Robert Walasek
INNOWACYJNOĝû PRZEDSIĉBIORSTW LOGISTYCZNYCH
– WYNIKI BADAē 1. WPROWADZENIE
PostĊpujący systematycznie proces umiĊdzynarodowienia dziaáalnoĞci go-spodarczej podnosi problem konkurencji i konkurencyjnoĞci w odniesieniu do praktycznie wszystkich przedsiĊbiorstw funkcjonujących na rynku. Dla przed-siĊbiorstw najwaĪniejszym zadaniem jest poszukiwanie nowych, a zarazem odrĊbnych dróg konkurowania, które pozwolą im na sprawne funkcjonowanie we wspóáczesnych realiach rynkowych. Budowanie konkurencyjnoĞci przedsiĊ-biorstw jest spowodowane nie tylko duĪą dynamiką zmian zachodzących w otoczeniu, ale przede wszystkim wzrostem stopnia natĊĪenia konkurencji w caáej gospodarce. Zmiany gospodarczo-polityczne wywoáane globalizacją i ogólnoĞwiatowym kryzysem powodują, Īe przedsiĊbiorstwa nie stanowią juĪ wyáącznie narodowego systemu gospodarczego, ale są skáadową caáej gospodar-ki Ğwiatowej. Sytuacja taka w decydujący sposób zmienia zasady ich funkcjo-nowania w sferze wáasnoĞciowej, organizacyjnej, techniczno-produkcyjnej oraz ekonomicznej. DostĊp do wielu wczeĞniej nieosiągalnych rynków powoduje przeksztaácenie dotychczasowej lokalnej konkurencji w konkurencjĊ globalną wymuszającą na przedsiĊbiorstwach innowacyjnoĞü i dziaáanie wedáug podob-nych lub identyczpodob-nych Ğwiatowych modeli biznesowych opartych przede wszystkim na wiedzy. Dlatego teĪ wiĊkszoĞü przedsiĊbiorstw, chcąc zdobyü przewagĊ konkurencyjną, zaczĊáa skupiaü siĊ na dziaáaniach mających na celu podkreĞlenie roli innowacyjnoĞci opartej na zaawansowanej wiedzy oraz tworzeniu unikatowych relacji z klientem1.
PojĊcie innowacyjnoĞci w logistyce to niewątpliwie temat aktualny, wpisu-jący siĊ w kanwĊ badaĔ miĊdzynarodowych. Dynamizacja otoczenia oraz zwiĊkszający siĊ poziom klientocentryzmu rynkowego wymuszają na przedsiĊ-biorstwach systematyczne poszukiwanie nowych – innowacyjnych, a jednocze-Ğnie konkurencyjnych rozwiązaĔ, czyli takich, które przyczyniają siĊ do
kre-
Dr, Katedra Logistyki, Wydziaá Zarządzania Uniwersytetu àódzkiego.
1
L.M. Hart, Customer Relationship Management: Are Software Applications Aligned With Business objectives?, „South African Business Manager” 2006, vol. 37, no. 2, s. 17–32.
owania i utrzymywania lepszych wyników niĪ wyniki konkurencji2. Coraz wiĊcej przedsiĊbiorstw, szczególnie logistycznych, funkcjonujących na zmien-nych i nieprzewidywalzmien-nych rynkach, dostrzega, Īe gáówne strategie konkurowa-nia oparte na niskich kosztach, róĪnicowaniu produktów czy specjalizacji zaleĪą przede wszystkim od ich zdolnoĞci do innowacyjnoĞci, czyli moĪliwoĞci tworzenia i wdraĪania innowacji dziĊki absorpcji nowoczesnej wiedzy i infor-macji z otoczenia i zasobów wewnĊtrznych firmy. W odniesieniu do wspóácze-snej konkurencyjnoĞci, to przede wszystkim dziaáania w obszarze caáego áaĔcucha logistycznego obejmującego wszystkie interakcje pomiĊdzy dostaw-cami, wytwórdostaw-cami, dystrybutorami i klientami stanowią podstawĊ do stosowania innowacyjnoĞci3
.
PowyĪsze rozwaĪania staáy siĊ podstawą do podjĊcia tematyki związanej z wdroĪeniem innowacyjnych rozwiązaĔ, które prawidáowo wykorzystywane mogą staü siĊ Ĩródáem wspóáczesnej przewagi konkurencyjnej przedsiĊbiorstw logistycznych. PodjĊte w pracy rozwaĪania oraz wnioski z badaĔ mogą przyczy-niü siĊ do wskazania kluczowych obszarów, w których przedsiĊbiorstwa, wáaĞciwie wdraĪając i wykorzystując innowacje, mogą osiągnąü przewagĊ rynkową w stosunku do innych podmiotów.
2. ZNACZENIE WIEDZY W PROCESIE TWORZENIA INNOWACJI
ħródeá innowacji przedsiĊbiorstwa poszukują od zawsze, gdyĪ obecnie w duĪej mierze innowacje stanowią wymiar ich realnej konkurencyjnoĞci. W do-bie ogromnej turbulentnoĞci otoczenia, gdzie czynniki zewnĊtrzne przestają mieü znaczenie, przedsiĊbiorstwa są zmuszone do poszukiwania konkurencyjno-Ğci wewnątrz wáasnej organizacji. Zatem wspóáczesna konkurencyjnoĞü opiera siĊ przede wszystkim na zasobach wewnĊtrznych przedsiĊbiorstwa, w tym jego zdolnoĞci do absorpcji innowacji. DziĞ najcenniejszym Ĩródáem tej absorpcji jest wiedza i doĞwiadczenie, czyli know-how przedsiĊbiorstwa.
MoĪliwoĞü wzrostu przedsiĊbiorstw, które reagują na zmiany zachodzące w otoczeniu, bazuje na postĊpie nauki rozwijającej siĊ w Ğwiecie gospodarki opartej na wiedzy oraz metodach i technikach umoĪliwiających zarządzanie wiedzą. Decydujące znaczenie dla wspóáczesnych przedsiĊbiorstw ma kapitaá intelektualny, który obejmuje wysoko wyksztaáconych pracowników. DziĊki nim przedsiĊbiorstwa potrafią wykorzystaü swoją wiedzĊ i umiejĊtnoĞci do
2
M.E. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, War-szawa 1999, s. 275.
