Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 65 (5), 344-348, 2009

Praca oryginalna Original paper

Endogenne peptydy opioidowe (EOP) s¹ zwi¹zka-mi wewn¹trzustrojowyzwi¹zka-mi wi¹¿¹cyzwi¹zka-mi siê ze specyficz-nymi receptorami opioidergiczspecyficz-nymi klasy mu (µ), delta (ä) i kappa (ê) syntetyzowanymi w ró¿nych struktu-rach oœrodkowego uk³adu nerwowego (OUN). Rów-nie¿ opioidy pochodzenia egzogennego (morfina, fen-tanyl, etorfina etc.) wysycaj¹ te same typy receptora w OUN co substancje endogenne (10). Po stwierdze-niu reakcji farmakologicznych na opioidy endo- oraz egzogenne, które imituj¹ dzia³anie opioidów endo-gennych, przyjmuje siê istnienie trzech g³ównych ty-pów oœrodkowego receptora opioidowego: µ (µ₁, µ₂), ä (ä₁, ä₂), ê (ê₁, ê₂, ê₃) (3). Receptory te wystêpuj¹ sa-modzielnie lub jako kompleksy receptorowe zawiera-j¹ce receptory µ, ä i/lub ê (19). Rozmieszczenie opio-idergicznych receptorów jest szeroko rozpowszechnio-ne w OUN oraz w obwodowym uk³adzie rozpowszechnio-nerwowym (ObUN). Potwierdzono równie¿ ich obecnoœæ w prze-wodzie pokarmowym, g³ównie w splotach œródœcien-nych, macicy, powrózku nasiennym, sercu, p³ucach, w¹trobie, trzustce, nadnerczach, nerkach, miêœniach pr¹¿kowanych, limfocytach oraz p³ytkach krwi (2). Znaczenie opioidów w oœrodkowej regulacji motory-ki przewodu pokarmowego jest faktem obserwowa-nym u wielu gatunków zwierz¹t. Uk³ad opioidergicz-ny moduluje aktywnoœæ przewodu pokarmowego

za-równo na poziomie mózgu, jak i rdzenia krêgowego (8, 15, 18).

W poprzednim opracowaniu stwierdzono, i¿ D-ala2_,

N-methyl-phe4_-gly-ol5 _{(DAGO) – specyficzny}

agoni-sta receptora µ-opioidergicznego – stosowane i.c.v. w dawkach 0,02-1,0 µg·kg–1 _{m.c. powodowa³o}

statys-tycznie znamienne hamowanie aktywnoœci mioelek-trycznej przed¿o³¹dków (czepiec, ¿wacz) oraz trawieñ-ca ju¿ w 5 min. od zakoñczeniu infuzji. W dawkach ni¿szych DAGO nie wp³ywa³o na wy³adowanie mio-elektryczne œciany trawieñca. W dawkach wy¿szych (1,0 µg·kg–1 _{m.c.) hamowa³o amplitudê wy³adowañ,}

nie wp³ywaj¹c na ich czêstotliwoœæ przez 180 min. obserwacji. Znamienne statystycznie dzia³ania hamu-j¹ce DAGO utrzymywa³y siê przez oko³o 160 min. w czepcu oraz oko³o 140 min. w ¿waczu. W tym cza-sie œrednie ogólne hamowanie aktywnoœci mioelek-trycznej czepca wynosi³o oko³o 70%, a ¿wacza oko³o 65% (9). Dokomorowe infuzje naloksonazyny – kom-petycyjnego antagonisty receptora µ-opioidergiczne-go – w dawkach 5-krotnie wy¿szych od stosowaneµ-opioidergiczne-go agonisty, zapobiega³y moduluj¹cemu dzia³aniu DAGO na motorykê czepca, ¿wacza i trawieñca u owcy (9).

Wiadomo, ¿e zarówno w OUN, jak te¿ w ObUN oraz przewodzie pokarmowym owcy – oprócz receptorów opioidowych klasy µ – zlokalizowane s¹ równie¿

re-Rola oœrodkowych receptorów ä-opioidergicznych

w aktywnoœci mioelektrycznej ¿o³¹dka owcy

BOGDAN F. KANIA, MA£GORZATA WIELGOSZ

Katedra Nauk Fizjologicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159, 02-766 Warszawa

Kania B. F., Wielgosz M.

