Praca oryginalna Original paper
Gruczo³ tarczowy (glandula thyroidea) jest jednym z najwiêkszych gruczo³ów organizmu. U wini ma masê ok. 10-30 g (16). Sk³ada siê z pêcherzyków zbudowa-nych z komórek gruczo³owych, spoczywaj¹cych na b³o-nie podstawnej, wype³nionych koloidem. Koloid zawiera tyreoglobulinê, tyroksynê (T4) i trójjodotyroninê (T3).
Uwalnianie T3 i T4 z tarczycy zachodzi pod wp³ywem
tyreotropiny (TSH) na drodze endocytozy koloidu przez komórki pêcherzykowe. Hormony tarczycy ³¹cz¹ siê we krwi z bia³kami: globulin¹ (TBG) i prealbumin¹ (TBPA). Zaledwie 0,1% T4 kr¹¿y w osoczu w postaci wolnej
(FT4). 75% T4 jest zwi¹zana z TBG, a blisko 25% jest
po³¹czona z TBPA. T3 zwi¹zana jest g³ównie z TBG.
T3 jest hormonem 2-4 razy bardziej aktywnym ni¿ T4,
a ponadto na poziomie tkanek powstaje z T4. W
zwi¹z-ku z tym przyjmuje siê, ¿e T3 jest odpowiedzialna za
dzia³anie hormonów tarczycy na komórki docelowe (16). Hormony tarczycy spe³niaj¹ funkcjê katalizatora reak-cji utleniania i g³ównego regulatora przemian metabo-licznych ustroju. Zwiêkszaj¹ one aktywnoæ enzymów oksydacyjnych i ³añcucha oddechowego oraz iloæ i wielkoæ mitochondriów (7, 17). Wywieraj¹ wp³yw ka-loriotwórczy, co objawia siê wzrostem temperatury
we-wnêtrznej cia³a. Wp³ywaj¹ ponadto na przemianê wêg-lowodanów, wzmagaj¹c wch³anianie glukozy oraz ga-laktozy z jelit i ich zu¿ycie przez komórki. Przyspiesza-j¹ rozpad glikogenu w w¹trobie, prowadz¹c okresowo do hiperglikemii. Dzia³aj¹ równie¿ synergistycznie z ad-renalin¹ i insulin¹. Wzmagaj¹ metabolizm t³uszczów, zwiêkszaj¹c lipolizê wewn¹trz adipocytów, zmniejsza-j¹ iloæ kr¹¿¹cych kwasów t³uszczowych we krwi. Hor-mony tarczycy wzmagaj¹ syntezê bia³ka w tkankach, a u m³odych osobników przyspieszaj¹ wzrost, wywieraj¹c dzia³anie synergistyczne z hormonem wzrostu (6, 16). T3 i T4 w niewielkich dawkach wzmagaj¹ wydzielenie
hormonu wzrostu oraz jego dzia³anie na metabolizm bia³kowy i wzrost organizmu (6). W stanie nadczynno-ci tarczycy anaboliczny wp³yw hormonów tarczycy na bia³ka dotyczy g³ównie chrz¹stek wzrostu. Objawia siê to przyspieszeniem tempa wzrostu (6). Jednak du¿a ak-tywnoæ T3 i T4 pobudza rozpad bia³ek, g³ównie w
miê-niach, prowadz¹c do zwiêkszonego wydalania kreaty-niny z moczem i os³abienia miêni (myopathia thyreo-toxica) (16). Zaburzenia metabolizmu kreatyniny i jej pochodnych oraz obni¿enie stê¿enia wewn¹trzkomór-kowego potasu powoduj¹ toksyczne uszkodzenie
miê-Objawy kliniczne, parametry hematologiczne
i biochemiczne krwi u wiñ w przebiegu
eksperymentalnej nadczynnoci tarczycy
AGNIESZKA NOSZCZYK-NOWAK, URSZULA PAS£AWSKA, PIOTR SKRZYPCZAK*, JÓZEF NICPOÑ, JACEK GAJEK**, DOROTA ZYSKO**
Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw
*Katedra i Klinika Chirurgii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 49, 50-366 Wroc³aw **Katedra i Klinika Kardiologii AM, ul. Pasteura 4, 50-367 Wroc³aw
Noszczyk-Nowak A., Pas³awska U., Skrzypczak P., Nicpoñ J., Gajek J., Zysko D.
