in referatov 6. Slovenskega Posvetovanje o Varstvu Rastlin, Zreče, Slovenije: 444-448; 15. Olsson K. 1988. Resistance to gangrene (Phoma exigua var. foveata) and dry rot (Fusarium solani var. coeruleum) in potato tubers. 1. The influence of pectin-bound ma-gnesium and calcium. – Potato Res. 31: 413-422; 16. Otazu V., Boerema G. H., Mooi J. C., Salas B. 1979. Possible geographical origin of Phoma exigua var. foveata, the principal causal organism of potato gangrene. – Potato Res. 22: 333-338; 17. Pietkiewicz J. B., Jellis G. J. 1975. Laboratory testing for the resistance of potato tubers to gangrene (Phoma exigua var. foveata). – J. Phytopath. 83 (4): 289-295; 18. Pri-ce K. R., Howard B., Coxon D. T. 1976.Phys. Plant Path. 9 (2): 189-197; 19. Sas-Piotrowska B. 1992. Reakcja bulw kolekcyjnych odmian ziemniaka na porażenie przez Phoma exigua var. foveata. Rozpr. 54. ATR Bydg.; 20. Sowa- -Niedziałkowska 2003. Straty przechowalnicze i ich ograniczenie. Ziemniaki. Nowe wyzwania. Agroserwis Warszawa: 73-77; 21. Trawczyński C. Wierzbicka A. 2011. Odmianowe I środowiskowe zróżnicowanie zawartości
glikoalkalo-idów w bulwach ziemniaka. – Biul. IHAR 262: 119-126; 22. Turkensteen L. J. 1980. Phoma leaf spot. [In:] Compendium of potato diseases (Ed. Hooker W. J.). Am. Phytopath. Soc. St. Paul, Minnesota, USA: 47-48; 23. Walker R. R., Wade G. C. 1978. Resistance of potato tubers (Solanum tuberosum) to Phoma exigua var. exigua and Phoma exigua var. foveata. – Austra-lian J. Bot. 26: 239-251; 24. Van der Aa H. A., Noordeloos M. E., Gruyter J. de 1990. Species con-cepts in some larger genera of the Coelomycetes. – Studies in Mycology 32: 3-20; 25. Weber Z. 2011. Choroby powodowane przez grzyby z typu Ascomycota (workowce). [W:] Kryczyński S., Weber Z. Fitopatologia. T. 2. Choroby roślin uprawnych. Wyd. 1. PWRiL Oddz. Poznań: 349-350; 26. Wierzbicka A. 2014. Skład chemiczny bulw ziemniaka uprawianego w systemie ekologicznym i konwencjo-nalnym. – Ziemn. Pol. 3: 24-29; 27. Wnękowski S. 1991. Z badań nad gangreną powodowaną przez Phoma exigua Desm. var. foveata (Foister) Boerema. – Pr. Nauk. IOR 33 (1-2): 87-119
C
C
C
H
H
H
E
E
E
M
M
M
I
I
I
C
C
C
Z
ZN
Z
N
N
Y
Y
Y
I
I
I
N
N
N
A
A
A
T
TU
T
U
U
R
R
R
A
A
A
L
L
L
N
N
N
Y
Y
Y
I
I
I
N
N
N
H
H
H
I
IB
I
B
B
I
IT
I
T
TO
O
OR
R
R
K
K
K
I
I
I
E
E
E
Ł
Ł
Ł
K
K
K
O
O
O
W
W
W
A
A
A
N
N
N
I
I
I
A
A
A
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
K
K
K
Ó
Ó
Ó
W
W
W
O
O
O
R
R
R
A
A
A
Z
Z
Z
I
I
I
C
C
C
H
H
H
W
W
W
P
P
P
Ł
Ł
Ł
Y
Y
Y
W
W
W
N
N
N
A
A
A
C
C
C
E
E
E
C
C
C
H
H
H
Y
Y
Y
S
S
S
E
E
E
N
N
N
S
S
S
O
O
O
R
R
R
Y
Y
Y
C
C
C
Z
Z
Z
N
N
N
E
E
E
B
B
B
U
U
U
L
L
L
W
W
W
O
O
O
D
D
D
M
MI
M
I
IA
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
M
M
M
I
IC
I
C
C
H
HA
H
A
A
L
L
L
I
IN
I
N
NA
A
A
P
P
PO
O
O
U
U
UG
G
GO
O
OT
T
TO
O
OW
W
WA
A
A
N
NI
N
I
IU
U
