Ziemniak Polski 2010 nr 3 1
Nasiennictwo i odmianoznawstwo
O
O
O
D
D
D
M
M
M
II
I
A
A
A
N
N
N
O
O
O
W
W
W
E
E
E
Z
Z
Z
R
R
R
Ó
Ó
Ó
Ż
Ż
Ż
N
N
N
II
I
C
C
C
O
O
O
W
W
W
A
A
A
N
N
N
II
I
E
E
E
D
D
D
ŁŁ
Ł
U
U
U
G
G
G
O
O
O
Ś
Ś
Ś
C
C
C
II
I
O
O
O
K
K
K
R
R
R
E
E
E
S
S
S
U
U
U
S
S
S
P
P
P
O
O
O
C
C
C
Z
Z
Z
Y
Y
Y
N
N
N
K
K
K
U
U
U
B
B
B
U
U
U
LL
L
W
W
W
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
dr Krystyna Zarzyńska
IHAR – PIB, Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie, 05-140 Serock e-mail: k.zarzynska@ihar.edu.pl
ługość okresu spoczynku bulw jest cechą odmianową i w zależności od klimatu może być postrzegana jako zaleta lub wada. W warunkach klimatycz-nych Polski, gdzie mamy jeden zbiór ziem-niaków, długi okres spoczynku jest zaletą, ponieważ odmiany o długim spoczynku ła-twiej się przechowują, mogą być dłużej użyt-kowane w okresie wiosennym i notuje się mniejsze ubytki masy bulw. W klimacie, w którym ziemniaki zbiera się dwa lub więcej razy, długi okres spoczynku jest wadą, po-nieważ przerywanie go nie zawsze jest ła-twe. Wyróżnia się dwie fazy spoczynku bulw: ● w pierwszej, bezpośrednio po zbiorze, bulwa nie może kiełkować pomimo korzyst-nych warunków środowiska;
● w drugiej bulwa nie kiełkuje ze względu na brak korzystnych warunków środowiska.
Pierwszą fazę nazwano spoczynkiem bezwzględnym, drugą zaś względnym (Ka-wakami 1952). Celem badań była ocena długości okresu spoczynku nowych odmian ziemniaka w zależności od długości ich okresu wegetacji i warunków atmosferycz-nych w czasie uprawy.
Metoda badań
Badania przeprowadzono w latach 2004- -2008 na 30 odmianach ziemniaka należą-cych do różnych grup wczesności. Każdą odmianę badano 3 lata. Próby 20 bulw każ-dej odmiany umieszczano bezpośrednio po
zbiorze w temperaturze pokojowej w ciem-nym pomieszczeniu o wilgotności względnej powietrza ok. 90%. Obserwacje prowadzono co 3 dni do momentu, kiedy wszystkie bulwy danej próby wytworzyły kiełki długości 2 mm.
Za koniec spoczynku przyjęto (zgodnie z ustaleniami Sekcji Fizjologicznej EAPR)
datę, kiedy 80% bulw wytworzyło kiełki tej wielkości. Za datę zerową, od której liczono długość spoczynku, przyjęto 1.10. Długość spoczynku określano w skali 9-stopniowej opracowanej przez Zarzyńską (tab. 1). War-tości współczynników Sielianinowa charakte-ryzujących warunki okresu wegetacji w la-tach badań podano w tabeli 2, a wykaz ba-danych odmian w tabeli 3.
Tabela 1
9-stopniowa skala długości okresu spoczynku bulw wg K. Zarzyńskiej
Stopień skali Data skiełkowania 80% bulw próby Określenie spoczynku 1 do końca października krótki 2 1-05.11. 3 6-10.11. 4 11-15.11. średni 5 16-20.11. 6 21-25 11. 7 26-30.11. długi 8 1-05.12. 9 po 5.12. Tabela 2
D
Ziemniak Polski 2010 nr 3 2
Wartość współczynników Sielianinowa
w poszczególnych latach badań – okres wegetacji (maj-wrzesień)
Rok badań
Współczynnik Sielianinowa (K)
maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień średnio
2003 1,10 0,90 1,20 0,10 1,40 0,94 2004 1,81 0,78 1,32 0,64 0,27 1,28 2005 1,86 0,82 1,10 0,24 0,56 0,92 2006 1,26 1,75 0,13 2,96 0,25 1,27 2007 1,93 2,32 0,99 1,34 3,20 1,96 2008 1,53 0,85 1,23 1,48 3,11 1,64
K ≤ 0,5 – susza; K = 0,6-1 – posucha; K > 1 – warunki wilgotne
Tabela 3
Wykaz badanych odmian ziemniaka i lata badań
Odmiany bardzo wczesne i wczesne Lata badań Odmiany średnio wczesne Lata badań Odmiany średnio późne i późne Lata badań Arielle 2006-2008 Adam 2006-2008 Gandawa 2005-2007 Dorota 2003-2005 Bartek 2003-2005 Kuras 2006-2008 Felka Bona 2003-2005 Cekin 2006-2008 Niagara 2006-2008 Impala 2004-2006 Elanda 2006-2008 Syrena 2003-2005 Korona 2003-2005 Pasat 2003-2005 Ślęza 2003-2005 Krasa 2003-2005 Roxana 2006-2008 Ursus 2004-2006 Latona 2005-2007 Tajfun 2004-2006 Wist 2005-2007 Oman 2006-2008 Victoria 2006-2008 Owacja 2005-2007 Żagiel 2004-2006 Tucan 2006-2008 Velox 2004-2006 Veronie 2006-2008 Wyniki badań
1. Długość okresu spo-czynku bulw odmian bardzo wczesnych i wczesnych. W tej grupie
zbadano 13 odmian. Dłu-gość okresu spoczynku liczona od daty zerowej wynosiła od 7 do 57 dni. Większość odmian bar-dzo wczesnych i wcze-snych charakteryzowała się krótkim okresem czynku. Najkrótszy spo-czynek w tej grupie miała Korona, najdłuższy – Owacja (rys. 1).
