Z życia branży
I
I
I
N
N
N
T
T
T
E
E
E
N
N
N
S
S
S
Y
Y
Y
W
W
W
N
N
N
A
A
A
P
P
P
R
R
R
O
O
O
D
D
D
U
U
U
K
K
K
C
C
C
J
J
J
A
A
A
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
K
K
K
Ó
Ó
Ó
W
W
W
N
N
N
A
A
A
R
R
R
Ó
Ó
Ó
Ż
Ż
Ż
N
N
N
E
E
E
K
K
K
I
I
I
E
E
E
R
R
R
U
U
U
N
N
N
K
K
K
I
I
I
U
U
U
Ż
Ż
Ż
Y
Y
Y
T
T
T
K
K
K
O
O
O
W
W
W
A
A
A
N
N
N
I
I
I
A
A
A
N
N
N
A
A
A
P
P
P
R
R
R
Z
Z
Z
Y
Y
Y
K
K
K
Ł
Ł
Ł
A
A
A
D
D
D
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
D
D
D
W
W
W
Ó
Ó
Ó
C
C
C
H
H
H
S
S
S
P
P
P
E
E
E
C
C
C
J
J
J
A
A
A
L
L
L
I
I
I
S
S
S
T
T
T
Y
Y
Y
C
C
C
Z
Z
Z
N
N
N
Y
Y
Y
C
C
C
H
H
H
G
G
G
O
O
O
S
S
S
P
P
P
O
O
O
D
D
D
A
A
A
R
R
R
S
S
S
T
T
T
W
W
W
W
W
W
W
W
W
O
O
O
J
J
J
.
.
.
P
P
P
O
O
O
M
M
M
O
O
O
R
R
R
S
S
S
K
K
K
I
I
I
M
M
M
I
I
I
N
N
N
T
T
T
E
E
E
N
N
N
S
S
S
I
I
I
V
V
V
E
E
E
P
P
P
R
R
R
O
O
O
D
D
D
U
U
U
C
C
C
T
T
T
I
I
I
O
O
O
N
N
N
O
O
O
F
F
F
P
P
P
O
O
O
T
T
T
A
A
A
T
T
T
O
O
O
E
E
E
S
S
S
F
F
F
O
O
O
R
R
R
D
D
D
I
I
I
F
F
F
F
F
F
E
E
E
R
R
R
E
E
E
N
N
N
T
T
T
U
U
U
S
S
S
E
E
E
S
S
S
O
O
O
N
N
N
T
T
T
H
H
H
E
E
E
E
E
E
X
X
X
A
A
A
M
M
M
P
P
P
L
L
L
E
E
E
O
O
O
F
F
F
T
T
T
W
W
W
O
O
O
S
S
S
P
P
P
E
E
E
C
C
C
I
I
I
A
A
A
L
L
L
I
I
I
Z
Z
Z
E
E
E
D
D
D
F
F
F
A
A
A
R
R
R
M
M
M
S
S
S
I
I
I
N
N
N
T
T
T
H
H
H
E
E
E
P
P
P
O
O
O
M
M
M
E
E
E
R
R
R
A
A
A
N
N
N
I
I
I
A
A
A
N
N
N
V
V
V
O
O
O
I
I
I
V
V
V
O
O
O
D
D
D
S
S
S
H
H
H
I
I
I
P
P
P
dr inż. Tomasz Erlichowski1, dr inż. Janusz Urbanowicz2, dr inż. Jerzy Osowski2 1Pracownia Nasiennictwa Ziemniaka, 2Pracownia Ochrony Ziemniaka
IHAR-PIB Oddział w Boninie, e-mail: erlichowski@ziemniak-bonin.pl
W wyniku spotkań i rozmów przeprowadzonych z mgr. Arkadiuszem Puchałą – crop mana-gerem produkcji ziemniaka w firmie Natura sp. z o.o. oraz mgr. Przemysławem Bielińskim i inż. Jarosławem Bielińskim – współwłaścicielami rodzinnego gospodarstwa rolnego w Karw-nie przedstawiono charakter produkcji i działalność dwóch specjalistycznych gospodarstw w województwie pomorskim.
egion Pomorza od wielu lat specjali-zuje się w produkcji ziemniaków. Ziemniak był tu kultywowany przez kolejne pokolenia i stanowił podstawę ży-wienia ludności tych stron (Kaszubów, Po-morzan) od setek lat. Stąd pochodzi wiele potraw regionalnych – w tym kiszka kaszub-ska (tzw. ciszka), kartacze, placki, pierogi i kopytka oraz chleb zawierający ziemniaki.