3
L. Chieh-Yu, Determinants of the Adoption of Technological Innovations by Logistics Ser-vice Providers in China, „International Journal of Technology Management and Sustainable Development” 2008, vol. 7, no. 1, s. 22.
projektowania nowoczesnych systemów organizacji, produkcji i Ğwiadczenia usáug oraz sposobów i technik zarządzania umoĪliwiających speánienie ciągle rosnących oczekiwaĔ klientów4. Dlatego teĪ wspóáczesna rzeczywistoĞü bywa okreĞlana mianem „spoáeczeĔstwa informacyjnego”, „spoáeczeĔstwa postindu-strialnego” czy „spoáeczeĔstwa wiedzy”. W Stanach Zjednoczonych modne jest okreĞlenie „spoáeczeĔstwo sieciowe”5, a gospodarka okreĞlana jest terminem „gospodarki opartej na wiedzy” (Knowledge-Based Economy). Wiedza jest pewnym zasobem, na który skáadają siĊ zgromadzone dane dotyczące otoczenia oraz znajomoĞü związków miĊdzy nimi, pozwalające wyciągnąü wnioski dotyczące samego otoczenia6. W przedsiĊbiorstwie wyraĪa siĊ ona jako kompetencje i zdolnoĞci czáonków organizacji, doĞwiadczenie, sposób relacji z innymi podmiotami transakcji rynkowych, stosowane systemy zarządzania, przepáyw informacji oraz kultura organizacji. Posiadanie wiedzy jest niezbĊdne przede wszystkim do szybkiego wdraĪania innowacji páynących z otoczenia oraz kreowania wáasnych rozwiązaĔ opartych na nowoczesnych technologiach7.
Pozyskiwanie informacji i doĞwiadczeĔ pozwala zminimalizowaü skutki dziaáania przedsiĊbiorstwa w warunkach niepewnoĞci i dynamicznych zmian zachodzących na rynku. NiepewnoĞü ta dotyczy nie tylko warunków i zdarzeĔ, jakie nastąpią w przyszáoĞci, ale przede wszystkim dotyczy stanu teraĨniejszego (ograniczona znajomoĞü parametrów rynkowych, zachowaĔ konsumentów, partnerów handlowych i konkurentów).
Tworzenie konkurencyjnoĞci opartej na innowacjach wymaga od przedsiĊ-biorstwa prawidáowego zarządzania pozyskaną wiedzą. Biorąc pod uwagĊ znaczenie samego zarządzania wiedzą jako procesu zmierzającego do tworzenia wartoĞci i uzyskiwania dáugookresowej przewagi konkurencyjnej, przedsiĊbior-stwa muszą umiejĊtnie tworzyü, przekazywaü i wykorzystywaü wiedzĊ uzyskaną podczas interakcji z klientem tak, aby w konsekwencji maksymalizowaü wzrost wartoĞci swojej oraz klienta. W kontekĞcie konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw logistycznych innowacja na bazie wiedzy skupia siĊ na tworzeniu i dostarczaniu innowacyjnych produktów, zarządzaniu i umacnianiu relacji z obecnymi i
po-4
I.H. Hejduk, Gáówne uwarunkowania rozwoju nauk zarządzania w Polsce, „Ekonomika i Organizacja PrzedsiĊbiorstwa” 3/2006, s. 27.
5 M. Dąbrowski, M. Zając (red.), e-edukacja. net, Materiaáy z III Ogólnopolskiej Konferencji
„Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyĪszym”, Akademia Ekonomiczna w Kra-kowie, listopad 2006, Warszawa 2007, s. 20.
6
S. Forlicz, Niedoskonaáa wiedza podmiotów rynkowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s.48.
7
tencjalnymi klientami, partnerami i dostawcami oraz na ulepszaniu związanych z klientem praktyk i procesów logistycznych8.
Samo pojĊcie innowacji jest pojĊciem znanym, choü w literaturze róĪnie ujmowanym. Wedáug J. Tidda, J. Bessanta i K. Pavitta, innowacja to „pewna umiejĊtnoĞü przeksztaácania wystĊpujących w otoczeniu okazji w nowe idee i rozwiązania, a nastĊpnie wdraĪania ich do praktyki przemysáowej”9. Innowacja oznacza równieĪ sposób rozpowszechniania jej poprzez kanaáy rynkowe i nie-rynkowe, od pierwszego wdroĪenia do kontaktu z róĪnymi finalnymi konsumen-tami, obecnoĞci w róĪnych krajach, regionach, sektorach, rynkach czy firmach10. Wedáug innej definicji innowacja to kaĪda myĞl, zachowanie lub rzecz, która jest nowa, tzn. jakoĞciowo róĪna od form istniejących11.
Biorąc to pod uwagĊ, moĪna stwierdziü, Īe wspólnym mianownikiem okre-Ğlającym innowacjĊ jest umiejĊtnoĞü pozyskiwania lub kreowania nowych rozwiązaĔ, metod czy narzĊdzi z otaczającego nas Ğwiata, a nastĊpnie aplikowa-nia ich do bieĪącej logistycznej dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa w celu jego udoskonalenia. Jednak kreowanie innowacji na bazie wiedzy nie jest takie proste jakby mogáo wydawaü siĊ i jest procesem dáugim i Īmudnym, wymagającym od kreatorów duĪej cierpliwoĞci, a czĊsto równieĪ duĪych pieniĊdzy inwestowa-nych w badania. Rzadko siĊ zdarza, Īe powstanie innowacji jest skutkiem nagáego przebáysku inteligencji badacza czy teĪ naukowca. Z reguáy nowe innowacje są kreowane w duĪych centrach technologicznych, w dáugotrwaáym procesie uczenia siĊ, a nastĊpnie są przekazywane do organizacji, które ich potrzebują.
Zasadniczą kwestią takiej dyfuzji jest proces przyswajania innowacji. JuĪ w XIX w. Tarde na podstawie przeprowadzonych badaĔ zauwaĪyá, Īe proces akceptacji nowych idei nie rozwija siĊ jednostajnie, lecz wedáug okreĞlonego cyklu: „początkowo idee są podejmowane przez niewielką liczbĊ jednostek, a nastĊpnie tempo ich akceptacji doĞü gwaátownie wzrasta i spada w koĔcowej fazie procesu”12. Potwierdzeniem tego zaáoĪenia jest niewątpliwie krzywa
8
A. Tiwana, Przewodnik po zarządzaniu wiedzą, e-biznes i zastosowania CRM, Placet, War-szawa 2003, s. 59.
9
J. Tidd,, J. Bessant, K. Pavitt, Managing Innovation: Integrating Technological, Market, and Organizational Change, Wiley, New York 1998.
10 N. Tanaka, M. Glaude, F. Gault, PodrĊcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji
danych dotyczących innowacji, OECD, Eurostat, OECD/Wspólnoty Europejskie 2005, s. 21.
11 B. Bojewska, Zarządzanie innowacjami jako Ĩródáo przedsiĊbiorczoĞci maáych i Ğrednich
przedsiĊbiorstw w Polsce, Wydawnictwo SGH, Warszawa 2009, s. 155–156.
