[2019/Nr 2] Analiza sposobu odżywiania oraz suplementowania diety u osób uczestniczących w treningach wytrzymałościowych lub siłowych. Cz. I

Anna Bogunia, Paweł Zagrodzki, Jadwiga Kryczyk-Kozioł, Mirosław Krośniak

ANALIZA SPOSOBU ODŻYWIANIA ORAZ SUPLEMENTOWANIA DIETY U OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W TRENINGACH

WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH LUB SIŁOWYCH. CZ. I * Zakład Bromatologii

Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Kraków Kierownik: dr hab. P. Zagrodzki

W pracy przebadano sposób odżywiania oraz suplementacji diety u osób uczestniczących w treningach wytrzymałościowych (bieganie, taniec) oraz siłowych (trening funkcjonalny lub crossfi t oraz trening na siłowni). Wyniki analiz pozwoliły m.in. na stwierdzenie różnic istotnych statystycznie pomiędzy poszczególnymi grupami w zakresie ilości spożywanych płynów, odżywek biał-kowych i aminokwasów, środków wspomagających wydolność organizmu oraz słodyczy. Ustalono także najczęstsze błędy żywieniowe popełniane przez ankieto-wanych.

Słowa kluczowe: kwestionariusz żywieniowy, suplementacja diet sportowców, środ-ki wspomagające wydolność ciała.

Key words: nutritional questionnaire, supplementation of sportsmen diets, agents supporting the effi ciency of the body.

Suplementy i odżywki sportowe są dobrym uzupełnieniem diety sportowca, po-nieważ mogą wzbogacać ją o składnik, który jest w niedoborze, albo mogą pokryć zapotrzebowanie na inny składnik – bez wyraźnego zwiększania ilości oraz obję-tości żywności. Są także dobrym uzupełnieniem diety przy braku czasu, podczas podróży i zawodów. Należy jednak pamiętać, że prawidłowo dobrana i zbilanso-wana dieta ma właściwości prozdrowotne, jest podstawą żywienia i nie powinno się jej zastępować suplementami diety. Sportowcy wytrzymałościowi nie powin-ni stosować zarówno diet powin-niskowęglowodanowych, jak i eliminujących produkty zbożowe i owoce, ze względu na ryzyko niedostatecznej podaży węglowodanów, niezbędnych do wykonania treningu z odpowiednią wydajnością oraz do regeneracji organizmu. Zapotrzebowanie na białko u sportowców również ulega zwiększeniu, ponieważ białko bierze udział w regeneracji mięśni i ścięgien. Spożycie tłuszczy powinno wynosić ok. 1 g/kg masy ciała/dobę. Dostarczane produkty powinny za-wierać w swoim składzie niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (1).

Sportowcy trenujący siłowo także powinni stosować odpowiednią, ściśle dopaso-waną i zbilansodopaso-waną dietę. Ważną kwestią jest kontrola kaloryczności przyjmowa-nych pokarmów. Udział węglowodanów w dietach takich sportowców jest równie duży co w sportach wytrzymałościowych. Powinny stanowić ok. 40–70% dziennego zapotrzebowania energetycznego (2). Sportowcy uprawiający sporty siłowe mają na celu przeważnie zwiększenie swojej masy mięśniowej, stosując ćwiczenia mocno obciążające organizm i pobudzające reakcje kataboliczne białek. Aby zapobiec prze-trenowaniu i nadmiernemu rozkładowi białek, ich podaż w diecie powinna zostać zwiększona (2). Udział tłuszczów w dostarczaniu energii w diecie sportowca siło-wego jest niewielki. Zależy on od intensywności i długości treningów. Spożywanie suplementów tłuszczowych nie jest wskazane. Najlepiej dostarczać odpowiednią ilość tłuszczy w diecie w postaci takich produktów jak oleje roślinne, ryby, masło czy też orzechy (2).

Praca miała na celu przebadanie sposobu odżywiania oraz suplementacji diety u osób uczestniczących w treningach wytrzymałościowych oraz siłowych, obejmu-jących: bieganie, taniec, trening funkcjonalny (lub crossfi t) oraz trening na siłowni.

