ozow e. Korzyści dla przedsiębiorców z w prow adzenia system u to, m.in.: oszczędność czasu i k osztów zw iązanych z dotarciem do u rzędó w celnych (składnie zgłoszeń w form ie elektronicznej - obecnie 100% zgłoszeń składanych jest tej formie); u sp ra w n ien ie o d p ra w cel­ nych; sprawniejsze przekraczanie granicy; p o tw ierd z en ie w y prow adzenia towarów z UE niezwłocznie po faktycznym w y p ro w ad ze n iu tow arów ; m oni­ toring operacji wywozowej;

- Wspólnotowy System Rejestracji i Identyfikacji Podm iotów Gospodar­ czych (EORI - European Operators Registration and Identification) - od 1 lipca 2009 roku obow iązek rejestracji w System ie EORI dotyczy każdego przedsiębiorcy, który chce dokonyw ać obrotu to w arow ego w ram ach w y­ miany Unia - państw a trzecie, zarów no w operacjach p rz y w ozow ych, jak

31 Zadania Program u e-Cło zostały włączono do zad ań „Strategii rozwoju społeczeństwu mfbrmacyjtwgo

w Polsce na lata 2007-2013" i ujęte w wykazie projektów P rogram u O p eracy jn eg o Innow acyjna G o­

spodarka 2007-2013 pod pozycją 89. Budżet projektu wynosi ok. 165 m in EUR. P rz e w id y w an y okres realizacji Program u: listopad 2009 - sierpień 2015.

Ułatwienia w obsłudze celnej stosowane wobec przedsiębiorców w obrocie towarowym z zagraniaj 85

i w yw ozow ych. P rzedsiębiorcy m ają obow iązek posługiw ać się num erem EORI w e w szystkich transakcjach i czynnościach celnych na obszarze całej Unii, przy których w y m ag an y jest identyfikator. N u m er EORI jest uznaw any na całym obszarze europejskiej unii celnej;

- System Przemieszczania oraz Nadzoru Wyrobów Akcyzowych (EMCS PL Excise M ovem ent and Control System) - w ykorzystyw any do przem iesz­ czania w yro bów akcyzow ych w procedurze zaw ieszenia poboru akcyzy. Sys­ tem zastąpił w 100% adm inistracyjny d o k u m en t papierow y (ADT), który był obow iązkow y w każdej przesyłce w yrobów akcyzow ych w procedurze za­ w ieszenia p o b o ru akcyzy. O d 1 stycznia 2012 roku, stosowanie system u jest obow iązkow e dla w szystkich p o d m io tó w do obsługi przem ieszczeń w yro­ bów akcyzow ych w obrocie w ew nątrzunijn ym oraz obrocie krajowym; - Upow ażniony Nadawca w tranzycie na podstawie Karnetu TIR - uprosz­

czenie dotyczące p ro c e d u ry tran zy tu 32, które pozw ala przedsiębiorcom na otw ieranie operacji tran z y tu sam odzielnie i w dow olnym czasie (niezależnie od godzin pracy u rz ę d u celnego). W praktyce oznacza to, m.in.: zminimali­ zow anie form alności celnych oraz oszczędność czasu w w yniku przyspiesze­ nia o d p ra w zw iązanych z otw ieraniem procedury TIR. Przedsiębiorca, który uzyska pozw olenie n a stosow anie p ro ced u ry uproszczonej przy otwieraniu K arnetów TIR, mając specjalny stem pel "U pow ażniony Nadaw ca TIR33" i plom bow nice m oże sam otw ierać Karnety TIR bez przedstaw ienia towaru w oddziale celnym (tzw. sam oobsługa)34;

- Bezpośrednia dostawa - n ad rzęd n y m celem w prow adzenia tej formy uproszczenia było odform alizow anie czynności przy u znaw aniu miejsc w ce­ lu d okonyw ania w nich czynności przew idzianych przepisam i praw a celne­ go35. R ozw iązanie to um ożliw ia przedsiębiorcom , po uzyskaniu wymagane-32 Ułatwienie, k tóre zostało w p ro w ad z o n e w 2006 r., jednak dopiero w 2013 r., w w yniku dalszego

uproszczania istniejącego rozw iązania, zaczęło cieszyć się popularnością przedsiębiorców. Nie­ wielkie zainteresow anie w ynikało z faktu, że pom im o iż przedsiębiorca m ógł samodzielnie (bez udziału funkcjonariusza celnego) d o k o nyw ać załad u n k u tow aru na środek transportu i nakładać zam knięcia celne (plomby), to i tak m usiał każd o razo w o zgłaszać się do urzęd u celnego z Karnetem TIR celem naniesienia odpo w ied n ich adnotacji i stempli.