12 J. àoboda, Rozwój koncepcji i modeli przestrzennej dyfuzji innowacji, „Acta Universitatis
Wratislaviensis” 585/1983, „Studia Geograficzne” 37; M. MĊczyĔski, Przestrzenna dyfuzja technologii informacyjno-komunikacyjnych (na przykáadzie rozprzestrzeniania siĊ kodu kreskowe-go w województwie wielkopolskim), [w:] Z. Zioáo, T. Rachwaá (red.), Wpáyw procesów globalizacji i integracji europejskiej na transformacje struktur przemysáowych, „Prace Komisji Geografii Przemysáu PTG” 12/2009, s. 111.
dyfuzji innowacji wzorowana na krzywej logistycznej13. Prezentuje ona tempo implementacji innowacji w gospodarce przez róĪnych naĞladowców. W krzywej tej moĪna wyróĪniü trzy zasadnicze fazy: wstĊpną, odwzorowującą powolny etap wdraĪania innowacji, fazĊ przyspieszenia, gdzie nastĊpuje szybki wzrost liczby naĞladowców danej innowacji oraz fazĊ koĔcową, w której aplikowanie innowacji zwalnia i trwa do momentu wyparcia jej przez inną nowszą innowa-cjĊ. W przedsiĊbiorstwach logistycznych przejawem permanentnego stosowania innowacji jest ich innowacyjnoĞü, czyli zdolnoĞü i chĊü podmiotów gospodar-czych do ciągáego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce gospodarczej wyników badaĔ naukowych i prac badawczo-rozwojowych, nowych koncepcji, pomysáów, wynalazków, doskonalenia i rozwoju wykorzystywanych technologii produkcji materialnej i niematerialnej, wprowadzania nowych metod i technik w organizacji i zarządzaniu, doskonalenia i rozwijania infrastruktury oraz zasobów wiedzy14.
3. KONKURENCYJNOĝû A INNOWACJE
W kontekĞcie malejącego znaczenia zasobów materialnych warunkiem osiągania przez przedsiĊbiorstwo przewagi konkurencyjnej jest odkrywanie i wykorzystywanie wáasnych wyróĪniających kompetencji oraz kreowanie cennych wartoĞci niematerialnych. WartoĞci niematerialne, takie jak wiedza, doĞwiadczenie czy umiejĊtnoĞci, pozwalają przedsiĊbiorstwu na uruchamianie skutecznych instrumentów konkurowania, m.in. poprzez tworzenie niepowta-rzalnych i unikatowych relacji z klientami, którzy stanowią najwaĪniejsze ogniwo w walce konkurencyjnej.
Samo pojĊcie „konkurencyjnoĞü” jest pochodną zjawiska konkurencji. Ter-min ten pojawiá siĊ w Stanach Zjednoczonych na początku XX w. w związku z przeprowadzanymi tam badaniami porównawczymi sytuacji ekonomicznej przedsiĊbiorstw. Początkowo byá rozumiany jako proces pokonywania konku-rentów przez sprzedaĪ produktów i usáug na najkorzystniejszych warunkach15
. W miarĊ wzrostu natĊĪenia konkurencji, rozbudowy analiz otoczenia konkuren-cyjnego, metod i narzĊdzi konkurencji oraz rozwoju teorii Ĩródeá jej przewagi, pojĊcie konkurencyjnoĞci staáo siĊ zjawiskiem trudnym nie tylko do
kwantyfika-13 W. Kasperkiewicz (red.), InnowacyjnoĞü, konkurencyjnoĞü i rynek pracy w procesie
trans-formacji polskiej gospodarki, Wydawnictwo Uà, àódĨ 2009, s. 24.
14OkreĞlenie istoty pojĊü: innowacji i innowacyjnoĞci, ze wskazaniem aktualnych
uwarun-kowaĔ i odniesieĔ do polityki proinnowacyjnej – podejĞcie interdyscyplinarne, Krajowa Izba Gospodarcza, Fundacja Rektorów Polskich, Instytut SpoáeczeĔstwa Wiedzy, Warszawa 2006, s. 4.
15
D. Koáodziejczyk, M. Pawáowska, KonkurencyjnoĞü polskich przedsiĊbiorstw po wejĞciu do Unii Europejskiej – wyniki badania ankietowego, Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych NBP, Warszawa 2006, s. 12.
cji, ale równieĪ do identyfikacji. W uproszczeniu moĪna przyjąü, Īe „konkuren-cyjnoĞü oznacza umiejĊtnoĞü konkurowania, a wiĊc dziaáania i przetrwania w konkurencyjnym otoczeniu”16. Kreowanie konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstwa zaleĪy zarówno od jego potencjaáu strategicznego, czynników zewnĊtrznych (polityki paĔstwa oraz innych instytucji ĞciĞle związanych z funkcjonowaniem przedsiĊbiorstw, stanu infrastruktury materialnej i intelektualnej, relacji z kon-trahentami i konkurentami), czynników wewnĊtrznych (sposobów zarządzania, posiadanego kapitaáu, nowoczesnych technik i technologii, jakoĞci wytwarza-nych produktów itp.)17, jak i przyjĊtej strategii konkurowania.
Wskazując, na syntetyczne (przyporządkowanie cechy konkurencyjnoĞci podmiotom rynkowym), jak i analityczne ujĊcie konkurencyjnoĞci (przyporząd-kowanie cechy konkurencyjnoĞci poszczególnym narzĊdziom konkurowania: zasobom ludzkim, technologii, produktowi, cenie, jakoĞci, promocji czy dystrybucji), moĪna stwierdziü, Īe konkurencyjnoĞü jest typowym celem poĞrednim, zaliczanym do grupy celów marketingowych, ulokowanym odpo-wiednio w sieci celów przedsiĊbiorstwa. Z uwagi na dynamiczne zmiany zachodzące na rynkach i zmiany pozycji klienta w procesie konkurencyjnoĞci, coraz czĊĞciej obserwujemy integracjĊ przedsiĊbiorstw oraz inicjowanie procesów konsolidacyjnych w ramach okreĞlonych sieci wspóápracy – tzw. konkurencyjnoĞü grona (cluster). Związane jest to przede wszystkim z moĪliwo-Ğciami wspólnego wypracowania dziaáaĔ konkurencyjnych wobec innych przedsiĊbiorstw, zwáaszcza tych, które funkcjonują w sposób chaotyczny wskutek braku koncepcji ogniskującej ich dziaáania.
Niewątpliwie na przeáomie ostatnich dziesiĊcioleci uksztaátowaáo siĊ wiele podejĞü do Ĩródeá oraz zdobywania przewagi konkurencyjnej, jej umocnienia zapewnienia jej trwaáoĞci. Koncepcje i podejĞcia teoretyczne dotyczące strategii i przewagi konkurencyjnej róĪnią siĊ zasadniczo w sposobie identyfikacji czynników decydujących o moĪliwoĞci jej uzyskania. Dwa gáówne nurty tych koncepcji to: klasyczna koncepcja M.E. Portera oraz podejĞcie zasobowe (znane jako Resource-Based View of the Firm – RVB). Pierwsza z nich, zaprezentowa-na przez M.E. Portera w ramach tzw. szkoáy pozycyjnej zakáada, Īe zdobycie przewagi konkurencyjnej w sektorze jest moĪliwe przez uzyskanie wiodącej pozycji w zakresie kosztów lub wyróĪnienie produktów w oczach nabywców. Natomiast w podejĞciu zasobowym moĪliwoĞü osiągania ponadprzeciĊtnych zysków wynika ze zdolnoĞci do lepszego niĪ konkurencja wykorzystania pewnych podstawowych zasobów materialnych i niematerialnych, jak równieĪ
16 M. Gorynia, KonkurencyjnoĞü przedsiĊbiorstw – próba konceptualizacji i
operacjonaliza-cji, [w:] E. Najlepszy (red.), Strategia przedsiĊbiorstw w warunkach konkurencji miĊdzynarodo-wej, „Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu” 266/1999, s. 10.
