Profesor Wojciech Wrzesiński –- doktor honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie : wspomnienie o historyku

Norbert Kasparek

Profesor Wojciech Wrzesiński

–-doktor honoris causa Uniwersytetu

Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

: wspomnienie o historyku

Echa Przeszłości 14, 221-223

ECHA PRZESZŁOŚCI XIV, 2013 ISSN 1509-9873

POŻEGNANIA

PROFESOR WOJCIECH WRZESIŃSKI

- DOKTOR

UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

W OLSZTYNIE.

WSPOMNIENIE O HISTORYKU

Prof. Wojciech W rzesiński należał do najbardziej zna­ nych współczesnych historyków polskich. Jego ak ­ tywność naukow a (przeszło 900 publikacji), doktoraty

h o n o r is c a u s s a U niw ersytetu W arm ińsko-M azurskie­ go w Olsztynie, U niw ersytetu Opolskiego, Akademii Pedagogicznej w Krakowie, U niw ersytetu Szczeciń­ skiego, U niw ersytetu J a n a Kochanowskiego w Kiel­ cach, liczne nagrody, odznaczenia, członkostwo rad n a ­ ukowych towarzystw i czasopism naukowych budzi uznanie. Stale w ruchu, wszechobecny, aktyw ny.... I nagle D otarła do nas wieść, iż 2 lipca 2013 r. zmarł nagle we Wrocławiu.

P rofesora W rzesińskiego pożegnaliśm y razem z innym i histo ry k am i z całego k ra ju 6 lipca. Spoczął n a C m en tarzu G rabiszyńskim .

Wojciech W rzesiński1 urodził się 6 p aździernika 1934 r. w Krzywosądzy. Dzieciństwo skrócone przez wojnę i la ta okupacji spędził n a Kujawach, głównie w Radziejowie. Rodzina W rzesińskich po 1945 r. osiadła w Aleksandrowie K u­ jawskim. Tu też młody Wojciech ukończył znakomite gimnazjum Ojców Salezja­ nów. Po m atu rze w 1951 r. W rzesiński rozpoczął stu d ia historycznye w pobli­ skim Toruniu. N a Uniwersytecie M ikołaja K opernika razem z nim kształcili się wówczas późniejsi znani profesorowie-historycy, tacy ja k Jacek Staszew ski2

1 Całość na podstawie materiałów z Archiwum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Biuro Rektora, Nadanie stopnia doctora honoris causa prof. dr. hab. Wojciechowi Wrzesińskiemu 1 października 2007, sygn. 3012/179.

2 Zmarły 26 VIII 2013 r. prof. Jacek Staszewski wspominał: Latem 1953 roku razem z Wojciechem Wrzesińskim spędziliśmy kilka tygodni w Olsztynie na zbieraniu materiałów do pracy, którą jako członkowie Studenckiego Koła Historyków w uniwersytecie toruńskim postanowiliśmy przygotować na ogólnopolski konkurs odradzającego się po poprzedniej likwidacji studenckiego ruchu naukowego... Wówczas też zaczęła się nasza przygoda z nauką, której pozostaliśmy wierni.

222 Pożegnania

- prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego czy Sławomir K alem bka - re k ­ to r U niw ersy tetu M ikołaja K opernika. Zaś wśród nauczycieli w ystarczy wy­ mienić: L udw ika Kolankowskiego, K arola Górskiego, M arian a Gumowskiego, S tan isław a Hoszowskiego, B ronisław a W łodarskiego, B ronisław a Pawłow­ skiego. Prom otorem pracy m agisterskiej o ruchu robotniczym w Solcu K u­ jaw skim , ukończonej w 1955 r. był prof. W itold Łukaszew icz, który był uczniem M arcelego H andelsm ana. N a sem inarium prof. Łukaszew icza po­ w stała również rozpraw a doktorska Wojciecha W rzesińskiego.

