Preferencje konsumentów wód mineralnych w świetle badań własnych

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 739. 2007. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Jolanta Mirek Katedra Analizy Rynku i Badaƒ Marketingowych. Preferencje konsumentów wód mineralnych w Êwietle badaƒ w∏asnych *. 1. Wprowadzenie W celu zbadania preferencji konsumentów wód mineralnych1 po stronie popytowej uznano za konieczne zebranie danych pierwotnych, pochodzàcych z badaƒ ankietowych oraz wywiadów kwestionariuszowych2. Populacj´ generalnà stanowi ludnoÊç Polski powy˝ej pi´tnastego roku ˝ycia. Prób´ do badaƒ dobrano metodà doboru kwotowego wed∏ug takich cech ró˝nicujàcych jednostki populacji, jak: p∏eç, wiek i miejsce zamieszkania (w rozbiciu na miasto i wieÊ). Struktur´ populacji generalnej przyj´to opierajàc si´ na Roczniku Statystycznym GUS 2001. W ramach wyodr´bnionych cech jednostek populacji wybierano arbitralnie jednostki losowe do próby. Ankieterami byli studenci, którzy sami decydowali o wyborze respondentów o wyodr´bnionych cechach w ramach przydzielonych zestawów ankiet.. * Zaprezentowane wyniki stanowià fragment badaƒ w∏asnych autorki, finansowanych ze Êrodków Ministerstwa Nauki i Informatyzacji w ramach projektu promotorskiego nr 2 HO2C 059 24 nt. „Identyfikacja struktury przedmiotowej i podmiotowej rynku wód mineralnych”, napisanego pod kierunkiem prof. zw. dr. hab. Stefana Mynarskiego. 1 W opracowaniu u˝yto terminu „woda mineralna”, gdy˝ jak wynika z badaƒ rozpoznawczych autorki, w ten sposób nazywane sà przez konsumentów wszystkie wody okreÊlane jako „wody w opakowaniach jednostkowych”, ∏àcznie z wodami leczniczymi. 2 Metodà badawczà zastosowanà w niniejszych badaniach by∏a g∏ównie ankieta. Jednak w trakcie badaƒ okaza∏o si´, ˝e niektóre grupy respondentów (g∏ównie osoby starsze, mieszkajàce na wsi, charakteryzujàce si´ niskim poziomem wykszta∏cenia) majà problemy z samodzielnym wype∏nianiem kwestionariuszy ankietowych. Stanowià one znacznà cz´Êç populacji badanej, wić nie chciano rezygnowaç z ich wypowiedzi. W zwiàzku z tym ankieterzy odczytywali im pytania i wpisywali odpowiedzi..

(2) Jolanta Mirek. 172. Badania przeprowadzono na prze∏omie lat 2002 i 2003 na terenie województw: ma∏opolskiego, podkarpackiego, lubelskiego, podlaskiego, Êlàskiego, dolnoÊlàskiego, opolskiego, mazowieckiego, ∏ódzkiego, Êwi´tokrzyskiego, lubuskiego, pomorskiego, kujawsko-pomorskiego i zachodniopomorskiego. Po wst´pnej selekcji do analizy wykorzystano 1328 wype∏nionych kwestionariuszy3. Uzyskane dane poddano analizie tabelaryczno-graficznej. Za pomocà tabel jednodzielczych oraz rysunków przedstawiono rozk∏ad odpowiedzi na poszczególne pytania.. 2. Miejsce wód mineralnych wÊród innych napojów Tabela 1 przedstawia preferencje konsumentów dotyczàce spo˝ywanych napojów. Podano w niej napoje, które wymieniane by∏y przez respondentów na pierwszym, drugim i trzecim miejscu. Nast´pnie otrzymane wyniki przemno˝ono przez odpowiednie rangi i zsumowano liczb´ punktów. Tabela 1. Preferencje konsumentów dotyczàce spo˝ywanych napojów Napój. Miejsce I. Miejsce II. Miejsce III. licznoÊç procent licznoÊç procent licznoÊç procent. Herbata Kawa Kompot Woda mineralna Soki Napoje owocowe Napoje typu cola Mleko Piwo Woda przegotowana Zio∏a Woda ze studni Wino MaÊlanka Alkohol Kawa cappucino Kawa zbo˝owa Woda z kranu Tonic. 