U
dr inż. Magdalena Grudzińska, dr hab. Zbigniew Czerko
IHAR-PIB, Zakład Przetwórstwa i Przechowalnictwa Ziemniaka w Jadwisinie 05-140 Serock, e-mail: m.grudzinska@ihar.edu.pl
Streszczenie
Wczesna odmiana Michalina należy do odmian rozpoczynających kiełkowanie w okresie przechowy-wania bardzo wcześnie. Ziemniaki bezpośrednio po zbiorze przechowywano w doświadczalnej prze-chowalni do kwietnia w temperaturze 5 i 8oC, zaprawiając je chemicznym i naturalnym inhibitorem kiełkowania. Po przechowaniu ziemniaki gotowano i oceniano następujące cechy: rozgotowanie po-wierzchni, strukturę miąższu, mączystość, konsystencję oraz smak i zapach. Olejek eteryczny z goź-dzika wykazał mniejszy efekt hamujący kiełkowanie bulw niż chemiczny, szczególnie pod koniec prze-chowywania. Naturalny olejek po kilkakrotnym zaprawianiu bulw nie zmienił w sposób istotny struktury miąższu oraz smaku i zapachu ziemniaków po ugotowaniu. Zapach olejku utrzymywał się tylko w
bul-wach surowych przed ugotowaniem. Odmiany wcześnie kiełkujące powinny być jak najszybciej zuży-wane, a na krótki okres przechowywania (3-4 miesiące) do zahamowania kiełkowania może być za-stosowany środek naturalny.
Słowa kluczowe: kiełkowanie bulw, naturalny i chemiczny inhibitor, ocena sensoryczna, przechowy-wanie, ziemniak
akłady przetwórstwa spożywczego przechowują ziemniaki przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji w tem-peraturze 4-5oC. W tych warunkach okres
fizjologicznego spoczynku bulw jest dłuższy niż podczas przechowywania w temperatu-rach wyższych (8oC). Po rozpoczęciu
kieł-kowania bulw zwiększa się ich intensywność oddychania i transpiracji. Procesy te prowa-dzą do utraty turgoru oraz strat ilościowych i jakościowych, co może w negatywny sposób wpłynąć na cechy sensoryczne surowca (Zgórska, Grudzińska 2012).
Jedną z możliwości ograniczenia tych procesów i zachowania odpowiednich cech organoleptycznych surowca jest stosowanie chemicznych inhibitorów wzrostu kiełków. Powszechnie stosowanym chemicznym inhi-bitorem kiełkowania jest CIPC (izopropyleno-N-3-chlorofenylokarbaminian – chloropro-fam). Alternatywą dla niego mogą stać się naturalne preparaty.
Zgodnie z opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/
WE z dnia 21 października 2009 r., która ustanawia normy na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów oraz zachęca do stosowania alternatywnych, niechemicznych metod w rolnictwie. prowadzone są badania nad wprowadzeniem naturalnych środków – olejków eterycznych z mięty pieprzowej, kminku, goździków, rozmarynu – które mogą skutecznie ograniczyć kiełkowanie bulw w czasie przechowywania.
Celem pracy było określenie skuteczności chemicznego i naturalnego inhibitora kiełko-wania bulw po przechowywaniu oraz okre-ślenie wpływu tych inhibitorów na cechy sensoryczne ziemniaków po ugotowaniu.