17
K. PoznaĔska, Innowacje czynnikiem wzrostu konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw, [w:] J. JeĪak (red.), Rozwój teorii i praktyki zarządzania strategicznego – doĞwiadczenia krajowe i miĊdzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Tercja, t. II, àódĨ 2003, s. 337.
lepszego od rywali dostosowania umiejĊtnoĞci do kluczowych czynników sukcesu w danej branĪy18
.
Obecnie zmiana paradygmatu konkurencji powoduje, Īe tworzenie konku-rencyjnoĞci przedsiĊbiorstw logistycznych opartej na nowych produktach czy teĪ na segmentacji rynku jest maáo efektywne. Obecnie liczą siĊ moĪliwoĞü szyb-kiego i elastycznego dostosowania siĊ do potrzeb zgáaszanych przez klientów oraz umiejĊtnoĞü wdraĪania innowacji optymalizujących dziaáania w strumie-niach przepáywu dóbr áaĔcucha dostaw. To prowadzi do tego, Īe wspóáczesne przedsiĊbiorstwa logistyczne muszą byü przedsiĊbiorstwami kooperatywnymi, poszukującymi wspóápracy, a takĪe zawierającymi liczne umowy z dostawcami i nabywcami w celu budowy konkurencyjnej oferty rynkowej i wypeániania luki konkurencyjnej. Swoją przewagĊ strategiczną powinny budowaü, opierając siĊ na dodatkowych wartoĞciach oferowanych klientom dziĊki unikatowym i trud-nym do powielenia innowacjom, tworzotrud-nym w dáugim i Īmudnym procesie wyborów, inwestycji i uczenia siĊ. Tylko takie rozwiązania wpáywają na optymalizacjĊ i redukcjĊ kosztów w áaĔcuchu logistycznym, co z kolei przekáada siĊ na szybszy rozwój gospodarczy oraz tworzenie nowych miejsc pracy.
OsiągniĊcie wzrostu przedsiĊbiorstw logistycznych i zdobycie przewagi konkurencyjnej moĪliwe jest pod warunkiem permanentnego doskonalenia siĊ poprzez wdraĪanie innowacji nakierowanych na utrzymywanie dáugookreso-wych, opartych na zaufaniu, relacji z klientami. Takie zmiany warunków funkcjonowania przedsiĊbiorstw powodują dekonstrukcjĊ tradycyjnego áaĔcucha wartoĞci. Dekonstrukcja i fragmentaryzacja áaĔcucha wartoĞci prowadzą do koncentracji przewag konkurencyjnych w poszczególnych jego ogniwach, które stają siĊ nowymi jednostkami analizy strategicznej. Dlatego teĪ dominującą formą konkurowania stają siĊ sieci powiązaĔ przedsiĊbiorstw funkcjonujących na zasadzie umów kooperacyjnych, porozumieĔ i aliansów strategicznych oraz fuzji (tzw. relacyjna teoria konkurencji). Funkcjonowanie w sieci umoĪliwia przedsiĊbiorstwu wdraĪanie innowacji dziĊki m.in. interaktywnym, zindywidu-alizowanym kontaktom z wiĊkszą liczbą konsumentów, bardziej wiarygodne badania ich preferencji oraz produktów, usáug, cen, promocji oraz metod sprzedaĪy. Dziaáania te prowadzą nie tylko do uzyskania przewagi konkurencyj-nej, ale stanowią podstawĊ do budowania dáugofalowej partnerskiej wspóápracy z wyselekcjonowanymi kluczowymi klientami, opartej na wzajemnych korzy-Ğciach (tzw. wartoĞü związku – relationship value)19.
Efektywne dostarczanie korzyĞci klientom wymaga umiejĊtnego wdraĪania innowacji oraz zarządzania relacjami z nimi, co nierozáącznie związane jest
18
J. JeĪak, Zarządzanie strategiczne – podejĞcie mechanistyczne oraz organiczne, [w:] S. WilmaĔska-Sosnowska (red.), Rola nauk o zarządzaniu w kreowaniu spoáeczeĔstwa opartego na wiedzy, Wydawnictwo Uà, àódĨ 2004, s. 151.
19 J. Otto, Relacje z klientami a wartoĞü przedsiĊbiorstwa, [w]: A. Czubaáa, Marketingowe
z pozyskiwaniem odpowiedniej wiedzy o ich preferencjach i oczekiwaniach. Pozyskiwanie wiedzy do kreowania innowacji obejmuje dwa rodzaje dziaáaĔ: transmisjĊ i absorpcjĊ20. Transmisja polega na sposobie pobierania wiedzy z oto-czenia i przekazywania jej odbiorcy, natomiast absorpcja wiedzy, czyli akcepta-cja, polega na przyswajaniu i w odpowiedni sposób wykorzystaniu jej poprzez tworzenie innowacyjnoĞci we wszystkich moĪliwych obszarach dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa. InnowacyjnoĞü przedsiĊbiorstw w obszarze transportu, ma-gazynowania i zarządzania relacjami z klientem, wspierana technologią informa-tyczną, staje siĊ gáównym orĊĪem w walce o pozycjĊ konkurencyjną przedsiĊ-biorstw logistycznych na rynku. Zatem konkurencyjnoĞü przedsiĊbiorstw wynikająca z ich innowacyjnoĞci, osiągana w warunkach coraz bardziej dyna-micznego otoczenia, zaleĪy od zdolnoĞci szybkiej absorpcji technik informa-tycznych, które umoĪliwiają gromadzenie i przetwarzanie informacji (wiedzy) oraz jej wykorzystanie jako przesáanek decyzyjnych do zwiĊkszania skuteczno-Ğci i efektywnoskuteczno-Ğci procesów biznesowych21.
