Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Karoliny Jąderko pt. Model technologiczno-logistyczny procesu energetycznego wykorzystania odpadów

dr hab. in ż. W aldem ar Bojar, prof. nadzw . U TP W Y D Z IA Ł Z A R Z Ą D Z A N IA

U n iw ersy tet T ech n ologiczn o-P rzyrod n iczy im. J J . Śniadeckich w B y d g o szczy

Recenzja

rozpraw y doktorskiej Pani mgr inż. K aroliny Jąderko nt. „M O D EL TEC H N O LO G IC ZN O - L O G IS T Y C Z N Y P R O C E SU EN E R G E T Y C Z N E G O W Y K O R Z Y S T A N IA O D P A D Ó W ” napisanej p od kierunkiem Pani prof. dr hab. inż. Barbary B iałeckiej.

I. U w a g i o góln e

R ozpraw a doktorska Pani mgr inż. K aroliny Jąderko pt. „M odel tech n ologiczn o-logistyczn y procesu en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów ” n ależy z p ew n ością do opracowań w yróżniających się zarówno p od w zg lęd em rangi podjętego problem u badaw czego, zakresu i k om p lek sow ości przeprowadzonej analizy, trafności zastosow anej m etodyki badaw czej oraz pozn aw czego a także utylitarnego oryginalnego wkładu A utorki w proces w spom agania d ecyzji d otyczących energetyczn ego zagospodarow yw ania odpadów .

N iew ą tp liw ie trafny w ybór tem atyki badaw czej, której ranga społecznoekonom iczna w cyw ilizacji n astaw ionej na konsum pcję niszczącej środow isko naturalne ciągle wzrasta, sz czeg ó ln ie w P o lsce nabiera m ocn eg o w y d źw ięk u w św ietle zjaw iska asym etrii zachodzącej p om ięd zy osiągniętym ju ż w ysokim p o zio m em konsum pcji i produkcji odpadów a p oziom em ich zagospodarow ania w sposób w y so ce in w azyjn y dla środow iska naturalnego.

A utorka zaprezentow ała c a ło ścio w e i system ow e p od ejście do rozw iązania problem u niskiego stopnia en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów w P olsce. Z asygn alizow ała także bariery ograniczające ten proces po przejęciu od p ow ied zialn ości prawnej za czy sto ść i porządek na danym terenie przez gm iny.

N a le ż y podkreślić adekw atność w yboru obiektu badaw czego do analizy sform ułow anego problem u z u w agi na rzec zy w iście dom inujący p oziom produkcji odpadów w wybranym II R egion ie gospodarki odpadam i Śląska.

Z astosow an e m etody i techniki badaw cze w zajem nie się uzupełniają i czyn ią w yw ód w eryfik ow an ych hipotez badaw czych przejrzystym i w iarygodnym . W szczeg ó ln o ści na uznanie zasługuje zastosow an ie zarów no m etod ściśle ilo ścio w y ch tam, gd zie b y ły uzasadnione przesłanki po tem u, ale także m etod ja k o ścio w y ch tam, gd zie z ło żo n o ść struktury i w ie lo ść kryteriów rozw iązyw anych problem ów d ecyzyjn ych w ym uszała p osiłk ow an ie się takim i instrumentami.

P o w tóre graficzna prezentacja w ykreow anych m od eli i schem atów logiczn ych procedur b adaw czych a także uzyskanych rozw iązań prototypow ych czy n i przekaz k om p lek sow ych i złożonych zagadnień kom unikatyw nym , co bardzo p odnosi wartość dysertacji.

O pracow any prototyp system u w sp om agania d ecyzji staw ia użytkow ników w roli integralnych, w p ełni św iad om ych i aktyw nych u czestników poszukiw ania satysfakcjonujących rozw iązań, um ożliw iając dynam iczne k ształtow anie w ejśc io w y ch parametrów d ecyzyjn ych zw iązanych z determinantami sp ołeczn ym i, praw nym i, środ ow isk ow ym i, tech n ologiczn ym i i logistyczn ym i lokalizacji odpow iednich instalacji przetw arzających odpady na energię, co zapew nia u w zględnienie w poszukiw anych rozw iązaniach sp ecy ficzn y ch uw arunkowań danego obszaru zbiórki odpadów.

o p isy n ajlep szych praktyk i spraw dzone ju ż rozw iązania prow adzące do znacznej popraw y segregacji odp ad ów u źródła jako propozycje likw idacji w ąskich gardeł w procesie zagospodarow ania odpadów - znane są takie udane praktyki np. w gm inie K cynia w w o jew ó d ztw ie kujawsko-pom orskim .

