Sprawna komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna determinantą efektywnego funkcjonowania i rozwoju struktury klastrowej

ISSN: 1896-382X | www.wnus.edu.pl/pl/epu/ DOI: 10.18276/epu.2016.123-03 | strony: 29-38

ROMAN CHORÓB Uniwersytet Rzeszowski

SPRAWNA KOMUNIKACJA :(:1Ċ75=1$,=(:1Ċ75=1$'(7(50,1$17ą EFEKTYWNEGO FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU STRUKTURY KLASTROWEJ

Streszczenie

Zasadniczym celem niniejszego opracowania jest ukazanie znaczenia komunikacji ZHZQĊWU]QHM L ]HZQĊWU]QHM ZSá\ZDMąFHM QD IXQNFMRQRZDQLH LQQRZDF\MQ\FK SRZLą]DĔ integracyjnych. Sprawna komunikacja warunkuje nie tylko efektywne funkcjonowanie, DOHUyZQLHĪG\QDPLF]QąHNVSDQVMĊinicjatyw klastrowych. 1DOHĪ\SRGNUHĞOLüĪHSUDZi-GáRZRIXQNFMRQXMąFHstruktury klastrowe ZSá\ZDMąQLHW\ONRQDNRQNXUHQF\MQRĞüUHJLo-QXDOHUyZQLHĪQDUR]ZyMJRVSRGDUNLORNDOQHMUHJLRQDOQHMLPLĊG]\QDURGRZHM

6áRZDNOXF]RZH komunikacja, integracja, innowacje, klaster, ekspansja.

Wprowadzenie

Skutec]QD NRPXQLNDFMD ]DFKRG]ąFD ZHZQąWU] SRGPLRWX JRVSRGDUF]HJR MDN LSR]DQLPRGJU\ZDLVWRWQąUROĊZMHJRZáDĞFLZ\PUR]ZRMXV]F]HJyOQLHZZDUXn-NDFK G\QDPLF]QLH ]PLHQLDMąFHJR VLĊ RWRF]HQLD U\QNRZHJR 'RNRQXMąF DQDOL]\ znaczenia komunikacji w grupie czy organizacji, QDOHĪ\SRGNUHĞOLüĪHVWDQRZLRQD SRGVWDZĊ ]DVDGQLF]\FK IXQNFML WDNLFK MDN VSUDZRZDQLH NRQWUROL PRW\ZRZDQLH Z\UDĪDQLHXF]XüRUD]LQIRUPRZDQLH=DUyZQRIRUPDOQDMDNLQLHIRUPDOQDNRPXQi-NDFMDVáXĪ\NRQWURORZDQLX]DFKRZDQLDF]áRQNyZRUJDQL]DFMLSoprzez komunikowa-QLHSRĪąGDQHJRVSRVREX]DFKRZDQLD, EąGĨSU]HFLZVWDZLDMąFVLĊSRVWĊSRZDQLXQLe-ZáDĞFLZHPX3U]HND]\ZDQLHGDQ\FKF]\QLH]EĊGQ\FKLQIRUPDFMLVWDQRZLNOXF]RZ\ VNáDGQLN SURFHVX SRGHMPRZDQLD GHF\]ML :áDĞQLH G]LĊNL VSUDZQHM NRPXQLNDFML PRĪOLZHVWDMHVLĊVNXWHF]QLHMV]HG]LDáDQLHSU]\PQLHMV]\PSR]LRPLHU\]\ND5DWDM 2016).

*áyZQ\P celem niniejszego opracowania jest ukazanie znaczenia komunika-FML ZHZQĊWU]QHM L ]HZQĊWU]QHM ZSá\ZDMąFHM QD IXQNFMRQRZDQLH LQQRZDF\MQ\FK

SRZLą]DĔ LQWHJUDF\MQ\FK 6SUDZQD komunikacja warunkuje nie tylko efektywne IXQNFMRQRZDQLHDOHUyZQLHĪG\QDPLF]QąHNVSDQVMĊinicjatyw klastrowych. Z kolei SUDZLGáRZRIXQNFMRQXMąFHstruktury klastrowe ZSá\ZDMąQLHW\ONRQDNRQNXUHQF\j- QRĞüUHJLRQXDOHUyZQLHĪQDUR]ZyMJRVSRGDUNLORNDOQHMUHJLRQDOQHMLPLĊG]\QDUo-dowej. Praca ma charakter teoretyczny i poznawczy, ]RVWDáDwzbogacona wynikami ZáDVQ\FK EDGDĔ empirycznych SRFKRG]ąF\PL ] ZRMHZyG]WZD SRGNDUSDFNLHJR DSURZDG]RQHDNWXDOQLHGDOV]HEDGDQLDSR]ZROąQDSUH]HQWDFMĊLFKV]F]HJyáRZ\FK wyQLNyZZSU]\V]áRĞFL

