Kraje rozwijające się, ich charakterystyka i udział w handlu światowym

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O O Z I E N S I S _______________ FO LIA OECONOMICA 47 , 19 U 5 ______________

D a n in a D z ik o w sk a - Z a w lre k a *

K R A JE RO ZW IJAJĄC E S I Ę , ICH CHARAKTERYSTYKA I UDZIAŁ W HANDLU ŚWIATOWYM

N in ie j s z e o p ra co w a n ie d o ty c z y problemów z w ią z a n y c h z i s t n i e ­ niem w goap od arca ś w ia to w e j k r a jó w n o az«cych w sp ó ln e nazw« “ k r a ­ jó w r o z w ija ją c y c h a i« "< " s ł a b i e j r o z w in ię t y c h * b « d i " T r z e c i ś w i a t “ . P ro b le m a ty k a ty c h k r a jó w J a a t przedm iotem i n t « r e s u j« c y c h o p raco w ań , k t ó r e od w ie lu l a t a« p rzygotow yw ana p rz e z ekonom is­ tów zarówno z k ra jó w a o c j a l i a t y c z n y c h , j a k

1

k a p i t a l i s t y c z n y c h . C oraz c z ę ś c i e j a u to ra m i podobnych p ra o o t a j e a l e e k o n o m iś c i z k r a jó w r o z w ija ją c y c h a le * co w y r a t n ie ś w ia d c z y o ra n d z e p o ru sz a ­ nego p ro b le m u .

Sp ró b ujm y z a a ta n o w ić e i e , sk «d p o c h o d z i nazwa " T r z e c i ś w i a t " . Gdyby z g o d z ić i l f z p o n itsz ym c y ta te m , to " T r z e c i ś w ia t j a a t h i s ­

torycznym fenomenem, n ie z b ę d n e c z ę ś c i« w p r o c e a lo tw o r z e n ia nowe­ go porz«dku ś w i a t a " 1 .

Wyohodz«c z tego a t w ie r d z e n la moina 1 n a l o t y tra k to w a ć l a t - n le n le t a j grup y k ra jó w Ja k o z ja w is k o z u p e łn ie n a t u r a ln e . O czy» w i ś c i e motamy z n a le ź ć ta k ż e ekonom iczna u z a s a d n ie n ie ic h p ow sta­ n i a . Uważa a l e bowiem , t e b y ł y one p rz e z w i e l e l a t doataw cam l eu- rowców d la a z y b c ia j r o z w i ja j « c y c h e i « k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h , a je d n o c z e ś n ie chłonnym ryn kiem z b y tu d la tow arów w ytw arzan ych w

t y c h t a r o z w in l« t y c h k r a j a c h .

* D r , a d iu n k t w K a te d rz e H andlu Z a g ra n lo z n e g o U L .

1

H . C l e v e l a n d , The T h ir d T r y a t W o rld O r d e r , [ w i ł US P o l i c y f o r In d e p e n d e n t W o rld , W o rld A f f a i r s C o u n c il o r

A u to rz y fr a n c u s c y (m ię d z y in n y m i A l f r e d S a n v y ) u w a ż a li, za o- k r e ś l e n l e “ T r z e c i Ś w ia t * b y ło jed n o z n a cz n e z " t r z e c i « stanem ^ we­ dług n ic h w szyscy c i , k t ó r z y n ie n a l o Z e l i do etan ów n o b ilit o w a ­ n yc h , a u to m a ty c z n ie p r z y n a l e ż e l i do s ta n u ' t r z e c i e g o * , S ta n " t r z e c i * b y ł w z n a c z n ie g o r s z e j s y t u a c j i n iZ p o z o s t a łe , gdy* pozbawiono go w ie lu p r z y w ile jó w . Oo s ta n u teg o z a lic z a n o n if d z y in n ym i kupców, s łu z ę c y c h , r z e m ie ś ln ik ó w , ch łop ów i ro b o tn ik ó w różnego r o d z a ju . Gdyby w tym k o n t e k ś c ie uZywać o k r e ś le n ia " T r z e c i Ś w ia t " o z n a c z a ło b y t o . Ze c h o d z i t u t a j o grupę k r a jó w * g o r s z y c h " od p o z o s t a ły c h , o ta k p r z e c i e ! n ie J e s t .