Role of central ä-opioid receptors in the wall of gastric myoelectrical spike burst activity in sheep Summary

The present study examined the participation of central ä-opioidergic receptors in the modulatory/ inhibitory effect of [D-Pen2_-D-Pen5_{-enkephalin] (DPDPE), a highly selective delta-opioid receptor agonist, on}

the spike burst activity of the rumen, reticulum and antrum prior to and 10 min after the i.c.v. – during 1 min – infusion of naltrindole, a competitive ä-opioid receptor antagonist in conscious sheep. DPDPE was infused i.c.v. at the doses of 0.25, 0.5 and 1.0 mg × kg-1 _{B.W., whereas naltrindole – at doses 10 times higher.}

All the doses of DPDPE infused i.c.v. significantly inhibited myoelectrical activity of the wall of the rumen and reticulum. The effects of DPDPE were prevented by naltrindole previously infused at the doses of 2.5, 5.0 and 10.0 mg × kg-1 _{B.W. (i.e. at doses 10 times higher than those of DPDPE).}

The results obtained indicate that central ä-opioid receptors participated in the inhibitory action of specific opioid peptide (DPDPE) on myoelectrical activity of the forestomachs in sheep. Furthermore, these results suggest that it is a specific delta-receptor stimulation, because naltrindole, a compeptitive ä-receptor anta-gonist, prevented the modulatory/inhibitory action of DPDPE on the reticular and ruminal motility in sheep

ceptory ä- oraz ê-opioidergiczne. Pobudzenie oœrod-kowych receptorów klasy ä- równie¿ powoduje hamo-wanie motoryki przewodu pokarmowego (21). Przez pobudzanie receptora tego typu hamowana jest moto-ryka czepca, ¿wacza, jelita œlepego i okrê¿nicy (15, 22). W testach in vitro oraz in vivo okaza³o siê, ¿e naj-bardziej wybiórczym agonist¹ receptorów ä-opioider-gicznych jest peptyd [D-Pen2_{, D-Pen}5_-enkefalina]

(DPDPE) (4). Peptyd wi¹¿e siê specyficznie ze swo-istymi receptorami w mózgu oraz przewodzie pokar-mowym zwierz¹t (11, 17).

W przeprowadzonych doœwiadczeniach zastosowa-no agonistê oœrodkowych receptorów delta-opioider-gicznych (DPDPE) w celu wykazania ich roli w ak-tywnoœci motorycznej przed¿o³¹dków oraz trawieñca u owiec. Ponadto specyficznoœæ DPDPE jako oœrod-kowego agonisty receptorów delta-opioidergicznych okreœlono w oparciu o dokomorowe infuzje (i.c.v.) naltrindolu – specyficznego antagonisty DPDPE.

Materia³ i metody

Zwierzêta. Obserwacje przeprowadzono na 8 doros³ych owcach maciorkach, mieszañcach, w okresie anestralnym, o masie cia³a 40-45 kg. W 48 h po odjêciu karmy zwierzêta znieczulano tiopentalenem (Nesdonal 20 mg·kg–1 _m.c.,

Rho-ne-Merieux, Lyon) i dwie pary niechromowanych elektrod (170 cm d³ugoœci i 80 µm œrednicy) z 3 cm odizolowan¹ koñcówk¹ implantowano w œciany miêœniówki czepca, do-grzbietowego i doogonowego worka ¿wacza oraz trawieñca (4 cm od odŸwiernika) wg metody opisanej poprzednio (8). Wolne koñcówki elektrod wyprowadzono na zewn¹trz przez pow³oki brzuszne na prawym boku œciany brzusznej zwie-rzêcia. W czasie tego samego znieczulenia ogólnego implan-towano na sta³e stalowe kaniule nierdzewne o d³ugoœci 29 mm i o œrednicy 2 mm do bocznej komory mózgu (prawej lub/i lewej) 10 mm poni¿ej bregmy i 5 mm bocznie od szwu po-œrodkowego wg metody opisanej wczeœniej (16). Bezpoœred-nio po zakoñczonych zabiegach zwierzêta otrzymywa³y i.m. ketaminê (20 mg·kg–1_{) oraz benzylprokainow¹ penicylinê}

(30 000 I.U.·kg–1_{) + dihydrostreptomycyny siarczan (10}

µg·kg–1_{) + prednizolonu octan (1,2 mg·kg}–1 _{m.c.) i.m. przez}

5 kolejnych dni. Po ust¹pieniu znieczulenia ogólnego ka¿de zwierzê umieszczono w klatce metabolicznej, indywidual-nie, na okres 10 dni, po którym przystêpowano do wykony-wania doœwiadczeñ. Temperatura pomieszczenia wynosi³a 18-22°C.

Elektromiografia. Mioelektryczn¹ czynnoœæ ¿o³¹dka okreœlano w 10 dni po zabiegu chirurgicznym i implantacji elektrod. Rejestrowano j¹ ka¿dorazowo przez 360 min. na papierze EEG (Rega XII, Alvar, Montereuille) przy sta³ym czasie (0,3 s) i szybkoœci przesuwu papieru 2,23 cm·min–1_.