1. Zagadnienie komunikacji i jej znaczenie w organizacji

3RMĊFLH NRPXQLNRZDQLD SRFKRG]L ] áDFLĔVNLHJR communico R]QDF]DMąFHJR ÄF]\QLüZVSyOQ\PFRĞ]NLPĞG]LHOLü´DWDNĪHÄNRPXĞF]HJRĞXĪ\F]\üXG]LHOLü GRSXĞFLü GR XG]LDáX´ 3ROVNLH RNUHĞOHQLH „komunikacja” jest bliskie znaczeniowo angielskiemu communication oraz communicate1DMF]ĊĞFLHMSU]H]NRPXQLNRZDQLH rozXPLHVLĊSU]HND]\ZDQLH ZLDGRPRĞFLSRPLĊG]\QDGDZFąDRGELRUFą3HáQ\SUo-FHVNRPXQLNRZDQLDVLĊSRZLQLHQSU]HELHJDüZGZyFKNLHUXQNDFK5DWDM1D WDNąGZXNLHUXQNRZRĞüSURFHVXZVND]XMHUyZQLHĪ1ĊFNL, GHILQLXMąFNRPu- QLNRZDQLHVLĊLQWHUSHUVRQDOQHMDNRSRGHMPRZDQąZRNUHĞORQ\PNRQWHNĞFLHZ\PLa-QĊZHUEDOQ\FKZRNDOQ\FKLQLHZHUEDOQ\FKV\JQDáyZV\PEROLZFHOXRVLąJQLĊFLD OHSV]HJR SR]LRPX ZVSyáG]LDáDQLD SDUWQHUyZ %UDN VNXWHF]QHM NRPXQLNDFML MHVW MHGQą]JáyZQ\FKEDULHUQDGURG]HGRHIHNW\ZQHMG]LDáDOQRĞFLJUXSRZHM'RW\F]\WR ]DUyZQR SU]HND]\ZDQLD RGSRZLHGQLFK ZLDGRPRĞFL MDN UyZQLHĪ UR]XPLHQLD LFK znaczenia.

.RPXQLNRZDQLHVLĊMHVWV\VWHPHPNWyU\OHĪ\XSRGVWDZZV]HONLFKSURFHVyZ ]DFKRG]ąF\FK Z RUJDQL]DFML ZSá\ZDMąF\FK QD LFK VNXWHF]QRĞü 1LH]DOHĪQLe od FKDUDNWHUX SUDF\ HIHNW\ZQH NRPXQLNRZDQLH VLĊ MHVW LVWRWQH JáyZQLH ] GZyFK So-ZRGyZSRSLHUZV]HMHVWUR]SU]HVWU]HQLDMąFHVLĊL]DMPXMąFHZLĊNV]RĞüGQLDSUDF\ po drugie – MHVWQLH]EĊGQHdo sprawnego funkcjonowania organizacji i do sukcesu MHMF]áRQNyZ(Stankiewicz 2006MHVWZDUXQNLHPUHDOL]DFMLIXQNFML]DU]ąG]DQLDEH] F]HJR QLH E\áRE\ ZVSyáSUDF\ L ZVSyOQ\FK FHOyZ .XF]HUD  5yĪQRURGQRĞü QDU]ĊG]L NRPXQLNDF\MQ\FK MDNLPL REHFQLH G\VSRQXMą RUJDQL]DFMH Z ]QDF]ąF\P VWRSQLXXáDWZLDLXVSUDZQLDSU]HELHJWHJRSURFHVX5yĪQRURGQRĞüWDMHVWGRGDWNRZR SRWĊJRZDQD SRSU]H] ZLUWXDOL]DFMĊ ]DUyZQR VDPHM NRPXQLNDFML MDN L G]LDáDOQRĞFL JRVSRGDUF]HM&]DSOHZVNL2GG]LDáXMHMHGQRF]HĞQLHQD]QDF]QLHVNXWHF]QLHj-sze rozpowJRVSRGDUF]HM&]DSOHZVNL2GG]LDáXMHMHGQRF]HĞQLHQD]QDF]QLHVNXWHF]QLHj-szechnianie wiedzy i wprowadzanie innowacji w organizacji (Makowiec 2012).

.RQNXUHQF\MQRĞü SRGPLRWyZ Z FRUD] ZLĊNV]\P VWRSQLX X]DOHĪQLRQD MHVW RG LQIRUPDFML X]\VNLZDQHM Z SURFHVLH NRPXQLNDFML NWyUą QD SR]LRPLH SU]HGVLĊELRr-VWZD PRĪQD UR]SDWU\ZDü MDNR NRPXQLNDFMĊ ]HZQĊWU]Qą SU]HELHJDMąFą PLĊG]y

or-JDQL]DFMąDMHMRWRF]HQLHP]HZQĊWU]Q\PLZHZQĊWU]Qą– RGQRV]ąFąVLĊGRLQWHUDk-FMLPLĊG]\F]áRQNDPLRUJDQL]DFML6WRU:DUWRSRGNUHĞOLüĪHĪDGQD]áRĪRQD IRUPDZVSyáG]LDáDQLDLNRRSHUDFMLQLHPRĪHLVWQLHüEH]NRPXQLNDFML.RPXQLNRZa- QLHVLĊXPRĪOLZLD]DLVWQLHQLHVWRVRZQHJRZVSyáG]LDáDQLDPLĊG]\OXGĨPLQLH]EĊd-QHJR GR UHDOL]DFML RNUHĞORQ\FK ZDUWRĞFL ]DUyZQR VWDQRZLąF\FK FHO GąĪHQLD SRMe-G\QF]HMMHGQRVWNLMDNLNLONXZVSyáSUDFXMąF\FKRVyE:LQNOHU7\PVDP\P powstanie, rozwój i trwanie jakiejkolwiek ludzkiej interakcji, struktury, organizacji F]\ NXOWXU\ SR]RVWDMH Z SHáQL ]DOHĪQH RG SURFHVX NRPXQLNRZDQLD VLĊ &DVPLU 1996).