KoZna tak Z e s p o tk a ć s i ę z " t e o r i e trz e c h ś w ia tó w “ ’ r e p r e z e n to ­ wany p rz e z C h iń cz yk ó w ; zg o d n ie z n i« s u p e r m ocarstw a n a le Z ę do p ie rw sz eg o ś w ia t a , p o z o s ta łe przem ysłow a do d ru g ie g o i t d .

C zęść ty c h w ą t p liw o ś c i r o z p r o s z y ła OMZ, w edług k t ó r e j w /typ o­ wano k i l k a w skaźników p o z w a la ją c y c h na z a k la s y f ik o w a n i« k ra jó w do grupy r o z w ija ją c y c h s i ę . O to o n e i

1

) n i s k i dochód narodowy na głow ę m ie sz k a ń c a ,

2

) n i s k i poziom s i ł y ro b o c z e j z a t r u d n io n e j w podstawowy« s a k » t o r z s ,

3 ) w z r a a t a ję c y u d z i a ł s e k to ró w p e r y f e r y jn y c h ,

4 ) n i a k i u d z ia ł a r t y k u łó w przem ysłow ych w e k s p o r c ie .

t ę t n i e n i e p rz e z w ie le l a t k ra jó w z t e j g ru p y w s k a z a ło na n ie -adekw atność ty c h w skaźn ikó w . J a k c h o c ia ż b y w ie lk o ś ć dochodu na­ rodowego na głow ę m ie s z k a ń c a ; tak n p . K u w ejt ( z a l i c z a n y do t e j grupy k ra jó w ) p o s ia d a Je d e n z n e Jw y Z a z y c h , w s k a l i c a łe g o ś w ia t a , dochodów (w p r z e l i c z e n i u na głow ę m ie s z k a ń c a ).

W s p ó łc z e ś n ie i s t n i e j e w “ T rz ecim Ś w i e c i e " w i e l e k r a jó w z ró ż ­ nicow an ych zarówno pod względem poziomu dochodu narodow ego, tempa w z rc s tu g o sp o d a rcz e g o . p o s ia d a n ia zasobów n a t u r a ln y c h , w i e l k o ś c i p r o d u k c j i, s t r u k t u r y p r o d u k c j i, J a k i h a n d lu . O la te g o te Z c o ra z c z ę ś c i e j spotykam y s i ę z p od ziałem ty c h k ra jó w na g ru p y g e o g r a f i­ c z n e , t z n . k r a j e A m e ryk i Ł a c i ń s k i e j , A f r y k i , A z j i P ł d . i D a le k i e ­ go Wschodu. Spotykam y s i ę ta k z a z p od ziałam ty c h k r a jó w na eks- p c r t u ję c e lu b im p o r tu ję c e ropę n a f to w « . Od k i l k u l a t (p o d k o n ie c l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h ) p o ja w iło s i ę tak Z a p o j ę c ie " k r a jó w nowo u p rz e m y s ła w ia ją c y c h s i ę “ . C h o d z i t u t a j o t e k r a j e (s p o ś r ó d wy­ ż e j w y m ie n io n y c h ), k tó r e " z b l i Z y ł y s i ę pod względem poziomu p ro ­ d u k c j i i sp o łe c z n e g o c h a r a k t e r u j e j o r g a n i z a c j i do poziomu

b a r d z ie j r o z w in ię t y c h k ra jó w / t r a d y c y jn e j s f o r y g o s p o d a rk i ka­ p i t a l i s t y c z n e j " 2 .

K r a j o te p o s ia d a j« w sp óln e c e c h y , do k tó r y c h nożna z a l i c z y ć dynam iczny w z ro s t g o sp o d arczy» w z ro s t p r o d u k c ji p rz e m y s ło w e j, o- b ro tó w z a g ra n ic z n y c h

1

z w ię k s z e n ie u d z ia łu ty c h k ra jó w w h an d lu

ś w ia to w y» . %\

C h a r a k te r y s t y c z n e d la ty c h k ra jó w dane z a w ie r a t a b . 1.

