PL ISSN 1897-1415
CONVERSATORIA LINGUISTICA ROK VII (2013)
Tomasz Chodowiec Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny
A
A
n
n
n
n
a
a
C
C
e
e
g
g
i
i
e
e
â
â
a
a
,
,
S
S
âo
â
ow
wa
a
i
i
l
lu
ud
d
zi
z
ie
e.
.
W
Wp
p
ro
r
ow
wa
a
dz
d
ze
en
n
ie
i
e
d
do
o
e
et
ty
yk
k
i
i
s
s
âo
â
o
w
w
a
a
,
,
D
D
o
o
m
m
W
W
y
y
d
d
a
a
w
w
n
n
i
i
c
c
z
z
y
y
E
E
L
L
I
I
P
P
S
S
A
A
,
,
W
W
a
a
r
r
s
s
z
z
a
a
w
w
a
a
2
2
0
0
1
1
4
4
,
,
s
s
s
s
.
.
2
2
1
1
8
8
1DNâDGHP'RPX:\GDZQLF]HJR(/,36$ZVHULL=SUDF7RZDU]\VWZD KXOWXU\-ę]\ND, tom X, XND]DâDVLęNVLĊůND$QQ\&HJLHâ\6âRZDLOXG]LH:SUo-ZDG]HQLHGRHW\NLVâRZDW zam\œOH$XWRUNLSXEOLNDFMDWDVWDQRZLýPDSRd-UęF]QLNDNDGHPLFNL6\QWHW\F]QDV\VWHPDW\]DFMDZLHG]\]]DNUHVXXů\FLDMę zyka ze szczególnym naciskiem na przestrzeganie standardów etycznych ]DZDUWD Z RSUDFRZDQLX ] ]DâRůHQLD SRZLQQD VâXů\ý SURZDG]HQLX ]DMęý akadePLFNLFKVâXůĊF\PUHVSHNWRZDQLXHW\F]Q\FKLRE\F]DMRZ\FKQRUPSo-VâXJLZDQLDVLęVâRZHPZSU]HVWU]HQL]DUyZQRů\FLDFRG]LHQQHJRMDNL pu-blicznego. =ZDů\ZV]\V]HURNLHVSHNWUXP]DJDGQLHľ PLHV]F]ĊF\FKVLęZREUębie HW\NLVâRZD, PRůQDPyZLýRMHMLQWHUG\VF\SOLQDUQRœFL– HW\NDVâRZDPoůH REHMPRZDýZVSyOQ\REV]DUœFLœOH]ZLĊ]DQ\]ILOR]RILĊLMę]\NR]QDwstwem, D SRQDGWR SUHF\]RZDQLX V]F]HJyâRZ\FK SUREOHPyZ EDGDZF]\FK PRůH VâXů\ýVRFMRORJLDLSV\FKRORJLD$QQD &HJLHâD Z œFLVâ\ VSRVyE XND]XMHHWLRORJLHZLHOX QHJDW\wnych ]MDZLVNZ]DNUHVLHHW\NLVâRZD8ND]DQHWHRUHW\F]QHSRGVWaZ\HW\NLVâRZD SR]ZDODMĊ$XWRUFHQDVIRUPXâRZDQLHLRPyZLHQLH]DVDG\HW\NLNRPXQLNacji ZSHUVSHNW\ZLHF\ZLOL]DF\MQHMFRSU]\œZLHFDQDF]HOQHM]DVDG]LHNRQLHF]Qo-œFLUHIOHNVMLQDGZDUWRœFLDPLHW\cznymi ich weryfikacji w nieustannie zmie-QLDMĊF\FK VLę RNROLF]QRœFLDFK VSRâHF]Q\FK JRVSRGDUF]\FK RUD] HNRQo-micznych. 3XEOLNDFMDVNâDGDVLę]UR]G]LDâyZ=ZLHľF]HQLHRSUDFRZDQLDVWa- QRZLU]HWHOQH]HVWDZLHQLHELEOLRJUDILF]QHREHMPXMĊFH]DUyZQRSUDFHV\nte- W\]XMĊFHNROHMQHHWDS\HZROXFMLHW\NLVâRZDMDNRRGUęEQHJRSU]HGPLRWXEa- GDľMDNLSUDFHWUDNWXMĊFHV]F]HJyâRZRRNRQNUHWQ\FK]MDZLVNDFKMę]\No-Z\FKLLFKSRGâRůXQDJUXQFLHILOR]RILLLMę]\Noznawstwa.