Spotykane n iek ied y b łęd y ję z y k o w e (literow e, gram atyczne, stylistyczne) nie um niejszają bardzo w y so k ie g o p oziom u redakcyjnego pracy, w której przekaz faktów i ich interpretacji, dzięki bogatej ilustracji graficznej i obszernym kom entarzom , czyn i w y w ó d treści bardzo kom unikatywnym .

II. Uw agi szczegółow e

R ozpraw a doktorska Pani mgr inż. K aroliny Jąderko nt. „„M O DEL TEC H N O LO G IC ZN O - L O G IS T Y C Z N Y P R O C E SU EN E R G E T Y C Z N E G O W Y K O R Z Y S T A N IA O D P A D Ó W ” składa się z d w óch tom ów - c z ę śc i zasadniczej i załączników do rozprawy doktorskiej. Tom p ierw szy obejm uje cztery części: w prow adzenie do problem atyki badaw czej, przegląd literatury, część badaw czą, podsum ow anie i w n io sk i a także spis tabel, spis ilustracji i bibliografię. Sam a dysertacja w tom ie I zaw iera 170 stron. Ł ącznie w pracy zam ieszczo n o 47 rysunków i 84 tabele. W sp isie literatury znajduje się łącznie 2 1 9 pozycji. Tom II składa się z sześciu załączników zaw ierających analizę procesów logistyczn ych system u gospodarki odpadam i, kw estionariusz ankiety, kw estionariusz w yw iad u p ogłęb ion ego, zestaw ien ie w yników pytania 15., instrukcję użytkow ania system u w spom agania energetyczn ego w ykorzystania odpadów oraz b u d ow ę i analizę m odelu d ecyzyjn ego za p om ocą struktury hierarchicznej, obejm ując łączn ie 113 stron. W ob y d w ó ch tom ach za m ieszczo n o w ykaz w ażn iejszych skrótów używ anych w rozprawie, co czyni przekaz treści kom unikatyw nym .

Za g łó w n y cel pracy przyjęto opracow anie m odelu w spom agającego proces energetycznego w ykorzystania odpadów . W dysertacji zostały sform ułow ane także ce le cząstkow e, p od zielon e na cele b ad aw cze i utylitarne.

C ele b ad aw cze obejm ują analizę i ocen ę ilo ścio w o -ja k o ścio w ą strumieni odpadów o potencjale energetyczn ym , inw entaryzację infrastruktury energetycznej um ożliw iającej w ykorzystanie paliw z odpadów w w ybranym regionie w ojew ód ztw a śląsk iego, identyfikację zm iennych pozw alających na zbudow anie m odelu efek tyw n ie w ykorzystującego dostępny potencjał en ergetyczn y odpadów , identyfikację p ołączeń przyczyn ow o-sk u tk ow ych p om ięd zy gospodarką odpadam i kom unalnym i, produkcją p aliw z odpadów a ich en ergetyczn ym w ykorzystaniem , opracow anie struktury p rzepływ ów m ateriałów i inform acji w zakresie potencjału energetyczn ego odpadów , która p o zw o liła b y na integrację tych elem en tów oraz analizę i ocen ę p rocesów logistyczn ych gospodarki odpadami b ęd ących podstawą optym alizacji p rzep ływ ów strumieni odpadów o potencjale energetycznym .

C elem utylitarnym pracy b yła budow a, na b azie opracow anego m odelu, prototypu inform atycznego system u w spom agania procesu energetyczn ego w ykorzystania odpadów i je g o walidacja.

W sform ułow anej tezie badawczej stw ierdza się, że istnieje m o żliw o ść zw ięk szen ia odzysku energii z odpadów przy w ykorzystaniu opracow anego m odelu tech n ologiczn o-logistyczn ego system u gospodarki odpadam i w ysok o kalorycznym i.

Praca je st napisana bardzo ładną i poprawną polszczyzn ą, sporadycznie w ystępują rów now ażniki zdań zam iast zdań, spotykane są b łęd y literow e i sporadycznie b łędy gramatyczne. Autorka u żyw a czasam i w dysertacji personifikacji uprawnionej w m oim przekonaniu tylko w przypadku, g d y m ow a o osob ie ludzkiej a w ię c o pod m iocie, w ię c sform ułow anie „hipoteza stw ierdza”, (zob. s. 9) pow in n o brzm ieć inaczej

np. w niej „stw ierdza się” c z y też . .badania nie stw ierd ziły .. . ” (zob. s. 36) lub „.. .w sk azów k i o cen ia ją .. . ” (zob . s. 4 3 ). Brakuje przeniesienia g łó w ek d ługich tabel na kolejną stronę tekstu, co utrudnia ich czytanie. S p orad yczn ie w ystępują w tek ście pow tarzające się w yrazy np. „analizy” (zob. s. 121 w. 7 od dołu) oraz b łę d y gram atyczne np. „M ają one od zw iercied len ia na ca ły sy ste m .. . ” (zob. s. 148, w . 2 od dołu).