Materiał i metody
Odmiana. Materiałem doświadczalnym były
bulwy wczesnej odmiany Michalina, zareje-strowanej przez HZ Zamarte w 2010 r. Zo-stała wybrana, gdyż reprezentuje grupę od-mian rozpoczynających kiełkowanie bardzo wcześnie w okresie przechowywania. Od-mianę uprawiano na poletkach doświadczal-nych, charakterystyka w tabeli 1.
Tabela 1
Charakterystyka wczesnej odmiany ziemniaka Michalina
Cechy konsumpcyjne Cechy przechowalnicze
Typ kulinarny kolor miąższu kolor skórki okres bezwzględnego
spoczynku fizjologicznego1 przechowalniczatrwałość 2
B jasnożółty żółty 1 6
1 skala 9-stopniowa: 1 – krótki okres spoczynku fizjologicznego (kiełkowanie w pierwszym tygodniu
listopada); 9 – długi okres spoczynku (kiełkowanie w pierwszym tygodniu grudnia)
2 trwałość przechowalnicza wg Zakładu Przechowalnictwa i Przetwórstwa Ziemniaka IHAR-PIB to
suma strat w ciągu 6 miesięcy przechowywania (ubytki naturalne + porażenie chorobami przechowal-niczymi + kiełki) wyrażana w skali 9-stopniowej, gdzie 1 oznacza ubytki naturalne powyżej 15%, pora-żenie chorobami powyżej 1,3% oraz sumę strat powyżej 24%; 9 – ubytki naturalne do 6%, porażenia chorobami 0, suma strat do 7,8%.
Przechowywanie. Ziemniaki
bezpośred-nio po zbiorze umieszczono w przechowalni doświadczalnej w następujących warunkach: w okresie przygotowawczym przez pierwsze 2 tygodnie w temperaturze 15oC, przy
wil-gotności względnej 90-95%; w ciągu
następ-nych 2 tygodni temperaturę stopniowo obni-żano do 5 i 8oC, zachowując taką samą
wil-gotność. Zastosowano następujące kombi-nacje:
Z
Z
Z
• bulwy przechowywane w temperaturze 5 i 8oC, niezaprawiane inhibitorami wzrostu
kieł-ków – próba kontrolna;
• bulwy przechowywane w temperaturze 5 i 8oC zaprawiane naturalnym inhibitorem
(ole-jek eteryczny otrzymany z goździka – sub-stancja czynna eugenol (monoterpen) w stę-żeniu 85% (jednorazowa dawka 3,6 ml/100 kg bulw). Terminy aplikacji środka podano w tabeli 2;
• bulwy przechowywane w temperaturze 5 i 8oC zaprawiane chemicznym środkiem za-wierającym substancję czynną chloroprofam (dawka 60 ml/t bulw). Oprysk wykonano jed-norazowo na suche, dojrzałe fizjologicznie, nieuszkodzone bulwy w momencie załadun-ku ziemniaków do komory przechowalniczej (25.09.2014).
Oba środki (chemiczny i naturalny) apli-kowano tą samą metodą przy użyciu atomi-zera drobnokroplistego. Częstotliwość apli-kacji naturalnego inhibitora wynikała z inten-sywności kiełkowania bulw. Środek stoso-wano tak często, aby kiełki nie wyrastały powyżej 2 mm (stan rozbudzony). Do oceny kiełkowania za termin jego rozpoczęcia przy-jęto moment, kiedy 70% bulw osiągnęło kieł-ki o długości powyżej 2 mm. Zabieg zapra-wiania naturalnym inhibitorem rozpoczęto w momencie, kiedy na bulwach pojawiły się pierwsze kiełki (24.10 2014).
