Dochody gmin z podatku dochodowego czynnikiem pośredniej oceny pozarolniczej aktywności ekonomicznej ludności

 6WUHV]F]HQLH

W opracowaniu przedstawiono cząstkowe wyniki badaĔ, zrealizowanych w ramach projektu NCN (PB-3808/BH03/2011/40), dotyczące dochodów gmin z tytuáu podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych. Badania te przeprowadzone zostaáy w skali wszystkich w kraju gmin (miejskich, miejsko-wiejskich i wiejskich) w odniesieniu do dziesiĊcioletniego okresu 2003–2012. Analizowane wpáywy do budĪetów gmin z tytuáu podatku dochodowego poĞrednio charakteryzują áączne dochody osób fizycznych, a w mniejszym stopniu osób prawnych, uzyskiwane poza dziaáalnoĞcią rolniczą. Ustalenie przestrzennych relacji w zakresie tych wpáywów przypadających na jednego mieszkaĔca pozwoliáo na uzyskanie przybliĪonych infor-macji o terytorialnym zróĪnicowaniu sytuacji dochodowej ludnoĞci związanej gáównie z pozarolniczą aktywnoĞcią ekonomiczną, a takĪe okreĞlenie zmian zachodzących w analizowanym aspekcie w badanym dziesiĊcioleciu.

6áRZD NOXF]RZH JRVSRGDUND 3ROVNL G]LDáDOQRĞü SR]DUROQLF]D ]UyĪQLFRZDQLH WHU\WRULDOQH GRFKRG\JPLQ]SRGDWNXGRFKRGRZHJR

:SURZDG]HQLH

3URFHV LQWHJUDFML HXURSHMVNLHM RUD] UHDOL]RZDQLD SROLW\NL VSyMQRĞFL Z MDNLP XF]HVWQLF]\ 3ROVNDVSU]\MDVWRSQLRZHPX]PQLHMV]DQLXVLĊOXNLUR]ZRMRZHMNUDMXZUHODFMLGRSDĔVWZZ\VRNR UR]ZLQLĊW\FKJRVSRGDUF]R>@>@>@-HGQRF]HĞQLHMDNZ\ND]XMąEDGDQLDPDPLHMVFHZ]URVW ]UyĪQLFRZDQLDSR]LRPXUR]ZRMXUHJLRQDOQHJRZHZQąWU]NUDMX>@>@>@7HJRW\SXG\ZHUJHQ FMD WHU\WRULDOQD SRJáĊELDMąF VLĊ QDGPLHUQLH PRĪH REQLĪDü HIHNW\ZQRĞü L NRQNXUHQF\MQRĞü FDáHM JRVSRGDUNL QDURGRZHM ]ZáDV]F]D JG\ REV]DU\ RSyĨQLRQH Z UR]ZRMX REHMPXMą GXĪą F]ĊĞü SR ZLHU]FKQL L OXGQRĞFL NUDMX  = W\FK Z]JOĊGyZ Z 8QLL (XURSHMVNLHM UHDOL]RZDQD MHVW SROLW\ND VWUXNWXUDOQDRUD]]QDF]QHĞURGNLQDNLHURZDQHVąQDUHDOL]DFMĊFHOyZ]ZLą]DQ\FK]UHDOQąNRQZHU JHQFMąHNRQRPLF]Qą>@>@>@>@>@