Symptoms, biochemical and hematological blood parameters in pigs in the course of experimental hyperthyroidism
Summary
The aim of the study was to determine changes in the clinical image and biochemical and hematological blood parameters in pigs during the course of experimental hyperthyroidism. The research material included 10 pigs of the Wielka Bia³a Zwis³oucha breed. Experimental hyperthyroidism was produced by administering oral L-thyroxin at a dose of 20 µg/kg m.c. 1× day in 5 pigs for 8 weeks. The blood for biochemical and hematological investigations (AST, ALT, urea, creatinine, Na+, K+, Ca++, Cal-, Mg++, TSH, FT
3, FT4) was
collected 4 times from the ears vein. Changes in swine behavior were observed: increase mobility, rapid tiredness and aggression. Hyperthyroidism caused a statistically significant increase in weight, temperature and heart rate and there was also a statistically significant increase in the amount of creatinine in blood plasma and thyroid hormone activity. There were no statistically significant biochemical and hematological blood parameters in either of the groups of swine.
ni szkieletowych oraz miênia sercowego (2, 9, 19). Oba hormony wzmagaj¹ zu¿ycie witamin, zw³aszcza B1, B2,
B12 i D. Hormony tarczycy wywieraj¹ wp³yw na
meta-bolizm koci, podnosz¹ stê¿enie wapnia i fosforanów w osoczu, zwalniaj¹ resorpcjê wapnia z jelit i dlatego w d³ugotrwa³ej hipertyreozie mo¿e rozwin¹æ siê osteo-poroza (6). W stanie niedoborów hormonów tarczycy mo¿e dochodziæ do os³abienia produkcji bia³ek oraz nie-prawid³owej mineralizacji koci, powoduj¹c epifizjo-lizê, tj. odwarstwienie g³ówki koci udowej na wyso-koci chrz¹stki nasadowej (10, 11). Hormony tarczycy dzia³aj¹ synergistycznie z aminami katecholowymi i hor-monami sterydowymi na przemiany metaboliczne t³usz-czy i wêglowodanów. Pobudzaj¹ erytropoezê oraz podnosz¹ stê¿enie insuliny w surowicy krwi (16). Du¿e dawki hormonów tarczycy mog¹ powodowaæ niepokój psychiczny, nadmiern¹ pobudliwoæ, agresjê oraz bez-sennoæ. Po okresach niepokoju ruchowego mog¹ wy-stêpowaæ dr¿enia miêni i os³abienie ich si³y (6).
Celem badañ by³o okrelenie zmian w obrazie kli-nicznym, w parametrach hematologicznych i bioche-micznych krwi wiñ w przebiegu eksperymentalnej hi-pertyroksemii.
Materia³ i metody
Materia³ do badañ stanowi³o 10 wiñ rasy wielka bia³a zwis³oucha pochodz¹cych z tego samego miotu, ¿ywionych mieszank¹ paszow¹ pe³noporcjow¹ Tucznik multi T/M fir-my Dolpasz, i utrzyfir-mywanych w tych safir-mych warunkach. Do-wiadczaln¹ hipertyroksemiê wywo³ano u 5 wiñ, podaj¹c doustnie L-tyroksynê (grupa I dowiadczalna) w postaci pre-paratu Eltroxin w dawce 20 µg/kg m.c. 1 × dz. przez 8 tygod-ni. Dawka by³a zgodna ze stosowan¹ przez innych autorów (8). Piêæ wiñ nie otrzymuj¹cych L-tyroksyny stanowi³o gru-pê kontroln¹ (grupa II). Zwierzêtom, w obydwu grupach, mie-rzono w prostnicy wewnêtrzn¹ temperaturê cia³a, termomet-rem elektronicznym, dwukrotnie w ci¹gu doby o godz. 800
i 2000. Krew do badañ hematologicznych i biochemicznych
pobierano czterokrotnie z ¿y³y brze¿nej ucha. Pierwsze bada-nia wykonano przed rozpoczêciem podawabada-nia L-tyroksyny, nastêpne po 4 i 8 tygodniach stosowania L-tyroksyny, ostat-nie po 4 tygodniach od zaprzestania podawania L-tyroksyny. W badaniach biochemicznych uwzglêdniono: aktywnoæ aminotransferazy asparaginianowej (AST), aktywnoæ ami-notransferazy alaninowej (ALT), stê¿enie mocznika, stê¿enie kreatyniny, Na+, K+, Ca++, Cl, Mg++ oraz oznaczenia
aktyw-noci TSH i wolnych frakcji hormonów tarczycy (FT3, FT4). Badania hematologiczne i biochemiczne krwi wykonano w la-boratorium analitycznym Katedry Chorób Wewnêtrznych i Pa-so¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów aparata-mi: Animal Blood Cennter abc Vet Horiba ABX, POINTE 180, CHIRON diagnostic 644, Epoll 2. Za wartoci referen-cyjne przyjêto normy wg Winnickiej (18). Oznaczenia aktyw-noci hormonów TSH, FT3 i FT4 wykonano w Pracowni Ra-dioizotopowej Kliniki Kardiologii Akademii Medycznej we Wroc³awiu metod¹ radioimmunologiczn¹ (RIA) zestawami firmy CIS Bio International (FT3, FT4) oraz firmy Biosource (TSH). Wartoci referencyjne (wartoæ rednia ± SD) dla aktywnoci FT3 i FT4, oznaczanej metod¹ RIA, ustalono na podstawie wyników aktywnoci hormonów w grupie kontrol-nej. Wynosz¹ one, odpowiednio, dla FT3 2,78-7,27 pmol/l
i dla FT4 4,60-14,75 pmol/l. Po premedykacji azaperonem w dawce 2 mg/kg m.c. mierzono czêstoæ rytmu serca za po-moc¹ pulsyksometru firmy Nonin model 9843, którego klips zak³adano na ucho.