3URFHV VNXWHF]QHM NRPXQLNDFML MDN ZVSRPQLDQR SRZ\ĪHM WR SU]HND]\ZDQLH LQIRUPDFML]NRU]\ĞFLąL]UR]XPLHQLHPGODZV]\VWNLFKMHJRXF]HVWQLNyZ(IHNW\ZQD NRPXQLNDFMD SU]\F]\QLD VLĊ GR Z]URVWX DNW\ZQRĞFL ZLĊNV]HM VNXWHF]QRĞFL ]PLDQ organizacyjnych, podniesienia poziomu zaufania pracowników w odniesieniu do ILUP\ 3RSU]H] NRPXQLNDFMĊ Z\MDĞQLDü QDOHĪ\ WDNLH IRUP\ LQWHUDNFML VSRáHF]Q\FK MDN NRRSHUDFMD QDĞODGRZQLFWZR SU]\ZyG]WZR Z\ZLHUDQLH ZSá\ZX 0DNRZLHF L0DWXVLĔVNL6NXWHF]QRĞüSURZDG]RQHMNRPXQLNDFML]DOHĪ\ZGXĪHMPLHU]H RGWUDIQRĞFLGLDJQR]\Z\MĞFLRZHMV\WXDFMLNRPXQLNDF\MQHMRUD]XPLHMĊWQRĞFLZ\No- U]\VWDQLDWHMZLHG]\SU]\SODQRZDQLXSU]\V]á\FKG]LDáDĔZW\PG]LDáDĔPDUNHWLn-JRZ\FK 1LH]EĊGQH GR WHJR Vą RGSRZLHGQLH NRPSHWHQFMH NUHDW\ZQRĞü HODVtycz- QRĞüRUD]VSUDZQRĞüZUHDOL]DFMLSU]\MĊW\FK]DáRĪHĔ=áRĪRQRĞüWHJRURG]DMXV\Wu-acji decyzyjnej ulega zwielokrotnieniu w przypadku, kiedy w roli nadawcy nie Z\VWĊSXMHMHGHQSRGPLRWJRVSRGDUF]\OHF]LFKJUXSDFKDUDNWHU\]XMąFDVLĊV]HURNR UR]XPLDQą UyĪQRURGQRĞFLą +DMGXN  7DND V\WXDFMD PD PLHMVFH PLQ SU]\ SODQRZDQLX NRPXQLNDFML PDUNHWLQJRZHM SURZDG]RQHM Z LPLHQLX SRZLą]DĔ NRRSe- UDF\MQ\FKMDNLPLVąVWUXNWXU\NODVWURZHNWyU\FKNUyWNLSU]HJOąG]RVWDQLH]DSUH]Hn-WRZDQ\ZNROHMQHMF]ĊĞFLRSUDFRZDQLD

3U]HJOąGNRQFHSFML LQQRZDF\MQ\FKSRZLą]DĔLQWHJUDF\MQ\FK

=XZDJLQDIDNWĪHGHILQLFMHNODVWUDJURQDZLą]NLSU]HP\VáRZHMVLHFLZVSyá SUDF\ZUyĪQ\FKSU]HNURMDFKLRGQLHVLHQLDFKE\á\MXĪZLHORNURWQLHSUH]HQWRZDQH Z GRVWĊSQHM OLWHUDWXU]H SU]HGPLRWX MDN UyZQLHĪ ]H Z]JOĊGX QD RJUDQLF]RQą REMĊ WRĞüZQLQLHMV]\PRSUDFRZDQLX]UH]\JQRZDQR]LFKSU]\WDF]DQLDDVNXSLRQRVLĊ MHG\QLHQDNUyWNLPSU]HJOąG]LHNRQFHSFMLNODVWHULQJXGHWHUPLQDQWDFKUR]ZRMXRUD] NRU]\ĞFLDFKSá\QąF\FK]LFKIXQNFMRQRZDQLD

KoncepcMD NODVWUD VWDáD VLĊ QRZ\P VSRVREHP P\ĞOHQLD ]DUyZQR R NUHRZDQLX NRQNXUHQF\MQRĞFL L LQQRZDF\MQRĞFL SU]HGVLĊELRUVWZ MDN L R UR]ZRMX UHJLRQyZ =DNáDGD RQD VW\PXORZDQLH ZVSyáSUDF\ SRPLĊG]\ SRV]F]HJyOQ\PL SRGPLRWDPL Ī\FLDJRVSRGDUF]HJRprzyspieszenie wprowadzania procesów i produktów innowa-F\MQ\FKFR]NROHLSURZDG]LGRSRSUDZ\SR]\FMLNRQNXUHQF\MQHMSU]HGVLĊELRUVWZ

IXQNFMRQXMąF\FKZNODVWU]HRUD]GRHNVSDQVMLUHJLRQyZZNWyU\FKVąRQH]ORNDOi-]RZDQH :DUWR SRGNUHĞOLü ĪH Z NODVWU]H UHODFMH PLĊG]\ SU]HGVLĊELorstwami nie RJUDQLF]DMą VLĊ GR VWRVXQNyZ KDQGORZ\FK NRRSHUDF\MQ\FK F]\ NDSLWDáRZ\FK ale GRW\F]ą UyZQLHĪ WUDQVIHUX ZLHG]\ L LQIRUPDFML XáDWZLDMąF\FK ZSURZDG]DQLH QRZ\FKWHFKQRORJLL:DĪQ\MHVWWXUyZQLHĪXG]LDáUHJLRQDOQ\FKLQVW\WXFMLHGXNDFML QDXNL RĞURGNL EDGDZF]H XF]HOQLH Z\ĪV]H L ZáDG] SXEOLF]Q\FK 3UREOHPDW\Ną NODVWUyZ Z FRUD] ZLĊNV]\P VWRSQLX LQWHUHVXMą VLĊ VSRáHF]QRĞFL ORNDOQH ZáDG]H UHJLRQDOQHLNUDMRZH3RQDGWRVDPRU]ąG\UyĪQ\FKV]F]HEOLDQJDĪXMąVLĊZLFKSRSu-ODU\]DFMĊ SRGNUHĞODMąF F]ĊVWR LVWRWQą UROĊ NODVWUyZ Z WZRU]RQ\FK VWUDWHJLDFK URz-woju (Przybylska 2008).