4. CEL I METODA BADANIA
Obecnie sytuacja rynkowa wymusza na przedsiĊbiorstwach absorpcjĊ inno-wacji, szczególnie w obszarze wiedzy i nowych rozwiązaĔ technologicznych. Jest to podyktowane przede wszystkim duĪym stopniem zmiennoĞci klientów, ich wymagaĔ i oczekiwaĔ w stosunku do nabywanych produktów. Coraz mniejsza lojalnoĞü klientów powoduje, Īe przedsiĊbiorstwa starają siĊ utrzymaü ich poprzez oferowanie nowych, udoskonalonych produktów, jednoczeĞnie szukając Ĩródeá konkurencyjnoĞci w optymalizacji caáego áaĔcucha logistyczne-go. Dziaáania związane z zastosowaniem innowacyjnych technologii i rozwiązaĔ pozwalają przedsiĊbiorstwom na redukcjĊ kosztów z jednoczesnym zachowa-niem wysokiego poziomu jakoĞci oferowanych produktów i usáug. Taka sytuacja ma miejsce równieĪ wĞród przedsiĊbiorstw logistycznych, które z racji dynami-zacji rozwoju caáej gaáĊzi są niejako skazane na wdraĪanie nowych technologii. Widaü to szczególnie na przykáadzie przedsiĊbiorstw funkcjonujących w wo-jewództwie áódzkim, postrzeganym jako wysoko konkurencyjny i atrakcyjny inwestycyjnie obszar Polski. Dlatego zasadne wydaáo siĊ zaprezentowanie wyników badania empirycznego przeprowadzonego w Katedrze Logistyki
20
K. S. McEvily, M. K. Eisenhardt, E. J. Prescott, The Global Acquisition, Leverage and Protection of Technological Competencies, „Strategic Management Journal” 2004, vol. 25, issue 8–9, s. 716–717.
21 S. WilmaĔska-Sosnowska, KonkurencyjnoĞü polskich przedsiĊbiorstw w warunkach
Wydziaáu Zarządzania Uniwersytetu àódzkiego22. Gáównym celem badania byáa próba okreĞlenia poziomu wdroĪenia i wykorzystania innowacyjnych rozwiązaĔ w wybranych obszarach dziaáalnoĞci logistycznej, w tym w obszarze transportu wewnĊtrznego, identyfikacji áadunków, skáadowania zapasów oraz wskazania przesáanek wdroĪenia innowacji.
Dobór próby do badania miaá charakter doboru celowego. Badaniem zostaáy objĊte przedsiĊbiorstwa logistyczne funkcjonujące w regionie áódzkim, które deklarowaáy stosowanie innowacyjnych rozwiązaĔ w swojej dziaáalnoĞci. Respondentami w badaniu byli menedĪerowie wyĪszego i Ğredniego szczebla bezpoĞrednio związani z organizacją wdraĪania i stosowania nowych technolo-gii. W badaniu zastosowano technikĊ ankietową, której narzĊdziem badawczym byá kwestionariusz badawczy. Badanie ankietowe zostaáo przeprowadzone na przeáomie kwietnia i maja 2010 r. oraz ponowione pomiĊdzy czerwcem a wrze-Ğniem 2011 r., za pomocą kwestionariusza badawczego dystrybuowanego drogą elektroniczną oraz wywiadów bezpoĞrednich. W doborze próby do badania uwzglĊdniono dwie zmienne objaĞniające, które jednoczeĞnie stanowiáy kryteria wyboru przedsiĊbiorstw:
Ɣ wielkoĞü przedsiĊbiorstwa okreĞlana wielkoĞcią zatrudnienia – I grupa do 10 pracowników, II grupa od 11 do 50 pracowników, III grupa od 51 do 250 pracowników, IV grupa powyĪej 251 pracowników;
Ɣ branĪa, w jakiej funkcjonuje przedsiĊbiorstwo – branĪa TSL (transport, spedycja, logistyka), branĪa produkcyjna, branĪa dystrybucyjna, branĪa usáugowa.
Na podstawie pozyskanych danych ze Ĩródeá administracji publicznej do-stĊpnych w publikacjach prasowych, a takĪe na stronach internetowych oraz przy zastosowaniu okreĞlonych kryteriów doboru stworzono listĊ 90 przedsiĊ-biorstw logistycznych dziaáających w regionie áódzkim. Po przeprowadzeniu wywiadów i zebraniu koĔcowych informacji do analizy zakwalifikowano 73 przedsiĊbiorstwa.
InnowacyjnoĞü przedsiĊbiorstw – wyniki badania
Biorąc pod uwagĊ specyfikĊ i lokalizacjĊ województwa áódzkiego, a w nim przede wszystkim uwarunkowania egzemplifikowane przez tradycyjne
know-how, dostĊp do okreĞlonych bogactw naturalnych, szybki wzrost popytu na
okreĞlone dobra lub usáugi, wysoki kapitaá ludzki i wyksztaácone kadry oraz specyficzną wiedzĊ23, w badaniach skupiono siĊ na zasadniczych obszarach, w których przedsiĊbiorstwa wykorzystują innowacyjnoĞü w celu budowania
22 WĞród innych badaĔ, których wyniki zostaáy opublikowane, wskazaü moĪna m.in. na
ba-dania dotyczące potrzeb innowacyjnych przedsiĊbiorstw z sektora MSP w województwie áódzkim, zrealizowane w ramach RSI Loris w 2004. Zob. E. Stawasz i in., Analiza potrzeb innowacyjnych przedsiĊbiorstw z sektora MSP w województwie áódzkim, RSI Loris, àódĨ 2004.
23
Uwarunkowania rozwoju klastrów w województwie áódzkim, Biuro Planowania Prze-strzennego Województwa àódzkiego, àódĨ 2007, s. 22.
konkurencyjnoĞci, tj.: w wewnĊtrznych systemach transportowych, identyfikacji áadunków oraz skáadowania zapasów.
Wykres 1. StopieĔ innowacyjnoĞci przedsiĊbiorstw w regionie áódzkim
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie badaĔ.
W badanej grupie przedsiĊbiorstw naleĪących m.in. do branĪy TSL, pro-dukcyjnej, handlowej i usáugowej najbardziej innowacyjne okazaáy siĊ przedsiĊ-biorstwa funkcjonujące w branĪy TSL i dystrybucji. Ponad 1/3 przedsiĊbiorstw reprezentujących te branĪe wskazaáa, Īe są przedsiĊbiorstwami wdraĪającymi innowacje. Natomiast najmniej innowacyjne okazaáy siĊ przedsiĊbiorstwa usáugowe. Tylko nieco ponad 10% tych przedsiĊbiorstw zadeklarowaáo, Īe stosują innowacyjne rozwiązania w swojej dziaáalnoĞci. InnowacyjnoĞü dekla-rowaáy przede wszystkim przedsiĊbiorstwa zaliczane do grupy Ğrednich i maáych – odpowiednio ponad 40% Ğrednich i 30% maáych. Najmniej innowacyjne okazaáy siĊ przedsiĊbiorstwa duĪe. Tylko 7% z nich deklarowaáo, Īe są inno-wacyjne.