Z jednej strony warunki klimatyczne i ni-ska strefa degeneracyjna wyróżnia ten re-gion do produkcji sadzeniaków, a z drugiej strony gleby średnie i lżejsze są tu idealne do produkcji ziemniaków odmian jadalnych. Umiejscowienie w okolicy dużych zakładów przetwórstwa spożywczego (zakłady Farm Frites Poland produkujące frytki) oraz prze-twórstwa skrobiowego (Łobez, Piła, Słupsk)
R
wspomaga jeszcze zapotrzebowanie na tę produkcję.
W regionie jest wiele dużych gospodarstw indywidualnych, szczególnie nasiennych produkujących sadzeniaki, ale także takich, które uprawiają ziemniaki jadalne i przemy-słowe (koncentracja na terenie dwóch woje-wództw – pomorskiego i zachodniopomor-skiego). Oprócz polskich gospodarstw na trwałe umiejscowiły tu swoją produkcję firmy (spółki) hodowlane z zachodniej Europy lub spółki hodowlano-nasienne z kapitałem mie-szanym.
Grupa Producentów Rolnych NATURA Sp. z o.o., Rumsko
Jednym z prezentowanych gospodarstw w woj. pomorskim jest Grupa Producentów Rolnych NATURA Sp. z o.o., z siedzibą w Rumsku na terenie gminy Główczyce, które gospodaruje na 1500 ha. Firma nastawiona jest na reprodukcję ziemniaka, zbóż, traw i nasion roślin strączkowych. Ziemniaki upra-wia się tu na 350 ha gruntów ornych. Rozłóg pól nie jest korzystny, działki produkcyjne często zlokalizowane są w odległości ponad 15 km od bazy i centrum logistyczno-prze-chowalniczego firmy w Rumsku. Głównymi odbiorcami ziemniaka nasiennego produko-wanego w gospodarstwie są: HZPC Polska Sp. z o.o., Agrico Polska Sp. z o.o., Norika Polska, Stet Potato Holand, Solana Polska Sp. z o.o., które produkują sadzeniaki na zasadzie kontraktów, rozmnażając tu głów-nie swoje materiały elitarne (SE, E) do niż-szych stopni kwalifikowanych (kl. A). Na cele przetwórstwa frytkowego gospodarstwo pro-dukuje ziemniaki głównie dla Farm Frites w Lęborku.
• Płodozmian i utrzymanie żyzności gleby (zagrożenia z tym związane)
W płodozmianie zaczyna się od uprawy ziemniaka po pszenicy, następnie jęczmień i rzepak, pszenica i ziemniak wraca po czte-rech latach na to samo pole – ten układ sto-sowany jest na glebach dobrych, klasy III i IV. Na glebach słabszych zdarza się, że pło-dozmian jest dostosowany do wymagań ro-ślin uprawnych i obejmuje: ziemniaki na sa-dzeniaki, żyto, motylkowe grubonasienne (naprzemiennie), a na glebach narażonych na erozję wprowadzane są trawy nasienne. Żyzność gleby i bilans próchnicy to przede
wszystkim pozostawianie resztek pożniw-nych na polu (rozdrobniona słoma), rośliny poplonowe, pełny zestaw uprawek mecha-nicznych, w tym podorywka i orka.
• Park maszynowy, najnowsze
technologie w uprawie gleby pod ziemniaki
Grupa posiada 7 ciągników marki John De-ere oraz 3 marki Fendt, ze względu na pa-górkowate ukształtowanie terenu i zapotrze-bowanie na dużą moc wykorzystywaną do uprawy gleby, oraz 5 specjalnych skorupo-wych przyczep Joskin do transportu ziem-niaków z pola, 2 kombajny ziemniaczane firmy Grimme, sadzarkę Grimme, agregat uprawowy Basilier, pługi i brony talerzowe marki Lemken.