• J T a b o 1 a l

Podstawowe dane d o ty c z ą c e k r a jó w nowo u p rz em ysło w io n ych

K r a je L ic z b a lu d n o ś c i (w m in ) 1981 P o w ie rz c h ­ n ia o (w t y s . m ; P r z e c i ę t ­ ny wskaź­ n ik p r z y ­ r o s tu GPO (w % ) 1970-1979 GNP p e r - c a p lt a w 1979 (w d o i . ) _{ny p r z y r}p r z e c i ę t ­

₀₈

_t (w k ) 1970-1979 B r a z y l i a 123,0 8512,0 8 .7 1780 5 ,7 Honkong 5 ,1

1.0

9 ,4 3760 6 ,7 K orea P łd . 38,1 9 8 .5

6,2

1480 8 ,4 Meksyk 71 ,9 1973,0 5 ,1 1640

1,8

S in g a p u r 2 ,4

1.0

8 ,4 3830 6 ,7 Tajw an

16

, oa 3 6 .0 7 .7 1170b -a ) 1979, b ) 1977 • Ź r ó d ł o i S z . B a l b i n , C h a r a k te r y s t y k a k ra jó w nowp u p rz em ysło w io n ych "S p ra w y M ięd z yn aro d o w e“ 1982, n r 8-9. s . 97 .

Oak w yn ik a z p rz e d s ta w io n y c h danych a n a liz o w a n a grupa s k ła d a s i ę z k r a jó w zró ż n ic o w a n y c h j e ś l i c h o d z i o l i c z b ę lu d n o ś c i c z y te z zajmowanę p o w ie r z c h n ię , p o s ia d a j ? one je d n a k w y so k i w sk a ź n ik p r z y r o s t u p ro d u k tu w ew nętrznego b r u t t o (od 5 .1 do 9 , 4 % ) . W k ro ­ j a c h ty c h dochód na głow ę m iesz k ań ca w y n o s ił od 1170 d o i. w 1977 r. do 3830 d o i . w 1979 r . Sę to je d n a k dane i l u s t r u j ą c e je d y n ie

^ M. P o r c z y ń s k i , U m ięd z yn a ro d o w ien ie k a p i t a ł u i p r o d u k c j i, "Sp ra w y M ięd z yn aro d o w e" 1979, n r 5, s . 72-73.

3

S z . B a l b i n . C h a r a k t e r y s t y k a k ra jó w nowo u p rz em ysło ­ w io n y c h , "Sp raw y M ięd z yn a ro d o w e ” 1982, n r 8^9,

8

. 95-112.

c z ę ś ć , i to znikom ą, »p ośród k ra jó w r o z w lja ję o y c h « i ę . Aby a l « ć p e ł n l e j S

2

y o b ra z p rz e d s ta w io n a z o s ta ń « dane lic z b o w e d o ty c z « « « ś re d n ie g o rocznego tempo w z ro stu dochodu narodowego w dwóch g ru ­ pach k r a jó w , t z n . wysoko r o z w in ię t y c h i w c a ł « j g r u p ie r o z w ljc j ę - cych s i ę .

T a b • 1 a 2 Ś r e d n ie roczne tempo w z ro s tu (w % ) dochodu narodowego (c « n y s t a ł « )

K r a je _{1961-1965 1966-1970 1971-1975}

• 1976-1980 .

R o z w ija ję c e e i ę 5 .6

_6,2

_6.2

_{5 ,5}

R o z w in ię te gos­

p odarczo 5 ,4 4 ,8 3 .4 3 ,8

szawa r i9 8 2 . ł * i 2RoCiEnlk •t ł t y « t Y k l a ię d z y n a ro d o w e j 1981, w ar­

to c a ł s j g r u p l« k ra jó w r o z w lja ję c y c h «

1

« ś r e d n ie ro c z n « tempo dochodu narodowego w y n o s iło w la t a c h 1971-1975 od

5,6

do

6

.

2

% , zsts w k r a ja c h r o z w in ię t y c h od p o w ied nio 5 ,4 , 3 ,4

1

3 ,8 % . Można ła tw o za u w a żyć, żs w c a ł e j om aw ianej g r u p l« k r a jó w tenpo to b y ło z n a c z n ie wyżaze n iz w r o z w in ię t y c h k r a ja c h k a p i t a l i s t y c z n y c h . Z * ś p r z e c ię t n y p r z y r o s t w k r a ja c h nowo u p rz em ysło w io n ych w a h a ł s i ę w g r a n ic a c h od

1,8

(w M eksyku ) do

8

,

4

% (w K o r e i P ł d . ) .

Gdyby za m ie r n ik p o d z ia łu i p r z y p is a n ia k r a ju do o d p o w ie d n ie j grupy tra k to w a ć w ie lk o ś ć dochodu narodowego na głow ę m ieszkańca to o k a z a ło b y s i ę , że w g r u p ie k ra jó w r o z w ija ją c y c h «

1

« nemy k r a ­ j e bardzo b o g a te ( z a lic z y m y do n ic h K u w e jt, A r a b ię S a u d y js k ę , Z J , E m ir a t y A r a b s k ie , K a t a r , L i b i ę ) . Oo k r a jó w o ś r e d n ic h dochodach n a le ż ę Gabon. W e n ez u e la, I r a n , K a t a r , A l g e r i a i Ekw ad o r, z a ś do k ra jó w o n a jn iż s z y * d o ch o d z ie N ig e r ia i In d o n e z ja .

