R E C E N Z J E
I
M A T E R I A Ł Y
STUDIA POLONIJNET. 1. LUBLIN 1976
Jadwiga Kołpak
Maria Z i e n t a r a - M a 1 e w s ka. D ziałacze spod znaku Rodła. Olsztyn 1974 ss. 138. Pojezierze.
M aria Z ientara-M alew ska (ur. w r. 1894 k. O lsztyna) w śród pisarzy regionalnych zajm uje pozycję w yjątkow ą. Twórczość litera c k ą u p raw ia od la t ok. 50. W okresie m iędzyw ojennym , jako zasłużona nauczycielka w szkołach w arm ińskich, w alczyła o polską m owę. U w ięziona w obozie k o ncentracyjnym w R avensbriick, po w ojnie w róciła n a W arm ię, gdzie w znow iła pracę nauczycielską i literacką, za k tó rą o trzy m ała liczne n a grody i odznaczenia. D orobek literacki Z ientary-M alew skiej stanow i je d y ny w swoim ro d zaju etnograficzny i h istoryczny dokum ent k u ltu ry r e gionalnej. W ym ieńm y tu ta j chociażby L eg en dy dw óch rzek, W arm io m oja
mila, Pieśni W arm ian ki czy Siadam i tw a rd ej drogi, u tw o ry w k tó ry ch
A u to rk a sław i piękno rodzinnej ziemi, jej h istorię i la ta w alki.
Od c h a ra k te ru tej twórczości odbiega książka Działacze spod zn a k u
Rodła, w y dana w O lsztynie w 1974 r., m a ona c h a ra k te r w spom nienio
w y. A utorka u kazuje w niej frag m enty z życia działaczy i pracow ników polskiego ru ch u w Niemczech w okresie m iędzyw ojennym . P ra c a składa się z części obrazujących w ażne w ydarzenia, rozm ow y i sp o tkan ia ludzi z kręgu działaczy spod znaku Rodła. S ą to przede w szystkim w spom nienia o ludziach znanych A utorce czy to z ty tu łu jej pracy nauczyciel skiej, redakcyjnej czy społecznej. U derzający je s t p rzy ty m b ra k postaci pierw szoplanow ych, któ re odegrały szczególną rolę w polskim ru c h u w Niemczech w latach m iędzyw ojennych, w ym ieńm y tu ta j J a n a B aczew - skiego, ks. d ra Bolesław a Dom ańskiego, d ra J a n a K aczm arka czy Sew e ry n a Pieniężnego. Mimo p iętn a subiektyw izm u, książka stanow i in te re sujący i w artościow y m ateriał historyczny i społeczno-obyczajow y. Po nad to rzuca now e św iatło n a biografię A utorki, znajdującej się w o kresie m iędzyw ojennym w cen tru m w alki o polskość. W idzim y ją jako w spół- uczestniczkę większości w ydarzeń, o k tó ry ch pisze, co św iadczy o jej aktyw ności społecznej.
Należy zaznaczyć, że biografie poszczególnych osób i ich rodzin od tw arzane są przez A utorkę z pam ięci, dlatego też k o rek ta źródłow a n ie których faktów byłaby rzeczą w skazaną. B rak w ykazu bibliograficznego częściowo rekom pensują o bjaśnienia i p rzypisy znajdujące się n a końcu książki. Ponadto p raca zaw iera kilk a ciekaw ych ilu stra c ji o brazujących fak ty z życia poszczególnych działaczy.