Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 499
Opis przypadku Case report
Taenia taeniaeformis (syn. Hydatigena taeniaefor-mis; Taenia crassicollis), tasiemiec nale¿¹cy do rodzi-ny Taenidae powszechnie wystêpuje w jelicie cienkim kotów. ¯ywicielem ostatecznym mog¹ byæ równie¿ inne miêso¿erne, jak: psy, lisy czy zwierzêta z rodziny ³asicowatych (Mustelidae) fretki, tchórzofretki, któ-re coraz czêciej pe³ni¹ funkcjê zwierz¹t domowych (13). W Polsce ekstensywnoæ inwazji tego tasiemca u kotów waha siê od 3% do 52% (5). Postaæ dojrza³a osi¹ga do 60 cm d³ugoci i posiada charakterystyczny wygl¹d z uwagi na brak szyjki oraz dzwonowatego kszta³tu tylne proglotydy. Na skoleksie znajduj¹ siê 4 przyssawki u³o¿one bocznie oraz walcowaty ryjek z mikrobrodawkami, otoczony dwoma rzêdami haków w liczbie 26-52 (2).
Larwa Strobilocercus fasciolaris, opisywana tak¿e jako Cysticercus fasciolaris czy Cysticercus taeniae-formis (6), rozwija siê u ¿ywicieli porednich, którymi s¹ liczne gatunki gryzoni, a czasem króliki, wiewiórki i nietoperze. Znane s¹ równie¿ pojedyncze przypadki zara¿eñ u ludzi w Argentynie, Czechos³owacji, Danii oraz na Tajwanie (4, 13).
W rozwoju tasiemca mo¿na wyró¿niæ dwa cykle tzw. cykl miejski, przebiegaj¹cy u kota domowego oraz myszy oraz cykl leny (opisywany czêciej w Amery-ce Pó³nocnej), który odbywa siê u rysia i dzikich gry-zoni.
Gryzonie zara¿aj¹ siê, pij¹c wodê lub zjadaj¹c po-karm zanieczyszczony jajami albo cz³onami tasiem-ca wydalanymi wraz z ka³em ¿ywicieli ostatecznych. W ¿o³¹dku uwalnia siê onkosfera, z której w jamie brzusznej lub w¹trobie wykszta³ca siê larwa Strobi-locercus fasciolaris. Rozwija siê ona w pêcherzyko-watej cycie, osi¹gaj¹c od 2 do 30 cm d³ugoci i staje siê inwazyjna po ok. 9 tygodniach. Uwolniona z cysty larwa posiada w przedniej, zwê¿onej czêci cia³a wpuklony skoleks, a w tylnej czêci pêcherzykowate rozszerzenie oraz wykazuje segmentowan¹ budowê strobili. Okres prepatentny inwazji waha siê od 36 do 42 dni, natomiast okres patentny kilka lat. Doros³y tasiemiec powoduje s³abe zmiany patologiczne w jeli-cie kota, a inwazja przebiega z regu³y subklinicznie. Diagnostyka opiera siê na wykazaniu w kale cz³onów strobili tasiemca lub jego jaj.
Celem opracowania by³o przedstawienie larwy Stro-bilocercus fasciolaris tasiemca Taenia taeniaeformis oraz zmian histopatologicznych w w¹trobie powodo-wanych przez rozwijaj¹c¹ siê formê larwaln¹.
Opis przypadku
Przypadek dotyczy³ szczura domowego w wieku ok. 2 lat. Zwierzê zakupiono w sklepie zoologicznym i utrzymywa-no w warunkach domowych z kilkoma innymi szczurami, psem oraz kotami wolno wychodz¹cymi. Szczur by³
rów-Larwa Strobilocercus fasciolaris tasiemca Taenia
taeniaeformis w w¹trobie szczura domowego
JOLANTA PIEKARSKA, ZENON SO£TYSIAK,MAGDALENA STASIOWSKA*, MARIUSZ KNIAT*
Zak³ad Parazytologii Katedry Chorób Wewnêtrznych z Klinik¹ Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Norwida 31, 50-375 Wroc³aw
*Przychodnia Weterynaryjna, ul. Nasturcjowa 24, 53-239 Wroc³aw Piekarska J., So³tysiak Z., Stasiowska M., Kniat M.