Uzyskane wartoci liczbowe analizowano, obliczaj¹c red-ni¹, odchylenie standardowe i wartoci procentowe. W celu stwierdzenia istotnoci dane poddano analizie statystycznej, stosuj¹c analizê wariancji lub jej nieparametryczny odpowied-nik. W ocenie ró¿nic pomiêdzy grupami stosowano testy pa-rametryczne lub niepapa-rametryczne dla zmiennych niepowi¹-zanych w zale¿noci od ich rozk³adów. Poziom istotnoci sta-tystycznej przyjêto dla p < 0,05.
Na wykonanie badañ uzyskano zgodê II Lokalnej Komisji Etycznej ds. Dowiadczeñ na Zwierzêtach przy Akademii Rolniczej we Wroc³awiu nr 107/03.
Wyniki i omówienie
Po 4 tygodniach podawania doustnego L-tyroksyny zaobserwowano zmiany w zachowaniu wiñ. Zwierzê-ta sZwierzê-ta³y siê bardziej pobudliwe i agresywne. Z powodu prowadzenia walk, których efektem by³y liczne urazy i skaleczenia, zwierzêta zosta³y rozdzielone i umiesz-czone w osobnych kojcach. Objawy kliniczne nadczyn-noci tarczycy stwierdzone u wiñ w grupie dowiad-czalnej by³y bardzo zbli¿one do objawów klinicznych opisywanych u ludzi z nadczynnoci¹ tarczycy (2, 6, 16). Zmiany zachowania u dzieci w przebiegu nadczynno-ci tarczycy, takie jak: nadpobudliwoæ ruchowa, zmien-noæ nastroju i popiech w wykonywaniu czynnoci opisali Górnicki i wsp. oraz Suarez i wsp. (6, 15). Po okresach pobudzenia ruchowego u wiñ z hipertyro-ksemi¹ wystêpowa³y dr¿enia miêniowe, os³abienie, wzmo¿one ruchy klatki piersiowej i miêni t³oczni brzusznej przy oddychaniu. Podobne objawy, tj. os³a-bienie si³y miêniowej i dr¿enie r¹k opisuje siê u dzieci z hipertyreoz¹ (6). Wielu autorów opisuje rozwój mio-patii spowodowanej hipertyroksemi¹, której g³ównym objawem klinicznym jest os³abienie si³y miêniowej i dr¿enia, dlatego mo¿na s¹dziæ, ¿e obserwowane u wiñ dr¿enia miêniowe i szybkie mêczenie siê by³y prawdo-podobnie zwi¹zane z pocz¹tkiem miopatii, pojawiaj¹-cej siê w stanie tyreotoksykozy (2, 9, 19). Stan taki t³u-maczyæ mo¿e obserwowany w wynikach istotny wzrost stê¿enia kreatyniny we krwi u zwierz¹t z dowiadczal-n¹ hipertyroksemi¹. Kreatynina powstaje w wyniku nie-enzymatycznego odwodnienia fosfokreatyny, a jej iloæ jest odzwierciedleniem przemian metabolicznych bia-³ek kurczliwych i jest proporcjonalna do masy miênio-wej. Wydalanie kreatyniny ronie w stanach wzmo¿o-nego katabolizmu, dystrofii miêni, zapaleniach miêni i ich zanikach. Wzrost stê¿enia kreatyniny w osoczu jest proporcjonalny do natê¿enia hipertyroksemii (16, 17). Stê¿enie kreatyniny ronie równie¿ w niewydolnoci ne-rek, ale wówczas równolegle ronie stê¿enie mocznika, czego nie obserwowano u badanych zwierz¹t. Potwier-dza to hipotezê, ¿e wzrost stê¿enia kreatyniny u wiñ w grupie dowiadczalnej zosta³ spowodowany wzmo-¿eniem przemian miêniowych. W grupie kontrolnej temperament zwierz¹t przez ca³y okres dowiadczenia pozostawa³ niezmieniony. Zwierzêta przebywa³y w jed-nym kojcu do koñca trwania dowiadczenia i nie
toczy-³y miêdzy sob¹ walk, nie zaobserwowano równie¿ ¿ad-nych objawów miêniowych.