MATERIAŁ I METODY

W badaniu, mającym charakter ankietowy, wzięło udział 120 osób trenujących wytrzymałościowo – bieganie (30 osób) lub taniec (30 osób) oraz trenujących siło-wo – treningi funkcjonalne lub crossfi t (30 osób) albo biorących udział w treningach na siłowni (30 osób). Badanie zostało przeprowadzone wiosną 2018 r. (marzec – maj). Każda z badanych osób wypełniła ankietę w wersji papierowej. Ankieta skła-dała się z kwestionariusza osobowego, 37 pytań oraz 24-godzinnego wywiadu ży-wieniowego. Kwestionariusz osobowy miał na celu zgromadzenie podstawowych parametrów antropometrycznych, informacji na temat typu treningu z wyróżnieniem konkretnej dyscypliny, roku rozpoczęcia systematycznych treningów i ich częstotli-wości. Kolejne pytania dotyczyły oceny stanu psychicznego, fi zycznego oraz sposo-bu odżywiania. Następna część ankiety dotyczyła preferencji żywieniowych a także obróbki kulinarnej stosowanej przez ankietowanych. Kwestionariusz składał się za-równo z pytań zamkniętych, w których ankietowani udzielali odpowiedzi jednokrot-nego bądź wielokrotjednokrot-nego wyboru, jak i z pytań otwartych. Ostatnia część ankiety poświęcona została suplementacji – uczestnicy badań deklarowali czy suplementują swoją dietę, i z jakich powodów, jak często to robią oraz kto doradza im w wy-borze określonego suplementu. Ostatnie pytanie miało formę tabeli z wybranymi suplementami diety, w której ankietowani określali częstotliwość przyjmowanych preparatów (stale, okresowo bądź nigdy). Dodatkowo, z każdą z badanych osób przeprowadzono 24-godzinny wywiad żywieniowy, w którym zanotowano orien-tacyjną masę spożytych produktów, ilości spożywanych słodzonych napojów oraz porę przyjmowanych posiłków. Posiłki były podzielone na dania główne (śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek i kolację) oraz podjadanie. Do stabelaryzowania wyników ankiet użyty został arkusz kalkulacyjny Microsoft Offi ce Excel, a do ana-lizy 24-godzinnych wywiadów żywieniowych został wykorzystany program Diet 5D (Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, 2011). Uzyskane wyniki zostały

porównane z aktualnie obowiązującymi normami (3). W procedurze walidowania kwestionariusza wzięło udział 20 osób, dwukrotnie wypełniając formularz, w od-stępie co najmniej 7 dni. Walidacja kwestionariusza została wykonana poprzez analizę powtarzalności odpowiedzi (procent powtarzalnych odpowiedzi w stosun-ku do wszystkich odpowiedzi) oraz obliczenie współczynnika korelacji rangowej gamma dla wyników dwukrotnych odpowiedzi na każde pytanie. Za próg akceptacji powtarzalności przyjęto 80%.

Różnice pomiędzy wartościami średnimi dla parametrów o rozkładzie normalnym zostały zbadane testem ANOVA lub testem Welcha, w zależności od spełnionych warunków stosowalności tych testów. Test Levene’a został użyty do oszacowania równości wariancji w porównywanych grupach. Istotność różnic median dla para-metrów o rozkładzie różnym od normalnego sprawdzono testem nieparametrycz-nym Kruskala-Wallisa, a jego wyniki zostały zweryfi kowane testem Dunna, który jest testem wielokrotnych porównań dla tego testu.

Statystyczną istotność związków (współwystępowania cech) pomiędzy zmien-nymi dychotomiczzmien-nymi, kategoryzującymi oraz wielokrotnych odpowiedzi, zba-dano za pomocą testu Chi2 _(χ2_{) Pearsona największej wiarygodności. Miarę siły} związków pomiędzy tymi cechami określano używając współczynnika Φ (Phi) Yule’a. Związki pomiędzy zmiennymi w tabelach 2×2 zostały przebadane dokład-nym testem Fishera. Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą programu STATISTICA PL v.12 (StatSoft, Tulsa, USA) oraz programu GraphPad Prism v.3.02 (GraphPad Software, San Diego, USA). Jako krytyczny poziom istotności przyjęto p = 0,05.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