Czêstotliwoœæ wy³adowañ (w odcinkach liczonych na 5 lub 15 min.) odpowiadaj¹cych cyklom skurczów czepca, ¿wa-cza i skurczom trawieñca obli¿wa-czano bezpoœrednio z zarejes-trowanych wy³adowañ na papierze w ci¹gu 120 min. przed i przez 240 min. po zakoñczeniu infuzji substancji.

Odczynniki. DPDPE (D-Pen2_{, D-Pen}5_]enkephalin;

Sig-ma-Aldrich Chemie, Münich GmbH, Deutschland) rozpusz-czono w 100 µl dimetylsulfotlenku [DMSO; Sigma-Chemi-cal Co, St Louis, MO, USA] i wstrzykiwano i.c.v. w daw-kach 0,25, 0,5 i 1,0 µg·kg–1 _{m.c. w ci¹gu 1 min.}

Naltrindol (Naltrindole hydrochloride; RBI Research Biochemical International, Natic, MA, USA) rozpuszczono w 100 µl 0,9% NaCl i wstrzykiwano i.c.v. w dawkach 5 i/lub 10-krotnie wy¿szych od dawek DPDPE ci¹gu 1 min.

Przeprowadzenie doœwiadczeñ. Pracê wykonano w opar-ciu o pozwolenie III Lokalnej Komisji Etycznej (Nr 154/04). Ka¿de zwierzê by³o przyzwyczajane do przebywania w klat-ce metabolicznej przez 14 dni poprzedzaj¹cych pocz¹tek eksperymentów. Antagonistê stosowano 10 min. przed infu-zj¹ agonisty. Ka¿dy eksperyment wykonywano 4 razy na ka¿-dym zwierzêciu w odstêpach 1-tygodniowych. Ta sama sub-stancja by³a stosowana oœmiokrotnie. Pierwsze doœwiadcze-nie stanowi³o infuzjê 100 µl DMSO, rozcieñczalnika dla DPDPE. Drugie – infuzjê samego ä-agonisty w dawkach 0,25, 0,5 i 1,0 µg·kg–1_{, trzecie – infuzjê samego ä-antagonisty}

nal-trinolu w dawkach 2,5, 5,0 i/lub 10 µg·kg–1 _{m.c. oraz czwarte}

– infuzjê ä-antagonisty na 10 min. przed infuzj¹ ä-agonisty (w ww. zakresach dawek). W tym celu najpierw stosowano do komory bocznej mózgu owcy (i.c.v.) antagonistê recepto-ra ä-opioidergicznego, a po 10 min. wstrzykiwano kompety-cyjnego jego agonistê i oceniano ich wp³yw na mioelektrycz-n¹ aktywnoœæ czepca, ¿wacza i trawieñca rejestrowamioelektrycz-n¹ przy u¿yciu wielokana³owego EEG przez 180 min.

Analiza statystyczna. Dla porównania œrednich wyników w grupach doœwiadczalnych i kontrolnych zastosowano dwu-czynnikow¹ analizê wariacji (ANOVA) i porównano testem Tukeya. Ró¿nice pomiêdzy grupami badanymi i kontrolny-mi uznawano za istotne przy poziokontrolny-mie p £ 0,05.

Wyniki i omówienie

DMSO infundowany dokomorowo w objêtoœci 100 µl in toto w ci¹gu 1 min. nie powodowa³ zmian w wy³a-dowaniach mioelektrycznych œciany czepca u owcy (1,02 ± 0,07 cyklu (c)/min. przed infuzj¹ i 0,82 ± 0,15 c/min. po infuzji) (ryc. 1), przez 180 min. obserwacji (ryc. 5). Rozpuszczalnik dla podstawowego agonisty receptora klasy ä- (DPDPE) nie zmienia³ równie¿ am-plitudy wy³adowañ mioelektrycznych œciany czepca.

DPDPE w 5 min. po dokomorowej infuzji w dawce 0,25, 0,5 i/lub 1,0 µg·kg–1 _{m.c. powodowa³a}

hamowa-nie aktywnoœci mioelektrycznej czepca o oko³o 50% (z 1,0 ± 0,1 do 0,50 ± 0,17 c/min.) (ryc. 2). W 9 min. po zastosowaniu najwy¿szej dawki (1,0 µg·kg–1 _m.c.)