Przechodząc do om ów ien ia c z ę śc i m erytorycznej dysertacji, n ależy podkreślić w ybitne zd oln ości A utorki w sferze zarów no procesu analizy jak i syntezy zło żo n y ch zagadnień badaw czych, których się podjęła. Przykładem je st św ietny, syntetyczny schem at 1, (zob. s. 10-11), zaw ierający w form ie zwartej i logiczn ej m etodykę badań z u w zględ n ien iem kolejnych ich etapów , ce ló w a także efek tów p oczą w szy o d analizy stanu w ied zy z zakresu charakterystyki odpadów o potencjale energetycznym i rozwiązań tech n o lo g iczn o -lo g isty c zn y ch dotyczących m o żliw o ści odzysku energii z odpadów oraz z zakresu m etodyki procesu projektow ania SW D a sk o ń czy w szy na w eryfikacji i w alidacji opracow anego prototypu system u w sp om agan ia en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów .

K olejn ym przykładem u m iejętności analityczno-syntetycznych Autorki je st schem at przedstaw iony na rys. 5 (zob . s. 2 1 ) a ilustrujący w sposób c zy teln y i lo g iczn y zestaw ien ie krajowych i m iędzynarodow ych regulacji praw nych determ inujących term iczne przekształcanie odpadów a sklasyfikow anych w trzech obszarach: energii, O ZE oraz środow iska. Z k olei system gospodarki odpadam i zilustrow any na rys. 6 w sposób kom unikatyw ny prezentuje cztery zasadnicze je g o podsystem y: przepływ u odpadów , zarządzania m onitoringu i kontroli, p rzep ływ ów fin an sow ych oraz edukacji ze w skazaniem jednostek odpow iedzialnych a także z w y sz c zeg ó ln ien iem zadań i procesów przebiegających w każdym z nich. Stanow i to trafną d iagnozę o b ecn eg o stanu rzeczy w zakresie system u gospodarow ania odpadami (zob. s. 26).

N a u w agę w recenzji zasługują przedstaw ione w tabeli 7 (zob. s. 4 2 -4 3 ), podejścia do m odelow ania oraz u zasadniony lo g icz n ie w ybór notacji U M L oraz B P M N a w ięc notacji z punktu w id zen ia celów dysertacji uzupełniających się naw zajem , gd yż U M L słu ży do projektowania system ów inform atycznych, (prototypow ania SW D w yk reow an ego w pracy), a notacja B P M N je st dedykow ana p rocesom b izn esow ym (opracow aniu procesu w yboru inw estycji w postaci m apy procesów , (zob. s. 120).

Autorka w sposób przekonyw ujący, opierając się na w iarygodnych pozycjach źródłow ych, dokonała trafnej analizy porów naw czej m etod analizy wielokryterialnej, dow odząc słu szn ie iż w sp om agan ie tak z ło ż o n e g o procesu, jakim je st system ow e pod ejście w poszukiw aniu optym alnych w ariantów procesu energetyczn ego w ykorzystania odpadów , c zy li rozw iązania problem u decyzyjnego 0 hierarchicznej strukturze, w ym aga zastosow an ia m etody A H P. Słusznie Autorka zauw aża, iż je st ona zalecana dla potrzeb analizy problem atyki lokalizacyjnej oraz środow iskow ej z e szczególn ym u w zg lęd n ien iem obszaru gospodarki odpadam i, w którym to była ju ż z pow od zen iem stosow ana w cześniej. N a podkreślenie i uznanie zasługuje bardzo rzeczow a, krytyczna analiza słabości zaproponowanej m etodyki m ająca od zw iercied len ie w stałych w ielk o ścia ch op ałow ych w ykorzystyw anych w analizie A H P, czy pracochłonności aktualizacji danych o odpadach p ozysk iw an ych ze sprawozdań w form ie papierowej 1 k o n ieczn o ści ich zapisu w form ie elektronicznej cz y też zm inim alizow ania ryzyka niepopraw ności danych w ynikających z n iep raw id łow ości w w ypełnianiu sprawozdań z gm in poprzez stw orzenie ogólnodostępnej platform y inform atycznej dla w o jew ó d zk ieg o system u gospodarki odpadam i kom unalnym i i p rzem ysłow ym i. R od zi się tutaj jednak pytanie, kto taki system m iałby opracow ać i w drożyć a potem p on osić k oszty je g o eksploatacji. Są negatyw ne przykłady takich platform z innych obszarów (np. sieci E N V IT E C H -N et), że takie in icjatyw y często się kończą wraz z w yczerpaniem dotacji środków publicznych na te cele, chyba że b y łob y to w ym u szon e na interesariuszach gospodarki odpadam i prawnie.