Przebadanych zostało 120 osób, wśród których 88 osób miało 18-30 lat oraz 32 osoby mające 30 lat i powyżej. Wśród badanych osób 63,3% stanowiły kobiety. U trzech osób odnotowano BMI (Wskaźnik Masy Ciała, ang. Body Mass Index) poniżej 18 kg/m2_{, 93 osoby miało prawidłową wartość BMI (18,5–25 kg/m}2_), nato-miast 24 osoby miały BMI powyżej 25 kg/m2_{. Spośród 120 zbadanych osób 42,5%} trenowało do 3 lat, 48,3% trenowało od 4 do 10 lat, natomiast 9,17% powyżej 11 lat. Ankietowani zostali spytani co jest celem/głównym motywem ich treningów. Największy odsetek badanych (36,7%) zadeklarował „pasję” jako cel treningów.

Specjalną dietę stosowało 21,7% ankietowanych. Deklarowane diety były kon-struowane w oparciu o własną wiedzę, literaturę naukową bądź przy pomocy trenera/dietetyka. Ankietowani deklarowali stosowanie diet wegańskich, wegeta-riańskich, wysokobiałkowych, bezglutenowych, bezlaktozowych, zbilansowanych, niskowęglowodanowych, owocowo-warzywnych, diet o niskim indeksie glikemicz-nym oraz diet redukcyjnych. Ankietowani zapytani o ilość spożywanych w ciągu dnia posiłków deklarowali spożycie od 2 do 6 posiłków. Dwa posiłki dziennie spożywało 2,5% badanych, trzy posiłki 12,5%, cztery posiłki 41,7%, 5 posiłków 36,7%, a 6 posiłków 6,7%. Osiemdziesiąt osób (66,7%) dojadało między posiłka-mi. Największy odsetek spożycia alkoholu odnotowano w grupie tancerzy i wyno-sił on 90%, najmniejszy zaś wśród osób trenujących na wyno-siłowni (73%). Spożycie

do 2 dm3 _{płynów dziennie zadeklarowało 86,7% tancerzy oraz 80,0% biegaczy.} Natomiast w grupie ćwiczącej siłowo taką ilość płynów spożywało 53,3% osób uczęszczających na treningi funkcjonalne oraz 50% osób ćwiczących na siłow-ni. Pozostałe osoby spożywały więcej płynów. Spożycie odpowiedniej ilości płynów ma kluczowe znaczenie dla zawodnika, ponieważ podczas intensyw-nego treningu dochodzi do utraty ok. 1–1,5 dm3 _{wody na godzinę, co wpływa} niekorzystnie na zdolności wysiłkowe organizm, i może zaburzyć sprawne jego funkcjonowanie (2).

Sportowcy wszystkich grup na co dzień najczęściej używali tłuszczu roślinnego. W grupie tancerzy odsetek osób używających tłuszczu roślinnego wynosił 83,3%, w grupie biegaczy oraz osób trenujących na siłowni 73,3%, a w grupie osób uczęsz-czających na treningi funkcjonalne 76,7%. W grupie osób trenujących funkcjonalnie największy odsetek (46,7% badanych tej grupy) spożywał owoce 4–6 razy w ty-godniu, podobnie jak w grupie tancerzy (36,7%). W grupie osób ćwiczących na si-łowni największy odsetek (33,3%) spożywał owoce 2–3 razy w tygodniu, natomiast w grupie biegaczy (43,3%) codziennie. Warzywa były spożywane przez większość grup najczęściej codziennie. Największy odsetek sportowców spożywał mięso 4–6 razy w tygodniu: 40,0% osób trenujących funkcjonalnie, 56,7% osób ćwiczących na siłowi, 36,7% biegaczy oraz 46,7% tancerzy.