519 134 328 110 187 11 20 4 7 1 3 0 2 0 0 0 2 0 0. 39,1 10,1 24,7 8,3 14,1 0,8 1,5 0,3 0,5 0,1 0,2 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0. 226 359 92 342 188 51 47 10 10 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0. 17,0 27,0 6,9 25,8 14,2 3,8 3,5 0,8 0,8 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,1 0,0. 139 216 70 344 248 137 93 10 35 1 6 0 1 1 1 0 0 0 1. 10,5 16,3 5,3 25,9 18,7 10,3 7,0 0,8 2,6 0,1 0,5 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1. Suma punktów po porangowaniu 2148 1336 1238 1358 1185 272 247 42 76 4 15 2 7 1 1 2 6 2 1. èród∏o: badania w∏asne.. 3 W celu potwierdzenia reprezentatywnoÊci niniejszych badaƒ postanowiono zbadaç zgodnoÊç rozk∏adu empirycznego z rozk∏adem hipotetycznym w populacji w ramach wyodr´bnionych cech ró˝nicujàcych jednostki populacji, jakimi by∏y: p∏eç, wiek i miejsce zamieszkania. Do analizy wy-.

(3) Preferencje konsumentów wód mineralnych.... 173. Jak wynika z tabeli 1, najbardziej preferowanym napojem w Polsce jest herbata. Otrzyma∏a ona najwi´kszà liczb´ punktów i przez prawie 40% respondentów zosta∏a umieszczona na pierwszym miejscu. Nast´pna w kolejnoÊci jest woda mineralna. Jako najbardziej preferowany napój uzna∏o jà ponad 8% badanych, natomiast jako drugi i trzeci z kolei – po prawie 26% respondentów. Sporadycznie pojawi∏a si´ równie˝ woda w innej postaci, jak np. woda przegotowana, woda ze studni czy woda z kranu. Na trzecim miejscu znajduje si´ kawa, a na kolejnych kompot i soki. WÊród preferowanych napojów wymieniano równie˝ napoje alkoholowe, takie jak piwo i wino.. 3. Cz´stotliwoÊç spo˝ywania wody mineralnej Jak wynika z badaƒ (tabela 2), tylko niespe∏na 5% respondentów nie pije w ogóle wody mineralnej. Prawie 40% pije jà codziennie, a w sumie prawie 80% co najmniej raz w tygodniu. Tabela 2. Cz´stotliwoÊç picia wody mineralnej Cz´stotliwoÊç picia wody mineralnej. LicznoÊç. LicznoÊç skumulowana. Procent. Procent skumulowany. Codziennie Kilka razy w tygodniu Raz w tygodniu Kilka razy w miesiàcu Rzadziej ni˝ raz w miesiàcu W ogóle nie pij´. 498 439 104 163 62 62. 498 937 1041 1204 1266 1328. 37,5 33,1 7,8 12,3 4,7 4,7. 37,5 70,6 78,4 90,7 95,3 100,0. èród∏o: badania w∏asne.. Pytanie dotyczàce cz´stotliwoÊci picia wody mineralnej by∏o pytaniem filtrujàcym. Kolejne pytania dotyczà tylko osób, które pijà wod´ mineralnà, a zatem dalsza analiza b´dzie si´ odnosiç do tej grupy respondentów, liczàcej 1266 jednostek.. korzystano test zgodnoÊci χ2. Obliczone wartoÊci χ2 by∏y ni˝sze od odpowiadajàcych im wartoÊci krytycznych, odczytanych z tablic rozk∏adu χ2 na poziomie istotnoÊci α = 0,05. A zatem nie by∏o podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, zak∏adajàcej, ˝e rozk∏ad otrzymanych ankiet wed∏ug wyró˝nionych cech jest proporcjonalny do odnoÊnego rozk∏adu w badanej populacji. Na tej podstawie mo˝na wnosiç, ˝e badania te by∏y badaniami reprezentatywnymi. Równie˝ wielkoÊç próby spe∏nia kryteria liczebnoÊci dla prób krajowych (por. J. Bazarnik, T. Grabiƒski, E. Kàciak, S. Mynarski, A. Sagan, Badania marketingowe. Metody i oprogramowanie komputerowe, Canadian Consortium of Management Schools, AE w Krakowie, Warszawa–Kraków 1992, s. 16)..