3RMĊFLH NODVWUD, spopularyzowane przez Portera (2001), RGQRVL VLĊ GR ORNDl-Q\FKVNXSLVNSRGPLRWyZUHSUH]HQWXMąF\FKVHNWRUQDXNRZ\VHNWRUSU]HGVLĊELRUVWZ RUD]ZáDG]HSXEOLF]QHNWyUHG]LĊNLĞFLVáHMZVSyáSUDF\VNRQFHQWURZDQHMQDZVSyl-Q\PFHOXPRJąV]\EFLHMLHIHNW\ZQLHMWZRU]\üREGDU]RQHRJURPQ\PSRWHQFMDáHP LQQRZDFMHZUDPDFKáDĔFXFKDZDUWRĞFLFRSU]HNáDGDVLĊQDZ]URVWLFKNRQNXUHn-F\MQRĞFL 0HLHU ]X .|FNHU L *DUQDW]  0RV]NRZLF] L %HPEHQHN  : NODVWU]H Z\VWĊSXMą HIHNW\ V\QHUJLL Z REV]DU]H WUDQVIHUX L UR]ZRMX Ziedzy po-V]F]HJyOQ\FKF]áRQNyZWHMVWUXNWXU\SU]H]FRNODVWHUSURPXMHWZRU]HQLHSU]HSá\Z L G\IX]MĊ ZLHG]\ Z W\P WHĪ WHFKQRORJLL Z VZHM VWUXNWXU]H WDNE\ NUHRZDü ]LQWe- JURZDQąVLHüLQQRZDFMLNWyUDHZROXXMHVWRSQLRZRZF]DVLHLXPDFQLDVZRMąSR]y-FMĊNRQNXUHQF\MQąQDU\QNDFKLQQRZDFMLRUD]ZJRVSRGDUFH'ROLĔVND

3HUVSHNW\ZD PRĪOLZ\FK NRU]\ĞFL Sá\QąF\FK ]H VWUXNWXU NODVWURZ\FK GOD SU]HGVLĊELRUVWZRUD]UHJLRQyZ]DFKĊFDSRWHQFMDOQ\FKXF]HVWQLNyZGR]DDQJDĪRZa-QLD VLĊ Z UR]ZyM WHM VWUXNWXU\ ']LDáDMąF ZVSyOQLH PRĪQD ]UDFMRQDOL]RZDü Ze- ZQĊWU]QHSURFHV\ZILUPDFKLLQVW\WXFMDFKVNRU]\VWDü]V\QHUJLLPLĊG]\SDUWQHUa- PLZVSyOQLHF]HUSDü]]DVREyZLLQIUDVWUXNWXU\G]LHOLüLZNRQVHNZHQFMLPLQLPa-OL]RZDü U\]\NR SRGHMPRZDQ\FK G]LDáDĔ RUD] SU]HGH ZV]\VWNLP JHQHURZDü ]\VNL SU]H] ]PLDQĊ SRGHMĞFLD GR NRQNXUHQWyZ 3RWHQFMDOQH NRU]\ĞFL REHMPXMą SRQDGWR (Koszarek 2011):

– Z]URVW VSHFMDOL]DFML SR]ZDODMąF\ NDĪGHPX ] SRGPLRWyZ VNRQFHQWURZDü

VLĊQDMHJRNOXF]RZ\FKNRPSHWHQFMDFK

– SR]\VNDQLH L GRáąF]HQLH X]XSHáQLDMąF\FK NRPSHtencji poprzez zdobycie

QRZHM ZLHG]\ L GRĞZLDGF]HQLD OXE ]OHFHQLH ]DGDQLD GR NRPSHWHQWQHJR partnera;

– UR]V]HU]HQLH]DNUHVXRIHURZDQ\FKSURGXNWyZLPRĪOLZRĞüRIHURZDQLDSHá

QHJRV\VWHPXUR]ZLą]DĔLSURFHVyZ

– SHáQLHMV]H Z\NRU]\VWDQLH GRVWĊSQ\FK ]DVREyZ L PRĪOLZRĞFL

SURGXNF\j-nych;

– budowanie istotnej bazy know-how;

–

– NRU]\VWDQLH]HZVSDUFLDGODXF]HVWQLNyZRIHURZDQ\FKSU]H]LQLFMDW\ZĊ –

]ZLĊNV]HQLHSU]\FKRGyZSU]H]QRZHNDQDá\VSU]HGDĪRZHáDWZLHMGRVWĊp-QHLQIRUPDFMHRQRZ\FKU\QNDFKQLZHORZDQLHEDULHUZHMĞFLD

– GRVWĊSGRLQIUDVWUXNWXU\WZRU]RQHMQDSRWU]HE\NODVWUD

– Z]URVW LQQRZDF\MQRĞFL SRSU]H] ]ZLĊNV]HQLH ZVSyáSUDF\ ]H VIHUą

EDGDw-czo-UR]ZRMRZą

3. .RPXQLNDFMDZHZQĊWU]QDL]HZQĊWU]Qa – formy i znaczenie w rozwoju NODVWUyZZĞZLHWOHEDGDĔZáDVQ\FK

Koncepcja klastra UR]V]HU]D NRQFHSFMH NDSLWDáX VSRáHF]QHJR SRSU]H] UR]Sa-trywanie mechanizmów, za których SRĞUHGQLFWZHP VWUXNWXUD VWRVXQNyZ Z VLHFL ZGDQ\PSRáRĪHQLXJHRJUDILF]Q\PSU]\QRVLNRU]\ĞFLSRV]F]HJyOQ\PILUPRP.o-U]\ĞFLWHZ\QLNDMą]Z]DMHPQHJR]DXIDQLDLSU]HQLNDQLDVLĊRUJDQL]DFMLDVSU]\MDMą LP ZLHORNURWQH LQWHUDNFMH L ĞZLDGRPRĞü Z]DMHPQHM ]DOHĪQRĞFL Z GDQ\P UHJLRQLH =GHF\GRZDQLH ]DFKĊFDMą RQH GR WZRU]HQLD LQWHUDNFML SURPXMąF\FK HIHNW\ZQRĞü SREXG]DMąF\FK LQQRZDFMH L SURZDG]ąF\FK GR WZRU]HQLD QRZ\FK SU]HGVLĊELRUVWZ 6SUDZQDNRPXQLNDFMDZVSLHUDWHSURFHV\DRGSRZLHGQLHQLą]DU]ąG]DQLHQSSo-SU]H]]DVWRVRZDQLHQDU]ĊG]LNRPXQLNDFML PDUNHWLQJRZHM PRĪHVSU]\MDüNUHRZa-niu VLHFLSRZLą]DĔPLĊG]\XF]HVWQLNDPLNODVWUD3RUWHU