Największy odsetek osób stosujących środki wspomagające wysiłek fi zyczny stwierdzono dla sportowców ćwiczących na siłowni, i wynosił on 56,7% (u męż-czyzn w tej grupie był równy 67%). Jeszcze wyższy odsetek odnotowano wśród mężczyzn uprawiających bieganie (73%) (tab. I). Podobny wynik (79%) podano w pracy Kurylas i współpr. (4) w przypadku mężczyzn podejmujących rekreacyj-ną aktywność fi zyczrekreacyj-ną na siłowni i motywowanych głównie potrzebą uzupełnie-nia diety, zwiększeuzupełnie-nia masy mięśniowej oraz redukcji tkanki tłuszczowej. Nieco niższy odsetek (67,5%) stwierdziła Zalewska-Puchała i współpr. (5) u mężczyzn uprawiających trening siłowy, w większości zadowolonych ze swojego wyglą-du. Natomiast najmniejszy odsetek osób stosujących takie środki w niniejszych badaniach stwierdzono dla grupy tancerzy (30,0%). Do najczęściej stosowanych suplementów diety w grupie osób biorących udział w treningach funkcjonalnych oraz ćwiczących na siłowni należały pojedyncze składniki mineralne (np. żelazo, potas, magnez, wapń, inne). Podobnie w grupie osób trenujących bieganie, które jednak, w równym stopniu, spożywały pojedyncze witaminy. Do najczęściej stoso-wanych suplementów diety w grupie osób trenujących taniec należały pojedyncze witaminy. Stosowanie wymienionych suplementów przez osoby uprawiające sport, w celu zwiększenia wydolności fi zycznej, wsparcia zdolności treningowych oraz poprawy możliwości adaptacyjnych i regeneracji organizmu po wysiłku, jest zgod-ne ze światowymi trendami w tej dziedzinie (1, 6, 7).Pomiędzy różnymi grupami sportowców stwierdzono różnice istotne statystycznie w odniesieniu do ilości nie tylko spożytych środków wspomagających wysiłek fi zyczny, odżywek białkowych, aminokwasów i kreatyny, ale także płynów (w tym także izotonicznych), słodyczy i wyrobów cukierniczych, (tab. I).

Ankietowani zadeklarowali także spożycie innych, rzadziej stosowanych, su-plementów i środków wspomagających wysiłek fi zyczny. Do tej grupy zaliczyli: ashwagandę (wyciąg z tej rośliny jest używany tradycyjnie jako adaptogen w

me-T

abela I

.

Spożycie płynów

, słodyczy

, środków wspomagających wysiłek fizyczny i innych wybranych środków

, jako odsetek spożycia w badanych

grupach sportowców

T

able I

.

The consumption of fluids, sweets, performance-enhancing substances and other selected products as percent of consumption in st

udied groups of athletes

Płyny , słodycze, środki wspomagające i inne Dyscyplina sportowa Bieganie Taniec T reningi funkcjonalne T reningi na siłowni K n=19 M n=11 K n=25 M n=5 K n=17 M n=13 K n=15 M n=15 Płyny , ponad 2 dm 3 na dobę 11 a,b 36 8 c,d,e,f 20 35 c 62 a,d 40 e 60 b,f

Słodycze i wyroby cukiernicze

100 a,b 91 96 c 80 94 e 54 a,c,d,e 93 d 73 b Środki wspomagające 21 a,b 73 a,c 28 c 40 41 54 47 67 b Odżywki białkowe 32 64 a 20 a,b,c,d 40 62 b 73 c 73 d Aminokwasy 16 a 45 b,c 12 b,e 40 0 c,d,f 15 40 d 53 a,e,f Kreatyna 81 a,b,l 45 a,c,d 0 d,f ,i,k,l 0 g,j 12 h 46 i 13 c,e 60 a,b,e,f ,g,h,j,k K – ko b ie ty , M – m ę ż c z y ź n i, n – l ic z b a o s ó b w g ru p ie , s ta ła d la w s z y s tk ic h a n a liz p re z e n to w a n y c h w n in ie js z e j p ra c y ; t a s a m a l it e ra w g ó rn y m i n d e k s ie w d a n y m w ie rs z u o z n a c z a r ó ż n ic ę i s to tn ą s ta ty s ty c z n ie p o m ię d z y o d p o w ie d n im i g ru p a m i.