r

N a stę p n ie Autorka dokonała przeglądu znanych narzędzi analizy procesu decyzyjnego w gosp od arce odpadam i, w skazując trafnie, ż e m od elow an ie system ów gospodarki odpadam i pozw ala w w ystarczającym stopniu sym ulow ać procesy elem entarne system u a duży stopień zło żo n o ści gospodarki odpadam i w ym aga najpierw je g o dekom pozycji, co je st niezbędne, aby zaprojektow ać m odel m atem atyczn y i algorytm je g o analizy. W dysertacji w skazano słu szn ie na trzy zasadnicze grupy m odeli sy stem ó w gospodarki odpadam i, a w ię c opartych na rachunku efek tyw n ości ekonom icznej CBA , na ek ologiczn ej o cen ie cyklu ży cia L C A oraz na w ielokryterialnej analizie cyklu d ecyzyjn ego M C D A , z których k ażd y w ykorzystuje odrębną m etodykę w p rocesie analizy system ów gospodarki odpadami i w yb orze w ariantów decyzyjnych. W pracy przyw ołano inną cenną klasyfikację instrum entów analizy system ów gospodarki odpadam i opartą na klasyfikacji technik, wyróżniając m od ele inżynierii system u oraz narzędzia an alizy system u i prezentując w form ie czyteln ego schem atu zróżnicow ane podejścia w tym zakresie (zob . rys. 9, s. 50). D o m odeli inżynierii system u zaliczon o w tej klasyfikacji analizę kosztów i zysk ów , m o d el prognostyczny, m odel sym ulacji, m odel optym alizacyjny oraz m odel zintegrow anego system u, natom iast do narzędzi analizy system u m. in. system w spom agania decyzji SW D , system ekspercki ES, system inform acyjnego zarządzania SZI, scenariusze rozw oju SR, analizę przepływ ów m ateriałow ych A P , o cen ę cyklu ż y cia OCŻ, ocen ę ryzyka OR, ocen ę w p ływ u środ ow isk ow ego O W S, ocenę socjoek on om iczn ą O SE oraz ocen ę zrów now ażoną OZ.

W kolejnej cz ę śc i pracy (zob. podrozdz. 2 .7 ), Autorka dokonała analizy rozw oju system ów w sp om agan ia p rocesów en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów na bazie ich ew olu cji p o cz ą w szy od lat 60. i system ów typu M IS, a kończąc na rozw oju tech n ologii inteligentnych i zastosow ań nauk behaw ioralnych, uw zględniając słu szn ie w ażn y dla c eló w dysertacji fakt rozbudow y SW D w latach 90. o system inform acji geograficznej oparty o tech n ologię S D S S (Spatial D ecisio n Support System ). Tutaj p rzyw ołan o w ażn e źródło z roku 1966, k ied y to zastosow ano S D S S oparty na m odelu m atem atycznym do opracow ania scenariuszy system u gospodarki odpadam i, jak rów nież na optym alizacji procesów , ujm ując jed n o c z e śn ie aspekty sp ołeczn e, ek o lo g iczn e i ek on om iczn e poszukiw ania wariantów decyzji o w ła śc iw y m zagospodarow aniu odpadów . Z punktu w id zen ia ce ló w pracy Autorka podaje w ażny m eto d y czn ie fakt zainteresow ania nauki term icznym przekształcaniem odpadów w m om en cie pow stania p ierw szy ch aktów praw nych w N iem czech a dotyczących k on ieczn ości stosow ania tego typu m etod utylizacji śm ieci przyjaznych środow isku. Podaje także inne przykłady z P olsk i i z zagranicy pow stania spalarni odpadów oraz opracow ania m od eli m atem atycznych w spom agających decyzje oparte o kryterium m inim alizacji k osztów transportu, unieszkodliw iania i odzysku odpadów wraz ze sprzedażą energii, co jest ilustracją zb ieżn eg o p od ejścia rozw iązania problem u b ad aw czego z tym i zastosow anym i w dysertacji. T akże trafne przedstaw ienie w prow adzenia do rozw iązania om awianej problem atyki w roku 2003 analizy wielokryterialnej dla potrzeb optym alizacji lokalizacji składow iska odpadów a także alokacji przepływ ów odpadów przy jed n oczesn ej m inim alizacji k osztów oraz podany przykład z R um unii w ykreow any do ocen y m o ż liw o śc i zagospodarow ania odpadów z uw zględ n ien iem aspektów ekologiczn ych , społecznych, legislacyjn ych , tech n ologiczn ych i ek on om iczn ych stanow i w ażn y przyczynek do opracowanej w ramach dysertacji oryginalnej m etodyki rozw iązania tego problem u.