• Produkcja sadzeniaków
Produkcja dla HZPC Polska Sp. z o.o., Sola-na Polska Sp. z o.o., Agrico Polska Sp. z o.o., Stet Potato i Norika Polska obecnie jest prowadzona na 140 ha, a całość materiału przechowywana w skrzyniach i skrzyniopale-tach. Ok. 4500 ton to produkcja na inne cele, w tym przetwórstwo spożywcze. W ochronie przed wirusami stosowane są oleje mineral-ne i zabiegi, w tym 2-3-krotna selekcja mineral- nega-tywna na całości plantacji nasiennych. Roz-mnażane są tu głównie wysokie stopnie SE i E sprowadzane z zagranicy, badane na wi-rusy, posiadające paszporty i świadectwa weryfikacyjne. W ramach współpracy z od-działem IHAR-PIB w Boninie spółka w okre-sie wegetacji prowadzi odłów mszyc, co jest ważnym elementem monitorowania ich nalo-tów.
• Uprawa, mechanizacja i technika sadzenia
Glebę pod ziemniaki uprawia się wg sche-matu: głęboszowanie, orka zimowa, na wio-snę agregat aktywny uprawowy, sadzenie z równoczesnym formowaniem redlin. Nawozy NPK dobierane są do lokalnej zasobności pól określonej na podstawie badań w Stacji Chemiczno-Rolniczej i wysiewane precyzyj-nie za pomocą naprowadzania GPS. Sadze-nie sadzarkami firmy Grimme odbywa się łącznie z formowaniem redlin, czyli jedno-etapowo. Zaraz po posadzeniu rozpoczyna się ochrona przed chwastami (zabiegi przedwschodowe).
• Programy ochronne gwarantujące jakość bulw (w tym ochrony ziemniaków w trakcie sadzenia)
Zaprawianie bulw przed szkodnikami glebo-wymi i chorobami okresu wschodów (głównie rizoktoniozą) jest pierwszym elementem ochrony i odbywa się przy użyciu zaprawy Prestige Forte 370 FS. Ochrona fungicydami w okresie wegetacji odbywa się środkami kontaktowymi i systemicznymi, ochrona przed mszycami – wektorami wirusów – przy użyciu oleju mineralnego i insektycydów na-listnych. Terminowo prowadzone są lustracje polowe, monitorowanie zagrożeń wg progów szkodliwości dla agrofagów oraz kontrola GPS, by nie nastąpiło nakładanie się pasów ochrony, zgodnie z wytycznymi integrowanej ochrony roślin.
• Nawadnianie plantacji jako sposób na produkcję wysokiej jakości
Pola w gospodarstwie nie są nawadniane z powodu braku studni głębinowych. Bliskość rzeki Łupawy również nie rozwiązuje pro-blemu, gdyż użycie wody otwartej jest ogra-niczone z tej przyczyny, że jest ona ostoją ryb łososiowatych i znajduje się pod ochroną prawną w europejskim programie Natura 2000.
• Technika zbioru, mechanizacja i logistyka
Dojrzałe bulwy zbierane są kombajnami fir-my Grimme w odpowiednich warunkach po-godowych (temperatura gleby optymalna, nie może być zbyt sucho ani zbyt mokro). Ze-brane bulwy transportuje się do bazy przy-czepami na kosz przyjęciowy, następnie umieszcza w paletach skrzyniowych lub me-talowych o pojemności 1100 kg każda. Pale-ty z sadzeniakami składane są w przecho-walni piętrowo, natomiast ziemniaki na frytki w luźnym zasypie.
• Uzyskiwane plony sadzeniaków i sterowanie plonem
Plon netto sadzeniaków do sprzedaży wyno-si w warunkach gospodarstwa 25-35 t/ha w zależności od uprawianej odmiany. Odmiany jadalne plonują lepiej, na cele frytkowe tro-chę słabiej, ponieważ bulwy słabiej wiążą i przerastają (jak choćby frytkowa, owalnopo-dłużna „trudna” odmiana Innovator). W uprawie sadzeniaków nie plon jest najważ-niejszy, lecz kalibraż bulw (w przedziale 30- -50 mm), desykacja przeprowadzana jest
często w pełni wegetacji, jednakże przy optymalnej liczbie zawiązanych bulw, kontro-lowanej frakcji i dojrzałości skórki oraz za-wartości minimum 10% skrobi.