Wykres 2. InnowacyjnoĞü w transporcie wewnĊtrznym
Udoskonalanie systemów transportowych juĪ w ubiegáym wieku staáo siĊ dla przedsiĊbiorstw priorytetem w osiąganiu przewagi konkurencyjnej. Przed-siĊbiorstwa zaczĊáy traktowaü transport jako waĪne ogniwo áaĔcucha logistycz-nego i wdraĪaü innowacyjne, technologicznie zaawansowane rozwiązania, które pozwoliáyby im na usprawnienie funkcjonowania ich transportu wewnĊtrznego. Zgodnie z ogólną zasadą logistyki zarządzanie transportem (traffic management) jest jednym z bardziej istotnych elementów uzyskiwania przewagi konkurencyj-nej przedsiĊbiorstwa (okoáo 1/4 kosztów logistycznych jest związana z transpor-tem zarówno wewnĊtrznym, jak i zewnĊtrznym).
W badanej próbie prawie poáowa przedsiĊbiorstw wskazaáa, Īe w transporcie wewnĊtrznym obszarem najwiĊkszej innowacyjnoĞci są nowoczesne wózki widáowe. Prawie co trzecie przedsiĊbiorstwo wskazaáo na system GPS. Natomiast tylko nieco ponad 10% ankietowanych stwierdziáo, Īe innowacyjne rozwiązania stosuje w obszarze doskonalenia transportu suwnicowego oraz taĞmociągowego. Na podstawie przeanalizowanych odpowiedzi stwierdzono, Īe przedsiĊbiorstwa, które naleĪą do grupy Ğrednich czĊĞciej decydują siĊ na wdraĪanie innowacyjnych technologicznie rozwiązaĔ. WĞród nich ponad 1/3 stwierdziáa, Īe wdraĪanie innowacji dotyczy przede wszystkim wózków widáowych. Odwrotnie jest w przy-padku przedsiĊbiorstw mikro, które gáównie inwestują w systemy GPS. Prawie poáowa przedsiĊbiorstw, które wdraĪają nowe technologie, operuje w branĪy TSL. Najmniejsze wdroĪenie notuje siĊ w branĪy usáugowej.
PowyĪsza analiza obrazuje doĞü duĪy stopieĔ zróĪnicowania innowacyjnoĞci w obszarze systemów transportowych. Praktycznie w kaĪdym z wykresów czoáowe miejsce zajmuje wózek widáowy. Byü moĪe zasadniczym kryterium stosowania innowacyjnoĞci w badanych przedsiĊbiorstwach byá koszt caákowity związany z zakupem, a nastĊpnie implementacją tych rozwiązaĔ. Wózek widáowy jest pozycją o niebagatelnym znaczeniu w caáej strukturze kosztów, poniewaĪ biorąc pod uwagĊ koszt innych elektronicznych systemów transportowych, jest on zdecydowanie taĔszy, a jednoczeĞnie na tyle elastyczny, Īe moĪna go udoskona-laü, optymalizując jednoczeĞnie dziaáalnoĞü transportu wewnĊtrznego.
Daleko posuniĊta globalizacja oraz bardzo szybki postĊp technologiczny w gospodarce wymuszają na przedsiĊbiorstwach wdraĪanie coraz to nowszych rozwiązaĔ teleinformatycznych, aby chociaĪ na krótki czas osiągnąü przewagĊ konkurencyjną. Obszarem, w którym przedsiĊbiorstwa z doĞü duĪym powodze-niem stosują innowacyjne rozwiązania, jest obszar identyfikacji áadunków w magazynach, które generują poĪądane z punktu widzenia dostawców i od-biorców informacje. Zgodnie uwaĪa siĊ, Īe nowoczesne systemy automatycznej identyfikacji áadunków umoĪliwiają sprawne zarządzanie zasobami magazyno-wymi oraz procesami transportu i wytwarzania. Biorąc pod uwagĊ badaną próbĊ, przy uwzglĊdnieniu zmiennych objaĞniających, rozkáad odpowiedzi dotyczących innowacyjnoĞci w obszarze identyfikacji áadunków ksztaátowaá siĊ nastĊpująco (wykres 3).
Wykres 3. InnowacyjnoĞü w zakresie identyfikacji áadunków
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie badaĔ.
Wedáug ponad poáowy respondentów najczĊĞciej wdraĪanym i wykorzy-stywanym systemem identyfikacji áadunków są kody kreskowe. Wynika to przede wszystkim z tego, Īe jest to metoda efektywna, skuteczna i najtaĔsza w porównaniu z pozostaáymi, a unifikacja kodów powoduje, Īe towar z kaĪdej czĊĞci Ğwiata moĪe byü bez problemu rozpoznany w innej jego czĊĞci. Kolejnym innowacyjnym rozwiązaniem w obszarze identyfikacji áadunków byáo stosowa-nie technologii RIFD. Prawie co trzecie badane przedsiĊbiorstwo deklarowaáo korzystanie z tej metody. Pozostaáe, uwzglĊdnione w kwestionariuszu systemy stosowaáo mniej niĪ 15% badanych przedsiĊbiorstw. Bez wzglĊdu na zmienne objaĞniające zdecydowana wiĊkszoĞü badanych przedsiĊbiorstw korzystaáa z kodów kreskowych. WĞród nich na wdroĪenie decydowaáy siĊ przede wszyst-kim przedsiĊbiorstwa Ğrednie funkcjonujące w branĪy TSL oraz dystrybucji. Warto zwróciü uwagĊ na fakt, Īe przedsiĊbiorstwa mikro nie deklarowaáy jakiegokolwiek wdroĪenia nowoczesnych systemów identyfikacji. Równie ciekawy jest fakt, Īe jedynie w branĪy TSL dokonano wdroĪeĔ wszystkich prezentowanych w badaniu systemów.
Kolejnym aspektem, który zostaá poddany badaniu, byá aspekt innowacyj-noĞci w skáadowaniu zapasów. Za typowe metody wyceny zapasów uwaĪa siĊ metody LIFO, FIFO a takĪe XYZ oraz ABC. Metody te są waĪne ze wzglĊdu na fakt, Īe ceny kupowanych materiaáów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają siĊ w czasie. Wydając zapas z magazynu, przedsiĊbiorstwo musi stosowaü odpowiednią metodĊ jego wyceny, aby w konsekwencji optymalizowaü swoją dziaáalnoĞü.