Tabela 2
Terminy aplikacji naturalnego inhibitora kiełkowania (goździk) bulw ziemniaka
w czasie przechowywania w temperaturze 5 i 8oC Temperatura przechowywania Data aplikacji 5oC 8oC 24.10. 04.11. 26.11. 30.12. 22.01. 05.02. 23.02. 09.03. 23.03. + + + + + - - + - + + + + + + + + + ∑ 6 9
Obróbka kulinarna. Po przechowaniu
próby (ok. 20 bulw) z każdej kombinacji myto i obierano nożykiem szczelinowym (1,7 mm), a następnie gotowano metodą tradycyjną (wrzucając do wrzątku) do miękkości w standardowych proporcjach 0,5 kg ziemnia-ków i 0,7 dm3 wrzącej wody bez dodatku
soli.
Ocena sensoryczna. Ugotowane
ziem-niaki oceniano organoleptycznie według in-strukcji stosowanej w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych. Ocena obejmowała następujące cechy: rozgotowa-nie powierzchni – tendencja do rozpadania się bulw w skali 4-stopniowej (1 – po-wierzchnia niezmieniona, 4 – warstwa koro-wa rozgotokoro-wana); konsystencja (zwięzłość) – odporność na działanie siły mechanicznej w skali 4-stopniowej (1 – zwięzła, 4 – mięk-ka, bulwa rozsypuje się); mączystość – ten-dencja do rozsypywania się w skali 4-stop-niowej (1 – niemączyste, 4 – bardzo mączy-ste); struktura miąższu – ziarnistość w skali 4-stopniowej (1 – delikatna, gładka, 4 – szorstka, włóknista); smak i zapach w skali 9-stopniowej (1-3 – nie nadaje się do kon-sumpcji, 8-9 – bardzo dobry smak i odpo-wiedni zapach). Oceny dokonywał 5-osobo-wy zespół.
Statystyka. Istotność wpływu inhibitorów
na poszczególne cechy sensoryczne okre-ślono przy użyciu nieparametrycznej analizy wariancji. Do testowania różnic między
śred-nimi rangami wykorzystano test Kruskala- -Wallisa. Analizę statystyczną wyników
wy-konano programem Statistica 12.
Wyniki i dyskusja
Termin rozpoczęcia kiełkowania bulw oraz tempo przyrostu kiełków podczas przecho-wywania zależy od odmiany i temperatury przechowywania (Hidalgo, Echardi 1983; Daniels-Lake i in. 2007). Termin rozpoczęcia kiełkowania oraz długość kiełków na bul-wach odmiany Michalina przechowywanych w temperaturze 5 (A) i 8oC (B) bez stosowa-nia środków hamujących kiełkowanie (próba kontrolna) przedstawia tabela 3.
Tabela 3
Termin rozpoczęcia kiełkowania oraz długość kiełków na bulwach odmiany Michalina
po przechowaniu w temp. 5 (A) i 8oC (B) bez stosowania inhibitorów kiełkowania
(A) Przechowywanie bulw w temperaturze 5oC
wrzes. paźdz. listopad grudzień styczeń luty marzec kwiecień
Dł. kiełków
(mm) I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III 50
(B) Przechowywanie bulw w temperaturze 8oC
wrzes. paźdz. listopad grudzień styczeń luty marzec kwiecień
I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III 75
I, II, III – dekady miesiąca
Michalina charakteryzuje się bardzo wczesnym terminem rozpoczynania kiełko-wania. W temperaturze 5oC kiełkowanie
roz-poczęło się w I dekadzie listopada, a w tem-peraturze 8oC – w III dekadzie października.
Odpowiednio do temperatury przechowywa-nia była zróżnicowana długość kiełków po przechowaniu (w kwietniu): 50 mm w 5 i 75 mm w 8oC.
Na rysunku 1 przedstawiono procentowy udział skiełkowanych bulw po przechowaniu w temperaturze 5 i 8oC, zaprawianych
che-micznym i naturalnym inhibitorem kiełkowa-nia. Najbardziej efektywny okazał się prepa-rat chemiczny zawierający chloroprofam; 100% bulw w próbie nie miało kiełków nieza-leżnie od temperatury przechowywania.