.RPXQLNDFMDZHZQĊWU]QDL]HZQĊWU]QDNODVWUDWRSHZQHJRURG]DMX]GROQRĞü SROVNLFK SRGPLRWyZ JRVSRGDUF]\FK RUD] VSRáHF]HĔVWZD GR NRRSHUDFML SRPLĊG]\ konkurentami, a zatem uzyskiwania synergii wyniNDMąFHM]NRRSHUHQFMLRUD]QDZLą ]\ZDQLD UHODFML ZVSyáSUDF\ VSU]\MDMąF\FK NUHRZDQLX VSyMQ\FK SRZLą]DĔ VLHFLo-Z\FK.RPXQLNDFMDZDVSHNFLHPDUNHWLQJRZ\PVWDMHVLĊQLH]EĊGQ\PQDU]ĊG]LHP LQLFMDW\ZNODVWURZ\FKNWyUHSRGHMPXMąG]LDáDQLDQDU]HF]LZFHOXUR]ZRMX struktur NODVWURZ\FK 8PLHMĊWQRĞü Z\NRU]\VWDQLD NRPXQLNDFML PDUNHWLQJRZHM Z NODVWUDFK ZSá\ZD QD NV]WDáWRZDQLH NRQWDNWyZ PLĊG]\ XF]HVWQLNDPL W\FK V\VWHPyZ D Qa-VWĊSQLH XPRĪOLZLD EXGRZDQLH SR]\FML VWUXNWXU\ NODVWURZHM Z RWRF]HQLX ']LĊNL NRRUG\QDFML G]LDáDĔ PLĊG]\ F]áRQNDPL NODVWUD D W\P VDP\P NV]WDáWRZDQLX Ze-ZQĊWU]QHJRV\VWHPXNRPXQLNDFMLPRĪOLZHMHVWNUHRZDQLHZL]HUXQNXLEXGRZDQLH PDUNL0DáDFKRZVND

3RGVWDZą SURFHVX NRPXQLNRZDQLD VLĊ Z VWUXNWXU]H NODVWURZHM MHVW RGNU\FLH SáDV]F]\]Q\ SRUR]XPLHZDQLD VLĊ PLĊG]\ MHM XF]HVWQLNDPL 'RQLRVáą UROĊ Z W\P SURFHVLHSHáQLZ]DMHPQH]DXIDQLHSRVLDGDQHNZDOLILNDFMHRUD]XPLHMĊWQRĞüZVSyá SUDF\F]áRQNyZRUJDQL]DFMLFRSRGNUHĞODOLUyZQLHĪLQQLautorzy (Chorób i Chorób 2015; Fura i Surmacz 2014). =GROQRĞü SRUR]XPLHZDQLD VLĊ Z NODVWU]H R]QDF]D GREyUZáDĞFLZ\FKQDU]ĊG]LNRPXQLNDFML:QDZLą]DQLXGRSRZ\ĪV]HJRED]XMąFQD

Z\QLNDFKEDGDĔZáDVQ\FK1

, na rysunku 1 zaprezentowano formy komunikacji pre-IHURZDQHSU]H]SU]HGVLĊELRUFyZ-uczestników struktur klastrowych.

Z przedstawionych GDQ\FK Z\QLND ĪH QDMEDUG]LHM SRSXODUQ\PL IRUPDPL No-PXQLNDFMLSRPLĊG]\SU]HGVLĊELRUFDPLDLQQ\PLXF]HVWQLNDPLLQLFMDW\Z\NODVWURZHM E\á\ZRGVHWNDFKRGSRZLHG]LSRF]WDHOHNWURQLF]QDNRPXQLNDFMDWHOHIo-niczna (87,5%) oraz szkolenia, nDMOHSV]H SUDNW\NL L VHPLQDULD  ĝZLDGF]\ WR RW\PĪHZ\PLHQLRQHSU]H]DQNLHWRZDQ\FKIRUP\NRPXQLNDFMLVSU]\MDMąIXQNFMo-nowaniu i rozwojowi reprezentowanej inicjatywy klastrowej. Nieco mniej po-wszechnymi formami komunikacji, w opinii ankietowanych pr]HGVLĊELRUFyZRNa-]Dá\ VLĊ ZVSyOQH HYHQW\ LPSUH]\ RNROLF]QRĞFLRZH  SXEOLNDFMH Z SRVWDFL UDSRUWyZ]SURZDG]RQ\FKG]LDáDĔEDGDĔLDQDOL]U\QNXZHZQĊWU]QHG]La-áDQLDpublic relationsQS]DVDG\SU]\MPRZDQLDF]áRQNyZRUD]ZGURĪHQLH syVWHPyZLQIRUPDW\F]Q\FKQSGRVWĊSGRNODVWUDSU]H],QWHUQHW1DMPQLHM SRSXODUQąIRUPąNRPXQLNDFMLRND]DáDVLĊSRF]WDWUDG\F\MQDQDNWyUąZVND]DáFR DQNLHWRZDQ\SU]HGVLĊELRUFD

Rys. 1. 3UHIHURZDQH IRUP\ NRPXQLNDFML ZHGáXJ RSLQLL SU]HGVLĊELorców-uczestników ini-FMDW\ZNODVWURZ\FKZJVNDOLZDĪQRĞFL2

ħUyGáR oSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLHEDGDĔDQNLHWRZ\FK.