Rys. 1. Długość okresu spoczynku bulw odmian bardzo wczesnych i wczesnych określona liczbą dni
Ziemniak Polski 2010 nr 3 3
2. Długość okresu spoczynku bulw odmian średnio wczesnych. W
tej grupie przeanalizowa-no 9 geprzeanalizowa-notypów. Długość okresu spoczynku liczona od 1.10. do skiełkowania 80% bulw w próbie wyno-siła od 37 do 85 dni. Naj-krótszym spoczynkiem w tej grupie charakteryzo-wała się Elanda, najdłuż-szym – Victoria (rys. 2).
Rys. 2. Długość spoczynku bulw odmian średnio wczesnych określona liczbą dni od daty zerowej do skiełkowania 80% bulw
3. Długość okresu spoczynku bulw odmian średnio późnych i póź-nych. Do tej grupy
nale-żało 8 odmian. Długość okresu spoczynku wyno-siła od 30 do 86 dni. Naj-krótszym spoczynkiem charakteryzowały się Ślę-za i Niagara, najdłuższym – Kuras (rys. 3).
Rys. 3. Długość okresu spoczynku bulw odmian średnio późnych i późnych określona liczbą dni
od daty zerowej do skiełkowania 80% bulw
4. Długość okresu spoczynku bulw wyra-żona w skali 9-stopnio-wej. Spośród 30
bada-nych odmian 11 charakte-ryzowało się krótkim, 7 średnim, a 12 długim spoczynkiem. Do grupy odmian o krótkim spo-czynku (1-3 w skali 9-stopniowej) należały głównie bardzo wczesne i wczesne, ale również odmiany z grupy średnio późnych i późnych. Naj-mniej liczną grupę stano-wiły odmiany o średnim spoczynku (4-6 w skali 9-stopniowej). I do niej rów-nież należały odmiany z
różnych grup wczesności. W grupie odmian o długim spoczyn-ku (7-9 w skali 9-stopniowej) znalazły się genotypy o różnej długości okresu wegetacji (tab. 4). Jest to potwierdzenie faktu, że długość okresu spoczynku nie jest ściśle związana z wcze-snością odmiany.
Stwierdzono ścisłą zależność długości okresu spoczynku od warunków w czasie wegetacji. Najkrótszy spoczynek zanoto-wano w ciepłym i suchym roku 2003, a najdłuższy w wilgotnym roku 2007 (rys. 4). Współczynniki Sielianinowa wynosiły dla tych lat odpowiednio 0,94 i 1,96.
Rys. 4. Długość okresu spoczynku w latach badań określona liczbą dni od daty zerowej do skiełkowania 80% bulw w próbie
Ziemniak Polski 2010 nr 3 4
Tabela 4
Długość okresu spoczynku bulw w skali 9-stopniowej w zależności od wczesności odmiany
Okres
spoczynku Grupa wczesności Odmiana
Stopień w skali 9-stop.
Krótki
bardzo wczesne i wczesne
Korona, Feka Bona, Impala, Krasa, Velox, Latona, Vitara,
Veronie 1-3
średnio wczesne Elanda,
średnio późne i późne Ślęza, Niagara Średni
bardzo wczesne i wczesne Arielle, Dorota
4-6 średnio wczesne Pasat, Żagiel
średnio późne i późne Vist, Czapla, Ursus Długi
bardzo wczesne i wczesne Oman, Owacja, Tucan
7-9 średnio wczesne Adam, Bartek, Cekin,
Roxana, Tajfun, Victoria średnio późne i późne Syrena, Gandawa, Kuras
Podsumowanie
1. Wykazano duże zróżnicowanie odmian ziemniaka pod względem długości okresu spoczynku bulw.
2. Nie stwierdzono ścisłej zależności między długością okresu wegetacji odmian a długością spoczynku, stwierdzono natomiast zależność między warunkami okresu wege-tacji a długością spoczynku, tj. im chłodniej-sze i wilgotniejchłodniej-sze lato, tym dłuższy okres spoczynku.
3. W rejestrze odmian znajduje się coraz więcej genotypów charakteryzujących się długim okresem spoczynku, co jest bardzo pozytywną cechą z punktu widzenia praktyki rolniczej.
Literatura
1. Kawakami K. 1952. The physiological degeneration
of potato seed tubers and its control. – Eur. Potato J.
5: 40-49; 2. Reust W. 1986. Physiological age of pota-to. Definitions of terms (EAPR Working Group). – Pota-to Res. 29: 268-271; 3. Rykaczewska K. 1993. Wiek fizjologiczny bulw ziemniaka jako czynnik modyfikujący produktywność roślin. – Frag. Agron. 2: 5-94; 4.
Za-rzyńska K. 1999. Wartości wskaźników
charakteryzu-jących stan fizjologiczny bulw i rozwój rośliny ziemnia-ka. Część I. Okres spoczynku bulw. – Biul. IHAR 209:
111-123; 5. Zarzyńska K. 2003. Dziewięciostopniowa
skala określania długości okresu spoczynku bulw róż-nych odmian ziemniaka. – Biul. IHAR 228: 215-223