=DSHZQLHQLHVNXWHF]QHMLHIHNW\ZQHMSROLW\NLJRVSRGDUF]HMLVSRáHF]QHMSRGHMPRZDQHMQDUyĪ Q\FK SR]LRPDFK WHU\WRULDOQHM RUJDQL]DFML ± NUDMX RUD] NROHMQ\FK V]F]HEOL VDPRU]ąGX ± Z\PDJD UR]SR]QDQLD]UyĪQLFRZDQ\FKSU]HVWU]HQQLHUyZQLHĪZUDPDFKSRV]F]HJyOQ\FKUHJLRQyZDWDNĪH ]PLHQLDMąF\FKVLĊZF]DVLHXZDUXQNRZDĔUR]ZRMX'ODLGHQW\ILNDFMLREV]DUyZSUREOHPRZ\FKDQD OL]D ]DJUHJRZDQ\FK L W\P VDP\P XĞUHGQLRQ\FK Z VNDOL ZRMHZyG]WZ GDQ\FK PRĪH E\ü QLHZ\VWDUF]DMąFD,VWRWQH]QDF]HQLHPDWXDQDOL]DSRGHMPRZDQDZSU]HNURMXORNDOQ\FKMHGQRVWHN WHU\WRULDOQ\FKQSJPLQ1LH]EĊGQ\FKLQIRUPDFMLGODWHJRW\SXDQDOL]GRVWDUF]DMąNRPSXWHURZH EDQNLGDQ\FKUHJLRQDOQ\FK%'5LORNDOQ\FK%'/SXEOLNRZDQHSU]H]*86>@ *áyZQ\PFHOHPRSUDFRZDQLDMHVW]DSUH]HQWRZDQLHZ\QLNyZEDGDĔ]UHDOL]RZDQ\FKZUDPDFK SURMHNWX1&13%%+SU]\Z\NRU]\VWDQLXNRPSXWHURZ\FKEDQNyZGDQ\FKOR NDOQ\FK%'/*86%DGDQLDWHGRW\F]ąGRFKRGyZJPLQ]W\WXáXSRGDWNXGRFKRGRZHJRRGRVyE

  IL]\F]Q\FKLSUDZQ\FKDSU]HSURZDG]RQH]RVWDá\ZVNDOLZV]\VWNLFKZNUDMXJPLQZRGQLHVLHQLX GRG]LHVLĊFLROHWQLHJRRNUHVX±>@ 'RFKRG\ JPLQ X]\VNLZDQH ] ZVSRPQLDQHJR W\WXáX E\á\ MHGQ\P ] RĞPLX DQDOL]RZDQ\FK F]\QQLNyZXZ]JOĊGQLDQ\FKZGHOLPLWDFMLREV]DUyZRUyĪQ\PSR]LRPLHUR]ZRMXZ\VRNLPĞUHG QLPLQLVNLP$QDOL]DZVSRPQLDQ\FKF]\QQLNyZSU]HSURZDG]RQD]RVWDáDRGUĊEQLHGODF]WHUHFKODW L-HMFHOHPE\áRRNUHĞOHQLH]PLDQUR]ZRMRZ\FKZVWUXNWXU]HSU]HVWU]HQQHM JRVSRGDUNL3ROVNL]DFKRG]ąF\FKZRNUHVLHSRDNFHV\MQ\PWMZZDUXQNDFKSRJáĊELDMąFHJRVLĊSUR FHVXLQWHJUDF\MQHJRLUHDOL]RZDQLDSROLW\NLVSyMQRĞFL =DáRĪHQLDPHWRG\F]QHGREDGDĔ %ĊGąFHSU]HGPLRWHPQLQLHMV]HJRRSUDFRZDQLDZSá\Z\GREXGĪHWyZJPLQ]W\WXáXSRGDWNX GRFKRGRZHJRVWDQRZLą]QDF]ąFąQLHPQLHMQLHGRPLQXMąFąF]ĊĞüGRFKRGyZZáDVQ\FKW\FKMHGQR VWHN6WąGQLHPRJąE\üSRGVWDZąGRRFHQ\]DPRĪQRĞFLORNDOQ\FKVDPRU]ąGyZWHU\WRULDOQ\FKNWyUH X]\VNXMą UyZQLHĪ GRFKRG\ ] LQQ\FK W\WXáyZ SRGDWNyZ ORNDOQ\FK F]\ GRFKRGyZ ] PDMąWNX U\V                   8G]LDáSRGDWNXGRFKRGRZHJR ZGRFKRGDFKZáDVQ\FKJPLQZ ,QQHĨUyGáDGRFKRGyZZáDVQ\FKSR]DSRGDWNLHPGRFKRGRZ\P =W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKRGRZ\PRGRVyESUDZQ\FK =W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKRGRZ\PRGRVyEIL]\F]Q\FK 5D]HP *PLQ\EH]PLDVWQDSUDZDFKSRZLDWX 0LDVWDQDSUDZDFK 

Rysunek 1. Przychody gmin z tytuáu udziaáu w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych (w % ogóáu dochodów wáasnych) w Polsce w 2003, 2008, 2010 i 2012 r. ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH5RF]QLND6WDW\VW\F]QHJR5]HF]SRVSROLWHM3ROVNLHM*86