Niezwykle istotna dla rozwoju struktury klastrowej jest UyZQLHĪjej promocja w otoczeniu. Jednak, jak pisze S. Kotylak, QDOHĪ\]ZUyFLüXZDJĊQDWRE\G]LDáDQLD SURPRF\MQH QLH E\á\ MHGQRVWURQQ\P SU]HND]HP OHF] VWDQRZLá\ SUDZG]LZą NRPu-QLNDFMĊ.RW\ODN 3U]HGVLĊELRUVWZRNWyUHFKFHE\üZ\JUDQ\PQDU\QNXPXVL GREU]H WZRU]\ü VZRMH VWUDWHJLH PDUNHWLQJRZH Z W\P FHOX PXVL PLHü GRVWĊS GR LQIRUPDFML L XPLHü Z VSRVyE VNXWHF]Q\ MH Z\NRU]\VWDü GODWHJR WHĪ SU]HGVLĊELRr-VWZR SRZLQQR SRVLDGDü V\VWHP LQIRUPDFML PDUNHWLQJRZHM %XG]LHZLF]-*XĨOHFND 2009). 3URPRFMD WDND PRĪH E\ü UHDOL]RZDQD ]D SRPRFą RGSRZLHGQLFK IRUP

G]La-1 _{%DGDQLD DQNLHWRZH SU]HSURZDG]RQR Z  URNX ZĞUyG }

SU]HGVLĊELRUFyZ--XF]HVWQLNyZ ZV]\VWNLFK F]WHUHFK NODVWUyZ EUDQĪ\ UROQR-VSRĪ\ZF]HM QD 3RGNDUSDFLX Z UDPDFK UHDOL]DFML ZáDVQHJR SURMHNWX EDGDZF]HJR ILQDQVRZDQHJR ]H ĞURGNyZ 1DURGRZHJR &HQWUXP Nauki (DEC-2011/01/D/HS4/03911).

áDĔĞURGNyZSU]HND]XSUH]HQWDFMLF]\Z\GDZQLFWZVSU]\MDMąF\FKSR]QDQLXGDQHJR NODVWUD SU]H] ]DLQWHUHVRZDQH SRGPLRW\ IXQNFMRQXMąFH Z EOLĪV]\P F]\ GDOV]\P RWRF]HQLX=DVDGQLF]H]QDF]HQLHZWHMNZHVWLLPDMąSRVLDGDQHĞURGNLILQDQVRZHQD UHDOL]DFMĊ SRVWDZLRQ\FK FHOyZ 3RQDG SRáRZD  DQNLHWRZDQ\FK SU]HGVLĊ biorców-XF]HVWQLNyZ LQLFMDW\Z NODVWURZ\FK SRVLDGDáD Z\RGUĊEQLRQ\ EXGĪHW QD SURPRFMĊNODVWUDSRGF]DVJG\]QLFKWDNLPEXGĪHWHPQLHG\VSRQRZDáR. Na U\VXQNX]DSUH]HQWRZDQRZDFKODU]G]LDáDĔMDNLHSRGHMPRZDQH E\á\SU]H]DQNLe-WRZDQ\FK SU]HGVLĊELRUFyZ-XF]HVWQLNyZ LQLFMDW\Z NODVWURZ\FK VáXĪąF\FK LFK SUo-mocji.

= ]DSUH]HQWRZDQ\FK GDQ\FK Z\QLND ĪH QDMEDUG]LHM SRSXODUQ\PL IRUPDPL SURPRFMLLQLFMDW\ZNODVWURZ\FKE\á\ZRGVHWNDFKRGSRZLHG]LZ\V\áNDLQIRUPa-cji poczWą HOHNWURQLF]Qą  RUD] ZVSyOQH Z\MD]G\ QD WDUJL Z\VWDZ\ PLVMH JRVSRGDUF]H L JLHáG\ NRRSHUDF\MQH  1LHFR PQLHM SRZV]HFKQH Z RSLQLL DQNLHWRZDQ\FKE\á\RUJDQL]DFMDNRQIHUHQFMLGQLRWZDUW\FKLPSUH]GUXN Z\GDZQLFWZLPDWHULDáyZSURPRcyjno-UHNODPRZ\FKUHNODPD]HZQĊWU]QD  G]LDáDQLD public relations (45,0%); reklama w prasie, radiu, telewizji L LQWHUQHWRZD  RUD] SUH]HQWDFMH QD QRĞQLNDFK RSW\F]Q\FK L F\IURZ\FK 1DMPQLHM SRSXODUQ\PL G]LDáDQLDPL VáXĪąF\PL SURPRFML NODVWUyZ RND]Dá\ VLĊXSRPLQNLUHNODPRZHZSRVWDFLJDGĪHWyZSURPRFMDZ\V\áNRZDLNDWa-logowa (25,0%) oraz oferty przez telefon – call center (12,5%).

Rys. 2. ']LDáDQLDSRGHMPRZDQHSU]H]SU]HGVLĊELRUFyZ-uczestników inicjatyw klastrowych w celu ich promocji ZJVNDOLZDĪQRĞFL3

ħUyGáR oSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLHEDGDĔDQNLHWRZ\FK.