Strobilocercus fasciolaris, the larval form of Taenia taeniaeformis, in the liver of a pet rat
Summary
Strobilocercus (Cysticercus) fasciolaris, the larval form of Taenia taeniaeformis, in the liver of a two-year--old male pet rat has been described. A bladder containing the larva was filled with translucent, opalescent fluid. On opening the cyst, a coiled, 8-centimeter-long larva with an intussuscepted scolex was found. The elongated cestode had a juvenile segmentation and a vesiculiform caudal region. Histopathology of liver sections revealed deposits of bile pigments in plasma of the liver cells (icterus) and extensive degenerative changes in liver lobes adjacent to the cyst wall. Maturating in the rat, the bladder mechanically damaged the liver by pressing on the bile duct and thus causing icterus, whereas the secreted toxins damaged hepatic cells (steatosis hepatis). The diagnosis in naturally infected rats is usually difficult and not applied in practice.
Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 500
nie¿ wypuszczany z klatki. Karmiony by³ komercyjn¹ kar-m¹ dla gryzoni. W diecie otrzymywa³ te¿ owoce, warzywa, makaron, ry¿. Pod koniec ¿ycia obserwowano znaczn¹ utra-tê masy cia³a. Upiony zosta³ na ¿yczenie w³aciciela. W ba-daniu sekcyjnym stwierdzono cystê w w¹trobie. Do badañ histopatologicznych pobrano wycinki w¹troby, które utrwa-lano w 10% formalinie. Preparaty parafinowe o gruboci 5 µm barwiono hematoksylin¹ i eozyn¹ (H-E).
Wyniki i omówienie
Larwa Strobilocercus fasciolaris by³a umiejscowio-na w w¹trobie, w pêcherzykowatej cycie o wymia-rach 2 cm × 2,5 cm. Pêcherz zawieraj¹cy larwê by³ wype³niony pó³przezroczystym, opalizuj¹cym p³ynem (ryc. 1a i 1b). Po rozciêciu pêcherza wydobyto zwi-niêt¹ larwê d³ugoci oko³o 8 cm, cz³onowan¹ z wpu-klonym skoleksem. Obserwowano m³odzieñcz¹ seg-mentacjê oraz pêcherzykowato rozszerzony tylny ko-niec cia³a larwy.
W badaniu histopatologicznym w¹troby szczura wykazano z³ogi barwników ¿ó³ciowych w cytoplazmie
hepatocytów (icterus) (ryc. 2) oraz rozleg³e zmiany o typie zwyrodnienia t³uszczowego, obejmuj¹ce s¹sia-duj¹ce z cyst¹ zraziki w¹trobowe (ryc. 3).
Rozrastaj¹cy siê w w¹trobie pêcherz z larw¹ Strobi-locercus fasciolaris tasiemca uszkadza³ w¹trobê przez ucisk mechaniczny na przewody ¿ó³ciowe, wywo³u-j¹c ¿ó³taczkê mechaniczn¹, a toksyny wydzielane przez larwê powodowa³y uszkodzenie hepatocytów o typie zwyrodnienia t³uszczowego (steatosis hepatis).