W d a ls z y c h ro z w a ż a n ia ch zatrzym am y s i ę na p o d z ia ł« k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę n* « k « p o r t u ję c e b ę d i Im p o r tu ją c * ro p ę n a fto w ę , U d z i * ł t r a d y c y jn y c h e k s p o rte ró w (s p o ś r ó d k r a jó w r o z w ija ją c y c h s i ę ) w ś w ia to w e j p r o d u k c ji ro p y n a fto w e j m a le j* z

53

% w roku 1973 do 47% w roku 1979, 43% w roku 1980 i 41% w p ie r w a z . j p o ło w i« 1981 r . P rz y czym n a d a l n o t u je s i ę w z ro s t dochodów z s k s p o r tg ty c h k r a jó w , co w ynik a ze w z ro s tu p r z e c ię t n e j ce n y rop y n a fto w e j na p r z e s t r z e n i l a t (w roku 1979 w z ro st w y n o s ił 45%, w 1980 - 74%).

N a jw ię k s z y w z ro s t dochodów zanotowano w k r a ja c h ó w y so k ic h docho­ d a c h . g łó w n i« w A r a b i i S a u d y js k i e j ; d a to to temu k r a jo w i u d z ia ł 60% w g lo b a ln y c h dochodach c a ł a j grup y k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę . W k r a ja c h o ś r e d n ic h dochodach w pływ y z e k s p o rtu w z r o s ły o

12

% , co na p r z e s t r z e n i o s t a t n i c h l a t o z n a c z a ło spadek u d z ia łu .tych k r a jó w w dochodach w s z y s tk ic h k r a jó w r o z w ija j ą c y c h s i ę . Tłum aczo­ no to p rz sd e w sz ystk im s p a d k le a o 1/3 u d z ia łu Zranu w e k s p o r c ie tyo h k r s jó w . N s jp s Ł n ie j h s n d s l z s g r a n lc z n y t y c h k r a jó w l l u s t r u j s t s b . 3 . T. a b e

1

a 3 H a n d e l z a g r a n ic z n y k r s jó w r o z w ljs i« c y o h s l f t r a d y c y jn y c h e k s p o rte ró w ro p y n a fto w e j (w % i mld d o i . ) L a t s Ł ą c z n ie K r a l * o d o ch o d z i e wysokim

8

*re d n lm b n is k im

0

• • ■ ■

E k s p o r t . Roczne tempo zm ian

1973-1975 67 74

66

48

1975-1978 9

11

5 14

1979 46 56 31 51

1980 40 58

12

45

Im p o rt - roczn e tempo zm ian

1973-1975 60 50 67 52 1975-1978 23 40 13

22

1979

6

28 -5 -7 1980 32 28 25 47 B i l a n s h an d low y ( f o b / c l f ) w * l d d o i . 1973 19

11

6

2

'1974-1977 69 44

22

6

1978 47 33

11

3 1979 107 62 28 15 1980 161

112

27

22

a ) K u w a jt, Z J . E m ir a t y A r a b s k ie * K a t a r , L i b i a , A r a b ia S a u d y j­ s k a . b ) Gabon. W e n e z u e la , I r a n , I r a k , A l g e r i a i E k w a d o r, o ) N ig e r ia i In d o n e z ja . Ź r ó d ł o « I n t e r n a t i o n a l T ra d e 1980/81, GATT, G eneva 1981,

8

. 136.