33 Każdy stem pel "upow ażniony nad aw ca TIR" - posiada unikalny, indyw idualny num er; jest rów ­ n ież zabezpieczony p rz ed sfałszow aniem . W zór stem pla został określony w zarządzeniu n r 31 Mi­ nistra Finansów z dnia 4 lipca 2013 r. zmieniającego zarządzenie w spraw ie w zorów pieczęci, za­ m knięć urzędow ych, stem pli i innych znaków stosow anych przy w ykonyw aniu kontroli.

34 Por. R ozporządzenie M inistra Finansów z dnia 12 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w spraw ie form ularzy stosow anych w spraw ach celnych, Dz. U., poz. 729 z 25.06.2013.

35 Miejsce u zn an e/w y zn aczo n e to miejsce, inne niż u rząd celnym, w którym m ogą być w uzasadnio­ nych p rzy p ad k ach i n a określonych przez organ celny w arunkach dokonyw ane czynności przew i­ dziane przepisam i p raw a celnego. M ożliwość korzystania z instytucji dostaw y bezpośredniej zosta­ ła w p ro w ad z o n a ro zp o rząd zen iem M inistra Finansów z dnia 29 listopada 2013 r. zmieniającego rozporządzenie w spraw ie miejsca w yznaczonego lub uznanego przez organ celny, w którym m o­ g ą być d o konyw ane czynności przew id zian e przepisam i praw a celnego, Dz. U 2013, poz. 1475. Przepisy weszły w życie 24 g rudnia 2013 roku.

86 Jow ita Ś w ierczyńska

go pozwolenia na korzystanie z p ro c ed u ry tran z y tu p rz y zakończeniu tran­ zytu (tzw. upow ażniony odbiorca), na p rz ed staw ien ie to w aru w innym miej­ scu niż urząd celny, celem d opełnienia form alności celnych. W praktyce oznacza to, że towary, objęte u p rz ed n io p ro c e d u rą tra n z y tu są dostarczane do miejsca, które jest w pisane w pozw oleniu (np. b ez p o śred n io d o odbiorcy), a następnie tranzyt zostaje zakończony i to w ar (bez przedstaw ienia w od­ dziale celnym) m oże zostać objęty kolejną p ro ced u rą. Z g o d ę n a korzystanie z tego ułatwienia, przedsiębiorcy m ogą o trzym ać jed n o ra zo w o (tzw. miejsca uznane jednorazow o) lub na okres d w ó ch lat ( tzw. miejsca u zn a n e decyzją organu celnego);

e-Załączniki - usługa w dro żo n a w drugiej połow ie 2014 r., która pozw ala przedsiębiorcy na załączanie w form ie elektronicznej d o k u m en tó w towarzy­ szących zgłoszeniu celnem u (np. św iadectw fitosanitarnych, weterynaryj­ nych). Przedsiębiorca każdorazow o decyduje, czy korzystniej dla niego jest dostarczyć organom celnym do d atk o w e d o k u m en ty w wersji papierow ej czy też skorzystać z ułatw ienia i o dpo w iednio zesk an o w an y d o k u m e n t przesłać drogą elektroniczną;

Centrum Urzędowego Dokonyw ania Odpraw (CUDO) - istotą przyjętego rozwiązania jest rozdzielenie miejsca, w którym to w ar jest przedstaw iany a więc gdzie realizowane są za dania w ym agające bezpośrednieg o kontaktu funkcjonariusza celnego z tow arem (w tym czynności kontrolne), od miejsca elektronicznej obsługi zgłoszenia celnego. W praktyce przedsiębiorca p o zło­ żeniu elektronicznego zgłoszenia celnego, p rz ed staw ia to w ar d o fizycznej kontroli w najdogodniejszym dla niego m iejscu w chodzącym w skład Cen­ trum. Efektem tej instytucji jest redukq'a czasu obsługi adm inistracyjnej a więc przyspieszenie samej o d p ra w y celnej;