Z danych pimiennictwa wynika, ¿e formy larwalne Taenia taeniaeformis mog¹ byæ równie¿ przyczyn¹ zmian nowotworowych. Nowotwory zwi¹zane z in-wazj¹ paso¿ytów z rodzaju Taenia obserwowano czês-to u dzikich szczurów. Bullock i Curtis (3) w bada-niach przeprowadzonych w 1924 r. po raz pierwszy opisali wystêpowanie hiperplazji w ¿o³¹dku szczurów w przebiegu intensywnej inwazji larw Taenia taeniae-formis. W badaniach dowiadczalnych stwierdzono zale¿noæ miêdzy implantacj¹ larwy a rozwojem no-wotworów w w¹trobie. Wykazano, ¿e w przewa¿aj¹-cej wiêkszoci nowotwory w¹troby to miêsaki (sarco-Ryc. 1a. Larwa Strobilocercus fasciolaris umiejscowiona
w w¹trobie szczura w pêcherzykowatej cycie Ryc. 1b. Pêcherz zawieraj¹cy larwê Strobilocercus fasciolariswype³niony pó³przezroczystym, opalizuj¹cym p³ynem
Ryc. 3. Zmiany histopatologiczne o typie zwyrodnienia t³usz-czowego w w¹trobie szczura (steatosis hepatis). H-E, pow. 400 × Ryc. 2. W¹troba szczura. Z³ogi barwników ¿ó³ciowych w
Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 501
ma) (6). Badania przeprowadzone podczas regularne-go monitoringu hodowli szczurów rasy Wistar w In-diach wykaza³y, ¿e formy larwalne tasiemca indukuj¹ w³ókniako-miêsaki (fibrosarcoma) w w¹trobie oraz wywo³uj¹ zaburzenia ¿o³¹dkowo-jelitowe (1). W sek-cjonowanych w¹trobach obserwowano nacieki komó-rek plazmatycznych, makrofagi i eozynofile, natomiast w ¿o³¹dku hiperplazje b³ony luzowej (11). Pierwsze zmiany nowotworowe wykrywano w badaniach mik-roskopowych ju¿ 8 miesiêcy po zara¿eniu, ale najczê-ciej obserwowano je miêdzy 11. a 17. miesi¹cem in-wazji. Guz wywodzi³ siê z torebki, któr¹ organizm wytwarza wokó³ larwy (6, 9, 15).
Niewiele jest informacji dotycz¹cych patogenezy zmian nowotworowych. Istnieje kilka hipotez, z któ-rych jedne przypisuj¹ rolê wytwarzanym przez larwê substancjom onkogennym, inne towarzysz¹cym in-fekcjom bakteryjnym czy te¿ przewlek³ym stanom zapalnym. Nie mo¿na te¿ pomin¹æ roli immunosupre-sji, która, indukowana przez antygeny larwalne, mo¿e stanowiæ jedn¹ z przyczyn nowotworzenia (6).
Zmianom nowotworowym w¹troby towarzysz¹ zwykle niespecyficzne objawy kliniczne tj. osowienie, utrata masy cia³a, anoreksja, a rzadko mieræ. W ba-daniach laboratoryjnych u zara¿onych szczurów stwier-dzano obni¿enie stê¿eñ glukozy oraz stê¿enia chole-sterolu ca³kowitego w surowicy, wzrost aktywnoci enzymów w¹trobowych, a tak¿e neutrofili, limfocy-tów i eozynofili w krwi obwodowej. Ponadto u zara-¿onych larwami Taenia taeniaeformis szczurów ob-serwowano obni¿on¹ sekrecjê kwasu solnego w ¿o-³¹dku oraz hipergastrynemiê (12). Inwazji towarzyszy³y czêsto zaburzenia w rozrodzie (10).
W przeprowadzonych badaniach histopatologicz-nych w w¹trobie szczura z widoczn¹ form¹ larwaln¹ Strobilocercus fasciolaris oprócz ¿ó³taczki i st³uszcze-nia hepatocytów nie wykazano cech nowotworzest³uszcze-nia. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e obserwowana forma larwal-na tasiemca nie by³a jeszcze w pe³ni rozwiniêta (8 cm), a okres wp³ywu larwy i wydzielanych toksyn stosun-kowo krótki.
Diagnostyka przy¿yciowa w przebiegu naturalnych inwazji pojawiaj¹cych siê u gryzoni jest zazwyczaj trudna i praktycznie nie stosowana. W celu wczesne-go wykrycia cyst w w¹trobie w inwazjach dowiad-czalnych wykorzystuje siê ultrasonografiê oraz radio-grafiê kontrastow¹. Badania te pozwalaj¹ wykryæ rów-nie¿ towarzysz¹ce inwazjom zmiany w b³onie luzo-wej ¿o³¹dka i jelit (8).