Ć Z _________ _______________ Jar,Ina Dzikowska-Zawlrąka ___________

J a k w yn ik a г danych z a w a rty c h w t a b . 3 w ie lk o ś ć Im p o rtu t e j g rup y k ra jó w z w ię k s z y ła s i ę o

6

£ w roku 1980 (w p orów n aniu z r o ­ k i ™ 1 9 7 9 ). p rz y c z y « s z y b c ie j r ó s ł im p o rt w k r a ja c h o n is k ic h d ochod ach. N a jw ię k s z y w z ro st zanotowano w im p o r c ie podstawowych towarów ko nsum pcyjnych, g łó w n i, ż y w n o ś c i ( o 4 6 » ), co s ta n o w i

17

% c a łe g o im p o rtu t e j grup y k r a jó w . S z y b c ie j w z r a s t a ł im p o rt ty c h towarów w k r a ja c h o n a jn iż s z y c h dochodach, co można tłu m a c z y ć n isk im poziomem p r o d u k c ji r o l n e j w ty c h k r a j a c h . Im p o rt a r t y k u łó w przem ysłow ych z m a la ł w sto su n k u do roku 1979 o

3

% . je d n o c z e ś n ie w z ró s ł i» p o r t maszyn przem ysłow ych ( s ta n o w ią c y połow ę c a łe g o im­ p o rtu towarów p rz e m y s ło w y c h ).

Wpływy z e k s p o rtu t e j g ru p y k ra jó w o s ią g n ę ły w roku 1980 po­ ziom rekordow y 1 w y n io s ły 115 mld d oi..- d la p orów n ania w pływ y te W roku 1978 w y n o s iły 5 mld d o i . Oznacza to t a k i e p r z y r o s t o 49 mld d o i . (w sto su n k u do roku 1979) w a r t o ś c i eksp o rto w an ych t o ­ warów. N a le ż y p rz y t y * p o d k r e ś l i ć , żo na te n zn aczn y p r z y r o s t wpływów z e k s p o rtu w p ły n ę ł w zro st wpływów z e k e p o rtu w k r a ja c h o n ajw yższych d ochod ach; «у roku 1974 u d z ia ł ty c h k r a jó w s t a n o w ił 60k, g lo b a ln y c h wpływów z e k e p o rtu c a ł e j g ru p y k r a jó w , w 1979 - 70^. w 1930 - 80Й. W y ja ś n ia n o , i ż je d n ę z p rz y c z y n teg o e ta n u r z e c z y b y ł spadek e k s p o rtu z Ir e n u i „ z r o s t wpływów z e k s p o rtu w A r s b i i S a u d y j s k i e j .

Oo t r a d y c y jn y c h e k s p o rte ró w rop y n a fto w e j r e k r u t u ją c y c h s i ę z k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę w o s t a t n ic h la t a c h d o ł ę c z y ły nowe, mię-

* y in n ym i E g i p t , M eksyk, S y r i a , A n t y le H o le n d e r a k ie . Oman, T r y ­ n id a d i Tobago (c z ę ś ć z n ic h e k s p o r tu je rop ę n a fto w * . za ś pozos- ta e e k s p o r tu ję p ro d u k ty pochodzące z p ro c e su r a f i n a c j i rop y ' n a f t o w e j ) . D z ię k i w z ro s to w i cen na ryn ku produktów e k s p o rto w a ­ nych p rze z te k r a je z a n o to w a ły one w z ro st w a r t o ś c i e k s p o r­ tu ,

45

дП. Je d n o c z e ś n ie w k r a ja c h ty c ń w z r ó s ł w roku 1980 im p ort o 45* ( t z n . w z ró s ł d w u k ro tn ie w sto su n k u do roku 1 9 7 3 ). co w ię ż ę s i ę p rzed e w szystk im z w i e l k o ś c i , eem.go i « por t u ( t z n . je g o w zro­ s te m ). « r e z u l t a c i e k r a j e t s n a d a l p o s i a d a j , ujemne s a ld o b i l a n ­ su handlowego na p oziom ie 7 mld d o i. w roku 1979 i

10

« i d d o i . w

roku 1930.

N ie c o od m ienn ie k s z t a łt o w a ły s i ę podstawowe w s k a ź n ik i d la d r u g ie j p od g rup y, t z n . k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę . i. p o r t u j ę o y c h rop ę n a fto w ę . Roczne tenpo w z ro s tu gospodarczego b y ło n l . c o o b n i­ żone i w la t a c h 1963-1973 w y n o s iło ś r e d n io 5 .5 2 . o w l a t a c h

1973-ł 9 79 o b n iż y ło e l f do poziomu 5%. 01« porów n ania przypomnimy, że w sk a ź n ik ta n w r o z w in ię t y c h k r a ja c h k a p i t a l i s t y c z n y c h w y n o s ił od p o w ied nio 5 i 2 .5 % . O c z y w iś c ie b y ły zn aczn a r ó ż n ic a w p o z io ­ mach w z ro stu e k s p o r tu

1

im p o rtu w p o s z c z e g ó ln y c h k r a ja c h (z t e j g r u p y ), a l e p r z e c ię t n a ro cz n a tenpo w z ro s tu ia p o r t u

1

e k s p o rtu w y n o s iło 6-7%, co o z n a c z a , że u tr z y m a ły a l e ona na pozlom lo z p o p rz e d n ie j d e k a d y .