(4) Jolanta Mirek. 174. 4. Preferencje w odniesieniu do zawartoÊci dwutlenku w´gla Przed 1990 r. w Polsce produkowano wy∏àcznie wody nasycane dwutlenkiem w´gla. Na poczàtku ostatniej dekady XX w. pojawi∏y si´ na rynku wody niegazowane, zdobywajàc stopniowo coraz wi´kszy udzia∏ w rynku. Badania potwierdzajà du˝à popularnoÊç wód niegazowanych, gdy˝ ponad po∏owa respondentów preferuje te wody4. Zwiàzane jest to z powielaniem w Êrodkach masowego przekazu informacji o tym, ˝e nale˝y piç wody niegazowane. Zdaniem specjalistów picie wód mineralnych nasyconych dwutlenkiem w´gla nie jest szkodliwe dla ludzi zdrowych5. W wielu przypadkach zawartoÊç dwutlenku w´gla poprawia smak wody, zwi´ksza przyswajalnoÊç niektórych pierwiastków mineralnych6, a tak˝e hamuje rozwój mikroorganizmów w wodzie. Przeciwwskazania dotyczà tylko pewnych schorzeƒ. Jedynie 17,1% badanych osób woli wody gazowane. Natomiast prawie dla 1/3 respondentów jest oboj´tne, jakà wod´ pijà, z czego mo˝na wnioskowaç, ˝e osoby te spo˝ywajà zarówno wody gazowane, jak i niegazowane (rys. 1).. niegazowana 53,2%. oboj´tne 29,7%. gazowana 17,1%. Rys. 1. Preferencje w odniesieniu do zawartoÊci dwutlenku w´gla w wodzie mineralnej èród∏o: badania w∏asne. 4 Na podobne wyniki w odniesieniu do spo˝ycia wód niegazowanych w analogicznym okresie wskazujà dane firmy AC Nielsen. 5 T. Latour, Kryteria oceny i wymagania dotyczàce warunków produkcji i jakoÊci wody w opakowaniach jednostkowych, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” 2001, nr 9. 6 T. Latour, Wody butelkowane nasycone dwutlenkiem w´gla – rodzaje, w∏aÊciwoÊci, przeznaczenie, „Przemys∏ Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny” 2001, nr 6, dodatek „Napoje i nie tylko” oraz T. Latour, Wody z zawartoÊcià dwutlenku w´gla, „èród∏o. Wody Mineralne i Napoje” 2001, Krajowa Izba Gospodarcza „Przemys∏ Rozlewniczy”..

