II Warsztaty naukowe pt. Dziedzictwo i historia górnictwa
W dniach 3–4 paŸdziernika 2020 r. wLud-wikowicach K³odzkich k. Nowej Rudy odby³y siê II Warsztaty Dziedzictwo i historia górni-ctwa. Termin ten okaza³ siê nad wyraz odpo-wiedni, uda³o nam siê bowiem trafiæ zarówno w jesienne okno pogodowe (sesje terenowe prze-prowadziliœmy w piêknym s³oñcu), jak te¿ covi-dowe – tydzieñ póŸniej spotkanie nie mog³o-by siê ju¿ odmog³o-byæ z powodu wprowadzonych obostrzeñ.
Warsztaty zosta³y zorganizowane przez Sto-warzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Mine-ra, we wspó³pracy z jednostkami naukowymi Politechniki Wroc³awskiej, Uniwersytetu Wroc-³awskiego, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wroc³awiu oraz Polskiej Akademii Nauk. Finansowego wsparcia udzieli³a Wa³brzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna Invest-Park, zaœ
honorowym patronatem objê³a je Wójt Gminy Nowa Ruda Adrianna Mierzejewska.
Stanowiliœmy grupê niewielk¹, ale pojawiaj¹ siê g³osy, ¿e warsztaty by³y jedynym w 2020 r. bezpoœrednim, a nie prowadzonym on-line, spotkaniem naukowym œrodowiska geologiczno-górniczego. Uczestniczyli w nim pracownicy Akademii Górniczo-Hutniczej, Politechniki Wroc³awskiej, Uniwersytetu Wroc³awskiego, Polskiej Akademii Nauk, Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego i Archiwum Pañstwowego w Kato-wicach, a tak¿e cz³onkowie Stowarzyszenia Pro Futuro i Bractwa Gwarków. Sw¹ obecnoœci¹ zaszczycili nas tak¿e dyrektorzy katowickiego oddzia³u Agencji Rozwoju Prze-mys³u.
W trakcie trzech sesji referatowych prelegenci poru-szali nader ró¿norodn¹ tematykê zwi¹zan¹ z dziedzictwem i wykorzystaniem pozosta³oœci dawnego górnictwa, jak np. historia XX-wiecznego górnictwa siarkowego w rejonie Tarnobrzega, elementy XVIII- i XIX-wiecznej historii górnictwa Górnego Œl¹ska, a tak¿e epizody podziemnego górnictwa wêgla brunatnego rejonu lubuskiego oraz tra-gicznej historii ¿o³nierzy górników, cz³onków batalionów pracy przymusowej. Kilka referatów dotyczy³o zagadnieñ geoturystyczych przedstawionych przez pracowników PIG-PIB. Prezentowane by³y te¿ wyniki dokumentowania dawnych obiektów pogórniczych – sztolni ziemi k³odzkiej i doliny Kaczawy oraz drobnych wyrobisk po eksploatacji kopalin dla budownictwa w rejonie Wroc³awia.
Podczas dwóch sesji terenowych obok tematów typowo historyczno-górniczych prezentowano równie¿ zagadnie-nia geologiczne. By³y one przedstawiane m.in. w u¿ytko-wanym w latach 20. XX w. podziemnym magazynie materia³ów wybuchowych kopalni wêgla kamiennego Consolidirte Wenceslaus Grube, a tak¿e w obiekcie Gonto-wa (elemencie hitlerowskiego podziemnego kompleksu Riese), gdzie uczestnicy warsztatów mogli obejrzeæ wy-mienne torowisko, zaklinowane w ociosie wiert³o oraz pozosta³oœci drewnianej podstawy wiertnicy i
nieodpalo-nych materia³ów wybuchowych. W Œwierkach przybli¿y-liœmy historiê dzia³alnoœci tamtejszego wielkiego kamie-nio³omu melafiru oraz zak³adu produkcji kruszyw, zaœ w dolinie Ch³opiny ogl¹daliœmy œlady dawnych szybów, ha³d i sztolni, które sa reliktami najstarszego, siêgaj¹cego XII w. górnictwa srebra w rejonie Srebrnej Góry. Przedsta-wione zagadnienia geologiczne dotyczy³y np. szaty nacie-kowej w sztolni Hellmuth w Sowinie, gdzie wystêpuj¹ 60
Przegl¹d Geologiczny, vol. 69, nr 1, 2021
WYDARZENIA
Ryc. 1. G³ówne wyrobisko Hellmuth Stollen. Fot. P. Zago¿d¿on
Ryc. 2. Zjawiska wietrzeniowe na ociosie obiektu Gontowa.
zró¿nicowane wêglanowe kaltemity, powstaj¹ce w wyniku ³ugowania przez przes¹czaj¹ce siê wody zapraw i tynku obudowy zabezpieczaj¹cej wyrobiska, a tak¿e ciekawe wykwity wodorotlenków Fe na elementach stalowych. W obiekcie Gontowa uczestnicy warsztatów mogli siê zapoznaæ z doskonale widocznym, ponad 200-metrowym, poprzecznym profilem warstw najwy¿szego karbonu syn-klinorium œródsudeckiego oraz obejrzeæ piêknie wykszta³-cone struktury wierzeniowe w piaskowcach. W kamie-nio³omie w Œwierkach zastanawialiœmy siê nad problema-mi geologicznego dokumentowania z³ó¿ surowców skalnych na obszarze Sudetów.