W 1955 r. W rzesiński z nakazem pracy pojawił się w Olsztynie będąc przekonany, że przyjechał tu n a trzy m iesiące. Został w mieście n ad Łyną dziesięć lat. W arto zaznaczyć, że Olsztyn nie posiadał wówczas placówek naukowych, prowadzących b a d a n ia nie tylko n a d przeszłością ziem zachod­ nich i północnych, ale n a d ich współczesnym obrazem. Z inicjatyw ą takich b ad ań wyszedł Wojciech W rzesiński, kierownik działu a k t Polski Ludowej w Wojewódzkim Archiwum Państw owym w Olsztynie. W „Głosie O lsztyńskim ” z 26 listopada 1960 r. pisał: W c z e ś n ie j lu b p ó ź n i e j m u s i c h y b a w O ls z ty n ie d o jś ć d o r e a k ty w o w a n ia , a w ła ś c iw ie s tw o r z e n ia n a z u p e łn ie n o w y c h p o d s ta w a c h I n s t y t u t u W a r m iń s k o - M a z u r s k ie g o [...] o p r o f i l u n ie ty lk o h i s t o r y c z n y m . Był to początek drogi, k tó ra doprow adziła do p ow stania O środka B ad ań N auko­ wych im. Wojciecha Kętrzyńskiego. Od chwili, gdy Ośrodek został jed n o stk ą badawczo-rozwojową, pracam i jego Rady Naukowej kierow ał Wojciech W rze­ siński.

W 1965 r. już jako doktor - Wojciech W rzesiński przeniósł się do W rocła­ wia. N a U niw ersytecie W rocławskim spraw ow ał niem al w szystkie funkcje - od kierow nika Z akładu H istorii Najnowszej, kilkak rotnie dyrek tora In sty ­ tu tu Historycznego, później dziekana W ydziału Filozoficzno-Historycznego, p ro rek to ra i wreszcie w lata ch 1990-1994 rek to ra tejże uczelni. Tu zaan ga­ żowany był w p ierw szą „Solidarność”, czego skutk iem było m .in. odebranie m u kierow nictw a Z akładu H istorii Najnowszej.

Z O lsztynem i tutejszym środowiskiem naukow ym pozostaw ał w stałym kontakcie. P ierw sza m onografia, opublikow ana przez poznański In sty tu t Za­ chodni w 1963 r. pt. R u c h p o l s k i n a W a r m ii, M a z u r a c h i P o w i ś l u w la ta c h 1 9 2 0 - 1 9 3 9 , p rz y n io sła m u szerokie u z n a n ie , n a to m ia s t op u b lik o w an a w 1970 r. rozpraw a h abilitacyjna pt. P o l s k i r u c h n a r o d o w y w N i e m c z e c h ( 1 9 2 2 - 1 9 3 9 ) u g run to w ała pozycję młodego badacza. Z „olsztyńskim ” okresem W rzesińskiego zw iązane były prace poświęcone plebiscytom n a W arm ii i M a­ zurach oraz Powiślu, szkolnictw u polskiem u n a W arm ii i M azurach, „Gazecie O lsztyńskiej” czy też W arm ii i M azurach w polskiej m yśli historycznej. Zresz­ t ą prace Wojciecha W rzesińskiego, dotyczące P ru s W schodnich w polskiej m yśli politycznej, zainspirow ały m nie - jeszcze jako s tu d e n ta - do podobnych badań. W śród kilkudziesięciu uczniów prof. Wojciecha W rzesińskiego są m.in. zw iązani z O lsztynem profesorowie: Bohdan Koziełło-Poklewski, B ohdan Ł u­ kaszewicz oraz Robert Traba.

Pożegnania ₂₂₃

W Olsztynie w 1996 r. podczas Walnego Zgrom adzenia Polskiego Towa­ rzystw a Historycznego prof. Wojciech W rzesiński został w ybrany prezesem PTH. Z kolei w listopadzie 2005 r. powiększył grono Honorowych Obywateli O lsztyna. J a k podkreślił n a uroczystości w ręczenia dyplomu ówczesny prezy­ d ent m ia sta Czesław Je rz y M ałkowski - W s p a n ia le j e s t s p ła c a ć d ł u g w o b e c o só b tw o r z ą c y c h h is to r ię m i a s t a . Zaś uhonorowany profesor dodał: O ls z ty n , p o T o r u n iu i W r o c ła w iu , j e s t d l a m n ie tr z e c ią o jc z y z n ą . M i m o z e w O ls z ty n ie p r z e ­ b y w a łe m ty lk o lO la t, to n a d a l j e s t e m e m o c jo n a ln ie z w i ą z a n y z t y m m ia s te m .