• Technologia przechowywania, przygotowanie i dojrzewanie
Bulwy w skrzyniach trafiają do hal wyposa-żonych w systemy wentylacji. Najpierw na-stępuje ich osuszanie, w tym czasie goją się rany i uszkodzenia mechaniczne, następnie temperatura obniżana jest do „zamierzonej”, wynoszącej ok. 4oC, ustalonej do przecho-wywania sadzeniaków.
• Przygotowanie bulw do sprzedaży lub transport w ramach kontraktów z hodowcami
Sortowanie i spedycja następuje w porozu-mieniu z hodowcą, kalibraż i opakowanie jednostkowe jest ustalane wcześniej (w okre-sie sortowania). Dosortowywanie odbywa się od przedwiośnia, a spedycja i transport po ustaniu mrozów.
• Wykorzystanie odpadów bulw (odsort)
Część odpadów z sortowania trafia do Sto-lonu w Słupsku, a także gorzelni, kamienie zebrane z pola wywożone są na drogi.
Fot. 1. Odmiana VR-808 na polu w Rumsku (wszystkie zdjęcia T. Erlichowski)
• Problemy do poprawienia w cyklu produkcyjnym (choroby, szkodniki, przechowywanie)
W Spółce NATURA dużym zagrożeniem w produkcji bulw na frytki jest TRV (wirus ne-krotycznej kędzierzawki tytoniu), którego wektorem są nicienie z rodzaju Trichodorus i Paratrichodorus. Nicienie te zasiedlają lekkie piaszczyste gleby pomorskie i często obja-wami diagnostycznymi w obrębie miąższu bulw są rdzawe łukowate zbrązowienia.
Na-ciekowe zbrązowienia w bulwach są powo-dem dyskwalifikacji surowca w produkcji na frytki. W latach stresu pogodowego rośliny mogą być osłabiane przez antraknozę ziem-niaka.
W produkcji na sadzeniaki trzeba ograni-czyć potencjalne zawirusowanie, rzetelnie wykonywać selekcję negatywną i stosować sprawną ochronę, by sadzeniak był zdrowy i spełniał normy zdrowotności. W lata mokre, z dużą ilością opadów, problemem są bakte-rie (głównie Pectobacterium sp.) – sprawcy mokrej zgnilizny i czarnej nóżki, widoczne na bulwach w polu oraz w trakcie przechowy-wania w magazynie.
Fot. 2. Wykopki w Rumsku
Fot. 3. Zabudowania przechowalni w Rumsku
Podsumowanie działań
Produkcja w gospodarstwie wzrasta, ponie-waż rośnie zapotrzebowanie na kwalifikowa-ne sadzeniaki niektórych odmian (szczegól-nie tych poszukiwanych na rynku, ale podat-nych na agrofagi). Mimo dobrego zaplecza przechowalniczego w Spółce brakuje
kolej-nych magazynów, więc jest to plan na rozwój w przyszłości.
Gospodarstwo Rolne Bieliński Karwno k. Czarnej Dąbrówki
Druga z omawianych i prezentowanych firm istnieje od 1993 r. i posiada 670 ha UR. Roz-łóg gospodarstwa jest zwarty, co pomaga w dotarciu na pola i oszczędza czas na dojazd. Pola w jednym kawałku położone są w Karwnie, w woj. pomorskim, poprzedzielane remontowanymi drogami gruntowymi. Go-spodarstwo nastawione jest na produkcję roślinną: ziemniaki sadzeniaki odmian chip-sowych (Lady Claire, Lady Britta), frytkowych (Lady Anna, Excellency), jadalnych (Rock, Madeleine, Ignacy, Amora, Jazzy), skrobio-wych (Boryna, Jubilat, Harpun, Skawa, Gla-da, Westamyl) na łącznej powierzchni 130 ha.