Odprawa przed przybyciem - u sługa w p ro w ad zo n a w 2014 roku, ukierun­ kowana na uproszczenie form alności i u sp raw n ien ie obsługi celnej w portach morskich. O rgany celne, w oparciu o wcześniej dostarczone p rzez przedsię­ biorcę w zgłoszeniu celnym dane, d okonują w stępnej weryfikacji (jeszcze przed przyjęciem zgłoszenia), m ając tym sam ym m ożliw ość wcześniejszego przygotow ania się do o d p raw y celnej tow aru. R ozw iązanie to po zytyw nie wpłynęło na przyspieszenie obsługi obrotu tow arow ego w po rtach morskich; Porty 24 - ideą instytucji jest założenie, że czas trw ania w szystkich kontroli towarów im portow anych do Polski dro g ą m orską, od chw ili p rzedstaw ienia towaru do kontroli - do zw olnienia tow aru do p ro c ed u ry celnej, nie pow inien przekraczać jednej doby. Z dniem 1 stycznia 2015 roku, na Służbę C elną zo­ stał nałożony obowiązek koordynacji działań kontrolnych p ro w ad zo n y ch

Ułatwieniu w obsłudze celnej stosowane wobec przedsiębiorców w obrocie towarowym z zagranicą 87

przez w szystkie słu żb y ko ntrolne16 (P aństw ow ą Inspekcję S an itarną Inspek­ cję W eterynaryjną, P ań stw o w ą Inspekcję O chrony Roślin i Nasiennictwa, In­ spekcję Jakości H andlow ej A rtyku łów Rolno-Spożywczych) w taki sposób, aby m ożliw e b y ło ich p rz ep ro w a d ze n ie m aksym alnie w ciągu 24 godzin przez w szystkie inspekcje w sposób jak najmniej uciążliwy dla przedsiębior­ ców. Realizacja zad an ia jest m ożliw a dzięki w ykorzystaniu elektronicznego obiegu danych i inform acji p o m ięd zy w łaściw ym i służbami. Zaletą ułatw ie­ nia jest rzeczyw iste skrócenie czasu o d p ra w y celnej tow aru, a tym samym obniżenie ko sztó w p onoszonych p rz ez przedsiębiorców i popraw a w arun­ ków pro w ad zen ia działalności w obszarze im portu.

Realizacja „P rog ram u e-cło" to szereg korzyści dla przedsiębiorców, wśród których należy w ym ienić: w yelim inow anie dokum entów papierow ych („papier w razie awarii"); podn iesien ie jakości u słu g biznesow ych w w yniku uspraw nie­ nia obsługi przedsiębiorców i skrócenia czasu potrzebnego przedsiębiorcom na załatwienie form alności; stw orzenie w aru n k ó w skutecznej, bezpiecznej i efek­ tywnej w ym iany dan y ch n a linii przedsiębiorca - organ celny (możliwość zała­ twienia form alności z w ykorzystaniem e-usług z dow olnego miejsca w UE); uproszczenie form alności a tym sam ym przyspieszenie przepływ u towarów. 2.4. Kontrola celna

Skala w ym iany m iędzynarodow ej pow oduje, że organy celne nie są w sta­ nie w eryfikow ać k ażdego zgłoszenia celnego. Dlatego Służba Celna podjęła dzia­ łania, których celem jest zm iana podejścia do kontroli celnej. Obowiązujące zasa­ dy prow adzenia kontroli celnej n ak ład ają n a Służbę C elną wykorzystanie analizy ryzyka p rzy pod ejm o w an iu decyzji o kontroli. Ryzyko, definiow ane jak praw do­ podobieństw o w ystąpien ia naru szen ia przepisów praw a, analizowane jest na podstaw ie informacji o ład u n k u , dostarczanych przez przedsiębiorców drogą elektroniczną przed ich w y p ro w ad zen iem (w urzędzie w yw ozu) lub przybyciem (w miejscu pierw szego w pro w adzenia, niezależnie od miejsca przeznaczenia). Ryzyko oceniane jest p rz y pom ocy elektronicznego system u z wykorzystaniem w spólnych kryteriów i no rm ryzyka przez analityków ryzyka celnego37. Ocena charakteru ryzyka, jego p ra w d o p o d o b n eg o w ystąpienia i w pływ u jest podstaw ą do podejm ow ania decyzji, czy należy podjąć działania kontrolne - jeśli tak, to w jakim zakresie i miejscu. W ocenie ryzyka Służba Celna wykorzystuje segmen- taq e podm iotów . W w y n ik u segmentacji, przedsiębiorcy są klasyfikowani do określonej g ru p y ryzyka (niskiego, średniego lub wysokiego) w oparciu o wskaź­

36 R ozszerzenie obow iązków o rg a n ó w celnych o koordynacje działań służb kontrolnych zostało nało­ żone na podstaw ie p rzep isó w U staw y z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatw ieniu w ykonyw ania dzia­ łalności gospodarczej, Dz. U. 2014 poz. 1662.