N a le ż y je d n a k p o d k r e ś l i ć , i ż s y t u a c ja g o sp o d arcza r o z w in ię ­ ty c h k ra jó w k a p l t a l l e t y c z n y c h k e z t a ł t u j a e l « b ard zo n ie k o r z y s t ­ n ie (c h o c ia ż b y ze w zględu na f a k t , l ż V n a le j e ta n p r o d u k c ja ) , co noże w yw ołać o k re ś lo n e r e p e r k u s je w gosp od arkach om awianych k r a ­ jó w . Trudno w t a j c h w i l i u d z i e l i ć n p . o d p o w ie d z i na p y t a n ie , cz y k r a j e te będę w s t a n i e fin e n e o w a ć d a ls z y w z ro s t im p o rtu , co w ie ż a s i e ta k ż e z p o tr z e b ? u z y s k a n ia k o le jn y c h p ożyczek ż z a g r a n ic y ; sę one n iez b ęd n e d la s fin a n s o w a n ia ko n ie cz n e g o Im p o rtu a t a k ­ że d la o b s łu g i Ju ż z a c ią g n ię t y c h k re d y tó w . W z r a s t a ję c y s to p ie ń z a d łu ż e n ia ty c h k ra jó w p ow od uje, ze nowe p o ż y c z k i s t a j ę s i ę d la n ic h c o ra z t r u d n ie j o s lę g e ln e , ponadto w z ro s t t e n d e n c j i p r o t e k ­ c jo n is t y c z n y c h w r o z w in ię t y c h k r a ja c h k a p i t a l i s t y c z n y c h uniemo­ ż l i w i a z w ię k s z e n ie wpływów z e k s p o r tu . Uważa s i ę t a k ż e , że ko­ le j n a r e c e s ja m ogłaby p o g o rs z yć i ta k tru d n e w a ru n k i na ryn k a ch t r e d y c y jn y c h d la e k s p o rtu ty c h k r a jó w . Tym w i ę c e j , że na p r z e ­ s t r z e n i l a t 1973-1979 n o c u je s i ę w z ro s t w i e l k o ś c i im p o rtu o 6 ,5 % . C h a ra k te ry s ty c z n y m J e s t , że n a d a l głów nym i dostaw cam i p o z o s ta ję k r a j e r o z w i n ię t e , c h o c ia ż ic h u d z i a ł w g lo b aln ym im­ p o r c ie u l e g ł z m n ie js z e n iu ( j a k n p . w im p o rc ie tow arów t e c h n ic z ­ n y c h ), a l e w y n o si d a l e j 80% c a łe g o im p o rtu . T a b e le 4 1 5 eę 1- l u s t r a c j ę z ja w ie k z ach o d z ęcych w e k s p o r c ie i im p o r c ie t e j grup y k r a jó w .

W analizow anym o k r e s ie e k e p o rt z ty c h k r a jó w w z r a s t a ł p rz e ­ c i ę t n i e o 656 w e k a l i ro c z n e j , Je g o o d b io rc a m i p o z o s t a ję p rzed e w szystk im n a d a l r o z w in ię t e kr*»je k a p i t a l i s t y c z n e , c h o c ia ż ic h u- d z i a ł z m a la ł z 7C% w roku 1973 do 62% w roku 1980. W tym samym c z a s ie w z r o s ły wzajemne o b r o ty w g r u p ie k ra jó w r o z w ija j ę c y c h s i ę . Ic h u d z i a ł w g lo b aln ym e k s p o r c ie w z r ó s ł z 18 do 25%, zaś podwo­ j e n i u u l e g ł u d z i a ł w tym e k e p o r c ie san ych k r a jó w r o z w ija ję c y c h * i ę im p o r tu ję c y c h ropę n a fto w ę (d o

8

% ) .