Toteż było n a tu ra ln e , iż środowisko akadem ickie O lsztyna, które ta k wiele zawdzięczało prof. W rzesińskiem u, zechce uhonorować go nadaniem doktoratu h o n o r is c a u s a . 30 stycznia 2007 roku n a Radzie W ydziału H um an i­ stycznego UWM postaw iłem - jako dziekan - wniosek o uczczenie i podzięko­ w anie za wielokrotne w spom aganie olsztyńskiego środow iska arg um entując m .in., iż Wojciech W rzesiński n i g d y n ie z a p o m n i a ł o O ls z ty n ie . W ie lo k r o tn ie w c i ą g u r o k u p o k o n y w a ł tr a s ę W r o c ła w - O ls z ty n , b y w s p ie r a ć h u m a n i s t y c z n e ś r o d o w is k o O ls z t y n a . J e g o w y c h o w a n k o w ie s ą d z i ś p r o f e s o r a m i i p r a c u j ą n a n a s z y m u n iw e r s y te c ie . P r o fe s o r W r z e s i ń s k i w s p i e r a ł i n i c j a t y w ę u t w o r z e n i a u n i w e r s y t e t u w O ls z ty n ie . J e g o g ło s b y ł w a z n y , g d y s e n a t U n iw e r s y te t u W ro ­ c ła w s k ie g o p o z y t y w n i e o p i n i o w a ł w n i o s e k o u tw o r z e n i e w O ls z t y n ie U n iw e r s y ­ te tu W a r m iń s k o - M a z u r s k ie g o . W re s z c ie p r o fe s o r W r z e s iń s k i p o z y t y w n i e o p i­ n i o w a ł w n i o s e k o p r z y z n a n i e W y d z ia ł o w i H u m a n i s t y c z n e m u U W M u p r a w n i e ń d o n a d a w a n i a s t o p n i a d o k t o r a h a b ili to w a n e g o z z a k r e s u h is t o r ii. W d o w ó d u z n a n i a z a k s z t a ł t o w a n i e h u m a n i s t y k i w O ls z t y n ie i p r o m o c ję m i a s t a , p o p r z e z lic z n e p u b lik a c j e , R a d a M i a s t a O l s z t y n a n a d a ł a m u g o d n o ś ć h o n o r o w e g o o b y ­ w a t e la n a s z e g o g r o d u . R a d a W y d z ia ł u H u m a n i s t y c z n e g o U W M w O ls z t y n ie w n o s i o n a d a n i e m u g o d n o ś c i d o k t o r a h o n o r is c a u s a n a s z e g o u n i w e r s y t e t u z a b a d a n i a h is to r y c z n e , ic h p o p u la r y z a c j ę , o r g a n iz a c ję n a u k i p o l s k i e j i p o n a d p ó łw ie c z n e z w i ą z k i z h u m a n i s t y c z n y m ś r o d o w i s k i e m O l s z t y n a i s ta l e o k a z y ­

w a n e m u w s p a r c ie . W związku z powyższym R ada W ydziału Hum anistycznego UWM zaproponowała n a recenzentów prof. Sławom ira Nicieję z U niw ersytetu Opolskiego, prof. J a c k a Staszewskiego z UMK i prof. H enryk a Sam sonow i­ cza, zaś prom otorem został prof. S tan isław a Achremczyk. Po otrzym aniu pozytywnych, pełnych entuzjazm u opinii S e n a t UWM uchw ałą n r 189 z 29 czerwca 2007 r. n ad ał prof. Wojciechowi W rzesińskiem u ty tu ł d o c to r a h o n o r is c a u s a . Uroczystość w ręczenia dyplomu odbyła się 1 października 2007 roku podczas uroczystej inauguracji roku akadem ickiego, gdzie wygłosił on wykład nt. H i s t o r y k w O ls z t y n ie - p o s ł a n n i c t w o i o b o w ią z k i.

Jeszcze w czerwcu tego roku gościliśmy prof. W rzesińskiego w Olsztynie, n iestety po raz ostatni.

N o r b e r t K a s p a r e k