Zaobserwowano istotny statystycznie wzrost masy cia³a zwierz¹t, u których stosowano L-tyroksynê (ryc. 1). winie z grupy badanej osi¹gnê³y istotnie statystycznie wy¿sz¹ masê cia³a w dniu koñcz¹cym dowiadczenie. Szybsze tempo wzrostu przy nadmiarze hormonów tar-czycy opisano u zwierz¹t i jest ono zwi¹zane z syner-gistycznym dzia³aniem T3 i hormonu wzrostu (16). U dzieci z nadczynnoci¹ tarczycy opisano przyspiesze-nie wzrostu i wieku kostnego. Nasileprzyspiesze-nie tego objawu jest tym wiêksze, im m³odszy jest chory. Jest to zwi¹za-ne z niezamkniêciem nasad kostnych, w wyniku nasile-nia transkrypcji genu koduj¹cego hormon wzrostu przez T3 i zwiêkszenie biosyntezy somatotropiny (6).
Efek-tem tego jest szybszy wzrost dzieci i zwie-rz¹t rozwijaj¹cych siê, co potwierdzaj¹ uzys-kane wyniki.
W grupie wiñ z dowiadczaln¹ hiperty-roksemi¹ stwierdzono zanik dobowych wa-hañ temperatury i jej istotny statystycznie wzrost, w stosunku do grupy kontrolnej o ok. 0,5°C. Wzrost temperatury wewnêtrznej jest spowodowany dzia³aniem kaloriotwórczym hormonów tarczycy, a objaw ten stwierdza siê równie¿ u dzieci i doros³ych z nadczyn-noci¹ tarczycy (6, 15, 16). Uzyskane wyni-ki s¹ zgodne z obserwacjami Górnicwyni-kiego i Suareza, którzy stwierdzili, ¿e wewnêtrz-na temperatura cia³a dzieci z hipertyreoz¹ by³a wy¿sza rednio o 0,5°C ni¿ u dzieci zdrowych (6, 15). W przeprowadzonym do-wiadczeniu zaobserwowano równie¿ zanik zmiennoci rytmu dobowego temperatury wewnêtrznej, który jest zwi¹zany ze zmniej-szeniem napiêcia czêci parasympatycznej autonomicznego uk³adu nerwowego i wzros-tem napiêcia czêci sympatycznej tego uk³a-du (1). Ten brak równowagi pomiêdzy czê-ci¹ wspó³czuln¹ i przywspó³czuln¹ jest zwi¹-zany z uwra¿liwieniem przez hormony tar-czycy komórek organizmu na aminy kate-cholowe (1, 2, 5, 13).