]ODW±

*PLQ\SDUW\F\SXMąQDSRGVWDZLHXVWDZ\RILQDQVRZDQLXMHGQRVWHNVDPRU]ąGXWHU\WRULDOQHJR RERZLą]XMąFHM RG SRF]ąWNX  U >@ Z F]ĊĞFL RNUHĞORQHM QD SR]LRPLH  ZSá\ZyZ ]SRGDWNXGRFKRGRZHJRRGRVyEIL]\F]Q\FK]DPLHV]NDá\FKQDLFKWHUHQLHDZMHV]F]HPQLHMV]\P VWRSQLXRGSRZLHGQLRRGRVyESUDZQ\FKSRVLDGDMąF\FKVLHG]LEĊQDWHUHQLHGDQHMMHGQRVWNL WHU\WRULDOQHMU\V0RĪQD]DWHPSU]\MąüĪHZSá\Z\]RPDZLDQHJRSRGDWNXFKDUDNWHU\]XMąSR ĞUHGQLRáąF]QHGRFKRG\]ZáDV]F]DRVyEIL]\F]Q\FKDZPQLHMV]\PVWRSQLXSUDZQ\FKX]\VNLZDQH SR]DG]LDáDOQRĞFLąUROQLF]ą7\PVDP\PFKDUDNWHU\]XMąZSU]\EOLĪHQLXV\WXDFMĊPDWHULDOQąPLHV] NDĔFyZ Z ]ZLą]NX ] SRGHMPRZDQą SR]DUROQLF]ą DNW\ZQRĞFLą HNRQRPLF]Qą ]DUyZQR QD WHUHQLH JPLQ\MDNUyZQLHĪSR]DQLąZUDPDFKGRMD]GyZGRSUDF\F]\ZHZQĊWU]QHMPLJUDFML]DURENRZHM