37 K om unikat Komisji do P arlam en tu Europejskiego, Rady i Europejskiego kom itetu Ekonomiczno- Społecznego dotyczący zarząd zan ia ryzykiem celnym i bezpieczeństw em łańcucha dostaw, COM (2012) 793 finał, Bruksela 08.01.2013, s. 5.

88 Jow ita Ś w ierczyńska

niki odnoszące się, m.in. do aspektu fiskalnego (z ad łużenia w obec bu dżetu pań­ stwa z tytułu należności celno-podatkow ych); asp e k tu u łatw ień (ilość pozwo­ leń/zezwoleń); niepraw idłow ości stw ierdzon ych w kontrolach, aspektu naruszeń przepisów praw a oraz w skaźnika w iedzy o p rzed sięb io rcy (okres współpracy przedsiębiorcy z organam i celnymi). Z procesu segm entacji w yłączone są pod­ mioty upraw nione d o korzystania z u łatw ień w kontroli celnej a więc Upoważ­ nieni Przedsiębiorcy (zakres ułatw ień uzależn io n y od p o siad an eg o rodzaju świa­ dectwa AEO) oraz przedsiębiorcy posiadający p o zw o len ie n a stosowanie procedury uproszczonej. Efektem segm entacji jest k o n centrow an ie kontroli celnej na zjawiskach i podm iotach zw iększonego ryzyka, p rz y jednoczesnym przyspie­ szaniu przepływ u legalnego handlu.

Z akończenie

Różnorodność przedsiębiorców (małe, średnie, d u ż e przedsiębiorstw a; no­ we i te z doświadczeniami; różna liczba o d p ra w celnych i w ysokość płaconych należności celno-podatkowych itp.) w y m aga o d o rg an ó w celnych różnego podej­ ścia ale jednakowego traktow ania. Służba Celna liczy się z opiniam i i uwagam i przedsiębiorców, kładzie d u ży nacisk na partn ersk ie relacje z podm io tam i go­ spodarczymi. Proinnowacyjne działania stosow ane p rz e z o rg an y celne ułatwiają prowadzenie działalności w obrocie tow arow ym z za g ran icą p o p rz ez zmniejsze­ nie barier i obciążeń adm inistracyjnych. Dla przed siębiorców rozw iązania te przekładają się na w ym ierne korzyści w postaci obniżenia kosztów działalności i oszczędność czasu. W opublikow anym w p a ź d ziern ik u 2014 r. raporcie Komisji Europejskiej "The electronic customs implementation in the European U nion" w kate­ goriach: wpływ usług elektronicznych na uproszczenie p ro c e d u r celnych oraz obniżenie kosztów funkq'onow ania przedsiębiorstw , polska Służba Celna znala­ zła się na pierw szym m iejscu38. N atom iast w ra n k in g u B anku Św iatow ego Doing Business na 2015 roku doceniono m.in. skrócenie o d p ra w y to w aró w w portach morskich do jednego dnia. Polska zajęła 32. miejsce w zestaw ien iu 189 państw ocenianych pod kątem łatw ości p row adzenia p ry w a tn y ch firm 39. P raktyczne sto­ sowanie praw przew idzianych przez przepisy w b ard zo d u ż y m stop niu uzależ­ nione jest od sam ych przedsiębiorców . Jeśli p rzedsiębiorcy b ę d ą mieli św iado­ mość istniejących upraw nień, b ę d ą z nich korzystali a od o rg an ó w celnych będą wymagali ich respektowania, to z pew nością jakość relacji „Służba Celna - Biz­ nes" popraw i się jeszcze bardziej, a praktyczne p ro w a d ze n ie działalności gospo­ darczej w obrocie tow arow ym z zagranicą będzie jeszcze łatwiejsze.

38 Por. Report 'T he electronic custom s im plem entation in the E uropean Union", Flash E urobarom eter 399, European Commission, D irectorate-General for T axation a n d C ustom s U nion, O ctober 2014 (dostęp http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_399_en.pdf26.03.2015).

39 Doing business 2015. Going Beyond Efficiency, 12 th Edition, The W orld Bank, 2014. (dostęp w w w .doingbusiness.org 26.03.2015).