dycynie ajurwedyjskiej (8), tran (olej z wątroby dorsza bogaty w kwasy omega-3 i omega-6 oraz w witaminy A i D) (9), probiotyki (żywe bakterie, które, wpro-wadzone w odpowiednich ilościach, przynoszą korzyści organizmowi gospodarza) (10), kapsułki z octem jabłkowym (środek spożywczy o potencjalnym działaniu antynowotworowym oraz hipotensyjnym) (11), chlorellę (zielona mikroalga bogata w kwasy omega-3, polisacharydy, witaminy i składniki mineralne) (12), prepara-ty na bazie buzdyganka ziemnego (rośliny używanej w medycynie ludowej wielu krajów do leczenia różnych chorób, charakteryzującej się wysokim stężeniem sa-ponin steroidowych) (13) oraz preparaty wg receptury św. Hildegardy (trudne do jednoznacznego sklasyfi kowania mieszanki ziołowe mające służyć do zapobiegania różnym chorobom lub do ich leczenia) (14). Z wyjątkiem probiotyków, zaliczanych do środków pośrednio wspomagających wysiłek fi zyczny, inne środki wymienione powyżej nie są uznawane za skuteczne do osiągnięcia tego celu (6).

Na podstawie analizy sposobu odżywiania przeprowadzonej za pomocą kwestio-nariusza oraz 24-godzinnego wywiadu żywieniowego otrzymano następujące wy-niki: odsetek sportowców z niedostatecznym spożyciem energii wynosił: od 76,9% dla grupy mężczyzn uprawiających treningi funkcjonalne do 100% w przypadku mężczyzn trenujących taniec oraz kobiet trenujących na siłowni i uprawiających treningi funkcjonalne. Niedostateczne spożycie białka stwierdzono w największym odsetku (równym lub powyżej 20%) u mężczyzn trenujących taniec i u kobiet tre-nujących na siłowni. Odsetek niedostatecznego spożycia tłuszczu był powyżej 80% w większości badanych grup, i najwyższy (100%) w grupie kobiet trenu-jących na siłowni. Natomiast odsetek niedostatecznego spożycia węglowodanów był stosunkowo niewielki – dla większości grup osiągnął nawet wartość zerową (tab. II).

Spożycie fosforu niemal we wszystkich grupach było powyżej EAR (średnie zapotrzebowanie, ang. Estimated Average Requirement). Dla innych pierwiastków, odsetek niedostatecznego spożycia w różnych grupach sportowców zawierał się w szerokich granicach – od 0% (różne pierwiastki w różnych grupach) aż do po-nad 90% w przypadku jodu. Jod okazał się pierwiastkiem spożywanym w skraj-nie skraj-niedostatecznym odsetku we wszystkich grupach (50,8%–100%). Mężczyźni uprawiający bieganie byli jedyną grupą, która nie wykazywała niedostatecznego spożycia dla żadnego z pierwiastków, z wyjątkiem jodu oraz wykazywała wystar-czające spożycie (AI, ang. Adequate Intake) potasu w odsetku większym niż 40%. Mężczyźni trenujący na siłowni wyróżniali się najwyższym średnim spożyciem wszystkich pierwiastków, z wyjątkiem jodu (tab. III).

Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy zbadanymi ośmioma grupami spor-towców (cztery wyżej wymienione grupy podzielone na mężczyzn i kobiety) w przypadku pytań dotyczących chęci zmodyfi kowania swojej codziennej diety, stosowania specjalnej diety, wyraźnej zmiany masy ciała w ciągu ostatnich 12 mie-sięcy, palenia papierosów i spożywania alkoholu, regularności spożywania posiłków i dojadania oraz spożywania typowych środków spożywczych (napoje mleczne, sery białe i żółte, ryby, przekąski). W przypadku odpowiedzi na pytania o stosowanie nielegalnych środków wspomagających wysiłek fi zyczny/stymulujących przyrost masy mięśniowej, preparatów multiwitaminowych i większości innych suplemen-tów również nie stwierdzono istotnych różnic.