W roku 1973 e k s p o r t a r t y k u łó w p rzem ysłow ych w ty c h k r a ja c h s t a n o w ił J e d y n ie 60% podstawowego e k s p o r tu a r t y k u łó w p rzam yało

-►

1

T a b a

1

a

4

E k .p o r t k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i , im p o r tu ją c y c h rop,, n afto w e w edług grup p rod uk tó w , 1973-1980 (w & )•

P ro d u k ty Roczne tempo zmian

w w a r t o ś c i e k s p o rtu U d z ia ł w w a r t o ś c i św iato w eg o e k s p o rtu 1973 1980 W s z y s tk ie p rz e m y s ło ­ we

₂₂

7 9 P ro d u k ty t e c h n lc z n . _{28 3 К} Ż e la z o i s t a l ₂₆

₃

_fLЭ C h e m ik a lia _{24 4}<■» O Różne gotowe to w a ry konsum pcyjne •j 23 _{13 17} jO dzlsż • iłp ro d u k ty

21

30 ₃₇ 18

₁₂

₁₂ T e k s t y l i a ₁₆ 17 20 M iep a liw o w e p ro d u k ty ₁₄ 25 25 Żywność ₁₅ 26 26 Surow ce r o l n i c z e

₁₂

22

Ot

Wudy, m in e r a ły i me­

t a l e n ia ż e la z n e

₁₂

26

₂₁

n a f t o l * . r o z w i j a j ą c y . ! s i ę e k .p o r t u J« c y m l r o p , p o d ró ż n ic z e i . p o r , - ..., c ) S k l e j k a , p a p ie r , s k ó r a . s z k ło , ce ra m ik a i t p . i r ó d ł

01

I n t e r n a t i o n a l T r a d e . . . . a .

18

,

wych poza p a liw o w ym i, w roku 1980 po ra z p ie rw s z y w ie l k o ś c i te b y ły e o b ie rów ne. U d z ia ł t e j g ru p y k r a jó w w ś w ia to w y . e k s p o r c ie a r t y k u łó w przem ysłow ych z w ię k s z y ł s i ę *

7

* w roku 1979 do И « roku 1980. З е к w y n ik , z t a b .

4

n a jw ię k s z y p r z y r o s t zanotowano w e k s p o r c ie a r t y k u łó w t e c h n ic z n y c h , . t a l i i c h e m ik a lió w , c h o c ia ż n a d a l k r a j * te (w e k a l i c a łe g o ś w ia t a ) p o z o s ta ję dostaw cam i « . r - g in e s o w y m i(i ic h e k s p o rt s ta n o w i o k o ło

6

* św iatow eg o e k .p o r tu ty c h wyrobów ). Stoeunkowo ezybko w z r ó s ł e k s p o rt o d z ie ż y f u t r z a ­ n ej . a r t y k u łó w p o d r ó ż n ic z y c h , sp o rto w ych

1

m e b li,n a j n iż s z e p r z y ­ r o s t y zanotowano w e k s p o r c ie o d z ie ż y (p o n iż e j ś r e d n ie g o ) . n a j ­ b a r d z ie j n ie k o r z y s t n y s y t u a c ją zanotowano w e k s p o r c ie t e k s t y l i ó w i in n y c h a r t y k u łó w p r z ош/зło w y c h .

T a b e l a 5

Im p ort k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę im p o r tu ją c y c h ropę neftow g w edług grup produktów i k ra jó w 1973 i 1980

(14 u d z ia łu w g lo b aln ym im p o r c ie ) W y s z c z e g ó ln ie n ie przem ysłow eK r a je K r a je s ła b o ro z w i­ n i ę t e im p o r tu ją c e rop ę n a fto w y ® 1973 1980 1973 1980 W s z y s tk ie p ro d u k ty 64 55 15 16 Z czego p ro d u k ty podstawowe 38 25 24 21 żywność 57 55 25 27 a r t . przem ysłow e 80 73 10 13 s t a l 83 80 6 10 c h e m ik a lia 83 82 10 10 a r t . te c h n ic z n e_* 85 83 7 9 a ) Ł ę c z n ie z k r a ja m i r o z w i j a j ę c y n l s i ę e k s p o r tu ją c y m i rop ę n a fto w ę . 2 r ó d ł o i I n t e r n a t i o n a l T r a d e . . . , a . 17. U d z ia ł ty c h k ra jó w w światowym e k s p o r c ie a r t y k u łó w n i e p a l i - wowych p o z o s t a ł no n iezm ien ion ym p o z io m ie i w y n o s ił o k . 25/j, p rz y czym w z ro s t u d z ia łu surowców p och od zen ia r o ln ic z e g o z o s t a ł zne­ u t r a liz o w a n y zm niejszonym u d z ia łe m e k s p o rtu m in e ra łó w i m e t a ii n ie ż e la z n y c h .