Autorka trafnie zauw ażyła, że w literaturze przedm iotu istnieje w iele pojedynczych propozycji m od elow an ia w ram ach zintegrow anych system ów gospodarki odpadam i, ale trudno spotkać architekturę system u w sp om agania d ecyzji w form ie prototypu inform atycznego system u w spom agania procesu en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów opracow anego na bazie m odelu logistyczn o- tech n ologiczn ego

r

i k om p lek sow ej struktury obejm ującej analizy ekonom iczne, ek o logiczn e, społeczne, tech n ologiczn e oraz lo g isty c z n e ujęte system ow o.

N astęp n ie na podstaw ie dokonanego przeglądu w sposób sz c zeg ó ło w y i precyzyjny, ale uporządkow any i lo g iczn y zaprezentow ano w tabeli 11 (zob. s. 55), cech y SW D dedykow anego gospodarce odpadam i, w skazując na zakres je g o zastosow ania w sposób dostosow an y do indyw idualnych potrzeb użytk ow n ik ów , co d ow od zi dogłębnej znajom ości przez Autorkę w sp ółczesn ych tendencji rozw oju SW D w kierunku ich ela sty czn o ści i adaptacyjności z punktu w id zen ia potrzeb użytkow nika system u traktow anego jako eksperta. C elo w i tem u ma słu żyć głęboka dyw ersyfikacja i przejrzystość w zakresie tw orzenia raportów i zestaw ień w yn ik o w y ch w postaci zarów no danych tekstow ych jak i graficznych. N astęp n ie podkreślono słu szn ie fakt k on ieczn ości integracji danych heterogenicznych oraz k on ieczn ość w eryfikacji ich w iarygod n ości oraz precyzji z punktu w id zen ia k on ieczn ości m inim alizacji błędów o b liczen io w y ch . Zaprezentow ana syntetycznie struktura system u w spom agania procesu en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów obejm ująca znane z literatury elem enty, ja k użytkow nik, interfejs, baza danych, baza w ied zy , baza m od eli, m oduł kom unikacji oraz m oduły raportowania, w nioskow ania i przetwarzania danych r z e czy w iście pozw alają u zyskać opisane w yżej w ła ściw o ści projektow anego SW D w sposób skuteczny.

Podsum ow ując ocen ę badań literaturowych przeprow adzonych w opiniow anej dysertacji, należy podkreślić trafność w yboru źród eł oraz zastosow an ie odpow iedniej klasyfikacji i selekcji, co b yło podstaw ą do precyzyjn ego om ó w ien ia z ło żo n eg o problem u bad aw czego zw iązanego z tem atem pracy. N a leży zw rócić u w agę, że przegląd literatury ob ejm ow ał n ie tylko analizę treści, ale także relację i konteksty różnych bad aczy w ram ach w ybranego zagadnienia, co u m o żliw iło identyfikację luk w ied zy oraz w skazanie naukowej zasadności w ybranego problem u bad aw czego oraz sposobu je g o rozw iązana w oparciu o adekw atny m odel oraz p rototypow y inform atyczny system w spom agania d ecyzji dedykow any energetyczn em u obszarow i gospodarki odpadam i o potencjale energetycznym jako narzędzie dla p od m iotów od p ow ied zialn ych za gospodarkę odpadam i, w tym przede w szystk im producentów i od b iorców energii z odpadów .

W c z ę śc i badaw czej pracy Autorka w sposób syntetyczny, uporządkow any i lo g iczn y przedstaw iła w form ie cz y teln eg o algorytm u o b liczeń sposób o cen y techn ologiczn o-logistyczn ej planowanej instalacji en ergetyczn ego przetwarzania odpadów ( zob. rys. 40, s. 122), biorąc pod uw agę w szystk ie w ażne kryteria prawne a d oty czą ce ochrony zdrow ia i b ezp ieczeń stw a m ieszk ań ców w o k ó ł zakładu, ochronę środow iska i m inim alizację ryzyka przedostania się do n iego za n ieczyszczeń , ja k rów nież w ydajność i sprawność instalacji z u w zględ n ien iem sp ecyfik i (kodu) odpadu oraz bliskiej o d leg ło ści obiektu term icznego przekształcania odpadów od m iejsc ich zbiórki, tak aby zm in im alizow ać koszty transportu i p oziom em isji odpadów p rzew ożon ych na danym terenie. U kazanie silnej zależn ości w prezentow anym m odelu m atem atycznym en ergetyczn ego w ykorzystania odpadów m ięd zy je g o aspektam i technologicznym i i log isty czn y m i u m o ż liw iły o sią g n ięcie celu m odelu, którym b y ł w zrost m o żliw o ści odzysku energii z odpadów na danym obszarze.