Oprócz ziemniaków uprawia się tu rośliny wysoko wydajne: rzepak odmian Cadet, Apanaczi, Tores na 100 ha, groch odmiany Santana – 30 ha, pszenicę odmiany Arcadia – 120 ha, pszenżyto odmiany Toledo – 90 ha, jęczmień browarny odmiany Concerto – 60 ha i owies odmiany Krezus – 70 ha, a resztę struktury zasiewów dopełnia gryka wysiewana po posadzeniu ziemniaków na klinach i w miejscach, gdzie utrudnione było-by sadzenie ziemniaków.
Sadzeniaki ziemniaka są produkowane dla licznych firm nasiennych i zakładów prze-twórstwa ziemniaczanego. W gospodarstwie od 3 lat prowadzony jest monitoring mszyc na potrzeby oddziału IHAR-PIB w Boninie w ramach projektu PW. Gospodarstwo dyspo-nuje 4 chłodniami o łącznym tonażu 4500 ton, ziemniaki przechowywane są w skrzy-niopaletach, które składają sami właściciele (każdego roku w liczbie do 800 szt.). Firma GR Bieliński udziela się społecznie, jest m.in. tytularnym sponsorem klubu piłkarskie-go z Czarnej Dąbrówki. Gospodarstwo zało-żone 24 lata temu na gruntach po byłym PGR do dnia dzisiejszego jest zarządzane przez Zdzisława i Jadwigę Bielińskich, obec-nie wraz z synami i synową.
Pan Zdzisław zajmuje się inwestycjami, np. budową nowych obiektów infrastruktury, podczas żniw także suszeniem i magazyno-waniem zbóż, sprawami handlowymi, koor-dynacją całości.
Pani Jadwiga obsługuje księgowość go-spodarstwa, dba o wygląd estetyczny (ogro-dy i obejście), sprawy pracownicze, zapew-nienie posiłków pracownikom pracującym na umowy i sezonowo.
Pan Przemysław (syn), magister rolnictwa po SGGW, zajmuje się produkcją polową zbóż i ziemniaków, w szczególności ochroną chemiczną przed agrofagami, obsługą kom-bajnów, odstawianiem sadzeniaków, wnio-skami o dopłaty w ARiMR i ARR, a także produkcją skrzyniopalet.
Pan Jarosław, inżynier mechaniki i budo-wy maszyn po Politechnice Gdańskiej, obecnie broni pracy magisterskiej na temat „Projekt instalacji chłodniczej dla przecho-walni do długoterminowego przechowywania ziemniaków” – bardzo praktyczny, ta wiedza na pewno będzie wykorzystana w gospodar-stwie. Jako mechanik zajmuje się także bie-żącymi naprawami i serwisem maszyn oraz zakupem nowych, obsługą kombajnów, wprowadzaniem nowych technologii maszy-nowych, zatrudnianiem kadr, a także rozpa-trywaniem reklamacji.
Pani Izabela (żona p. Przemysława) jest magistrem rachunkowości po Uniwersytecie Gdańskim, odpowiada za kontrolne próby ziemniaków, kontakty z PIORiN i laborato-rium, raportami OMS, dokumentacją związa-ną z wysyłką sadzeniaków, nadzorem nad logistyką i przygotowaniem sadzeniaków do wysyłki (paszportowanie, plombowanie), monitoringiem mszyc oraz kontrolą parame-trów przechowywania i parameparame-trów bulw.
Płodozmian w gospodarstwie przedstawia się następująco: pszenica ozima, ziemniaki, jęczmień jary, rzepak ozimy, natomiast na słabszych stanowiskach: ziemniaki, pszenży-to, gryka, owies. Gospodarstwo posiada gle-by klasy od IIIa do V, gliniaste górki, o dużej mozaice glebowej, która utrudnia czasem prace agrotechniczne i polowe. Na części pól wysiewa się międzyplony, a słoma roz-drobniona w trakcie zbioru jest pozostawiana na polu. Obornik nie jest stosowany, ponie-waż gospodarstwo nie prowadzi produkcji zwierzęcej.