Nast¹pi³ istoty statystycznie wzrost czêstoci akcji serca w grupie dowiadczalnej wiñ, po 8 tygodniach stosowania L-tyroksyny (ryc. 2), w porównaniu do gru-py kontrolnej. U zwierz¹t w grupie kontrolnej obserwo-wano spowolnienie czêstoci rytmu serca wraz z wie-kiem i wzrostem masy cia³a. Natomiast w grupie do-wiadczalnej czêstoæ akcji serca utrzymywa³a siê na sta³ym poziomie, co po 8 tygodniach stosowania L-ty-roksyny spowodowa³o wyst¹pienie istotnej statystycz-nie ró¿nicy czêstoæ rytmu serca. Tachykardiê u wiñ z hipertyroksemi¹ mo¿na t³umaczyæ: wy¿sz¹ aktywno-ci¹ orodków bodcotwórczych, uwra¿liwieniem tych orodków na katecholaminy przez hormony tarczy-cy, wystêpowaniem automatyzmu wyzwalanego wczes-nymi potencja³ami nastêpczymi w wêle zatokowo--przedsionkowym, (1, 2, 5, 13) zmian¹ w³aciwoci elek-trofizjologicznych kardiomiocytów i zmian¹ szybkoci przewodzenia w miêniu sercowym (1, 2, 5, 13). Pod-czas 24-godzinnej rejestracji EKG metod¹ Holtera stwierdzono, ¿e wy¿sza czêstoæ akcji serca utrzymuje siê przez ca³¹ dobê i towarzyszy jej znaczne zmniejsze-nie zmiennoci dobowej rytmu u pacjentów z nadczyn-noci¹ tarczycy (13). Olshausen i wsp. (12) opisali ni¿-sz¹ czêstoæ rytmu serca u zwierz¹t po tyreoidektomii ni¿ u zwierz¹t po chemicznej sympatektomii serca. Po-daj¹c T3, zaobserwowali oni wzrost czêstoci akcji
ser-ca w obu grupach, co wskazuje na chronotropowo-do-datni wp³yw T3, nawet przy braku wp³ywu sympatycz-nego uk³adu nerwowego na serce (12). Wiadomo te¿, ¿e w odniesieniu do miênia sercowego i uk³adu bod-co-przewodz¹cego serca hipertyroksemia przejawia siê skróceniem potencja³u czynnociowego, zw³aszcza jego Ryc. 1. Masa cia³a wiñ podczas dowiadczenia
Objanienia: MC1 masa cia³a w badaniu przed rozpoczêciem podawania L-tyroksyny; MC2 masa cia³a w badaniu po 4 tygodniach podawania L-tyrok-syny; MC3 masa cia³a w badaniu po 8 tygodniach podawania L-tyroksyny (*); MC4 masa cia³a w badaniu po 4 tygodniach od zaprzestania podawania (*) L-tyroksyny; * ró¿nica pomiêdzy badanymi grupami istotna statystycznie przy p < 0,05
Ryc. 2. Spoczynkowa czêstoæ rytmu (HR) po 8 tygodniach podawania L-tyroksyny
fazy 2 i 3. Przyspieszenie powolnej spoczynkowej de-polaryzacji jest przyczyn¹ wystêpowania tachykardii za-tokowej (3), obserwowanej u wiñ z grupy dowiadczal-nej. T3 zwiêksza szybkoæ depolaryzacji i repolaryzacji, zmienia potencja³ czynnociowy, skraca okres refrakcji miokardium przedsionków, wêz³a zatokowo-przedsion-kowego i
przedsionko-wo-komorowego (12). Mechanizm dzia³ania T3, indukuj¹cy zmiany elektrofizjologiczne, jest oparty na zmianie gêstoci pompy sodo-wej w b³onie komórko-wej kardiomiocytów i zmianach przepusz-czalnoci b³ony dla Na+
i K+. Hormony tarczy-cy powoduj¹ stopnio-wy wzrost czynnoci inaktywowanych kana-³ów sodowych (4). Pod wp³ywem T3 dochodzi do wzrostu ekspresji genów dla bia³ek wcho-dz¹cych w sk³ad kana-³u sodowego, zw³asz-cza w komórkach wêz-³a zatokowo-przedsion-kowego, co wraz z inny-mi, opisanymi wcze-niej zmianami, wywo-³uje tachykardiê.