Materia³y z II Warsztatów naukowych Dziedzictwo i historia górnictwa zosta³y opublikowane w VI tomie cza-sopisma Hereditas Minariorum dostêpnego on-line na stronie terra-minera.pl (zak³adka: Warsztaty).
Organizatorzy gor¹co zapraszaj¹ wszystkich chc¹cych podzieliæ siê wynikami badañ prowadzonych w dawnych kopalniach, rezultatami analiz archiwaliów czy przemyœle-niami na temat sposobów wykorzystania dawnych wyro-bisk i innych obiektów pogórniczych na przysz³oroczne warsztaty, które – miejmy nadziejê – bêd¹ mog³y siê odbyæ bez drakoñskich obostrzeñ sanitarnych.
Pawe³ P. Zago¿d¿on Politechnika Wroc³awska
Nominacje profesorskie – Rados³aw Tarkowski
Postanowieniem z dnia 26 listopada 2020 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda nada³ tytu³ pro-fesora nauk in¿ynieryjno-technicznych dr. hab. in¿. Rados³awowi Tarkowskiemu w dyscyplinie in¿ynieria œro-dowiska, górnictwo i energetyka.
Rados³aw Tarkowski jest in¿ynierem geologiem w za-kresie stratygrafii z³o¿owej, absolwentem Akademii Gór-niczo-Hutniczej w Krakowie (1978), doktorem nauk technicznych (AGH, 1982), doktorem habilitowanym nauk o Ziemi w zakresie geologii (AGH, 1999). W latach 1981– 1998 pracowa³ na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochro-ny Œrodowiska AGH, a od 2000 r. do teraz w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN w Krakowie, gdzie pe³ni obowi¹zki kierownika Pracowni Geotechnologii. W latach 2004–2015 r. by³ zatrudniony w Instytucie Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.
Profesor Tarkowski jest znanym na forum krajowym i miêdzynarodowym specjalist¹ w zakresie biostratygrafii utworów mezozoiku (publikacje z lat 1978–2001), historii geologii i nauk pokrewnych (lata 2002 r. do dziœ) oraz pod-ziemnego sk³adowania dwutlenku wêgla i podpod-ziemnego magazynowania wodoru (równie¿ od 2002 r.). Jest auto-rem/wspó³autorem ponad 300 publikacji, w tym 16 mono-grafii oraz ksi¹¿ek, 43 artyku³ów naukowych opublikowa-nych w czasopismach z listy Journal Citation Reports (JCR), 8 podrêczników i skryptów oraz innych.
Jego prace z zakresu biostratygrafii i paleontologii to g³ównie wyniki badañ dotycz¹cych biostratygrafii utwo-rów oksfordu dolnego i œrodkowego okolic Krakowa. Pro-fesor R. Tarkowski opisa³ kilkanaœcie profili, wraz z wyka-zem znalezionych (warstwa po warstwie) ok. 100 gatunków amonitów, w tym dwa nowe gatunki amonitów z rodzaju
Cardioceras. Zaproponowa³ nowy podzia³
biostratygra-ficzny utworów oksfordu dolnego i œrodkowego na podsta-wie amonitów z rodzaju Taramelliceras. W uznaniu zas³ug, jeden z jurajskich amonitów zosta³ nazwany przez francu-skiego paleontologa – Taramelliceras tarkowskii. We wspó³pracy z geologami francuskimi udokumentowa³ nowe znaleziska skamienia³oœci jury œrodkowej oolitu baliñskiego (amonity, je¿owce nieregularne, ramieniono-gi). W latach 1984–1989 by³ cz³onkiem zespo³u,
kierowa-nego przez dr. Wojciecha Brochwicz-Lewiñskiego, badaj¹cego anomaliê geochemiczn¹ i zdarzenia pogranicza jury œrodkowej i górnej, w tym: przejawy ekshalacji pod-morskich, mineralizacjê pogranicza jury œrodkowej i gór-nej, koncentracje sferul pochodzenia kosmicznego, kwarc wysokociœnieniowy i inne. Prowadzi³ badania ods³oniêæ i rdzeni wiertniczych z utworów kredy górnej niecki opol-skiej sk¹d opisa³ kilkadziesi¹t gatunków makroskamie-nia³oœci.
Obszarem zainteresowañ naukowych R. Tarkowskiego jest równie¿ historia geologii i pokrewnych nauk przyrod-niczych. W tym zakresie jest autorem przesz³o 90 publika-cji, w tym licznych o charakterze popularno-naukowym. Du¿a ich czêœæ to wynik wspó³pracy z Piotrem Daszkiewi-czem – pracownikiem Muzeum Historii Naturalnej w Pary¿u. Jego badania dotyczy³y m.in.: J.-É. Guettarda (1715–1786), G.-L.L. Buffona (1707–1788), J.-E. Giliberta (1741–1814), R.J. Haüy’ego (1743–1822), A. Brongniarta (1770–1847), A. d’Orbigny’ego (1802–1857) – z grona Francuzów, a ze strony polskiej: S. Staszica (1755–1826), J. Jaœkiewicza (1749–1809), I. Domeyki (1802–1889), L. Zejsznera
61 Przegl¹d Geologiczny, vol. 69, nr 1, 2021