2GELRUFDPLSRZ\ĪV]\FKG]LDáDĔSURPRF\MQ\FKZJáyZQHMPLHU]HE\OL przed-VLĊELRUF\ RUD] PLHV]NDĔF\ UHJLRQX Z NWyU\P IXQNFMRQXMH LQLFMDW\ZD NODVWURZD RGSRZLHGQLR SR  ZVND]DĔ MDN UyZQLHĪ VDPL SU]HGVLĊELRUF\-uczestnicy VWUXNWXU\ NODVWURZHM  ZVND]DĔ : QLHFR PQLHMV]\P VWRSQLX RGELRUFDPL SRZ\ĪV]\FK G]LDáDĔ E\á\ DGPLQLVWUDFMD VDPRU]ąGRZD  ZVND]DĔ RUD]

XF]HOQLHZ\ĪV]HUHJLRQXZVND]DĔ:QLHZLHONLPVWRSQLXRGELRUFDPLG]La- áDĔSURPRF\MQ\FKE\á\XF]HOQLHZ\ĪV]HVSR]DUHJLRQXZVND]DĔ-HĞOLQa- WRPLDVWFKRG]LR]DVLĊJSURZDG]RQ\FKG]LDáDĔWRZJáyZQHMPLHU]HE\á\WRG]LDáa-QLD RUJDQL]RZDQH Z UHJLRQLH Z NWyU\P G]LDáD LQLFMDW\ZD  ZVND]DĔ Z PQLHMV]\P VWRSQLX G]LDáDQLD RJyOQRSROVNLH  ZVND]DĔ L RUJDQL]RZDQH ZPLHĞFLHZNWyU\PIXQNFMRQXMHVWUXNWXUDNODVWURZDZVND]DĔ1DWRPLDVW niemal co 3. DQNLHWRZDQ\ SU]HGVLĊELRUFD Z\UD]Lá SRJOąG ĪH E\á\ WR G]LDáDQLD QD pozLRPLHPLĊG]\QDURGRZ\P

Podsumowanie

:áDĞFLZ\SU]HELHJNRPXQLNDFMLw organizacji, szczególnie w strukturze kla-VWURZHM EĊGąFHM JUXSą SRGPLRWyZ JRVSRGDUF]\FK ZDUXQNXMH G\QDPLNĊ MHM SURFe-VyZUR]ZRMRZ\FK:RWRF]HQLXEOLĪV]\PNODVWUDLVWRWQHMHVWbudowanie wiarygod- Q\FKSU]HND]yZNWyUHVSU]\MDMąOHSV]HMNRRUG\QDFMLZVSyOQ\FKG]LDáDĔRUD]szyb-szemu RVLąJDQLX SRUR]XPLHĔ V]F]HJyOQLH Z NZHVWLDFK VSRUQ\FK GOD NDĪGHM ]H VWURQ(IHNW\ZQDLQWHJUDFMDZHZQĊWU]QDED]XMąFDQDZ]DMHPQ\P]DXIDQLXVWZDU]D PRĪOLZRĞü SRND]DQLD RWRF]HQLX ]HZQĊWU]QHPX SR]\W\ZQHJR ZL]HUXQNX NODVWUD EĊGąFHJR ]ELRUHP RNUHĞORQ\FK QRUP L ZDUWRĞFL UHSUH]HQWRZDQ\FK SU]H] XF]HVWQi-NyZLQLFMDW\Z\ZSRVWDFLPDUNL=NROHLPDUNDEĊGąFQLH]EĊGQ\PDWU\EXWHPNDĪ dej firmy, szczególnie struktury NODVWURZHM GHWHUPLQXMH RVLąJQLĊFLH ]QDF]ąFHM So-]\FMLLGáXJRIDORZHJRVXNFHVXQDZ\PDJDMąF\PU\QNXJOREDOQ\P

Literatura

1. Budziewicz-*XĨOHFND $ ), Rola informacji w internetowej komunikacji marketingowej, w: 0DUNHWLQJ SU]\V]áRĞFL 7UHQG\ Strategie. Instrumenty. Wspóá czesne wyzwania komunikacji marketingowej nr 42, s. 505, Wydawnictwo Uniwer-V\WHWX6]F]HFLĔVNLHJRSzczecin.

2. Casmir F.L. (1996), Komunikacja ludzka w perspektywie wielokulturowej, w: .RPXQLNDFMDPLĊG]\NXOWXURZD– zderzenia i spotkania, red. A. Kapciak, L. Ko-prowicz, A. Tyszka, s. 17–18, Warszawa: Instytut Kultury.

3. Chorób R., Chorób E. (2015), Informacja, wiedza i zaufanie w kreowaniu ekspansji LQQRZDF\MQ\FK VWUXNWXU LQWHJUDF\MQ\FK Z GRELH VSRáHF]HĔVWZD F\IURZHJR, w: 1LHUyZQRĞFL VSRáHF]QHDZ]URVWJRVSRGDUF]\6SRáHF]HĔVWZRSU]HGVLĊELRUVWZD i regiony w dobie gospodarki elektronicznej UHG 0* :RĨQLDN Zeszyt nr 44 (4/2015), c]ĊĞü1, s. 47-49, Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.

4. Czaplewski M. (2010), 0RĪOLZRĞFLLNRU]\ĞFL z wykorzystania Internetu w kontak-tach firm ubezpieczeniowych z klientami, w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu

6]F]HFLĔVNLHJRQU(NRQRPLF]QH3UREOHP\8VáXJQUred. G. Rosa, A. Sma-lec, L. Gracz, s. 491–499, Wyd. 1DXNRZH8QLZHUV\WHWX6]F]HFLĔVNLHJR6]czecin. 5. 'ROLĔVND 0 ), :Sá\ZNODVWUyZQDUR]ZyMZLHG]\L]DVWRVRZDQLHLQQRZDFML

ZSU]HGVLĊELRUVWZDFK, w: Klastry – ZLHG]DLQQRZDF\MQRĞüUR]ZyM, red. J. Buko, M. Frankowska, s. 65, =HV]\W\ 1DXNRZH QU  (NRQRPLF]QH 3UREOHP\ 8VáXJ nr 94, Szczecin: :\G1DXNRZH8QLZHUV\WHWX6]F]HFLĔVNLHJR

6. Fura B., Surmacz T. (2014), =DU]ąG]DQLHĞURGRZLVNRZHZSU]HGVLĊELRUVWZDFKMDNR QDU]ĊG]LHVáXĪąFHEXGRZLH]LHORQ\FKáDĔFXFKyZGRVWDZ, „Logistyka”, nr 6.