hamowanie to wynosi³o oko³o 100%. Ca³kowite ha-mowanie czynnoœci mioelektrycznej czepca utrzymy-wa³o siê oko³o 50 ± 12 min. Œrednie hamowanie w ci¹-gu pierwszych 15 min. od zakoñczenia infuzji i.c.v. DPDPE wynosi³o oko³o 72,3% (z 1,17 ± 0,07 do 0,31 ± 0,03 c/min., p < 0,001). W czasie kolejnych 15 min. liczba potencja³ów mioelektrycznych wynosi³a 0,01 ± 0,005 c/min. Œrednie hamowanie motoryki czep-ca po i.c.v. infuzji DPDPE w ci¹gu 60 i 120 min. wy-nosi³o, odpowiednio, 92,6% i 51,3%. DPDPE hamo-wa³a istotnie aktywnoœæ mioelektryczn¹ czepca przez okres oko³o 120 min. (ryc. 5).

Naltrindol infundowany i.c.v. w ci¹gu 1 min. w daw-kach 2,5-10,0 µg·kg–1 _{m.c. nie zmienia³}

czêstotliwoœ-ci wy³adowañ miolelektrycznych œczêstotliwoœ-ciany miêœniowej czepca ani ich amplitudy (z 0,86 ± 0,12 do 0,90 ± 0,06 c/min.) (ryc. 3). Antagonista receptora

opioidergicz-nego klasy ä infundowany i.c.v. na 10 min. przed infu-zj¹ dokomorow¹ DPDPE w stosowanych dawkach zapobiega³ dzia³aniu hamuj¹cemu peptydu na aktyw-noœæ mioelektryczn¹ œciany miêœniowej czepca (ryc. 4). Tu¿ przed infuzj¹ DPDPE (w 10 min. po premedy-kacji naltrindolem) liczba cykli wy³adowañ wyno-si³a 1,1 ± 0,2, a w 5 min. po i.c.v. infuzji DPDPE 0,8 ± 0,31 c/min. (p > 0,05) (ryc. 4). Tylko w pierw-szych 15 min. po infuzji DPDPE liczba cykli wy³a-dowañ zmniejszy³a siê œrednio o 27,3%, ale przy od-chyleniach rzêdu 38,7% wyniki te nie by³y znamienne statystycznie (p < 0,05) (ryc. 4).

DMSO – jako rozpuszczalnik dla DPDPE – infun-dowany i.c.v. w objêtoœci 100 µl in toto nie wp³ywa³ istotnie na czêstotliwoœæ wy³adowañ œciany miêœnio-wej czepca (ryc. 1). Liczba cykli w kontroli wynosi³a 1,75 ± 0,86, a w 5 czy 10 min. po infuzji 2,0 ± 0,65 c/min. (p > 0,05) (ryc. 1).

DPDPE – peptydowy agonista receptorów ä-opio-idergicznych – infundowany i.c.v. w dawkach 0,25, 0,5 i/lub 1,0 µg·kg–1 _{m.c. ju¿ w 5 min. od zakoñczenia}

1-minutowej infuzji hamowa³ aktywnoœæ motoryczn¹ czepca o oko³o 40% (z 1,33 ± 0,44 w kontroli do 0,8 ± 0,11 c/min.). W 10 min. to hamowanie zwiêk-szy³o siê do oko³o 55% (0,60 ± 0,12 c/min.), a w 15 min. nasili³o siê do oko³o 70% (0,4 ± 0,12 c/min.). Œrednie hamowanie aktywnoœci mioelektrycznej ¿wa-cza w 15 min. po i.c.v. infuzji peptydu wynosi³o oko³o 55% (z 1,33 ± 0,44 do 0,6 ± 0,11 c/min.) (ryc. 2). Wysoce znamienne hamowanie aktywnoœci mioelek-trycznej œciany ¿wacza utrzymywa³o siê do 75. minuty obserwacji i wynosi³o oko³o 65% (0,86 ± 0,13 c/min.) (p < 0,01). W 120 min. po i.c.v. infuzji peptyd w zasa-dzie nie wykazywa³ istotnego dzia³ania hamuj¹cego na aktywnoœæ mioelektryczn¹ œciany ¿wacza (ryc. 5). Uzyskane wyniki dowiod³y, ¿e ju¿ dawka DPDPE wynosz¹ca 0,25 µg·kg–1 _{m.c. jest w pe³ni skuteczn¹}

dawk¹ hamuj¹c¹ motorykê przed¿o³¹dków u owcy. Naltrindol – jako antagonista specyficzny receptora ä-opioidergicznego – infundowany i.c.v. w dawkach 2,5, 5,0 i/lub 10,0 µg·kg–1 _{m.c. w ci¹gu 1 minuty nie}

powodowa³ istotnych zmian w aktywnoœci mioelek-trycznej œciany ¿wacza (1,28 ± 0,32 c/min. w kontroli oraz 1,41 ± 0,30 c/min. w 15 min. po zakoñczonej in-fuzji) (ryc. 3), pomimo tego, ¿e od 30-60 min. niezna-miennie j¹ hamowa³ (p > 0,05) (ryc. 5).