Na-turalny preparat zastosowany kilkakrotnie w czasie przechowywania nie dał tak dobrego efektu. W niższej temperaturze przechowy-wania odnotowano ok. 20% bulw z kiełkami o długości do 5 mm, natomiast ilość skiełko-wanych bulw do 5 mm była dwukrotnie więk-sza. Dłuższe kiełki (6-10 mm) miały jedynie bulwy przechowywane w 5oC – ok. 8%.
We-dług Czerki i innych (2012) naturalne prepa-raty po zastosowaniu w końcowym okresie przechowywania nie hamują efektywnie wzrostu kiełków na bulwach. Natomiast we-dług Martina i innych (2014) lepsze efekty stosowania naturalnych preparatów z olej-ków eterycznych można uzyskać poprzez parowanie lub zamgławianie na gorąco.
Rys. 1. Procentowy udział skiełkowanych bulw ziemniaka po przechowaniu w temperaturze 5 i 8oC,
zaprawianych chemicznym i naturalnym inhibitorem kiełkowania
Zmiany jakości surowca w czasie długo-trwałego przechowywania w znacznej mierze rzutują na odbiór wrażeń sensorycznych, a w rezultacie na ocenę wszystkich wyróżników jakości. Z punktu widzenia konsumenta
ważne jest, aby ziemniaki charakteryzowały się dobrym smakiem, zapachem oraz wyglą-dem po ugotowaniu.
Na rysunku 2 przedstawiono wyróżniki jakości oceny sensorycznej bulw odmiany
CH* - środek chemiczny hamujący kiełkowanie bulw z substancją czynną chloroprofam; N** - naturalny środek hamujący kiełkowanie bulw (olejek eteryczny z goździka)
Michalina po ugotowaniu w zależności od zastosowanego inhibitora kiełkowania. Za-stosowanie inhibitorów wpłynęło na stan rozgotowania powierzchni bulw przechowy-wanych w temperaturze 8oC. Niezmienioną,
błyszczącą jak u surowego ziemniaka po-wierzchnią po ugotowaniu cechowały się
bulwy niezaprawiane (próba kontrolna – 1,0 pkt). Lekko spękaną, matową, suchą po-wierzchnię miały bulwy ugotowane, które były zaprawiane zarówno chemicznym, jaki i naturalnym inhibitorem kiełkowania – od 1,5 do 2,0 pkt (rys. 2A).
Rys. 2. Rozgotowanie powierzchni (A), struktura miąższu (B), mączystość (C) oraz konsystencja (D) bulw odmiany Michalina po przechowaniu przez 6 miesięcy, niezaprawianych (próba kontrolna)
i zaprawianych chemicznym i naturalnym inhibitorem kiełkowania w temperaturze 5 i 8oC
CH* – chemiczny środek hamujący kiełkowanie bulw z substancją czynną chloroprofam; N* – naturalny środek hamujący kiełkowanie bulw (olejek eteryczny z goździka), n.i. – nieistotne, * – istotne
Tendencja do rozgotowania powierzchni miąższu wiąże się z wysyceniem blaszki środkowej ścian komórkowych. W ścianie komórkowej tkanki roślinnej frakcja tworząca blaszkę środkową odgrywa rolę usztywniają-cą i wzmacniająusztywniają-cą (McComb, McCready 1952). Długotrwałe przechowywanie w wyż-szej temperaturze (8oC) i związane z nim
wzmożone procesy fizjologiczne (oddycha-nie i transpiracja) oraz zaprawia(oddycha-nie
prepara-tami mogło doprowadzić do minimalnego naruszenia struktury ścian komórkowych, co w konsekwencji wpłynęło w sposób istotny na zmiany rozgotowania powierzchni.