O graniczeniem zaprezentow anego m odelu je st m o żliw o ść w eryfikow ania parametrów instalacji dla w ybranego rodzaju tech n ologii term iczn ego przekształcania odpadów oraz brak m o żliw o ści optym alizacji tras zbiórki. L ogistyczn a przestrzeń decyzyjna w aspekcie analizow anego problem u obejm uje ograniczone zasob y odpadów k alorycznych na analizow anym terenie, odzw ierciedlając ponadto, co zasługuje na uznanie, aktualną i zdiagnozow aną, rzeczyw istą infrastrukturę technologiczną system u gospodarki

r

odpadam i w raz ze źródłam i p ozyskiw ania odpadów o potencjale energetycznym z w y łączen iem obszarów niesprzyjających b u d ow ie instalacji TPO (np. obszarów chronionych), co p o zw o liło ograniczyć zbiór d ecy zji dop u szczaln ych do obszarów predysponow anych. Przedstaw ione następnie sz czeg ó ło w o d efinicje i form uły param etrów tech n o lo g iczn o -lo g isty czn eg o m odelu procesu energetycznego w ykorzystania odp ad ów (potencjału energetyczn ego, tech n ologiczn e, energetyczne, lokalizacyjne, z zakresu logistyk i dostaw ) p o z w o liły na czy teln e przedstaw ienie zadania optym alizacyjnego i algorytmu o b liczeń (zob. s. 125- 128). W algorytm ie ob liczen io w y m do w yzn aczen ia optymalnej lokalizacji instalacji Autorka p osłu żyła się praw id łow o tradycyjną m etodą środka c iężk o ści uw zględniającą czynnik przestrzeni oraz w artość tech n iczn ego potencjału energetyczn ego d ostaw cy. N astępnie zastosow ała dla porównania drugie pod ejście, korzystając z funkcji m etody sieciow ej uw zględniającej od leg ło ści od d ostaw ców , co potem w generow aniu rozw iązań p o z w o liło w yzn aczyć p oszukiw ane obszary. Autorka p ow ołała się także na w ła śc iw e p o zy cje źródłow e, stosując w w . m etody. N atom iast zabrakło w mojej opinii n ieco pogłębionej o cen y sensu zaproponow anego porów nania w yzn aczen ia lokalizacji przy p om ocy m etody środka ciężk o ści i siecio w ej, ch o cia ż w zm ianki na ten tem at zostały w prow adzone (zob. s. 148). N astępnie za p om ocą notacji klasy U M L czy teln ie zaprezentow ano topografię zorientow anego obiektow o m odelu w postaci diagramu (zob. rys. 4 1 , s. 130). U d ało się w ten sposób z p o w od zen iem zaprezentow ać A utorce dysertacji p od staw ow e za leżn o ści m ięd zy klasam i obiektów m odelu a także atrybuty w y szczeg ó ln io n y ch klas z p od ziałem na pakiet danych o odpadach kalorycznych i pakiet danych przestrzennych. W idniejący na rys. 41 „Wariant” w sposób syn tetyczn y i przejrzysty stanow i posu m ow an ie zebranych danych i je st zdefiniow aną opcją wdrażanej instalacji TPO na danym terenie charakteryzującą się zesp ołem określonych w ła ściw o śc i i zm iennych. N a le ż y zw rócić u w agę na d w ie klasy odw zorow ania przestrzennego: instalacji w raz z atrybutami oraz gm in w raz z ich atrybutami. W p ak iecie danych przestrzennych m odelu w ażna je st także klasa w ektorow a warstw tem atycznych jak i obiektów energetyczn ych wraz z ich atrybutami. Zatem zaprezentow ana topografia m odelu św ietn ie tłum aczy sens zaprojektow anego algorytm u w kontekście poszu k iw an ia pożądanych rozw iązań przy p o m o cy m etod ilo ścio w y ch .

Znakom itym m etod yczn ym p om ysłem koncepcyjnym b yło, obok w w . m etod ilo ścio w y ch , u życie i w ykorzystanie narzędzia z grupy m etod ja k o śc io w y ch z uw agi na w ielokontekstow ą i złożon ą strukturę problem u d ecy zy jn eg o . S łu szn ie zd ecyd ow an o, że w ym agało to b ęd zie zastosow ania podejścia analizy w ielokryterialnej z u w zględ n ien iem preferencji ekspertów oceniających parami zarów no kryteria jak i warianty, co u m o żliw iło ustalenie w agi i ich priorytetów m etodą AH P, aczk olw iek w sposób subiektyw ny. W artością dodaną takiego podejścia je st rz eczy w iście ze w szech miar k om pleksow e ujęcie kryteriów i subkryteriów determ inujących proces produkcji energii z odpadów z uw zględ n ien iem uwarunkow ań infrastrukturalnych, społeczn ych , przyrodniczych ekonom iczno-praw nych, tech n ologiczn ych i logistyczn ych , przy cz y m u w zg lęd n io n e w sposób oryginalny przez Autorkę w ich ramach czynniki, (w łącznej liczb ie 34), a także ich m iary, stały się w sposób zasadny podstaw ą szczegółow ej analizy m o ż liw o śc i w drożenia instalacji TPO w struktury regionalnego system u gospodarki odpadami.