3LHUZV]\ UR]G]LDâ SRœZLęFRQ\ ]RVWDâ WHRUHW\F]Q\P PRdelom etyki VâRZDXND]DQ\FK]SHUVSHNW\Z\OLWHUDWXU\SU]HGPLRWXLSU]HNURMRZRXND]a- Q\FKZ\QLNyZGRW\FKF]DVRZ\FKEDGDľSURZDG]RQ\FKZ3ROVFHL]DJUDQi-FĊ 7D SRGEXGRZD WHRUHW\F]QD VâXů\ GDOV]\P UR]ZDůDQLRP XND]XMĊF\P
CONVERSATORIA LINGUISTICA ROK VII (2013)
PL ISSN 1897-1415 16
w VSRVyEFRUD]EDUG]LHMV]F]HJyâRZ\VWRVRwane etyczne modele komuni-NDFML UR]G]LDâ ,, 1D V]F]HJyOQĊXZDJę]DVâXJXMĊGZD NROHMQH UR]G]LDâ\ 3LHUZV]\]QLFK UR]G]LDâ,,SUyEXMHXVWDOLýRGSRZLHG]LQDS\WDQLD FRVWa-QRZLSRGVWDZęRFHQ\HW\F]QHMEĊGŭQLHHW\F]QHMZNRPXQLNDFML– zachowa- QLHF]âRZLHNDHOHPHQW\V\VWHPXMę]\NRZHF]\LQQHJRURG]DMXXZDUXQNo-wania?
:NROHMQ\PUR]G]LDOH ,9 $XWRUNDNRQFHQWUXMHVLęQDXND]DQLX]SHUVSHk-W\Z\ EDGDZF]HM SRGPLRWRZRœFL F]âRZLHND MHJR VXZHUHQQRœFL NWyUD PD GHF\GXMĊFH]QDF]HQLHZSU]\MęW\PSU]H]QLHJRV\VWHPLHZDUWRœFLLSRGHj-PRZDQ\PL]JRGQLHEĊGŭVSU]HF]QLH]QLPNRQNUHWQ\FKZ\ERUyZ
.ROHMQ\P ORJLF]QH QDVXZDMĊF\P VLę ]DJDGQLHQLHP ] ]DNUHVX HW\NL VâRZD MHVW V\VWHPDW\]DFMD QLHHW\F]Q\FK ]DELHJyZ VâRZQ\FK R FKDUDNWHU]H reduNXMĊF\P $XWRUND Z UR]G]LDOH ,9 RSLHUDMĊ VLę QD psychologicznych podstawach funkcjonowania w ramach procesów grupowych, $QQD&HJLHâD dokonuje SU]HJOĊGXWHJRURG]DMXSRVWDZRUD]SU]HGVWDZLDLVWRWęLFKG]LDâa-nia. W NRQWHNœFLHGXůHMG\QDPLNL]PLDQVSRâHF]Q\FKLRE\F]DMRZ\FK$u-torka precyzuje takie SRMęFLDMDNHW\NLHWRZDQLHVW\JPDW\]DFMDVWHUHRW\SL]a-cja, dehumanizacja oraz depersonifikacja. W zawartym omówieniu nie stro-QLUyZQLHůRGRGZRâDľRVDG]RQ\FKZSHUVSHNW\ZLHEDGDZF]HM]]DNUHVX Mę]\NR]QDZVWZD, socjologii i filozofii.