(5) Preferencje konsumentów wód mineralnych.... 175. 5. Preferencje konsumentów dotyczàce marek wód mineralnych W wyniku badaƒ wygenerowano 106 marek wód mineralnych spo˝ywanych przez badane osoby. Analizujàc otrzymane dane stwierdzono, ˝e najcz´Êciej spo˝ywanymi i preferowanymi markami wód mineralnych sà: Na∏ćzowianka, ˚ywiec Zdrój i Muszynianka. Na kolejnych miejscach pod wzgl´dem udzia∏u spo˝ywanych wód znajdujà si´: Kryniczanka, Multi Vita, Bonaqa i Piwniczanka. Równie˝ te same marki wód, tylko w innej kolejnoÊci, pojawi∏y si´ wÊród wód najbardziej preferowanych. Za liderami rynkowymi plasuje si´ Piwniczanka, a nast´pnie: Kryniczanka, Multi Vita i Bonaqa. Niespe∏na 7% badanych osób pije wody mineralne sprzedawane pod markami w∏asnymi, natomiast tylko niewiele ponad 2% uznaje je za wody preferowane. W strukturze spo˝ycia wód mineralnych niewielki jest udzia∏ wód leczniczych. Sà one spo˝ywane przez ok. 2% badanych osób, natomiast tylko dla 0,65% sà one markami preferowanymi. Sà to g∏ównie osoby, które oceniajà swój stan zdrowia jako dobry lub przeci´tny, a nieco rzadziej jako z∏y. Ponad 1/4 z nich, kupujàc wod´ mineralnà, nie kieruje si´ nigdy zaleceniem lekarza, chocia˝ wód tych nie powinno si´ piç bez konsultacji lekarskiej. Innà kategorià wód, których udzia∏ jest marginalny, sà wody mineralne pochodzenia zagranicznego. Zaledwie 9 osób zadeklarowa∏o, ˝e pije wody sprowadzane z zagranicy, z czego 1/3 uwa˝a marki tych wód za marki preferowane.. 6. Wybór rodzaju wody mineralnej Na rynku wód w opakowaniach jednostkowych wyst´puje kilka rodzajów wód. Sà to naturalne wody mineralne, naturalne wody êródlane, wody sto∏owe oraz wody lecznicze7. Ponad po∏owa badanych osób zadeklarowa∏a, ˝e pije naturalne wody mineralne, 15,4% naturalne wody êródlane, 0,3% wody sto∏owe, 1,4% wody lecznicze, natomiast dla prawie dla 1/4 badanych osób nie ma znaczenia, jaki rodzaj wody pijà (rys. 2). Z badaƒ rozpoznawczych przeprowadzonych przez autork´ w formie wywiadów grupowych wynika∏o, ˝e wi´kszoÊç badanych osób nie rozumie u˝ywanych terminów. Aby udowodniç hipotez´, ˝e podzia∏ wód mineralnych zawarty w aktach prawnych jest niezrozumia∏y dla wi´kszoÊci konsumentów, postanowiono porównaç deklaracje wyboru z rzeczywistymi wyborami, przyporzàdkowujàc preferowane marki wód mineralnych do konkretnych rodzajów wód. Sytuacj´ t´ przedstawiono w tabeli 3.. 7 Szerzej na temat sposobów klasyfikacji wód mineralnych w Polsce zob.: J. Mirek, Systemy klasyfikacji wód mineralnych w Polsce, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2005, nr 659..

(6) Jolanta Mirek. 176. lecznicza sto∏owa 1,4% 0,3% naturalna êródlana 15,4%. bez znaczenia 22,5%. naturalna mineralna 55,6%. Rys. 2. Deklaracje wyboru rodzaju wody mineralnej èród∏o: badania w∏asne.. Tabela 3. Deklaracje wyboru a rzeczywiste wybory rodzaju wody mineralnej (w %) Deklaracje wyboru Rzeczywiste wybory. naturalna mineralna. naturalna êródlana. sto∏owa. lecznicza. bez znaczenia. Naturalna mineralna Naturalna êródlana Sto∏owa Lecznicza. 68,6 26,2 4,5 0,7. 56,3 36,7 6,0 1,0. 50,0 50,0 0,0 0,0. 56,3 37,5 0,0 6,3. 57,4 35,2 7,4 0,0. 100,0. 100,0. 100,0. 100,0. 100,0. Razem èród∏o: badania w∏asne.. Wyniki badaƒ wskazujà, ˝e najwi´ksza zgodnoÊç wyst´puje w przypadku naturalnych wód mineralnych, gdy˝ prawie 70% badanych, którzy zadeklarowali, ˝e pijà takà wod´, rzeczywiÊcie jà pije. W przypadku wód êródlanych niewiele ponad 1/3 badanych wybiera takà mark´, jakà deklaruje, w przypadku wód leczniczych 6,3%, natomiast w przypadku wód sto∏owych nikt nie poda∏ prawid∏owej odpowiedzi. Mo˝na zatem potwierdziç hipotez´, i˝ okreÊlenia dotyczàce rodzajów wód zawarte w obowiàzujàcych rozporzàdzeniach sà niezrozumia∏e dla wi´kszoÊci badanych osób. Najwi´kszy udzia∏ deklaracji dotyczàcych picia naturalnych wód mineralnych wynika prawdopodobnie z analogii do s∏owa „woda mineralna”. Niski poziom ÊwiadomoÊci konsumentów w tym zakresie mo˝na t∏umaczyç równie˝ wieloma nierzetelnymi i ma∏o aktualnymi informacjami, które pojawiajà si´ w mediach..