Ta b e l a II. Odsetek sportowców różnych dyscyplin o niedostatecznej kaloryczności diety i niedostatecznym spo-życiu: białka ogółem, tłuszczu ogółem oraz węglowodanów przyswajalnych. Wartość energetyczna diety z uwzględ-nieniem procentowego udziału energii z poszczególnych składników pokarmowych

Ta b l e II. Percentage of athletes of various sport disciplines with insufficient amounts of energy in their diet and insufficient intake of proteins, fats and available carbohydrates. The energy value of the diet including the percen-tage of energy from respective nutrients

Energia i składniki pokarmowe

Dyscyplina sportowa Płeć Średnie spożycie Niedo-stateczne spożycie (%) Procent energii (%) Energia (kcal/d) Bieganie K 1804,5 78,9 nie dotyczy M 2715,9 81,8 Taniec K 1590,0 96,0 M 2377,8 100,0 Treningi funkcjonalne K 1728,7 100,0 M 2895,5 76,9 Treningi na siłowni K 1614,6 100,0 M 3146,4 73,3 Białko ogółem (g/d) Bieganie K 90,4 0,0 21,0 M 161,6 0,0 24,8 Taniec K 78,3 12,0 20,2 M 103,5 20,0 17,7 Treningi funkcjonalne K 90,4 23,5 21,3 M 183,0 0,0 27,5 Treningi na siłowni K 93,4 6,7 22,8 M 208,7 0,0 27,2 Tłuszcz ogółem (g/d) Bieganie K 63,0 84,2 30,3 M 89,7 81,8 30,3 Taniec K 56,7 80,0 30,1 M 97,4 80,0 36,0 Treningi funkcjonalne K 58,6 94,1 30,7 M 97,0 69,2 30,7 Treningi na siłowni K 54,7 100,0 29,1 M 114,9 66,7 31,9 Węglowodany przyswajalne (g/d) Bieganie K 217,1 0,0 48,8 M 311,7 0,0 46,0 Taniec K 189,9 4,0 49,7 M 270,2 0,0 46,3 Treningi funkcjonalne K 208,1 5,9 48,0 M 318,9 7,7 41,8 Treningi na siłowni K 185,1 0,0 48,0 M 315,9 0,0 40,9

Ta b e l a III. Odsetek sportowców różnych dyscyplin o wystarczającym i niedostatecznym spożyciu wybranych składników mineralnych

Ta b l e III. Percentage of athletes of various sport disciplines with sufficient and insufficient intake of selected minerals

Składniki

mineralne Dyscyplina sportowa Płeć

Średnie spożycie Niedo-stateczne spożycie (%) Wystarczające spożycie (%) Sód (mg/d) Bieganie K 2003,2 brak EAR 68,4 M 3326,7 90,9 Taniec K 1599,5 52,0 M 2904,1 80,0 Treningi funkcjonalne K 1582,9 41,2 M 3393,1 84,6 Treningi na siłowni K 1804,9 40,0 M 2536,1 66,7 Potas (mg/d) Bieganie K 3197,8 brak EAR 42,1 M 5149,9 72,7 Taniec K 2592,2 0,0 M 3267,5 0,0 Treningi funkcjonalne K 3555,4 0,0 M 4763,4 0,0 Treningi na siłowni K 2844,6 0,0 M 5106,5 0,0 Wapń (mg/d) Bieganie K 808,7 brak EAR 31,6 M 1059,7 36,4 Taniec K 606,2 16,0 M 876,1 40,0 Treningi funkcjonalne K 577,5 0,0 M 859,2 38,5 Treningi na siłowni K 456,5 0,0 M 931,6 40,0 Fosfor (mg/d) Bieganie K 1701,9 0,0 brak AI M 2606,7 0,0 Taniec K 1331,4 4,0 M 1779,3 0,0 Treningi funkcjonalne K 1543,8 0,0 M 2673,0 0,0 Treningi na siłowni K 1474,4 6,7 M 3253,6 0,0