Przedstawione wyniki (rys. 2B) dowodzą, że zaprawianie bulw w czasie przechowy-wania w temperaturze 5 i 8oC nie miało
istotnego wpływu na strukturę ugotowanych ziemniaków. Bulwy zarówno z próby kontrol-nej, jak i z prób zaprawianych chemicznym i
Zaprawianie n.i. Temperatura n.i.. Zaprawianie* Temperatura**
Zaprawianie* Temperatura*
naturalnym inhibitorem kiełkowania nie zmieniły struktury miąższu, która była deli-katna i gładka (średnio 1,5 pkt).
Z tendencją do rozgotowania powierzchni i zmian struktury ugotowanych ziemniaków nierozłącznie wiąże się inna cecha – mączy-stość (rys. 2C). Zaprawianie bulw odmiany Michalina wpłynęło istotnie na tę cechę. Naj-większą mączystością (3,0 pkt) cechowały się ziemniaki przechowywane w wyższej temperaturze (8oC), zaprawiane inhibitorem
naturalnym, natomiast najmniejszą (1,5 pkt) – przechowywane w niższej (5oC) i
zapra-wiane tym samym preparatem. Mączystość bulw zaprawianych chemicznym preparatem była na tym samym niezmienionym poziomie (2,2 pkt – bulwy lekko mączyste) niezależnie od temperatury składowania.
Konsystencja jest jedną z ważniejszych cech wpływających na konsumencką akcep-tację ziemniaków do bezpośredniej kon-sumpcji. Odpowiednia konsystencja bulw może być efektem dobrze dobranych para-metrów technologicznych w procesie pro-dukcyjnym (Rytel i in. 2006).
Na rysunku 2D przedstawiono zmiany konsystencji ugotowanych bulw odmiany Michalina po przechowaniu w temperaturze 5 i 8oC, zaprawianych i niezaprawianych
preparatami zapobiegającymi kiełkowaniu. Olejek eteryczny z goździka wpłynął w istotny sposób na konsystencję bulw po
ugo-towaniu. Po kilkakrotnym zaprawianiu natu-ralnym inhibitorem bulwy przechowywane w temperaturze 8oC po ugotowaniu miały dość
miękką konsystencję (rozpadały się na kilka części po wkłuciu widelca), natomiast prze-chowywane w temperaturze 5oC – zwięzłą (1,0 pkt). Podobne właściwości konsystencji (dość zwięzła) miały bulwy gotowane, które w czasie składowania niezależnie od tempe-ratury były zaprawiane preparatem chemicz-nym.
Smak i zapach ziemniaków jest zależny od ich składu chemicznego. Nadmiar cukrów i popiołu pogarsza smak, natomiast wolne aminokwasy i nukleotydy oraz witamina C poprawiają smakowitość. Niekorzystnie na tę cechę oddziałuje zawartość glikoalkaloidów, nadając bulwom gorzki smak (Amer i in. 2014).
W prezentowanych badaniach ugotowane bulwy, które zostały zaprawione chemicznym i naturalnym inhibitorem kiełkowania w cza-sie przechowywania, nie różniły się istotnie smakiem i zapachem od ziemniaków nieza-prawianych (rys. 3). Zostały ocenione jako ziemniaki o dobrym i dość dobrym smaku (7,0 i 6,0 pkt). Podobne wyniki przedstawili m.in. Kalt i inni (1999), Cizkova i inni (2000), Martina i inni (2013), Gomes-Castillo i inni (2013), Grudzińska i Zgórska (2013) oraz Elbasir i inni (2014).
Rys. 3. Smak i zapach ugotowanych ziemniaków odmiany Michalina po przechowaniu przez 6 miesięcy, niezaprawianych (próba kontrolna)
i zaprawianych chemicznym i naturalnym inhibitorem kiełkowania
CH* – chemiczny środek hamujący kiełkowanie bulw z substancją czynną chloroprofam; N* –naturalny środek hamujący kiełkowanie bulw (olejek eteryczny z goździka); n.i. – nieistotne
Podsumowanie
Ziemniaki jadalne w celu ograniczenia kieł-kowania mogą być zaprawiane inhibitorami zarówno chemicznymi (substancja czynna chloroprofam), jak i naturalnymi (olejki mięty goździka, kminku). Olejek z goździka wyka-zał mniejszy efekt hamujący kiełkowanie bulw niż chemiczny, szczególnie pod koniec okresu przechowywania.