Do redukowania drugieMRVRE\ZHGâXJ$XWRUNLGRFKRG]L]SHâQĊœZLDGo-PRœFLĊ– PRW\ZHPGRPLQXMĊF\PVWDMęVLęZ\UDFKRZDQLH=QDF]HQLHPe-FKDQL]PyZG\VNUHG\WXMĊF\FK Z\FKRG]L SR]D G\VNXUV SXEOLF]Q\ L VWDMH VLę HOHPHQWHP]âRůRQ\FKVWUDWHJLL]PLHU]DMĊF\FKGRQDUXV]HQLDVXZHUHnQRœFL c]âRZLHND 7HPX ]DJDGQLHQLX SRœZLęFRQ\ ]RVWDâ 9 UR]G]LDâ RSUacowania $QQ\ &HJLHâ :\FKRG]ĊF ] RNUHœOHQLD SRMęFLD VXZHUHQQRœFL NWyUD ZHGOH niej stanowi:
[…] prawo do samostanowienia w zakresie poznawczym, moralnym i sprawczym, prawo jed-nostki do decydowania o tym, kim MHVWLFKFHE\ýMDNĊPDLFKFHPLHýZLHG]ęMDNĊUHOLJLHZ\]QDMH i chce wyznaZDýMDNLV\VWHPZDUWRœFLEXGXMHMDNLHSU]HNRQDQLDNV]WDâWXMH >&HJLHâD -89].
:V]HONLPG]LDâDQLRPF]âRZLHNDSRZLQQDWRZDU]\V]\ýSHZQDœZLDGRPRœý NWyUDRNUHœla ich granice. 3RGVWDZĊWHJR]DâRůHQLDMHVWWZLHUG]HQLHLůF]âo-wiek MDNRLVWRWDVSRâHF]QDQLHMHVWZSHâQLQLH]DOHůQĊ
6XZHUHQQRœý to z jednej strony prawo o bardzo szerokim zakresie – REHMPXMĊFHZV]\VWNLHG]La-âDQLDF]âRZLHND]GUXJLHM]Dœ– stanowczo, Z\UDŭQLHRJUDQLF]RQHDXWRQRPLF]QRœFLĊ'UXJLHJR i ZâDVQĊ RGSRZLHG]LDOQRœFLĊ:ROQRQDPF]\QLýZV]\VWNRDOHGRJUDQLF\NWyUĊZ\]QDF]DVXZe-UHQQRœý'UXJLHJRLMHJRSRF]XFLHNU]\wdy >&HJLHâD -89].
Tomasz Chodowiec 5HF $QQD&HJLHâD6âRZDLOXG]LH:SURZDG]HQLHGRHW\NLVâRZD« 16 PL ISSN 1897-1415 %\]DFKRZDýVXZHUHQQRœý, WU]HEDXPLHýUR]SR]QDýZLHORœýUHSUH]HQWDFML rzeczywistoœFLLSRGMĊýSUyEęLFKZHU\ILNRZDQLD $QQD&HJLHâDGRNRQXMHZQLNOLZHMDQDOL]\]MDZLVNDPDQLSXODFMLNWyUD pokazuje, LůSRSU]H]VWRVRZDQLH]DZRDORZDQ\FKLPSOLNDWXU 1LHSRP\OLâSDQ DPSXâHN]OHNDPLSDQLHSRœOH" >&HJLHâD 103] po wyraziste presupozycje (RG]\VNDMP\3ROVNę >&HJLHâD @VâXů\QLHNLHG\GH]LQIRUPDFML0DQi-SXODFMDPRůH]DFKRG]Lý zarówno QDSâDV]F]\ŭQLHWUHœFL, jak i sposobu prze-ND]\ZDQLDLQIRUPDFML:DUVWZDMę]\NRZDPRůHVâXů\ýPDQLSXODFMLSRSU]H] Xů\ZDQLH OHNV\NL GHSUHFMRQXMĊFHM PRG\ILNDFML ]QDF]HQLRZHM VâRZQLFWZD RNUHœODMĊFHJR ZDUWRœFL RUD] QDGXů\ZDQLX F]DVRZQLNyZ PRGDOQ\FK RUD] przydawek okreœODMĊF\ZDůQHSRMęFLD&DâRœýUR]ZDůDľZ]ERJDFDPDWHULDâ Mę]\NRZ\RGQRV]ĊF\VLęGRZVSyâF]HVQHMSROV]F]\Q\
W rozdziale VI omawianej publikacji Autorka na podsawie interesu-MĊFHJR PDWHULDâX Mę]\NRZHJR VWDUD VLę VSUHF\]RZDý SRMęFLD Z\NOXF]HQLD L RJUDQLF]HQLD EęGĊFH LVWRWĊ VWUDWHJLL G]LDâDľ VâRZQ\FK ,FK SRGVWDZĊ VĊ V]eURNRSRMęWHUHWRU\NDSRJDUG\L]DJURůHQLD:XMęFiu autorskim Autorka tak RWRGHILQLXMHWHSRMęFLD
:\NOXF]HQLHLRJUDQLF]HQLHSU]HFLZQLNDZSUDZLHGRZ\SRZLDGDQLDVLęGRXF]HVWQLFWZDZGHFy- GRZDQLXRZDůQ\FKVSRâHF]QLHVSUDZDFKSU]HGVWDZLDQLHJRMDNRZURJDLEXG]HQLHGRQLHJRSo-grady i nieQDZLœFLMHVWjawnym czynieniem krzywdy.