Ulatioienia w obsłudze celnej stosowane wobec przedsiębiorców w obrocie towarowym z zagranicą 89

Literatura

1. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekono­ miczno-Społecznego dotyczący zarządzania ryzykiem celnym i bezpieczeństwem łańcucha dostaw, CO M (2012) 793 finał, B ruksela 08.01.2013

2. R eport "The electronic customs implementation in the European Union", Flash Euroba- rom eter 399, E uropean C om m ission, O ctober 2014 (dostępny h ttp://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_399_en.pdf)

3. R eport "Doing business 2015. Going Beyond Ejficiency", 12 th Edition, The W orld Bank, 2014 (d o stęp n y na h ttp ://d o in g b u sin ess.o rg )

4. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913192 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny, Dz. U. L 302 z 19.10.1992

5. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2658187 z 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury tary­ fowej i statystycznej oraz Wspólnej Taryfy Celnej, Dz. U. L nr 256 z 07.09.1987

6. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. ustanawiające wspól­

notowy system zwolnień celnych, (wersja ujednolicona) Dz. U. L 324 z 10.12.2009

7. Rozporządzenie (WE) nr 648/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 kwietnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny, Dz. U. L 117 z 04.05.2005

8. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1875/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. zmieniające rozpo­ rządzenie (EWG) nr 2454/93 ustanawiające przepisy w celu wykonania Wspólnotowego Ko­ deksu Celnego, D z. U. L 360 z 19.12.2006

9. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie form ularzy stosowanych w sprawach celnych, Dz. U., poz. 729 z 25.06.2013

10. Strategia działania Służby Celnej na lata 2014-2020, Z ałącznik do zrządzenia nr 50 Mi­ n istra F in an só w z dnia 13 g ru d n ia 2014 r . , M inisterstw o Finansów, W arszaw a 2013 11. S w ierczyńska J, B udzow ski K., Instytucja Upoważnionego Przedsiębiorcy w Unii Euro­

pejskiej, [w:] Integracja i kryzys na lokalnych i globalnych rynkach we współczesnym świe- cie. Red. J. R ym arczyk, M. D om iter, W. M ichalczyk. Prace N aukow e U niw ersytetu

E konom icznego w e W rocław iu, W rocław 2013

12. T raktat z Lizbony zm ieniający Traktat o U nii Europejskiej i Traktat ustanawiający W spólnotę E uropejską p o dpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., Dz. U. C 306 z 17.12.2007, wersja skonsolidow ana T raktatu - Dz. U. C 83/47 z 30.03.2010

13. Ułatwienia dla upoważnionych przedsiębiorców (AEO), wersja 0.4, M inisterstw o Finan­ sów , W arszaw a, 2015 (dostępne: http://bip.w arszaw a.ic.gov.pl)

14. U sta w a z d n ia 19 m arca 2004 r. P raw o celne, tekst jednolity ustaw y - Załącznik do O bw ieszczenia M arszałka Sejm u RP z d n ia 5 kw ietnia 2013 r., Dz. U. z 25.06.2013, poz. 727.

15. Ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej, Dz. U. 2014 poz. 1662

16. W ytyczne w sprawie stosowania procedur uproszczonych, o których mowa w art. 76 ust.l

Wspólnotowego Kodeksu Celnego, w ersja 1.4., M inisterstw o Finansów - D epartam ent

Ceł, Izby Celne: w K atow icach, K rakow ie, W rocław iu, styczeń 2015, (dostępne na h ttp ://b ip .w arsz aw a.ic.g o v .p l)

90 Jow ita Ś w ierczyńska

CUSTOMS PROCESS FACILITATION ACTIVITIES APPLIED BY THE CUSTOMS TOWARDS ENTREPRENEURS W ITHIN THE FOREIGN

TRADE

Summary

C ontacts b etw een e n tre p re n e u rs e n g a g e d in in tern atio n al trad e and custom s ad m in istra tio n a re a p a rt of the d a y -to -d a y reality. W ithin these relations, the custom s au th o ritie s p la y th e ir trad itio n a l role of col­ lecting tariffs and taxes b u t also co n stan tly an d co n sisten tly s u p p o r t eco­ nomic activity. E n trep ren eu rs expect solutions w h ich w ill resu lt in facili­ tating legal operations an d a n efficient flow of tra d e good. N o w a d ay s, the entrepreneur is tre a te d not only as an eq u al p a r tn e r b u t h a s becom e the m ost im portant stakeholder. The aim of th e p a p e r is to p re se n t fu n d a m e n ­ tal legal regulations w ith in the foreign tra d e a n d to id en tify a n d ch aracter­ ize the m ost significant solutions em p lo y ed by The C u sto m s Service, the effect of w hich is to reduce ad m in istra tiv e b arriers a n d facilitate the w hole custom s process for en tre p re n eu rs.