Na m a rg in e s ie p rz e d s ta w io n y c h danych n a le ż a ło b y s i ę z a s ta n o ­ w ić . d la c z e g o n ie zanotowano t e n d e n c j i spadkowej w e k s p o r c ie g lo ­ balnym k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę im p o r tu ję c y c h ropę n a fto w y . Z ło Z y ło s i ę na to w i e l e c z y n n ik ów, a p rze d e w s z y s tk im n a s tę p u je -

ę i l ' " " * •

1 ) wzajemny h a n d e l m iędzy k r a ja m i r o z w ija ją c y m i s i ę w z r a s t a ł w tem p ie szybszym n iż ic h e k s p o rt do r o z w in ię t y c h k ra jó w k a p i t a ­ l i s t y c z n y c h ,

2 ) w r o z w in ię t y c h k r a ja c h k a p i t a l i s t y c z n y c h im p ort z w a la ł ra­ ź n ie js z y m s to p n iu n iż popyt w ew nętrzny (s z c z e g ó ln ie w s f e r z e p r z e m y s ło w e j),

3 ) w zro st im p o rtu k r a jó w r o z w in ię t y c h d o t y c z y ł t o k ic h a r t y k u ­ łów Ja k t e c h n ic z n e , o d z ie ż cz y te z in n e to w a ry g o to w e , co c z n

j-cza w z ro st im p o rtu z a w ie r a ją c e g o ran iej z a g r a n ic z n e j* w a r t o ś c i do­ d anej na i d o i . n iż im p ort in n y c h a r t y k u łó w z t a j grup y k r a jó w . Reasum ując powyższe w yd aje s i ę , i ż k r a j * r o z w i ja j ą c a s i ę z a j ­ muję c o ra z k o r z y s t n i e js z e m ie js c e w gosp o d arce i h an d lu ś w ia t o ­ wym. O c z y w iś c ie n ie można t e j o p i n i i o d n o s ić do w s z y s tk ic h k r a ­ jó w z t e j g ru p y , je d n e z n ic h będę w k o r z y s t n i e j s z e j , - in n e w g o rs z e j s y t u a c j i . K r a je nowo u p rz e m y s ła w ia ją c e s i ę w s k a z a ły J e ­ dnak na m ożliw ość r o z w ią z a n ia w ie lu tru d n y c h problemów i d la ta g o też mogo s ta n o w ić ś w ie tn y p r z y k ła d d la n ie k t ó r y c h sp o śró d n a j ­ b ie d n ie js z y c h k ra jó w z t e j g r u p y . N ie zawsze k o rz y s tn e ta n d a n c ja w h an d lu światowym nożna z n e u t r a liz o w a ć p rz e z o d p o w ie d n i« p r z e ­ budowę t r a d y c y jn e g o e k s p o rtu a ta k ż e p rz e z s i l n i e j s z e p o w ią z a n ie s i^ p op rzez h a n d e l i p ro d u k c ję z In n ym i grupam i k ra jó w (w tym tak że z k r a ja m i s o c j a l i s t y c z n y m i ) .

D an ina D z ik o w sk a - Z a w ira k a

DEVELOPING COUNTRIES, TH EIR CHARACTERISTIC FEATURES AND SHARE IN THE WORLD TRAOE

The a r t i c l e d e a ls w ith a n a l y s i s o f d i f f e r e n t problem s o f the d e v e lo p in g c o u n t r i e s . In i t s f i r s t p a r t , the a u th o re s s t r i e s to p re s o n t a d a f i n i t i o n o f t h i s group o f c o u n t r i e s , w h ile in the second p a r t o f the a r t i c l e th e re a re p re e e n ta d n u m e ric a l d a ta c o n c e rn in g the s h a re o f th e d e v e lo p in g c o u n t r ie s i n th e w o rld economy and t r a d e . The a n a l y s i a o f the above d a ta a llo w s to de­ te rm in e the d i r e c t i o n o f changes o c c u r in g in th e d e v e lo p in g coun­ t r i e s as w e ll as th e n a tu r e o f th e se c h a n g e s . The b a s is f o r d i v i s i o n o f t h i s group o f - c o u n t r ie s i s c o n s id e r e d to be a s i a n i - f i c a t problem by th e a u t h o r e s s . She ad op ted a d i v i s i o n o f th e s e c o u n t r ie s in t o th o se e x p o r tin g o r im p o rtin g o i l .