Ta-chykardia mo¿e utrzymywaæ siê jeszcze po powrocie aktywnoci hormonów tarczycy do normy, co jest zwi¹-zane genomowym dzia³aniem hormonów tarczycy (4). Zachodz¹ równie¿ zmiany czynnoci kana³ów potaso-wych i wapniopotaso-wych (14). Zwiêkszenie przezb³onowe-go nap³ywu wapnia do kardiomiocytów, jest zwi¹zane
e i n a d a B Grupa 1R0B12Cl/ W10B9Cl/ 1P0L9Tl/ mmHboll/ Hll/t mNmao+ll/ mmK+oll/ mMmgo+l+l/ mCmao++ll/ mCmloll/ d e z r P m e i c ê z c o p z o r a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 6,215 11,225 390,00 6,900 0,373 141,00 *2,68* 11,165 2,40 99,75 D S 0,637 10,921 3918,165 0,220 0,020 141,83 0,23 0,24 0,24 12,06 II rednia 5,795 11,400 372,50 6,400 10,3615 138,50 5,06 0,92 2,80 99,25 D S 0,430 10,990 156,79 0,180 0,014 141,00 0,95 10,045 0,22 10,96 h c a i n d o g y t 4 o P a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 6,000 16,450 209,75 6,675 0,334 136,00 *3,88* 0,97 12,475 96,75 D S 0,710 10,890 144,74 0,510 0,026 145,35 1,70 0,10 0,15 12,22 II rednia 5,960 18,700 327,50 6,800 0,363 142,00 4,6775 0,95 12,325 103,251 D S 0,620 12,960 166,52 0,140 0,018 144,24 0,31 0,11 0,34 16,18 h c a i n d o g y t 8 o P a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 5,600 18,300 208,67 6,866 0,369 143,60 4,60 1,17 2,40 99,30 D S 0,200 11,700 164,07 0,250 0,035 141,53 0,14 0,20 0,15 12,89 II rednia 5,760 17,225 301,25 6,950 0,376 139,75 *4,895 10,985 12,425 98,75 D S 0,290 12,080 147,42 0,060 0,021 142,06 0,14 0,03 0,09 10,96 h c a i n d o g y t 4 o P a i n a t s e z r p a z d o a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 6,760 16,380 245,33 7,030 0,369 145,00 4,80 1,26 2,80 98,60 D S 1,060 10,220 103,69 0,350 0,020 141,00 0,12 0,05 0,06 11,15 II rednia 8,575 16,237 334,00 6,825 0,356 142,00 4,9175 1,03 2,55 100,251 D S 2,420 10,520 126,26 0,095 0,022 140,82 0,05 0,09 0,39 11,71 Tab. 1. Parametry hematologiczne i stê¿enie wybranych jonów (n = 10)
Objanienia: I grupa wiñ z hipertyroksemi¹; II grupa kontrolna; * poni¿ej normy wg Winnicka (18)
Objanienia: a, b rednie oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê istotnie statystycznie przy p < 0,05 e i n a d a B Grupa AUSTl/ AULTl/ Mmomczonlil/k Krµeamtyonlil/na FT3 l/ l o m p pmFTo4ll/ µTIUS/Hml d e z r P m e i c ê z c o p z o r a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 55,575 41,50 4,475 125,88 5,72 11,21 0,1695 D S 19,860 13,00 1,150 126,75 3,08 13,45 0,0730 II rednia 60,25 38,50 4,97 99,75 5,03 15,67 0,14275 D S 15,19 15,80 1,24 17,13 4,88 16,37 0,15590 4 o P h c a i n d o g y t a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 31,00 35,75 3,80 105,25 7,45 43,79 a 0,1753 . D . S 14,69 15,31 0,70 114,73 2,10 7,91 0,1412 II rednia 40,25 43,00 4,00 104,50 5,195 8,123 b 0,0868 D S 10,87 18,28 0,57 111,73 2,090 1,930b 0,0045 8 o P h c a i n d o g y t a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 63,00 42,60 5,40 129,30 12,650 a 82,82a 0,0896 D S 16,37 13,51 1,04 118,82 4,373 20,32a 0,0006 II rednia 70,00 43,50 3,725 129,75 4,625b 9,4375b 0,0880 D S 19,05 12,64 0,240 129,28 2,720b 6,8460b 0,0008 4 o P d o h c a i n d o g y t a i n a t s e z r p a z a i n a w o s o t s y n y s k o r y t-L I rednia 68,00 47,30 4,50 209,67a 7,01 24,01 0,280 D S 17,81 14,51 0,46 26,51 5,05 18,43 0,090 II rednia 37,25 42,50 4,80 142,75b 4,56 18,94 0,270 D S 19,36 12,08 0,74 14,24 2,50 12,10 0,099 Tab. 2. Parametry biochemiczne krwi, aktywnoæ hormonów tarczycy i TSH (n = 10)
ze wzrostem ekspresji genu dla Ca++ ATP-azy siateczki
wewn¹trzplazmatycznej pod wp³ywem T3. Efekt ten zosta³ potwierdzony w badaniach na hodowli komór-kowej kardiomiocytów, gdzie po dodaniu T3 do hodow-li obserwowano wzrost transkrypcji genu dla Ca++
ATP-azy (7). T3 indukuje wzrost aktywnoci Na+/K+
ATP-azy i reguluje przep³yw K+ przez kana³ potasowy,
poprzez zwiêkszenie ekspresji genów koduj¹cych bia³-ka tego bia³-kana³u (7). Wszystkie zmiany, dotycz¹ce bia³- kana-³ów jonowych w b³onie kardiomiocytów, s¹ odpowie-dzialne za zmiany elektrofizjologicznych w³aciwoci tych komórek, co w konsekwencji powoduje zmiany szybkoci przewodnictwa.