Fot. 4. Intensywna uprawa odmiany Excellency w Karwnie
Park maszynowy w GR Bielińscy opiera się na sprawdzonych zachodnich konstruk-cjach. Do uprawy stanowiska pod ziemniaki używa się dwóch odkamieniaczy Grimme CS 1500, 2-rzędowej sadzarki Grimme, 2-rzę-dowego formera redlin Peerson, a do zbioru – 2-rzędowego kombajnu Grimme SE 150- -60. Maszyny do załadunku w przechowalni: napełniacz skrzyniopalet Miedema i szereg taśmociągów, m.in. Miedema. Poza tym 2 pługi Kverneland 5- i 8-skibowy, siewnik Va-derstadt, 2 kombajny Claas: Lexion i Com-mandor, 10 ciągników New Holland, Case, John Deere, Lambourghini i Same, ładowar-ka teleskopowa JCB 541-70, rozsiewacz nawozu i opryskiwacz polowy firmy Amazo-ne. Większość to maszyny z drugiej ręki sprowadzone z Niemiec lub Holandii, jed-nakże w dobrej kondycji. Gospodarstwo po-siada doskonale wyposażony serwis i wy-szkolonych mechaników, którzy świetnie radzą sobie z naprawami i konserwacją po sezonie.
Uprawa gleby pod ziemniaki rozpoczyna się już po żniwach. Wysiew mocznika na ściernisko w ilości ok. 100 kg dla przyspie-szenia mineralizacji słomy, płytkie zerwanie ścierniska i zmieszanie azotu z glebą, głębo-ka orgłębo-ka na głębokość ok. 25 cm przed zimą dla zatrzymania wody i odciążenia prac wio-sną.
Wiosną, ok. 2 tygodni przed sadzeniem, wysiewa się nawozy, a tydzień przed sadze-niem przystępuje się do odkamieniania pól. Odkamienianie to bardzo powolny i kosz-towny proces, gdyż jeden odkamieniacz mo-że oczyścić od 3 do 5 ha na dobę. Ponadto w odkamieniaczu jest bardzo dużo
elemen-tów roboczych, które trzeba systematycznie wymieniać i łącznie z paliwem generuje to wysokie koszty. Poważny problem stanowią również duże kamienie, ze względu na polo-dowcowy charakter pól. Trzeba je usuwać z pola, a często jeszcze wykopywać.
Fot.5. Praca odkamieniacza na wiosnę Sadzeniaki wysadzane w gospodarstwie są w 100% kwalifikowane, w większości w klasie E (elita), częściowo również w SE i klasie A, pochodzą głównie z Holandii oraz z Polski i Czech. Stosuje się następujące na-wożenie mineralne: ok. 90 kg N, 80 kg P i 130 kg K oraz przyorany zielony nawóz z międzyplonów. Sadzenie rozpoczyna się, gdy ziemia osiągnie odpowiednią temperatu-rę, 9-10°C (3 dek. IV i 1 dek. V), aby ograni-czyć choroby podczas wschodów, kiedy de-likatny kiełek jest najbardziej narażony na patogeny glebowe (rizoktonioza). Sadzarka 2-rzędowa Grimme precyzyjnie wysadza bulwy w różnym kalibrażu, ale wymaga to skomplikowanych ustawień. Rzędy o szero-kości 90 cm dają optymalne warunki i miej-sce do wzrostu ziemniaków. Wydajność pra-cy to ok. 6 ha dziennie. Zużywa się ok. 3,5-5 t/ha sadzeniaków o kalibrażu 35-55 mm; sadzeniaki frakcjonowane w sortowaniu wio-sennym mają kalibraż 28/35/45/55 do 60 mm. Załadunek sadzarki z worków typu Big Bag odbywa się za pomocą HDS z platformy samochodu mercedes actros, którym dowo-żone są na pole. Ziemniaki są zaprawiane na polu zaprawiarką zamontowaną na sa-dzarce.
Fot. 6. Wschody ziemniaków na polu w Karwnie Produkcja nasienna wyznacza szeroki zakres działań – w tym selekcje negatywne w zależności od nasilenia wirusów i czarnej nóżki, 2-3 razy w sezonie stosowany jest olej mineralny Olemix 84 EC, a w przechowalni w razie potrzeby (nie na wszystkich odmia-nach) Fungazil 100 SL; wielokrotnie pobie-rane są próby na wielkość i plon sadzenia-ków z kalibrowaniem na poszczególne frak-cje, zgodnie z zawartymi kontraktami. Desy-kację plantacji przeprowadza się, gdy 85% ziemniaków osiągnie wielkość 35-55 mm, a zawartość tej frakcji (35-55 mm) w plonie wynosi 35%.