(7) Preferencje konsumentów wód mineralnych.... 177. 7. Po˝àdane sk∏adniki wód mineralnych Woda przeznaczona do codziennego spo˝ycia na ogó∏ nie dostarcza cz∏owiekowi sk∏adników od˝ywczych, poza niektórymi pierwiastkami, które wyst´pujà w iloÊciach Êladowych i nie majà wi´kszego znaczenia dla procesów metabolicznych organizmu. Kupujàc wody mineralne, konsumenci chcà uzupe∏niç niedobory sk∏adników mineralnych w organizmie. Na pytanie otwarte, na zawartoÊç których sk∏adników mineralnych zwracajà konsumenci najwi´kszà uwag´, uzyskano 25 kategorii odpowiedzi. Najcz´Êciej wymienianym sk∏adnikiem (przez ponad 70% respondentów) by∏ magnez. Ponad po∏owa badanych osób zwraca uwag´ na zawartoÊç wapnia, natomiast po ok. 1/4 konsumentów kieruje si´ zawartoÊcià potasu i sodu. Prawie 10% respondentów zwraca uwag´ na zawartoÊç ˝elaza w wodach mineralnych, podczas gdy wszystkie wody (poza leczniczymi) sà w Polsce od˝elaziane8. WÊród odpowiedzi pojawiajà si´ bardzo ogólne sformu∏owania, jak: sole mineralne, mikroelementy, makroelementy, kationy, aniony, które mogà Êwiadczyç o niskiej wiedzy na temat zawartych w wodach mineralnych sk∏adników. Cz´Êç konsumentów doszukiwa∏a si´ równie˝ w wodach sk∏adników mineralnych, które w nich nie wyst´pujà, jak np. w´glowodany czy witaminy.. 8. Preferencje dotyczàce opakowaƒ wód mineralnych W Polsce zasz∏y istotne zmiany w dziedzinie opakowaƒ wód mineralnych. Na poczàtku lat 90. ubieg∏ego stulecia pojawi∏y si´ butelki wykonane z poliefterelanu etylenowego (PET) oraz butle z poliw´glanów (PC). Zacz´∏y one stopniowo wypieraç butelki szklane. Jak wynika z badaƒ (rys. 3), najbardziej popularnymi opakowaniami sà opakowania wykonane z tworzyw sztucznych (57% odpowiedzi). Natomiast ok. 1/4 konsumentów preferuje opakowania szklane. Dla 17% badanych osób jest oboj´tny materia∏, z jakiego wykonane zosta∏o opakowanie. Oko∏o 2% badanych preferuje opakowania kartonowe9. OdnoÊnie do pojemnoÊci opakowaƒ wód mineralnych (rys. 4) mo˝emy stwierdziç, ˝e najbardziej preferowanymi opakowaniami sà butelki o pojemnoÊci 1,5 litra10, 0,33 litra oraz 1 litr. Tylko 0,2% badanych osób poda∏o, ˝e wybie8 Dopiero Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 kwietnia 2003 r. w sprawie szczególnych warunków sanitarnych oraz wymagaƒ w zakresie przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji lub w obrocie naturalnymi wodami mineralnymi i naturalnymi wodami êródlanymi (Dz.U. nr 89, poz. 842) wprowadzi∏o zakaz zamieszczania na etykiecie informacji o zawartoÊci pierwiastków, które sà usuwane w procesie produkcji. 9 Do opakowaƒ kartonowych, a dok∏adniej, opakowaƒ „bag in box” sà rozlewane w Polsce wody lecznicze. 10 Wed∏ug danych firmy AC Nielsen udzia∏y iloÊciowe i wartoÊciowe butelek typu PET o pojemnoÊci 1,5 litra stanowià ok. 70%. Dane te dotyczà jedynie placówek handlu detalicznego, nie obejmu-.