Wzrost wra¿liwoci miênia sercowego na katecho-laminy jest zwi¹zany ze wzrostem gêstoci receptorów b-adrenergicznych na powierzchni kardiomiocytów (5, 7). Przyczyn¹ tego zjawiska jest wzrost syntezy mRNA dla tych receptorów pod wp³ywem T3. Dotyczy
to w szczególnoci wzrostu syntezy mRNA dla b1
-re-ceptora adrenergicznego, który jest receptorem domi-nuj¹cym w komórkach wêz³a zatokowo-przedsionko-wego. Receptor b1-adrenergiczny w kardiomiocytach tego wêz³a stanowi 75% wszystkich receptorów adnergicznych. Efekt stymulacji transkrypcji genu dla re-ceptora b1-adrenergicznego pod wp³ywem T3 jest
wi-doczny ju¿ po 30 min. od podania T3, a swój szczyt
osi¹-ga po 72 godzinach (7). To powoduje klinicznie zjawis-ko nadwra¿liwoci na katecholaminy, mimo ¿e po-ziom katecholamin, zarówno u ludzi w nadczynnoci tarczycy, jak i u zwierz¹t z dowiadczaln¹ hipertyrokse-mi¹, nie ulega zmianie lub nawet obni¿a siê (5).
Parametry hematologiczne i biochemiczne krwi z ca-³ego okresu dowiadczenia przedstawiono w tab. 1 i 2. W pierwszym badaniu krwi stê¿enie K+ w surowicy by³o
poni¿ej dolnego zakresu wartoci referencyjnej u 4 wiñ (tab. 1), a w badaniu drugim u dwóch osobników (tab. 1). W ostatnim badaniu, wykonanym po 4 tygodniach od zaprzestania podawania L-tyroksyny, stê¿enie kreatyni-ny w grupie dowiadczalnej wzros³o istotnie statystycz-nie, ale mieci³o siê w górnym zakresie wartoci refe-rencyjnej (tab. 2). Pozosta³e parametry hematologiczne i biochemiczne krwi nie wykazywa³y ró¿nic istotnych statystycznie pomiêdzy grupami zwierz¹t (tab. 1 i 2). Nast¹pi³ istotny statystycznie wzrost (p < 0,01) aktyw-noci hormonów tarczycy w badaniach wykonanych po 4 i 8 tygodniach podawania doustnie L-tyroksyny. War-toci te przekroczy³y górny zakres warWar-toci referencyj-nej. Aktywnoæ FT3, FT4 i TSH przedstawiono w tab. 2. Aktywnoæ hormonów tarczycy powróci³a do stanu wyj-ciowego po 4 tygodniach od zaprzestania podawania L-tyroksyny (tab. 2). Obserwowano obni¿one stê¿enie K+ w surowicy krwi podczas pierwszego badania. Nie
uda³o siê stwierdziæ przyczyny tego stanu, byæ mo¿e, by³ to efekt z³ego zbilansowania diety na fermie, z któ-rej zakupiono winie. Stê¿enia innych jonów w surowi-cy krwi mieci³y siê w granicach wartoci referensurowi-cyj- referencyj-nych przez ca³y okres dowiadczenia. W d³ugotrwa³ej nadczynnoci tarczycy obserwuje siê zjawisko osteoli-zy, która jest odpowiedzialna za wzrost stê¿enia wapnia i fosforu w surowicy krwi. Brak istotnie wy¿szego
stê-¿enia Ca++ w surowicy by³ spowodowany zbyt krótkim
trwaniem hipertyroksemii. Nie stwierdzono innych zmian w obrazie hematologicznym i biochemicznym krwi, co jest zgodne z wynikami wczeniej przeprowa-dzonych badañ. W pimiennictwie opisywane jest zja-wisko wzrostu liczby erytrocytów w nadczynnoci tar-czycy (16). W przeprowadzonych badaniach nie obser-wowano zmian w obrazie czerwonokrwinkowym, co prawdopodobnie by³o zwi¹zane ze zbyt krótkim okre-sem hipertyrokokre-semii, która mog³aby pobudziæ erytro-poezê i spowodowaæ zmiany we krwi obwodowej.