Program ochrony jest bardzo szeroki, obejmuje sekwencję ok. 10 zabiegów fungi-cydowych w sezonie, w trakcie sadzenia Prestige Forte 370 FS w dawce 0,6 l/tonę aplikowany na sadzarce, desykacja – prepa-ratem Reglone 200 SL lub Spotlight Plus 060 EO w połączeniu z fungicydem (np. Altima 500 SC), nie stosuje się mechanicznego niszczenia naci. Nie prowadzi się nawadnia-nia, gdyż z doświadczenia wynika, że w pro-dukcji sadzeniaków nie jest ono konieczne. Jednak co ok. 5 lat zdarzają się susze, więc zakupiono dwie stare studnie głębinowe i hydrofornię, aby w niedalekiej przyszłości mieć możliwość nawadniania choć części pól.
Zbiór bulw rozpoczyna się w momencie, gdy ich skórka osiągnie pełną dojrzałość, tj. pod koniec sierpnia. Cała plantacja jest de-sykowana, więc nie ma konieczności nisz-czenia łętów. Kombajn serii SE idealnie na-daje się do sadzeniaków, ponieważ jest bar-dzo wydajny i może zebrać bulwy z 5-7 ha dziennie (kopanie tylko w odpowiedniej tem-peraturze i nigdy w czasie opadów), a przy
tym, dzięki specjalnym rozwiązaniom kon-strukcyjnym, wyjątkowo łagodnie traktuje bulwę (zmniejszenie wysokości spadku bulw do maks. 30 cm, zachowanie optymalnej prędkości taśm). Kombajn jest wyposażony w stół selekcyjny na 4 stanowiska i szczot-kowy separator kamieni. Współpracuje z nim 260-konny ciągnik Lambourghini. W normal-nych warunkach wystarczyłoby 120 koni, ale ze względu na stosunkowo górzysty teren i mozaikę glebową mogłyby pojawić się pro-blemy z uciągiem.
Odbiór ziemniaków od kombajnu realizują 4 ciągniki 150-konne z przyczepami z pod-woziem tandemowym (10 ton) wyposażony-mi w specjalne pasy ograniczające upadek bulw i ich obicia. Towar z pola jest ważony na wadze elektronicznej i wysypywany na kosz przyjęciowy, który separuje ziemię, dzięki czemu już jesienią można z dużą do-kładnością oszacować plon handlowy. Ziem-niaki ładowane są do skrzyniopalet o wymia-rach 100/120/180 cm za pomocą napełnia-cza Miedema. Skrzyniopalety są opisywane i ustawiane w przechowalni dwoma wózkami widłowymi Mitsubishi w wyznaczonych po-lach po 5 warstw. W przypadku stwierdzenia w towarze bulw matecznych do linii dosta-wiany jest stół selekcyjny.
Uzyskiwane plony: w roku o dostatecznej ilości opadów od 34 t/ha (sadzeniaków od-mian skrobiowych) do 51 t/ha (sadzeniaków odmian jadalnych), w tym 78-93% w najko-rzystniejszej frakcji 35-55 mm. Ceny zbytu kształtują się od 800 do 1100 zł za tonę w zależności od odmiany i stopnia kwalifikacji. Odbiorcami są indywidualni rolnicy, firmy skrobiowe (ZPZ Piła, Luboń, Bronisław), firmy produkujące chipsy (Lorenz Balsen, Pepsico, Frito Lay), a także odbiorcy zagra-niczni. Odpady sprzedawane są głównie do Jantaru-Stolonu w Słupsku, również indywi-dualnym rolnikom na paszę i kołom łowiec-kim.
Proces przechowywania rozpoczyna się już w momencie wstawienia produktu do komory, ponieważ kluczowe jest pierwsze 48 godzin, kiedy ziemniaki są najbardziej nara-żone na infekcje. W trakcie załadunku bulwy są intensywnie suszone świeżym powie-trzem przez system wentylacyjny chłodni i 3 mobilne kolumny suszarnicze (wprowadzone w tym roku), aby jak najszybciej obniżyć
wil-gotność bulw. Przez ok. 14 dni ziemniaki są intensywnie wentylowane w temperaturze 18°C do momentu pełnego wygojenia skale-czeń, osuszenia i dojrzenia skórki. W tym okresie materiał jest szczegółowo kontrolo-wany, by możliwie szybko rozpocząć schła-dzanie.