Analiza zgromadzonego materiaáu wykazaáa, Īe w badanych przedsiĊbior-stwach innowacyjnym rozwiązaniem wyceny zapasów w magazynie jest metoda FIFO (ponad 60% ankietowanych wskazaáo tĊ odpowiedĨ). Zgodnie z modelem wyceny FIFO w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiĊbiorstwo ksiĊguje wydanie w wartoĞci zapasu, który byá najwczeĞniej do magazynu przyjĊty, a gdy jego iloĞü siĊ wyczerpie, po cenie zapasu przyjĊtego jako nastĊpny w kolejnoĞci, czyli „pierwsze weszáo, pierwsze wyszáo”. Ponadto
0 5 10 15 20 RIFD K.kr esko we K.m agne t... K.dz wie kow e K.op tycz ne mikro maųa Ƒrednia duǏa 0 5 10 15 20 RIFD K.kr esko we K.m agne tycz ne K.dz wie kow e K.op tycz ne TSL produkcja dys trybucja usųugi
w analizie badawczej stwierdzono doĞü duĪe dysproporcje dotyczące stosowania innych metod, przede wszystkim pomiĊdzy metodą FIFO a pozostaáymi (niecaáe 20% badanych przedsiĊbiorstw jako drugą po FIFO wskazaáo metodĊ ABC). Z metody XYZ przedsiĊbiorstwa praktycznie nie korzystają. Z metody wyceny zapasów FIFO korzystają przede wszystkim przedsiĊbiorstwa Ğrednie operujące przede wszystkim w branĪy TSL, jak równieĪ w branĪy produkcyjnej i dystry-bucyjnej.
Wykres 4. InnowacyjnoĞü w metodzie skáadowania zapasów
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie badaĔ.
Sytuacja taka wynika przede wszystkim z faktu, Īe metoda FIFO jest meto-dą logiczną w swoim stosowaniu i niezwykle áatwą. UmoĪliwia ona przedsiĊ-biorstwom ograniczonym przepisami ksiĊgowymi sporządzanie przejrzystych i jasnych sprawozdaĔ finansowych. Systematyka i analiza kosztów w duĪej mierze związanych z zapasami powinna byü obecnie prowadzona ex ante i ex
post. Wyciąganie wniosków i ich implementacja w dalszych dziaáaniach
powinny zapewniaü konkurencyjnoĞü oraz przetrwanie przedsiĊbiorstw na trudnym, wspóáczesnym rynku.
Wykres 5. Przyczyny wdraĪania i stosowania innowacji
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie badaĔ.
0 5 10 15 20 25
mikro maųa Ƒrednia duǏa
FIFO LIFO ABC XYZ 0 5 10 15 20 TSL prod ukcja dyst rybu cja usųug i FIFO LIFO ABC XYZ 0 5 10 15
mikro maųa Ƒrednia duǏa
KonkurencyjnoƑđ Pos tħptech. Wzglħdyekon. Rozwójproduktu 0 2 4 6 8 10 12 TSL prod ukcja dyst rybu cja usųug i
KonkurencyjnoƑđ Pos tħptech. Wzglħdyekon. Rozwójproduktu
Ostatnim pytaniem, zawartym w kwestionariuszu ankietowym, byáo pytanie o plany rozwojowe dotyczące wdraĪania i stosowania innowacji w badanych przedsiĊbiorstwach. Niewątpliwie implementacja innowacji oraz zmiany zachodzące w otoczeniu organizacji powodują ewolucjĊ i wyksztaácanie siĊ nowych form zarządzania przedsiĊbiorstwem. Dlatego teĪ pytanie to miaáo charakter poglądowy i stanowiáo podsumowanie dotychczasowych analiz. Respondenci, opierając siĊ na swojej wiedzy i doĞwiadczeniu w pracy z innowa-cyjnymi systemami, mieli wskazaü gáówne przyczyny skáaniające ich do rozbudowy czy teĪ zakupu nowych technologii.
PowyĪsze analizy potwierdzają, Īe dla ponad 30% ankietowanych gáównymi czynnikami wpáywającymi na proces wdraĪania i wykorzystania innowacji są przede wszystkim postĊp technologiczny oraz czynniki ekonomiczne. Czynniki te wskazaáa wiĊkszoĞü przedsiĊbiorstw bez wzglĊdu na branĪĊ, w której funkcjonuje oraz wielkoĞü. PostĊp technologiczny byá równieĪ zasadniczym powodem wdraĪania innowacyjnych rozwiązaĔ w przedsiĊbiorstwach przede wszystkim produkcyjnych. Wynikaü to moĪe z faktu, Īe wspóáczeĞnie postĊp technologiczny, a w szczególnoĞci rozwój narzĊdzi teleinformatycznych w áaĔcuchach dostaw, obok globalizacji oraz presji ekonomicznej bĊdącej wynikiem recesji, bezrobocia, coraz bardziej powszechnej konkurencji cenowej, staje siĊ zasadniczym elemen-tem prowadzenia zmian w organizacji. Warto zwróciü uwagĊ, Īe tylko w przed-siĊbiorstwach z grupy Ğrednich równie istotnym powodem stosowania innowacyj-noĞci, obok postĊpu technologicznego, byáa chĊü bycia konkurencyjnym.
5. PODSUMOWANIE
Wyniki badaĔ wskazują, Īe wspóáczesne przedsiĊbiorstwa logistyczne, aby byü konkurencyjne na rynku muszą ciągle i systematycznie angaĪowaü siĊ w proces doskonalenia biznesowego, który wiąĪe siĊ z sukcesywnym wdraĪaniem i stosowaniem innowacji we wszystkich obszarach dziaáalnoĞci. Szczególnie jest to istotne w obszarach transportu, magazynowania, automatycznej identyfikacji áadunków oraz w obsáudze klienta. Stosowanie innowacyjnych rozwiązaĔ wróĪ-nych obszarach dziaáalnoĞci korzystnie wpáywa na poprawĊ funkcjonowania przedsiĊbiorstw, przynosząc wiele wymiernych korzyĞci bĊdących podstawą do budowania ich przewagi konkurencyjnej. Ciągáe zmiany otoczenia oraz zwiĊksza-jący siĊ poziom wymagaĔ i preferencji klientów wymuszają na przedsiĊbior-stwach wykorzystywanie narzĊdzi nowych technologii, które w konsekwencji zoptymalizują ich dziaáania nakierowane na identyfikacjĊ i zaspokajanie popytu rynkowego. Obecnie takie dziaáania to podstawa funkcjonowania na dynamiczne zmieniających siĊ rynkach oraz czynnik ksztaátujący konkurencyjnoĞü przedsiĊ-biorstw. W wiĊkszoĞci przedsiĊbiorstw logistycznych wdroĪenie innowacji technologicznych zwiĊkszyáo wydajnoĞü pracowników poprzez eliminacjĊ báĊdów
oraz pozwoliáo na intensyfikacjĊ wszystkich dziaáaĔ zmierzających do poprawy jakoĞci i szybkoĞci obsáugi klienta.
Poprawa jakoĞci obsáugi oraz lepsze dopasowanie systemów wytwórczych do optymalizacji dziaáaĔ proklienckich, a takĪe stosowanie innowacyjnych rozwiązaĔ technologicznych w innych obszarach dziaáalnoĞci, wpáynĊáy na coraz wiĊksze zaangaĪowanie przedsiĊbiorstw w proces budowania swojej konkuren-cyjnoĞci w globalnej gospodarce. W tym kontekĞcie tworzenie przewagi konkurencyjnej jest uwarunkowane zastosowaniem takich rozwiązaĔ, które wspierane narzĊdziami informatycznymi pozwalają przedsiĊbiorstwom na maksymalne wykorzystanie swoich umiejĊtnoĞci i kompetencji w zaspokajaniu oczekiwaĔ staáych i potencjalnych klientów.