:NRQVHNZHQFML]GDQLHP$QQ\&HJLHâ\LVWQLHMHSU]\]ZROHQLHQDWHJRUo-G]DMXG]LDâDQLDVâRZQHR]QDF]DMĊ]JRGę
[…] na atomizaFMęVSRâHF]HľVWZDQDGHJUDGDFMę osoby ludzkiej, a w szerszym wymiarze na za-kwestionowanie sensu cywilizacji europejskiej.
: NROHMQ\FK UR]G]LDâDFK 9,, 9,,, ,; $XWRUND NRQVHNZHQWQLH UR]ZLMDLV]HUHJXMH]DJDGQLHQLDSRGMęWHZWRNXUR]ZDůDľ]DSUH]HQWRZanych ZRSUDFRZDQLX1DXZDJę]DVâXJXMĊUR]G]LDâSRœZLęFRQ\KRQRU\ILNDW\w-QRœFLLHW\NLHFLHMę]\NRZHMRUD]LFK]ZLĊ]NyZ]HW\NĊVâRZD =DOHůQRœFLSRPLęG]\QLPLVĊGRœý]âRůRQHLVNRPSOLNRZDQH3RV]F]HJylne Z\SRZLHG]LOXELG]LDâDQLDVâRZQHPRJĊVSHâQLDýZ\PRJLHW\NLHW\L etyki VâRZD QLHNLHG\ ]Dœ ]DFKRZDQLX ]JRGQ\P ] HW\NLHWĊ PRůH WRZDU]\V]\ý NâDPVWZRLQV\QXDFMDOXEVW\JPDW\]DFMD WHJRURG]DMXZ\SRZLHG]LVĊG\s-NZDOLILNRZDQHSRGZ]JOęGHPHW\F]Q\P 5R]G]LDâZVSRVyESU]HNUojowy V\QWHW\]XMHZLHG]ę]]DNUHVXHW\NLHW\Mę]\NRZHMLjej naukowe podwaliny ja-ko przedmiotu zaintHUHVRZDľEDGDZF]\FK%LRUĊFSRGXZDJę ERJDWĊ litera-WXUę SU]HGPLRWX] ]DNUHVX HW\NLHW\ Mę]\NRZHM$XWRUND SUyEXMH XVWDOLý ]a-VDGQRœýX]QDQLHMHMMDNRVZRLVWHMGHNODUDFMLSRV]DQowania norm etycznych.
CONVERSATORIA LINGUISTICA ROK VII (2013)
PL ISSN 1897-1415
:SRGVXPRZXMĊF\PUR]G]LDOH$QQD&HJLHâDSU]HGVWDZLDSUyEęXVWa-OHQLD]DNUHVXRGG]LDâ\ZDQLDHW\NLVâRZD&]\PVĊJUDQLFHVâRZDLMDNLHVĊ ŭUyGâDNU]\ZG\VâRZQHM"2GSRZLHG]LQDW\S\WDQLDVWDQRZLĊQDGDORWZDUW\ zbiór, czego wyrazem jest stwierdzenie Autorki w podsumowaniu:
0yZLĊFRNLPLGRNRJRœSRZLQQLœP\E\ýSRSURVWXœZLDGRPLWHJRMDNLHœURGNLMę]\NRZHZy-ELHUDP\LMDNLHVĊHW\F]QHNRQVHNZHQFMHQDV]\FKZ\EoUyZ>&HJLHâD @.