10-minutowa premedykacja i.c.v. w postaci infuzji naltrindolu w dawce 10 µg·kg–1 _{m.c. zapobiega³a}

ha-muj¹cemu dzia³aniu peptydu DPDPE na aktywnoœæ mioelektryczn¹ ¿wacza, a nawet j¹ nieistotnie nasila³a (od 60-135 min. o oko³o 15,9%) (p > 0,05) (ryc. 5).

Dokomorowa infuzja 100 µl DMSO nie wp³ywa³a na czêstotliwoœæ wy³adowañ mioelektrycznych œcia-ny trawieñca (5,2 c/min. w kontroli, a 5,4 c/min. w 15 min. po infuzji) w ci¹gu 180 min. obserwacji.

DPDPE – agonista receptora ä-opioidergicznego in-fundowany i.c.v. w dawce 0,25, 0,5 i/lub 10,0 µg·kg–1

m.c. nie wp³ywa³ znamiennie na czêstotliwoœæ wy³a-dowañ œciany miêœniowej trawieñca (5 c/min. w kon-troli, 5 c/min. w 5 min. po i 5 c/min. w 15 min. od zakoñczeniu infuzji) (ryc. 1).

Naltrindol – antagonista receptora ä-opioidergicz-nego – infundowany i.c.v. w dawkach 2,5, 5,0 oraz 10,0 µg·kg–1 _{m.c. nie zmienia³ istotnie aktywnoœci}

mio-elektrycznej trawieñca (6,5 c/min. w kontroli, 6 c/min. w 15 min. od zakoñczenia infuzji) (ryc. 3).

10-minutowa premedykacja i.c.v. naltrindolem w dawce 10,0 µg·kg–1 _{m.c. nie zmieni³a dzia³ania}

pep-tydu DPDPE infundowanego i.c.v. w dawce 0,25, 0,5

Ryc. 2. Wp³yw 1 min. infuzji i.c.v. DPDPE w dawce 1,0 µg × kg–1 _{m.c. na elektromiogramy rejestrowane z miêœniówki}

czepca (Ret.), dogrzbietowego worka ¿wacza (SDA) oraz tra-wieñca (Antr.). Czas – 1 minuta

Ryc. 3. Wp³yw 1 min. infuzji i.c.v. Naltrindole w dawce 10,0 µg×kg–1 _{m.c. na elektromiogramy czepca (Ret.),}

dogrzbieto-wego worka ¿wacza (SDA) oraz trawieñca (Antr.). Czas – 1 minuta

Ryc. 4. Blokowanie hamuj¹cego dzia³ania DPDPE infundo-wanego i.c.v. w dawce 1,0 µg × kg–1 _{m.c. na aktywnoœæ}

mio-elektryczn¹ œciany miêœniowej czepca (Ret.), dogrzbietowe-go (SDA) i dobrzusznedogrzbietowe-go (SVP) worka ¿wacza oraz trawieñ-ca (Antr.) przez Naltrindole infundowany i.c.v. 10 min. wczeœ-niej w dawce 10,0 µg × kg–1 _{m.c. Czas – 1 minuta}

Ryc. 1. Wp³yw 1 min. infuzji i.c.v. 100 µl DMSO (in toto) – rozpuszczalnika dla DPDPE – na ruminogramy czepca (Ret.), dogrzbietowego (SDA) i dobrzusznego (SVP) worka ¿wacza oraz trawieñca (Antr.). Czas – 1 minuta

lub 1,0 µg·kg–1 _{m.c., gdy¿ i sam peptyd nie wp³ywa³}

istotnie na aktywnoœæ mioelektryczn¹ œciany miêœnio-wej trawieñca (7,0 ± 2,1 c/min. przed infuzj¹ DPDPE, a 6,1 ± 1,4 c/min. w 15 min. po zakoñczeniu infuzji) (ryc. 4).