Składniki

mineralne Dyscyplina sportowa Płeć

Średnie spożycie Niedo-stateczne spożycie (%) Wystarczające spożycie (%) Magnez (mg/d) Bieganie K 410,5 26,3 brak AI M 517,9 0,0 Taniec K 307,1 32,0 M 429,9 40,0 Treningi funkcjonalne K 410,1 17,6 M 520,1 23,1 Treningi na siłowni K 330,4 26,7 M 594,6 13,3 Żelazo (mg/d) Bieganie K 12,6 10,5 brak AI M 16,6 0,0 Taniec K 9,8 28,0 M 13,3 0,0 Treningi funkcjonalne K 13,5 5,9 M 15,4 0,0 Treningi na siłowni K 11,5 26,7 M 19,8 6,7 Cynk (mg/d) Bieganie K 11,2 15,8 brak AI M 16,0 0,0 Taniec K 9,0 36,0 M 11,8 40,0 Treningi funkcjonalne K 11,1 5,9 M 16,4 7,7 Treningi na siłowni K 10,6 26,7 M 20,0 6,7 Miedź (mg/d) Bieganie K 1,6 10,5 brak AI M 1,6 0,0 Taniec K 1,1 24,0 M 1,4 0,0 Treningi funkcjonalne K 1,7 5,9 M 1,7 7,7 Treningi na siłowni K 1,3 20,0 M 2,0 6,7 Ta b e l a III. (cd/) Ta b l e III. (cont.)

Składniki

mineralne Dyscyplina sportowa Płeć

Średnie spożycie Niedo-stateczne spożycie (%) Wystarczające spożycie (%) Jod (μg/d) B ieganie K 74,4 63,2 brak AI M 109,4 54,5 Taniec K 50,8 88,0 M 68,5 60,0 Treningi funkcjonalne K 55,2 82,4 M 75,9 92,3 Treningi na siłowni K 54,3 93,3 M 73,2 66,7 Mangan (mg/d) Bieganie K 5,6

brak EAR brak AI

M 7,0 Taniec K 4,4 M 5,1 Treningi funkcjonalne K 6,1 M 6,0 Treningi na siłowni K 4,5 M 8,8 WNIOSKI

U większości przebadanych sportowców stwierdzono niedostateczną ilość ener-gii dostarczanej w diecie. Główną przyczyną była niedostateczna ilość tłuszczów w diecie, i – w dużo mniejszym stopniu – białek oraz węglowodanów. Pomimo sto-sowania suplementów diety, znaczny odsetek sportowców wykazywał niedostatecz-ne spożycie większości składników miniedostatecz-neralnych, szczególnie wyraźnie widoczniedostatecz-ne w przypadku jodu, pomimo stosowania w naszym kraju od wielu lat „profi laktyki jodowej” (15). W celu zoptymalizowania swoich diet, sportowcy powinni korzystać z porad profesjonalnych dietetyków.

A. B o g u n i a, P. Z a g r o d z k i, J. K r y c z y k - K o z i o ł, M. K r o ś n i a k ANALYSIS OF NUTRITIONAL HABITS AND DIET SUPPLEMENTATION

IN PEOPLE TRAINING DURABILITY OR STRENGTH S u m m a r y

Introduction: The role of various nutrients and their recommended contribution to the athlete’s diet

is relatively well defi ned. However, real nutritional habits and diet supplementation in non-professional sportsmen is changing quickly and thus is not well examined.

Ta b e l a III. (cd/) Ta b l e III. (cont.)

Aim: To assess nutritional habits and diet supplementation in four different groups of people

train-ing durability or strength.

Methods: Four groups of subjects: people training running, exercising at the gym, training dance

and people participating in functional or cross fi t training, including the division into women and men, were investigated. In each of the study groups there were 30 people who were examined using a ques-tionnaire and a 24-hour nutritional interview. Data from the quesques-tionnaire were evaluated statistically, while the Diet 5D program (Food and Nutrition Institute) was used to analyze the information obtained from a 24-hour nutritional interview.

Results: Mean whole consumption of energy in all groups was below EAR. Among nutrients, the

consumption of fats was very frequently below EAR. The proteins and carbohydrates consumption was also insuffi cient in some cases, but to a much lesser degree. Statistically signifi cant differences between particular groups in terms of the amount of consumed fl uids, sweets, protein supplements and the agents supporting the effi ciency of the body were observed. Despite relatively wide use of diet supplements among athletes (21%-73%), remarkable percent of them consumed insuffi cient amounts of majority of minerals studied, which was particularly visible in case of iodine (54.5%-93.3% cases below EAR). The male runners consisted the only one group without minerals defi ciency. On the other hand, the group of men exercising at the gym had the highest intake of phosphorus, magnesium, iron, and zinc.