(8) Jolanta Mirek. 178. ra najcz´Êciej wod´ w butelkach o pojemnoÊci 1,25 litra, podczas gdy do takich butelek jest rozlewana Na∏ćzowianka, która jest wodà najbardziej preferowanà. Mo˝e to Êwiadczyç o tym, i˝ niewielu konsumentów orientuje si´, ˝e producent Na∏ćzowianki stosuje strategi´ zani˝ania wielkoÊci opakowania (down-sizing).. kartonowe 2%. plastykowe 57%. oboj´tne 17%. szklane 24%. Rys. 3. Preferencje konsumentów w odniesieniu do materia∏ów, z jakich wykonane sà opakowania wód mineralnych èród∏o: badania w∏asne.. 70 59,0. 60 50 40 30 20. 13,1. 10,0. 7,7. 10. 4,7. 2,0. 0,2. 0 0,33 l 0,5 l 0,75 l. 1l. 1,25 l 1,5 l. 2l. 2,5. 5l. 0,2. 18,5 l. Rys. 4. Preferencje konsumentów w odniesieniu do pojemnoÊci opakowaƒ wód mineralnych (w %) èród∏o: badania w∏asne. jà natomiast placówek hurtowych i bazarów. Pomijajà równie˝ horeca, gdzie udzia∏ butelek szklanych jest bardzo du˝y..

(9) Preferencje konsumentów wód mineralnych.... 179. 9. Miejsca zakupu wód mineralnych Podobnie jak w bran˝y innych artyku∏ów FMCG, równie˝ w sprzeda˝y wód mineralnych dokona∏y si´ pewne zmiany. Wià˝e si´ to g∏ównie z rozwojem tzw. nowoczesnych kana∏ów dystrybucji, jakimi sà placówki wielkopowierzchniowe, a tak˝e innych kana∏ów dystrybucji, charakterystycznych dla tego rynku. Na rys. 5 przedstawiono udzia∏ placówek handlowych, w których konsumenci najcz´Êciej kupujà wody mineralne.. supermarket 27% sklep 63%. przywóz do domu 2% hurtownia 7% inne 1%. Rys. 5. Preferowane miejsca zakupu wód mineralnych èród∏o: badania w∏asne.. Pomimo rosnàcej popularnoÊci supermarketów i hipermarketów nadal najbardziej popularnymi miejscami zakupu wód mineralnych sà pobliskie sklepy. A˝ 63% respondentów kupuje w nich zazwyczaj wody mineralne. W superi hipermarketach dokonuje najcz´Êciej zakupu wód mineralnych ok. 1/4 konsumentów. Na rynku wód mineralnych pojawi∏a si´ tendencja do skracania kana∏ów dystrybucji. Dla 7% respondentów najcz´stszym miejscem zakupu jest hurtownia, a ok. 2% badanych osób korzysta z dowozu wody mineralnej przez producentów bezpoÊrednio do domu. WÊród innych miejsc zakupu wyró˝niono: pijalnie, stacje benzynowe, zakupy bezpoÊrednio u producenta11.. 11 Szerzej na temat sposobów dystrybucji wód mineralnych zob.: J. Mirek, Strategie dystrybucji na rynku wód w opakowaniach jednostkowych w Polsce, „èród∏o. Wody Mineralne i Napoje” 2004, nr 2(11), Krajowa Izba Gospodarcza „Przemys∏ Rozlewniczy”..