Uzyskane przez nas wyniki po-twierdzi³y znany ogólnie fakt, ¿e opioidy endogenne (enkefaliny, dy-norfiny, â-endorfina), jak te¿ egzo-genne (morfina, fentanyl, etorfina) stosowane zarówno oœrodkowo, jak i obwodowo opóŸniaj¹ opró¿nianie ¿o³¹dka oraz hamuj¹ tranzyt treœci jelitowej. Hamuj¹ce dzia³ania opio-idów na motorykê ¿o³¹dkowo-jelito-w¹ odbywa siê via swoiste receptory zlokalizowane w OUN, ObUN i ko-mórkach miêœni g³adkich przewodu pokarmowego (18). Dokomorowe infuzje agonistów receptora µ-opio-idowego (morfina, etorfina, DAGO) hamuj¹ pasa¿ treœci ¿o³¹dkowo-jeli-towej, hamuj¹ aktywnoœæ skurczow¹ ¿o³¹dka i odŸwiernika proporcjonal-nie do zastosowanych dawek (5, 6, 13). Etylketocyklazocyna – agonista receptora opioidowego klasy ê – nie wp³ywa znacz¹co na pasa¿ treœci ¿o-³¹dkowo-jelitowej (13). Sugeruje to, ¿e receptory typu µ-, a nie typu ê-znajduj¹ siê obok komory bocznej mózgu i to ich pobudzenie powoduje hamowanie pasa¿u treœci ¿o³¹dkowo--jelitowej (18). Opioidy wstrzykniê-te s.c. w dawkach równych stosowa-nym i.c.v. nie zmienia³y profilu mo-torycznego ¿o³¹dka ani jelita. Suge-ruje to, ¿e efekty uzyskane po i.c.v. stosowaniu opioidów by³y wynikiem stymulacji oœrodkowych receptorów opioidowych klasy µ-.

W OUN, ObUN oraz miêœniówce przewodu pokarmowego znajduj¹ siê te¿ receptory ä-opioidowe. Importa i Broccardo (7) wykazali, ¿e i.c.v. iniekcje agonistów receptora µ₁- oraz µ₂- hamuj¹ motorykê ¿o³¹dka, ale agoniœci receptora ä₂ nie zmieniaj¹ opró¿niania ¿o³¹dka szczura. Buéno i wsp. (1) z kolei udowodnili, ¿e [D-ala2, D-leu5)-enkephalin] (DA-DLE) – agonista receptorów ä-opio-idowych w dawce 5-100 ng/kg–1 _m.c.

nie zmienia motoryki odŸwiernika psów, a Tsuchida i wsp. (18), ¿e DADLE w dawce 1 nmola nie zmie-nia motoryki odŸwiernika, ale w daw-ce 10 nmoli istotnie j¹ hamuje. Nale-¿y podkreœliæ, ¿e DADLE jest sub-stancj¹ o niezbyt wybiórczym powinowactwie do re-ceptorów typu ä-, gdy¿ wykazuje te¿ niewielk¹ aktyw-noœæ w stosunku do receptorów typu µ- (20). Byæ mo¿e wiêc, wy¿sze jego dawki dzia³a³y hamuj¹co via inter-akcja z receptorami µ-opioidowymi.

Ryc. 6. Wp³yw infundowanych i.c.v.: DMSO w objêtoœci 100 µl in toto, DPDPE w dawce 1,0 µg × kg–1_{, Naltrindole w dawce 10,0 µg × kg}–1 _{m.c. oraz DPDPE}

infundowanego w 10 min. po infuzji Naltrindole (w ww. dawkach) na aktywnoœæ mioelektryczn¹ œciany miêœniowej czepca. Wyniki przedstawiono jako liczbê potencja³ów/15 min. (n = 6, x ± SEM; *** p £ 0,001, ** p £ 0,01, * p £ 0,05). Czas – w minutach

Ryc. 5. Wp³yw infundowanych i.c.v.: DMSO w objêtoœci 100 µl in toto, DPDPE w dawce 1,0 µg × kg–1_{, Naltrindole w dawce 10,0 µg × kg}–1 _{m.c. oraz DPDPE}

infundowanego w 10 min. po infuzji Naltrindole (w ww. dawkach) na aktywnoœæ mioelektryczn¹ œciany miêœniowej czepca. Wyniki przedstawiono jako liczbê potencja³ów/15 min. (n = 6, x ± SEM; *** p £ 0,001, ** p £ 0,01, * p £ 0,05). Czas – w minutach

DPDPE jednak¿e to wysoce selektywny agonista tej klasy receptorów, a stosowany przez nas i.c.v. u owiec hamowa³ wyraŸnie i istotnie motorykê przed¿o³¹dków owcy. DPDPE w przeciwieñstwie do DAGO (µ-ago-nista) nie wp³ywa³ na motorykê trawieñca (9). Wed³ug innych autorów (12, 14), ten wysoce wybiórczy dla receptorów ä- peptyd, jak te¿ niepeptydowa substan-cja [8R-(4bS*, 8aalpha, 8abeta, 12bbeta]7, 10-di-methyl1-methoxy-11-(2-methylpropyl) oxycarbony 15,6,7,8, 12, 12b-hexahydro(9H)-4,8 methano-benzo-furo [-3,2-e]pyrrolo[2,3-gliso quinoline hydrochlori-de (SB-235,863) – o tym samym profilu dzia³ania – nie wp³ywaj¹ na pasa¿ treœci ¿o³¹dkowo-jelitowej via receptory oœrodkowe klasy ä-.