Conclusions: The majority of athletes consumed insuffi cient amounts of energy, mainly because of

insuffi cient contribution of fats in their diets. The amounts of minerals was in the range from insuf-fi ciency to excess. In order to optimize their diets, the athletes should consult their diets with profes-sional dieticians.

PIŚMIENNICTWO

1. Ryan M., Cieślak P.: Dieta sportowców wytrzymałościowych: odżywianie i suplementacja: bieganie, kolarstwo, triatlon, pływanie. Wydawnictwo Helion; Gliwice 2017. – 2. Mizera K., Pilis W.: Znaczenie żywienia w sportach siłowych w różnych fazach ontogenezy człowieka. Med. Sport Pract., 2008; 9(4): 73-74. – 3. Normy żywienia dla populacji Polski. Praca zbior. pod red. M. Jarosza. Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, 2017. – 4. Kurylas A., Kwiatkowska-Pamuła A., Gniza D.: Rodzaj suplementacji oraz motywy jej stosowania u mężczyzn podejmujących rekreacyjną aktywność fi zyczną na siłowni. J. Educ. Health Sport., 2017; 7(1): 84-97. – 5. Zalewska-Puchała J., Rusin K., Majda A.: Postrzeganie własnego ciała przez mężczyzn uprawiających trening siłowy zażywających preparaty wspomagające. Probl. Hig. Epidemiol. 2015; 96(4): 800-807. – 6. Maughan R.J. et al.: IOC consensus statement: dietary supplements and the high-performance athlete. Br. J. Sports Med., 2018; 52(7): 439-455. – 7. Kerksick

C.M. et al.: ISSN exercise and sports nutrition review update: research and recommendations. J. Int.

Soc. Sports Nutr., 2018; 15(1): 38. – 8. Gannon J.M., Brar J., Rai A., Chengappa K.N.R.: Effects of a standardized extract of Withania somnifera (Ashwagandha) on depression and anxiety symptoms in persons with schizophrenia participating in a randomized, placebo-controlled clinical trial. Ann. Clin. Psychiatry, 2019; 31(2): 123-129. – 9. Conus N., Burgher-Kennedy N., van den Berg F., Kaur Datta G.: A randomized trial comparing omega-3 fatty acid plasma levels after ingestion of emulsifi ed and non-emulsifi ed cod liver oil formulations. Curr. Med. Res. Opin., 2019; 35(4): 587-593. – 10. Behnsen J.,

Deriu E., Sassone-Corsi M., Raffatellu M.: Probiotics: properties, examples, and specifi c applications.

Cold Spring Harb. Perspect. Med., 2013; 3(3): a010074.

11. Abe K., Kushibiki T., Matsue H., Furukawa K., Motomura S.: Generation of antitumor active neutral medium-sized alpha-glycan in apple vinegar fermentation. Biosci. Biotechnol. Biochem., 2007; 71(9): 2124-9. – 12. Panahi Y., Darvishi B., Jowzi N., Beiraghdar F., Sahebkar A.: Chlorella vulgaris: a multifunctional dietary supplement with diverse medicinal properties. Curr. Pharm. Des., 2016; 22(2): 164-73. – 13. Hashim S., Bakht T., Marwat B.K., Jan A.: Medicinal properties, phytochemistry and pharmacology of tribulus terrestris l. (zygophyllaceae). Pak. J. Bot., 2014; 46(1): 399-404. – 14. Kania

M., Baraniak J., Derebecka N., Mrozikiewicz P.: Ziołolecznictwo i zalecenia żywieniowe według św.

Hildegardy z Bingen. Cz. I. Post. Fitoterapii, 2012; 2: 124-129. – 15. Zagrodzki P., Ochab E., Bartyzel

M., Huk D.: Efektywność profi laktyki jodowej w Krakowie na przykładzie trzech grup wiekowych

kobiet – badania pilotowe. Cz. I. Stężenie jodu w moczu. Bromat. Chem. Toksykol., 2008; 41(4): 323-327. Adres: 30-688 Kraków, ul. Medyczna 9.