Z astosow an e w dysertacji narzędzie B IA Z G I M od eler w yp osażon e w notację B P M N p o zw o liło na opracow anie m apy p rocesów oraz m odelu ob iek tow ego a także pozytyw ną w eryfikację popraw ności ich zapisu, potw ierdzając tym sam ym jed n ozn aczn ie zgod n ość opracowania z założeniam i w ykorzystyw anych notacji (por. rys. 42 i rys. 4 3 , s. 138). Zatem udało się dokonać w alidacji opracow anego tech n ologiczn o- lo g isty czn eg o m odelu procesu energetyczn ego w ykorzystania odpadów.

Przedstawiona na rys. 44 struktura zaprojektowanego prototypu SWD a

obejmująca

dane

zewnętrzne,

dane

użytkownika, reguły

wnioskowania, proces decyzyjny,

moduł

komunikacyjny, interfejs

oraz optymalne warianty decyzyjne (s. 140), jak

również

diagram przypadków

użycia

systemu w danej

gminie lub w województwie dla potrzeb wyboru wariantu optymalnego przez inwestora z wykorzystaniem

wiedzy eksperckiej (zob. rys. 145, s. 141) a

także

zaprezentowana weryfikacja prototypu dla czterech

wariantów i jej walidacja (zob. rys. 46) wraz z

analizą zgodności założeń

i

wymagań

funkcjonalnych (zob.

tab. 82 i tab. 83, s. 145-146) oraz opiniami ekspertów

pozwoliły

na

pozytywną ocenę przydatności

opracowanego prototypu SWD jako

narzędzia wspomagającego

decyzje z zakresu doskonalenia procesu

zagospodarowania odpadów na cele energetyczne w danym regionie.

Przedstawione w tomie II dysertacji

załączniki dokumentnją szczegółowo narzędzia

i wyniki

przeprowadzonych przez

Autorkę badań, wskazując

na

metodyczną poprawność

ich uzyskania oraz

głęboką wiedzę

na temat analizowanych procesów technologiczno-logistycznych systemu gospodarki odpadami. W

załącznikach ujęto także konstrukcję

i

treści

kwestionariusza ankiety oraz wywiadu

pogłębionego. Dociekliwość badawczą

i

pieczołowitość

wykonania

badań

potwierdza

także

bardzo

szczegółowa

charakterystyka instalacji rozmieszczonych w badanych czterech regionach

Śląska i przypisanie do nich

konkretnej grupy odpadów, co daje wiemy obraz rzeczywistych procesów zagospodarowania odpadów w

tym rejonie Polski (zob. s. 16-27).

Załącznik

5 zawiera

instrukcję użytkowania

systemu wspomagania energetycznego wykorzystania

odpadów wraz z zamieszczonymi zrzutami ekranów profesjonalnie zaprojektowanego interfejsu

użytkownika,

mapami, tabelami i wykresami

odzwierciedlającymi różnego

typu

potencjały

energetyczne,

prognozy odpadów palnych w regionie

II,

mapki lokalizacji inwestycji ustalonych

metodą środka ciężkości

oraz

metodą sieciową

(np. rys. 19, s. 37) i wskazania

rozwiązań

w postaci obszarów predysponowanych.

Szczegółowa

prezentacja w tomie II map warstw tematycznych (zob. s. 38-43), które

obejmują sieć

dróg,

wykaz elektrowni, warunki hydrograficzne terenu,

infrastrukturę

systemu gospodarki odpadami,

podział

administracyjny,

rzeźbę

terenu, jego

mapę

zabudowy a

także

adekwatne

wskaźniki (środowiskowe,

technologiczne, energetyczne, logistyczne, s. 44-45 (,2) - miary oceny rozpatrywanych wariantów oraz

oszacowania ich hierarchii przez ekspertów, (zob.

zał.

6 - budowa i analiza modelu decyzyjnego za

pomocą

struktury hierarchicznej, s. 10 1-106),

pozwoliły ocenić

przy danych

założeniach, że

wariant W3 jest lepszy

od Wl a ten lepszy od W2 , który jest z kolei lepszy od wariantn WO.