Ograniczenie kiełkowania odmiany wcze-śnie rozpoczynającej kiełkowanie (Michalina) wymaga wielokrotnych zabiegów środkiem naturalnym w okresie przechowywania. Od-miany wcześnie kiełkujące powinny być jak najszybciej zużywane, a w krótkim okresie przechowywania (3-4 miesiące) do zahamo-wania kiełkozahamo-wania może być zastosowany środek naturalny. Wykazano, że naturalny olejek eteryczny z goździka po kilkakrotnym zaprawianiu bulw nie zmienił w sposób istot-ny struktury miąższu oraz smaku i zapachu ziemniaków po ugotowaniu. Zapach olejku utrzymywał się tylko w bulwach surowych przed ugotowaniem.
Literatura
1. Amer F. S., Reddivari L., Gaurav P., Madiwale G. P., Stone M., Holm D. G., Vanamala J. 2014. Effect of genotype and storage on glycoalkaloid and acrylamide content and sensory attributes of potato chips. – Am. J. Potato Res. 91, 632-641; 2. Cizkova H., Vacek J., Voldrich M., Sevcik R., Kratka J. 2000. Caraway essential oil as potential inhibitor of potato sprouting. – Rost. Vyr. 46: 501-507; 3. Czerko Z., Zgórska K., Grudzińska M. 2012. Porównanie odmian ziemniaka pod względem reakcji na stosowanie inhibitorów
kieł-kowania. – Biul. IHAR 266: 121-129; 4. Daniels-Lake, B. J., Prange R. K. 2007. The canon of potato science 41. Sprouting. – Potato Res. 50: 379-382; 5. ELbashir H. A., Halim A., Ahmed R., Yousif K.S. 2014. Effica-cy of different applications of spearmint oil on storabili-ty and processing qualistorabili-ty of two potato varieties. – J. Agri-Food Appl. Sci. 2(5): 124-133; 6. Gomez-Castillo D., Cruz E., Iguaz A., Arroqui C., Virseda P. 2013. Effect of essential oils on sprout suppression and qu-ality of potato cultivars. – Postharv. Biol. Techn. 82: 15-21; 7. Grudzińska M., Zgórska K. 2013. Wpływ zastosowania S-karwonu jako naturalnego inhibitora wzrostu kiełków ziemniaka na jasność barwy chipsów ziemniaczanych. – Żywność, Technologia, Jakość 4(89): 161-169; 8. Hidalgo O. A., Echandi E.1983. Influence of temperature and length of storage on resistance of potato to tuber rot induced by Erwinia chysanthemi. – Am. Potato J. 50: 1-15; 9. Martin M., Galand P., Bompeix G., Beyssac A. 2011. Mint oil: a new natural sprout suppressant opportunity. [In:] 18th Trienn. Conf. EAPR. 2011 Oulu, Finland, July 24-29: 105; 10. Martin M., Bompeix G., Sardo A. 2014. Improving the use of spearmint oil, a natural sprout inhibitor from hot-fogging to vapourt application. [In:] 19th Trienn. Conf. EAPR. 2014 Brussels, Belgium, July 06-11, oral presentation; 11. McComb E. A., McCre-ady R. M. 1952. Colorimertic determination of pectic substance. – Anal. Chem. 24: 1630-1632; 12. Rytel E., Tajner-Czopek A., Kita A., Lisińska G. 2006. Konsy-stencja ziemniaków gotowanych i produktów smażo-nych w zależności od zawartości polisacharydów. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511: 601-609; 13. Zgór-ska K., GrudzińZgór-ska M. 2012, Zmiany wybranych cech jakości bulw ziemniaka w czasie przechowywania. – Acta Agroph. 19(1): 203-214