7. Hajduk G. (2015), 6SHF\ILNDNRPXQLNDFMLPDUNHWLQJRZHMSRZLą]DĔNRRSHUDF\MQ\FK QDSU]\NáDG]LHNODVWUyZ, „Logistyka”, nr 2, s. 1479–1486.

8. Koszarek M. (2011), Strategia klastra – F]\ MHVW QLH]EĊGQD GR UR]ZRMX", w: ,QLFMDW\Z\NODVWURZHVNXWHF]QHG]LDáDQLHLVWUDWHJLF]Q\UR]ZyM, red. M. Kosza-rek, s. 9–10, Warszawa: PARP.

9. Kotylak S., (2013), 3U]HP\Vá NUHDW\ZQ\ MDNR HOHPHQW PDUNHWLQJX WHU\WRULDOQHJR, =HV]\W\ 1DXNRZH 8QLZHUV\WHWX 6]F]HFLĔVNLHJR QU  3UREOHP\ =DU]ąG]DQLD Finansów i Marketingu nr 30, s. 85–98, Szczecin.

10. Kuczera K. (2012), 3U]HVáDQNL L NLHUXQHN ]PLDQ NRPXQLNDFML SRPLĊG]\ ILUPą LNOLHQWDPLZNRQWHNĞFLHHZROXFMLSRVWDZRUD]UR]ZRMXF\IURZ\FKQDU]ĊG]LNRPXQi-kacyjnych, „Management and Business Administration” nr 2, s. 92.

11. Makowiec M. (2012), .RPXQLNDFMD ZHZQĊWU]QD Z SU]HGVLĊELRrstwie opartym na wiedzy, w: =DFKRZDQLD RUJDQL]DF\MQH Z NRQWHNĞFLH ]DU]ąG]DQLD ZLHG]ą, red. %0LNXáDs. 91, Kraków: Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego.

12. 0DNRZLHF 0 0DWXVLĔVNL : ), .RPXQLNDFMD ZHZQĊWU]QD D VSUDZQRĞü funkcjonowania organizacji, w: *OREDOL]DFMD D VSRáHF]QH DVSHNW\ SU]HREUDĪHĔ i zmian organizacyjnych, red. A. Potocki, s. 473, Warszawa: Difin.

13. 0DáDFKRZVND0), Komunikowanie w klastrze – wykorzystanie public rela-WLRQV MDNR LQVWUXPHQWX ]DU]ąG]DQLD RUJDQL]DFMą NODVWURZą, w: Klastry – wiedza, LQQRZDF\MQRĞü UR]ZyM, red. J. Buko, M. Frankowska, Zeszyty Naukowe nr 719, (NRQRPLF]QH3UREOHP\8VáXJQU, s. 195, Szczecin: Wyd. Uniwersytetu Szcze-FLĔVNLHJR

14. Meier zu Köcker G., Garnatz L. (2012), .ODVWU\MDNRLQVWUXPHQW\LQLFMXMąFHSUDFH badawczo-UR]ZRMRZHPLĊG]\1LHPFDPLD.RUHą, s. 17, Warszawa: PARP.

15. Moszkowicz K., Bembenek B. (2013), 5ROD EDGDĔ PDUNHWLQJRZ\FK Z NODVWU]H ZNRQWHNĞFLHNRQFHSFML]DU]ąG]DQLDZLHG]ą, w: :LHG]DZ]DU]ąG]DQLXZVSyáF]HVQą RUJDQL]DFMąUHG*%Há]0+RSHMA. Zgrzywa-Ziemak, Prace Naukowe nr 299, s. 50, :URFáDZ:\G8QLZHUV\WHWX(NRQRPLF]QHJR

16. 1ĊFNL=), .RPXQLNDFMDPLĊG]\OXG]ND, s. 109, Kraków: Wydawnictwo Pro-IHVMRQDOQHM6]NRá\%L]QHVX

17. Porter M.E. (2001), Porter o konkurencji, s. 246–248, 283, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

18. Przybylska K. (2008), Polityka ekonomiczna w zakresie rozwoju klastrów, w: 3DĔVWZR D U\QHN ZH ZVSyáF]HVQHM JRVSRGDUFH :\EUDQH SUREOHP\, red. Z. Dach, s. 133, Kraków: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.

19. Rataj A. (2016), Komunikacja w organizacji, http://www.racjonalista.pl/kk.php/ s,6663 >GRVWĊS7.01.2016].

20. Stankiewicz J. (2006), .RPXQLNRZDQLHVLĊZRUJDQL]DFML, s. 13, :URFáDZ$VWUXP 21. Stor M. (2002), .RPXQLNRZDQLHVLĊZRUJDQL]DFML, w: =DU]ąG]DQLHNDGUDPL red. T.

Listwan, s. 295, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe C.H. Beck.

22. Winkler R. (2008), =DU]ąG]DQLH NRPXQLNDFMą Z RUJDQL]DFMDFK ]UyĪQLFRZDQ\FK kulturowo, s. 39, Kraków: Oficyna Wydawnicza Wolters Kluwer Polska.

EFFICIENT INTERNAL AND EXTERNAL COMMUNICATION EFFECTIVE DETERMINANTS OF FUNCTIONING AND DEVELOPMENT OF CLUSTER STRUCTURES

Summary

The main objective of this study is to show the importance of internal and external communications affecting the functioning of the innovative integration links. Good communication determines not only sustainable, but also dynamic expansion of cluster initiatives. It should be emphasized that a properly functioning cluster structures affect not only the competitiveness of the region, but also for local economic development, regional and international.

Keywords: communication, integration, innovation, cluster, expansion.

Translated by Roman Chorób