Oczywiście

zmiana jakiegokolwiek

parametru w sposób elastyczny pozwoli

wygenerować

nowe warianty decyzyjne przy zmienionych

założeniach

modelowych.

Zaproponowany prototypowy informatyczny system wspomagania procesów energetycznego

wykorzystania odpadów ma szanse na utylitarne wykorzystanie przez jego interesariuszy pod warunkiem,

że

opracowane bazy wiedzy i bazy danych

będą ciągle

aktualizowane przez wielu

użytkowników

ato

dopiero

będzie gwarancją

weryfikacji

wiarygodności, poprawności

i

aktualności

danych

wejściowych

oraz

weryfikacji raportów i

zestawień

wynikowych. Wówczas jego

użyteczność okaże się

przydatna

dla

użytkowników

pozyskiwanych wariantów decyzyjnych gotowych

być może

do uiszczania nawet

pewnych kwot za korzystanie z systemu, co

umożliwi

pokrycie

niezbędnych

kosztów jego utrzymania

i eksploatacji. Niestety, praktyka wykorzystania wielu SWD wskazuje,

że

bez komercjalizacji

wykorzystania SWD szybko

stają się

one kolejnym prototypem, które nie

znalazł

szerszego zastosowania

w praktyce.

Wyjątkiem

jest tntaj np.

amerykański

system ekspertowy MYCIN, który funkcjonuje z

w praktyce. W yjątkiem je st tutaj np. amerykański system ekspertowy M YC IN , który funkcjonuje z pow odzeniem od w ielu dziesięcioleci, bo gromadzona w nim w iedza ekspercka je st stale weryfikowana w oparciu o dane w czytyw ane do niego przez pacjentów, lekarzy i farmaceutów.

Uważam , że zaproponowany m odel oraz prototyp System u W spomagania D ecyzji stanowi ze w szech miar udaną próbę zintegrowanego, holistycznego rozwiązania problemu energetycznego wykorzystania odpadów. Zaprezentowane we wprowadzeniu do problematyki pracy uzasadnienie podjęcia tematu je st uargumentowane poprawnie merytorycznie, a części badawcze potwierdzają słuszność jego wyboru. Temat pracy, cele oraz teza badawcza sform ułowane zostały trafnie a zakres przeprowadzonych badań em pirycznych oraz studiów literaturowych wskazuje na to, że Autorka z pow odzeniem osiągnęła cele pracy, a także zw eryfikow ała pozytyw nie tezę mówiącą, iż istnieje m ożliw ość wzrostu odzysku energii z odpadów przy wykorzystaniu opracowanego m odelu technologiczno-logistycznego system u gospodarki odpadami w ysoko kalorycznym i.

N ależy zatem stwierdzić, że Doktorantka przedstawiła sam odzielne, oryginalne rozwiązanie bardzo w ażnego obecnie w dyscyplinie naukowej inżynierii produkcji problemu naukow ego, który z uwagi na sw oje doniosłe znaczenie teoretyczne jak i praktyczne odgrywa i odgrywać będzie przez dłuższy okres ważną rolę w gospodarce i społeczeństw ie, minimalizując negatywne skutki wzrostu konsumpcji i odpadów z nią związanych.

Rozprawa św iadczy także o posiadaniu przez kandydata ogólnej w iedzy w stopniu bardzo dobrym w dyscyplinie naukowej inżynierii produkcji.

W nioskuję jednocześnie, z uwagi na wybitne walory merytoryczne opiniowanej rozprawy, wagę problemu badaw czego, kom pleksow ość w podejściu do jeg o rozwiązania, trafność sformułowanych celów i tez, dobór metod badawczych, adekwatny przegląd literatury oraz kom unikatywność przekazu treści, a także znakom ite um iejętności Doktorantki w zakresie analizy i syntezy, co przejawiło się w e właściwej interpretacji uzyskanych w yników badań, o w yróżnienie opiniowanej dysertacji i przyznanie na jej podstawie nagrody naukowej Autorce.

W m oim przekonaniu rozprawa doktorska Pani mgr inż. Karoliny Jąderko nt. „MODEL TECH NO LO G ICZNO -LO G ISTYCZNY PROCESU ENERGETYCZNEGO W YK O RZYSTAN IA O D PA D Ó W ” napisana pod kierunkiem Pani prof. dr hab. inż. Barbary Białeckiej spełnia wymagania stawiane rozprawom doktorskim określone w odnośnej ustawie.

W noszę, w ięc o jej przyjęcie przez Radę W ydziału Politechniki Śląskiej W ydziału Organizacji i Zarządzania Instytutu Inżynierii Produkcji i jej dopuszczenie do publicznej obrony.