(10) 180. Jolanta Mirek. 10. Podsumowanie Reasumujàc mo˝na stwierdziç, ˝e preferencje konsumentów wód mineralnych sà bardzo zró˝nicowane. Z badaƒ wynika, ˝e woda mineralne jest drugim (po herbacie) napojem preferowanym przez konsumentów. WÊród osób pijàcych wod´ mineralnà zdecydowana wi´kszoÊç pije jà codziennie lub kilka razy w tygodniu. Tylko niespe∏na 5% respondentów nie pije wody w ogóle. Ponad po∏owa badanych osób preferuje wody niegazowane, a dla prawie 1/3 respondentów jest oboj´tne, jakà wod´ pijà. SpoÊród 106 wymienionych przez konsumentów marek wód najcz´Êciej spo˝ywane i preferowane sà: Na∏ćzowianka, ˚ywiec Zdrój i Muszynianka. Porównanie deklaracji wyboru okreÊlonego rodzaju wody mineralnej z rzeczywistymi wyborami Êwiadczy o niskim poziomie wiedzy konsumentów na temat klasyfikacji wód zawartej w obowiàzujàcych przepisach prawnych. WÊród sk∏adników, na które zwracajà uwag´ konsumenci, najcz´Êciej pojawiajà si´: wapƒ, magnez, potas i sód. Najbardziej popularnym rodzajem opakowania sà butelki plastykowe o pojemnoÊci 1,5 litra, natomiast najcz´stszym miejscem zakupu wód mineralnych jest pobliski sklep. Literatura Bazarnik J., Grabiƒski T., Kàciak E., Mynarski S., Sagan A., Badania marketingowe. Metody i oprogramowanie komputerowe, Canadian Consortium of Management Schools, AE w Krakowie, Warszawa–Kraków 1992. Latour T., Kryteria oceny i wymagania dotyczàce warunków produkcji i jakoÊci wody w opakowaniach jednostkowych, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” 2001, nr 9. Latour T., Wody butelkowane nasycone dwutlenkiem w´gla – rodzaje, w∏aÊciwoÊci, przeznaczenie, „Przemys∏ Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny” 2001, nr 6, dodatek „Napoje i nie tylko”. Latour T., Wody z zawartoÊcià dwutlenku w´gla, „èród∏o. Wody Mineralne i Napoje” 2001, Krajowa Izba Gospodarcza „Przemys∏ Rozlewniczy”. Mirek J., Strategie dystrybucji na rynku wód w opakowaniach jednostkowych w Polsce, „èród∏o. Wody Mineralne i Napoje” 2004, nr 2(11), Krajowa Izba Gospodarcza „Przemys∏ Rozlewniczy”. Mirek J., Systemy klasyfikacji wód mineralnych w Polsce, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2005, nr 659. Mynarski S., Praktyczne metody analizy danych rynkowych i marketingowych, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2000. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 kwietnia 2003 r. w sprawie szczególnych warunków sanitarnych oraz wymagaƒ w zakresie przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji lub w obrocie naturalnymi wodami mineralnymi i naturalnymi wodami êródlanymi (Dz.U. nr 89, poz. 842)..

(11) Preferencje konsumentów wód mineralnych.... 181. Customer Preferences in Regard to Mineral Water in Light of the Author's Own Research This article presents the results of the author’s empirical research concerning consumer preferences in regard to mineral water conducted in 14 Polish voivodships. In the introduction, the author presents general information on how the research was organized. Next, she identifies the place of mineral water among other beverages, its frequency of use, preferences in regard to CO2 content, and preferences in regard to choosing mineral water brands and types of mineral water. The author also shows what minerals consumers most often look for when choosing a mineral water. She also discusses packaging – its size and the materials used – as well as consumer preferences in regard to the places where mineral water is purchased. Finally, the author provides a short summary of her research results..

(12)