W leczeniu gryzoni dowiadczalnie zara¿anych ja-jami Taenia taeniaeformis wykazano du¿¹ skutecznoæ
14C-praziquantelu, który, przenikaj¹c przez cianê
cys-ty, uszkadza³ rozwijaj¹c¹ siê larwê, niszcz¹c jej tegu-ment (14). Obecnie kontynuowane s¹ badania nad opra-cowaniem szczepionki z wykorzystaniem inaktywo-wanych onkosfer oraz rekombinoinaktywo-wanych bia³ek paso-¿yta w celu zapobiegania inwazjom zwierz¹t labora-toryjnych (7).
Pimiennictwo
1.Abella Y., Oku N., Nonaka M., Kamiya M.: Role of host immune response in the occurrence of gastropathy in rats infected with larval Taenia taeniae-formis. J. Vet. Med. Sci. 1997, 59, 1039-1043.
2.Al-Jashamy K., Islam M. N.: Morphological study of Taenia taeniaeformis scolex under scanning electron microscopy using hexamethyldislazane. Ann. Microsc. 2007, 7, 80-83.
3.Bullock F. D., Curtis M. R.: Types of cysticercus tumors. J. Cancer Res. 1925, 9, 425-443.
4.Ekanayake S., Warnasuriya N. D., Samarakoon P. S., Abewickrama H., Kuruppuarachchi N. D., Dissanaike A. S.: An unusual infection of a child in Sri Lanka with Taenia taeniaeformis of the cat. Ann. Trop. Med. Prasitol. 1993, 93, 869-873.
5.Furmaga S.: Choroby paso¿ytnicze zwierz¹t domowych. Wyd. II, PWRiL, Warszawa 1985, 363-364.
6.Hanes M. A., Stribling L. J.: Fibrosarcomas in two rats arising from hepatic cysts of Cysticercus fasciolaris. Vet. Pathol. 1995, 32, 441-444.
7.Ito A., Bøgh H. O., Lightowlers M. W., Mitchell G. F., Takami T., Kamiya M., Onitake K., Rickard M. D.: Vaccination against Taenia taeniaeformis infection in rats using a recombinant protein and preliminary analysis of the induced antibody response. Mol. Biochem Parasitol. 1991, 44, 43-52. 8.Ito A., Sakakibara Y., Ma L., Asano K., Takiguchi M., Yasuda J.,
Hashi-moto A.: Ultrasonographic and serologic studies of experimental cysticer-cosis in rats infected with Taenia taeniaeformis. Parasite Immunol. 1998, 20, 105-110.
9.Lagapa J. T., Oku Y., Nonaka N., Kamiya M.: Taenia taeniaeformis: fate and proliferation of mucosal cells during gastric hyperplasia in larvae infected rats. Exp. Parasitol. 2008, 118, 576-582.
10.Lin Y. C., Rikihisa Y., Kono H., Gu Y.: Effects of larval tapeworm (Taenia taeniaeformis) infection on reproductive functions in male and female host rats. Exp. Parasitol. 1990, 70, 344-352.
11.Mahesh Kumar J., Reddy P. L., Aparna V., Srinivas G., Nagarajan P., Venkatesan R., Sreekumar C., Sesikaran B.: Strobilocercus fasciolaris infection with hepatic sarcoma and gastroenteropathy in a Wistar colony. Vet. Parasitol. 2006, 141, 362-367.
12.Mathur C. S., Johnson S.: Serum cholesterol in the house rat (Rattus rattus) naturally infected with some helminth parasites. Helminthologia 1986, 62, 216-222.
13.Nichols S., Ball S. J., Snow K. R.: Prevalence of intestinal parasites in feral cats in some urban areas of England. Vet. Parasitol. 1981, 9, 107-110. 14.Thomas H., Andrews P., Mehlhorn H.: New results on the effect of
prazi-quantel in experimental cysticercosis. Am. J. Trop. Med. Hyg. 1982, 31, 803-810.
15.Tucek P. C., Woodard J. C., Moreland A. F.: Fibrosarcoma associated with cysticercus fasciolaris. Lab. Anim. Sci. 1973, 23, 401-407.
Adres autora: dr Jolanta Piekarska, ul. Norwida 31, 50-375 Wroc³aw; e-mail: jolanta.piekarska@up.wroc.pl