Fot. 7. System schładzania i wentylacji firmy Tolsma w przechowalni w Karwnie Gospodarstwo posiada 4 komory chłodni-cze na 4,5 tys. ton, 2 angielskie instalacje Velvent i 2 nowoczesne instalacje holender-skie Tolsma z najnowocześniejszym syste-mem sterowania Vision Control. Temperatu-ra ziemniaków obniżana jest o 0,5°C na do-bę do ok. 4-5°C (w zależności od odmiany). Przez cały okres przechowywania codzien-nie obowiązkowo robi się obchód i kontroluje parametry w komorach, raz w tygodniu prze-prowadzana jest szczegółowa inspekcja każdej partii, aby wyeliminować możliwe powstające ogniska infekcji. Przed rozładun-kiem i sortowaniem temperatura ziemniaków jest podnoszona do 7-8°C.
Linia sortownicza składa się z kosza przy-jęciowego, na który wysypywane są skrzynki wywrotnicą zamontowaną na wózku widło-wym, separatora ziemi, rolkowego stołu se-lekcyjnego, sortownika sitowego i 4 automa-tycznych napełniaczy Big Bag z wagami i kaskadami, opcjonalnie dostawiana jest wa-ga na worki 50 lub 30 kg. Każdy worek jest paszportowany i ustawiany w magazynie, gdzie czeka na odbiór. Wszystkie ziemniaki sortowane są bezpośrednio pod klienta, co umożliwia frakcjonowanie zgodnie z jego życzeniem. Na wszystkich workach znajduje się logo GR Bieliński lub firmy kontraktującej. Sortowanie prowadzone jest przez 24 godzi-ny na dobę, w tym czasie linia jest w stanie
przygotować ok. 15-24 samochodów, któ-rych załadunek przebiega bardzo sprawnie również przez całą dobę. Dwa stanowiska mogą załadować do 4 samochodów w ciągu godziny.
Pomimo dużej powierzchni przechowalni-czej, szczególnie na wiosnę, gdy konieczna jest powierzchnia do już przygotowanego materiału, brakuje miejsca. W związku z tym rozpoczęto 2. etap rozbudowy przechowalni o kolejne 2640 m2, co znacznie usprawni całą logistykę sprzedaży i wysyłki. Również w tym roku gospodarstwo podpisało umowę na dofinansowanie ze środków UE, w ra-mach grupy producenckiej, na instalację sortowniczą o wydajności 20 ton/h renomo-wanej holenderskiej firmy Grisnich, która ma powstać w kolejnym sezonie. Planowana jest także wymiana kilku maszyn na wydajniej-sze, np. sadzarki i kosza przyjęciowego, a w przyszłości – zakup nowego kombajnu do ziemniaków Grimme Tectron.
W związku z ciągłym zwiększaniem pro-dukcji pojawiają się problemy związane z działalnością gospodarstwa, które polegają głównie na dużym zapotrzebowaniu na wy-kwalifikowanych pracowników, braku na-wadniania, za mało wydajnej sortowni (nowa w realizacji) oraz zbyt małej bazie przecho-walniczej (w budowie hala o powierzchni 2640 m2).
Fot. 8. Zdrowe sadzeniaki – plon 5 roślin
Podsumowanie działań
W przyszłość uprawy ziemniaków właściciele gospodarstwa patrzą z wielkim optymizmem. Produkcja ziemniaka towarowego ciągle rośnie, co generuje zapotrzebowanie na wy-sokiej jakości sadzeniaki. Poza tym położe-nie geograficzne, otoczepołoże-nie lasów i bliskość morza sprawia, że Gospodarstwo Rolne Bie-liński znajduje się w obszarze o małej presji mszyc, które przenoszą wirusy, i niskiej stre-fie degeneracji. Bardzo duży nacisk w go-spodarstwie jest kładziony na inwestycje w najnowsze technologie w celu zapewnienia odbiorcom towaru jak najwyższej jakości, a tym samym utrzymania miejsca czołowego producenta sadzeniaków w regionie.