Zastosowane rozwiązania technologiczne, aby speániaáy swoją funkcjĊ, mu-szą implementowaü zmiany w funkcjonowaniu organizacji, które w duĪej mierze przyczyniają siĊ do tworzenia korzystnych relacji z klientami. Zatem stosowanie innowacji to warunek konieczny, aby przedsiĊbiorstwa logistyczne mogáy utrzymaü siĊ i rozwijaü na globalnym rynku.
BIBLIOGRAFIA
Berglund M., van Laarhoven P., Sharman G., Wandel S., Third-party Logistics: Is There a Future?, „International Journal of Logistics Management” 1999, vol. 10, no. 1.
Bojewska B., Zarządzanie innowacjami jako Ĩródáo przedsiĊbiorczoĞci maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw w Polsce, SGH, Warszawa 2009.
Chieh-Yu L., Determinants of the Adoption of Technological Innovations by Logistics Service Providers in China, „International Journal of Technology Management and Sustainable Development” 2008, vol. 7, no. 1.
Dąbrowski M., Zając M. (red.), e-edukacja.net, Materiaáy z III Ogólnopolskiej Konferencji „Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyĪszym”, AE w Krakowie listopad 2006, Warszawa 2007.
Forlicz S., Niedoskonaáa wiedza podmiotów rynkowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Gorynia M., KonkurencyjnoĞü przedsiĊbiorstw – próba konceptualizacji i operacjonalizacji, [w:] E. Najlepszy (red.), Strategia przedsiĊbiorstw w warunkach konkurencji miĊdzynarodowej, „Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu” nr 266, PoznaĔ 1999.
Hart M.L., Customer Relationship Management: Are Software Applications Aligned With Business Objectives? „South African Business Manager” 2006, vol. 37, no. 2.
Hejduk H.I., Gáówne uwarunkowania rozwoju nauk zarządzania w Polsce, „Ekonomika i Orga-nizacja PrzedsiĊbiorstwa” 3/2006.
JeĪak J., Zarządzanie strategiczne – podejĞcie mechanistyczne oraz organiczne, [w:] S. WilmaĔ-ska-Sosnowska (red.), Rola nauk o zarządzaniu w kreowaniu spoáeczeĔstwa opartego na wiedzy, Wydawnictwo Uà, àódĨ 2004.
Kasperkiewicz W. (red.), InnowacyjnoĞü konkurencyjnoĞü i rynek pracy w procesie transformacji polskiej gospodarki, Wydawnictwo Uà, àódĨ 2009.
Koáodziejczyk D., Pawáowska M., KonkurencyjnoĞü polskich przedsiĊbiorstw po wejĞciu do Unii Europejskiej – wyniki badania ankietowego, Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych NBP, Warszawa 2006.
àoboda J., Rozwój koncepcji i modeli przestrzennej dyfuzji innowacji, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 585/1983, „Studia Geograficzne” 37.
McEvily S.K., Eisenhardt K.M., Prescott J.E., The Global Acquisition, Leverage and Protection of Technological Competencies, „Strategic Management Journal” 2004, vol. 25, issue 8–9. MĊczyĔski M., Przestrzenna dyfuzja technologii informacyjno-komunikacyjnych (na przykáadzie
rozprzestrzeniania siĊ kodu kreskowego w województwie wielkopolskim), [w:] Z. Zioáo, T. Rachwaá (red.), Wpáyw procesów globalizacji i integracji europejskiej na transformacje struktur przemysáowych, „Prace Komisji Geografii Przemysáu PTG” 12/2009.
Nesterowicz P., Organizacja na krawĊdzi chaosu, WPSB, Kraków 2001.
OkreĞlenie istoty pojĊü: innowacji i innowacyjnoĞci, ze wskazaniem aktualnych uwarunkowaĔ i odniesieĔ do polityki proinnowacyjnej – podejĞcie interdyscyplinarne, Krajowa Izba Go-spodarcza, Fundacja Rektorów Polskich, Instytut SpoáeczeĔstwa Wiedzy, Warszawa 2006. Otto J., Relacje z klientami a wartoĞü przedsiĊbiorstwa, [w]: A. Czubaáa (red.), Marketingowe
strategie budowania wartoĞci przedsiĊbiorstwa, AE w Krakowie, Kraków 2006.
Porter E.M., Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa 1999. PoznaĔska K., Innowacje czynnikiem wzrostu konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw, [w:] J. JeĪak
(red.), Rozwój teorii i praktyki zarządzania strategicznego – doĞwiadczenia krajowe i miĊ-dzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Tercja, t. II, àódĨ 2003.
Stawasz E., Analiza potrzeb innowacyjnych przedsiĊbiorstw z sektora MSP w województwie áódzkim, RSI Loris, àódĨ 2004.
Tanaka N., Glaude M., Gault F., PodrĊcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, OECD, Eurostat, OECD/Wspólnoty Europejskie 2005.
Tidd, J., Bessant, J., Pavitt, K., Managing Innovation: Integrating Technological, Market, and Organizational Change, Wiley, New York 1998.
Tiwana A., Przewodnik po zarządzaniu wiedzą, e-biznes i zastosowania CRM, Placet, Warszawa 2003. Uwarunkowania rozwoju klastrów w województwie áódzkim, Biuro Planowania Przestrzennego
Województwa àódzkiego, àódĨ 2007.
WilmaĔska-Sosnowska S., KonkurencyjnoĞü polskich przedsiĊbiorstw w warunkach rozwiniĊtego rynku, „Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie” 1(2)/2006.
Robert Walasek
INNOVATION OF LOGISTIC ENTERPRISES – RESULTS OF THE STUDY
The issue of innovations in logistics is very much up-to-date and, no doubt, interrelated with international research. Companies embark on innovative processes and activities for various reasons. Applying innovation may concern modifications to a product range, market segmentation, or economic performance, but also enhancing quality, or simply ability to learn. One of the chief factors determining the level of innovation-related abilities in companies is, certainly, knowledge diffusion. Therefore, in order that highly increasing customers’ needs could be met in harmony with customer-driven supply chain orientation, logistic managers are in a position to take initiative and expand the range as well as enhance the quality of service. Apart from providing basic logistic services, i.e. transport or warehousing raw materials as well as finished goods, there appears a need to enrich one’s services with innovations concerning not only materials and information management but also creating added value for the customer24.
24
M. Berglund, P. van Laarhoven, G. Sharman, S. Wandel, Third-party Logistics: Is There a Future?, „International Journal of Logistics Management” 1999, vol. 10, no. 1, s. 59–70.