Podsumowanie
Hipertyroksemia u wiñ objawia siê zmian¹ zacho-wania zwierz¹t w postaci wzrostu aktywnoci rucho-wej, szybkiego mêczenia siê i agresywnoci. Powoduje ona tak¿e wyst¹pienie tachykardii zatokowej, wzrost temperatury wewnêtrznej cia³a i zanik jej wahañ dobo-wych oraz wzrost szybkoci przemian bia³ek miênio-wych czego wynikiem jest wzrost stê¿enia kreatyniny w surowicy krwi. Hormony tarczycy zwiêkszaj¹ tempo wzrostu zwierz¹t w okresie rozwojowym.
Pimiennictwo
1.Burggraaf J., Tulen J., Lalezari S., Schoemaker R., de Meyer P., Meinders A., Cohen A., Pijl H.: Sympathovagal imbalance in hyperthyroidism. Am. J. Phy-siol. Endocrinol. Metab. 2001, 281, E190-E195.
2.Braunwald E., Zipes D., Libby P.: Heart Disease. Saunders W. B. Co., New York 2001, 659-774, 815-889, 2151-2171.
3.Colzani R. M., Emdin M., Conforti F., Passino C., Scarlattini M., Iervasi G.: Hyperthyroidism is assaciated with lengthening of ventricular repolarization. Clin. Endocrinol. 2001, 55, 27-32.
4.Dudley S. C., Baumgarten C. M.: Bursting of cardic sodium channels after acute exposure to 3,5,3-triiodo-L-thyronine. Circ. Res. 1993, 73, 301-313. 5.Gajek J., Ziêba I., Zyko D.: Studies on the relationship between
beta-adrener-gic receptor density on cell wall lymphocytes, total serum catecholamine level and heart rate in patients with hyperthyroidism. Pol. Merkuriusz Lek. 2000, 9, 541-543.
6.Górnicki B., Pawlikowski T.: Endokrynologia kliniczna wieku rozwojowego. PZWL Warszawa 1974, 108-117.
7.Kahaly G. J., Dillmann W. H.: Thyroid hormone action in the heart. Endocrine Rev. 2005, 4, 1-47.
8.Morovat A., Dauncey M. J.: Regulation of porcine skeletal muscle nuclear 3,5,3-tri-iodothyronine receptor binding capacity by thyroid hormones: modi-fication by energy balance. J. Endocrinology 1995, 144, 233-242.
9.Moustaghfi A., Kharchafi A., Belmejdoub G., Chaari J., Ghafir D., Hda A., Ohayon V., Archane M.: Cardiothyrotoxicosis in young adult in Basedow disease: raport of 30 cases. Ann. Cardiol. Angiol. 2000, 49, 161-167. 10.Nicpoñ J., Janeczko K., Popiel J., Kuryszko J.: Epifizjoliza u wiñ. Medycyna
Wet. 1995, 51, 279-282.
11.Nicpoñ J., Janeczko K., Popiel J., Kuryszko J., Kuropka P.: Próba wywo³ania epifizjolizy przy u¿yciu preparatu Thiamazol. Medycyna Wet. 1999, 55, 101--106.
12.Olshausen K., Bischoff S., Kahaly G.: Cardiac arrhythmias and heart rate in hyperthyroidism. Am. J. Cardiol. 1989, 63, 930-935.
13.Petretta M., Bonaduce D., Spinelli L., Vicario M., Nuzzo V., Marciano F., Camuso P., Sanctis V., Lupoli G.: Cardiovascular haemodynamics and cardiac autonomic control in patients with subclinical and overt hyperthyroidism. Eur. J. Endocrinol. 2001, 145, 691-696.
14.Shimoni Y., Severson D. L.: Thyroid status and potassium currents in rat ventri-cular myocyte. Am. J. Physiol. 1995, 268, H 576-583.
15.Suarez W., Van Hare G., Wexler I., Arnold J.: Atrial Flutter: an uncommon pediatric manifestation of hyperthyroidism. Pediatrics 1997, 100, 1-4. 16.lebodziñski A.: Endokrynologia zwierz¹t domowych. PWN, Warszawa 1970,
80-97.
17.Queiroz M., Shao Y., Berkich D., Lanoue K., Ismail-Beigi F.: Thyroid hormone regulation of cardiac bioenergetics:role of intracellular creatine. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 2002, 283, H2527-H2533.
18.Winnicka A.: Wartoci referencyjne podstawowych badañ laboratoryjnych w weterynarii. SGGW, Warszawa 1997, 17-67.
19.Woeber K.: Thyrotoxicosis and the heart. N. Engl. J. Med. 1992, 327, 94-98. Adres autora: lek. wet. Agnieszka Noszczyk-Nowak, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw; e-mail: agnieszkann@poczta.onet.pl