Substancja bêd¹ca (+}-4-[(áR)-á-((2S, 5R)-4-allyl- -2,5-dimethyl-1-piperazinyl)-3-methoxy-benyl]-N,N--diethylbenzamidem oznaczona jako SNC 80, jako wysoce wybiórczy agonista receptorów ä-opioidowych dzia³a³a hamuj¹co na tranzyt ¿o³¹dkowo-jelitowy w³aœnie via mechanizmy oœrodkowe. Te dzia³ania hamuj¹ce SNC 80 zmniejsza³ antagonista receptora µ-opioidowego. Sugeruje to, ¿e SNC 80 mo¿e byæ ago-nist¹ kompleksu receptorowego µ/ä. Pozostaje wiêc nieznanym, dlaczego wybiórcza stymulacja oœrodkowa receptora ä-opioidowego u myszy hamuje motorykê ¿o³¹dkowo-jelitow¹. Maj¹c na wzglêdzie fakt, ¿e uzys-kanym przez nas dzia³aniom hamuj¹cym motorykê czepco-¿wacza owcy po stymulacji stereospecyficznej receptora ä-opioidowego przez DPDPE zapobiega³ ca³kowicie naltrindol – specyficzny antagonista tej klasy receptora – nale¿y wnosiæ, ¿e uzyskane wyniki s¹ czyst¹ reakcj¹ na stymulacjê i hamowanie aktyw-noœci oœrodkowych receptorów typu ä-. Jest to tym bardziej prawdopodobne, gdy¿ i.v. stosowanie zarówno DPDPE, jak te¿ naltrindolu w dawkach równym stoso-wanym dokomorowo nie zmienia³o profilu motorycz-nego ¿o³¹dka owcy (Kania – dane niepublikowane).

Wnioski

1. DPDPE, najbardziej wybiórczy peptydowy ago-nista receptora opioidowego typu ä-, infundowana do bocznych komór mózgu owcy ju¿ w dawkach 0,25, 0,5 i/lub 1,0 µg·kg–1 _{m.c. powoduje istotne}

hamowa-nie motoryki czepca i ¿wacza hamowa-nie wp³ywaj¹c na ak-tywnoœæ mioelektryczn¹ trawieñca.

2. Dokomorowe iniekcje naltrindolu – specyficzne-go antaspecyficzne-gonisty receptora klasy ä- w dawkach 2,0, 5,0 i/lub 10,0 µg·kg–1 _{m.c. nie zmieniaj¹ profilu}

motorycz-nego ¿o³¹dka owcy.

3. Dokomorowa 10-minutowa premedykacja naltrin-dolem w dawkach 10-krotnie wy¿szych od stosowa-nych dokomorowo dawek DPDPE zapobiega ca³ko-wicie jej hamuj¹cemu dzia³aniu na aktywnoœæ mio-elektryczn¹ przed¿o³¹dków owcy. Œwiadczy to o ha-muj¹cym udziale oœrodkowego receptora ä-opioido-wego w modulacji motoryki przed¿o³¹dków owcy. Dzia³ania te s¹ zarówno specyficzne, jak te¿ doœæ d³u-go trwaj¹.

Piœmiennictwo

1.Buéno L., Fioramonto J., Hondé C., Fargeas M. J., Primi M. P.: Central and peripheral control of gastrointestinal and colonic motility by endogenous opiates in conscious dogs. Gastroenterology 1985, 88, 549-556.

2.Cesselin F.: Opioid and antiopioid peptides. Fund. Clin.Pharmacol. 1995, 9, 409-433.

3.Dhawan B. N., Cesselin F., Reghubir R.: Classification of opioid receptors. Pharmacol. Rev. 1996, 48, 567-592.

4.Fang L., Knapp R. J., Horvath R., Matsunaga T. O., Haaseth R. C., Hruby V. J., Porreca F., Yamamura C.: Characterization of [3H]naltrindole binding to delta opioid receptors in mouse brain and mouse vas deferens: evidence for delta opioid receptor heterogeneity, [w:] J. Wingate (red.): CNS Peptidergic Regula-tion of Gut Motility: Brain Gut InteracRegula-tion. CRC Press, New York 1991, 231--243.

5.Fioramonti J., Fargeas M. J., Buéno L.: Different targets for i.v. vs i.c.v. admi-nistered morphine for its effects on colonic motility nin dogs. Eur. J. Pharma-col. 1985, 117, 115-120.

6.Galligan J. J., Burks T. F.: Centrally mediated inhibition of small intestinal transit and motility by morphine in the rat. J. Pharm. Exp. Ther. 1983, 226, 356-361.

7.Importa G., Broccardo M.: Effect of selective mu 1, mu 2 and delta 2 opioid receptor agonists on gastric functions in the rat. Neuropharmacol. 1994, 33, 977-981.

8.Kania B. F., Brikas P., Buéno L., Fioramonti J., Zaremba-Rutkowska M.: The evaluation of the role of CCK in the opioid modulation of the motility of the gastrointestinal tract in sheep. J. Vet. Pharmacol. Therap. 1999, 22, 153-160. 9.Kania B. F., Wielgosz M.: Rola oœrodkowego receptora µ-opioidergicznego

w aktywnoœci mioelektrycznej ¿o³¹dka owcy. Medycyna Wet. 2007, 63, 1478--1481.

10.Law P. Y., Wong Y. H., Loh H. H.: Molecular mechanisms and regulation of opioid receptor signaling. Annu. Rev. Pharmacol. Toxicol. 2000, 40, 389-430. 11.Nano J. L., Fournel S., Rampal P.: Citation, characterization of delta-opioid receptors and effects of enkephalins on IRD 98 rat epithelial intestinal cell line. Pflugers-Arch. 2000.

12.Petrillo P., Angelici O., Bingham S., Ficalora G., Garnier M., Zaratin P. F., Petrone G., Pozzi O., Sbacchi M., Stean T. O., Upton N., Dondio G. M., Scheideler M. A.: Evidence for a selective role of the delta-opioid agonist [8R-(4bS*,8aalpha,8abeta, 12bbeta)]7,10-dimethyl-1-methoxy-11-(2-methyl propyl)oxycarbonyl5,6,7,8,12,12b-hexahydro(9H)-4,8 methano benzenofuro [3,2-e]pyrrolo[2,3-gliso quinoline hydrochloride (SB-235863) in blocking hyperalgesia associated with inflammatory and neurpathic pain responses. J. Pharmacol. Exp. Ther. 2003, 307, 1079-1089.

13.Porreca F., Cowan A., Raffa R. B., Tallarida R. J.: Ketazocines and morphine: effects on gastrointestinal traansit after central and peripheral administration. Life Sci. 1983, 32, 1785-1790.

14.Porreca F., Heyman J. S., Mosberg H. I., Omnaas J. R., Vaught J. L.: Role of mu and delta receptors in the supraspinal and spinal analgesic effects of [D-Pen2, D-Pen5]enkephalin in mouse. J. Pharmacol. Exp. Ther. 1987, 241, 393-400.

15.Ruckebusch J., Bardon T., Pairet M.: Opioid control of the ruminant stomach motility: Functional importance of µ, ê and ä receptors. Life Sci. 1984, 35, 1731-1738.

16.Sorraing J. M., Fioramonti J., Buéno L., Eno J.: Central and peripheral seroto-nergic control of forestomach motility in sheep. J. Vet. Pharmacol. Therap. 1985, 8, 312-319.

17.Thomasy S. M., Moeller B. C., Syanley S. D.: Comparison of opioid receptor binding in horse, guinea pig, and rat cerebral cortex and cerebellum. Vet. Anesth. Analg. 2007, 17, 565-576.

18.Tsuchida D., Fukuda H., Koda K., Miyazaki M., Pappas T. N., Takahashi T.: Central effect of mu-opioid agonists on antral motility in conscious rats. Brain Res. 2004, 1024, 244-250.

19.Waldhoer M., Bartlett S. E., Whistler J. I.: Opioid receptors. Annu. Rev. Biochem. 2004, 73, 953-990.

20.Ward S. J., Takemori A. E.: Relative involvement of receptor subtypes in opioid-induced inhibition of gastrointestinal transit in mice. J. Pharmacol. Exp. Ther. 1983, 224, 359-363.

21.Wood M., Daniel A. M., Papini M. R.: Selective effects of the ä-opioid receptor agonist DPDPE on consommatory successive negative contrast. J. Neuro-physiol. 2000, 83, 2691-2698.

22.Zaremba-Rutkowska M.: Rola antagonistów cholecystokininy w modulacji opio-idowej motoryki przewodu pokarmowego owcy. Rozprawa doktorska. Wydz. Med. Wet. SGGW, Warszawa 2000, 20-24, 64-72.

Adres autora: prof. dr hab. B. F. Kania, ul. Nowoursynowska 159, 02-766 Warszawa; e-mail: bogdan_kania@sggw.pl