>@5R]ZyMWHMG]LDáDOQRĞFLPDLVWRWQH]QDF]HQLHGODSRVWĊSXHNRQRPLF]QHJRZ]URVWXZ\GDMQRĞFL SUDF\GRFKRGyZOXGQRĞFLLSR]LRPXĪ\FLDZV\VWHPDFKWHU\WRULDOQ\FKZW\P]DUyZQRZREV]D UDFK SUREOHPRZ\FK W\SX GHSUHV\MQHJR R Z\VRNLHM VWRSLH EH]URERFLD MDN UyZQLHĪ Z REV]DUDFK RQLVNLPSR]LRPLHVSRáHF]QHMZ\GDMQRĞFL]XZDJLQDGXĪ\XG]LDáSUDFXMąF\FKZVHNWRU]HUROQLF]\P >@-DNZ\ND]Dá\ZF]HĞQLHMV]HEDGDQLDSURZDG]RQHZXNáDG]LHSRGUHJLRQyZLZRMHZyG]WZ>@ SR]LRPUR]ZRMXPLHU]RQ\3.%per capita MHVWERZLHPVLOQLHLGRGDWQLRSRZLą]DQ\NRUHODF\MQLH ]OLF]EąSUDFXMąF\FKZG]LDáDOQRĞFLSR]DUROQLF]HMPLHV]NDĔFyZDXMHPQLH]OLF]EąSUDFXMąF\FK ZVHNWRU]HUROQLF]\PPLHV]NDĔFyZ 8VWDOHQLHSU]HVWU]HQQ\FKUHODFMLZ]DNUHVLHX]\VNLZDQ\FKSU]H]JPLQ\GRFKRGyZ]W\WXáXRPD ZLDQHJRSRGDWNXZSU]HOLF]HQLXQDMHGQHJRPLHV]NDĔFDSU]\]DáRĪHQLXĪHVNDODV]DUHMVWUHI\RUD] ĞZLDGF]HĔVSRáHF]Q\FKZUHODFMLGROLF]E\OXGQRĞFLQLHMHVWLVWRWQLH]UyĪQLFRZDQDSU]HVWU]HQQLH FKDUDNWHU\]XMHZSU]\EOLĪHQLX x WHU\WRULDOQH]UyĪQLFRZDQLHSR]DUROQLF]HMDNW\ZQRĞFLHNRQRPLF]QHMLV\WXDFMLGRFKRGRZHM OXGQRĞFL]WHJRW\WXáXZSU]HNURMXZV]\VWNLFKZNUDMXJPLQPLHMVNLFKPLHMVNRZLHMVNLFK RUD]ZLHMVNLFK x DWDNĪH]PLDQ\]DFKRG]ąFHZW\PDVSHNFLHZEDGDQ\PG]LHVLĊFLROHWQLPRNUHVLH 1DGPLHQLüMHGQRF]HĞQLHQDOHĪ\ĪH]PLDQDZEDGDQ\PRNUHVLHRERZLą]XMąF\FKXVWDZRZRRG  U SURFHQWRZ\FK XG]LDáyZ JPLQ Z SRGDWNX GRFKRGRZ\P RG RVyE IL]\F]Q\FK ]  GR DZPQLHMV]\PVWRSQLXWDNĪHRGRVyESUDZQ\FK]GR>@Z\PDJDáDGOD ]DSHZQLHQLDSRUyZQ\ZDOQRĞFLZ\QLNyZSU]\MĊFLDZDQDOL]LHLQQ\FKSU]HG]LDáyZZDUWRĞFLEDGDQHM FHFK\GODURUD]GODODWSR]RVWDá\FKZW\PRVWDWQLPSU]\SDGNX]ZLĊNV]RQ\FKDGHNZDWQLHGR VNXWNyZ Z\QLNDMąF\FK ] SU]\MĊW\FK XVWDZRZR UR]ZLą]DĔ 8Z]JOĊGQLDMąF VNDOĊ ZSURZDG]RQ\FK ]PLDQRUD]SURSRUFMHZSá\ZX]REXZ\PLHQLRQ\FKSRGDWNyZRV]DFRZDQRRGSRZLHGQLRNRáR NURWQ\Z]URVWSU]HG]LDáyZZDUWRĞFLRPDZLDQHMFHFK\ZVWRVXQNXGRU 'RFKRG\JPLQ]W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKRGRZ\P $QDOL]DSU]\SDGDMąF\FKQDPLHV]NDĔFDGRFKRGyZJPLQ]W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKR GRZ\PĞZLDGF]\RGXĪ\P]UyĪQLFRZDQLXSU]HFLĊWQHJRSR]LRPXW\FKGRFKRGyZZ]DOHĪQRĞFLRG URG]DMXJPLQPLHMVNLHPLHMVNRZLHMVNLHLZLHMVNLH:EDGDQ\FKODWDFKUR]SLĊWRĞFLZW\P]DNUHVLH Z\ND]\ZDá\WHQGHQFMHGR]PQLHMV]DQLDVLĊ]XZDJLQDQLHFRZ\ĪV]ąG\QDPLNĊZ]URVWXW\FKGR FKRGyZZJPLQDFKZLHMVNLFKDRGUWDNĪHPLHMVNRZLHMVNLFK1LHPQLHMMHGQDNSU]HFLĊWQ\ SR]LRPGRFKRGyZJPLQPLHMVNLFK]RPDZLDQHJRW\WXáXQDPLHV]NDĔFDE\áZUQDGDO ]QDF]QLHZ\ĪV]\UD]\RGDQDORJLF]QHJRGRFKRGXJPLQZLHMVNLFKQDWRPLDVWUD]\ZLĊNV]\ RGGRFKRGXJPLQPLHMVNRZLHMVNLFKWDE :\RGUĊEQLRQH]ELRURZRĞFLWU]HFKURG]DMyZJPLQUyĪQLąVLĊQLHW\ONRSR]LRPHPSU]HFLĊWQHJR GRFKRGXDOHWDNĪHVWRSQLHPZHZQĊWU]QHJR]UyĪQLFRZDQLDZDQDOL]RZDQ\P]DNUHVLH=UyĪQLFRZD QLHRPDZLDQ\FKGRFKRGyZE\áRUHODW\ZQLHQDMZ\ĪV]HLURVQąFHZEDGDQ\FKODWDFKZĞUyGJPLQ ZLHMVNLFKLPLHMVNRZLHMVNLFK6NDODUR]SLĊWRĞFLPLĊG]\PLQLPDOQ\PLPDNV\PDOQ\PZVNDĨQLNLHP ZUDPDFKW\FK]ELRURZRĞFL]ZLĊNV]\áDVLĊLZUNV]WDáWRZDáDMDN1LHFRPQLHMV]\LPD OHMąF\ E\á QDWRPLDVW Z EDGDQ\FK ODWDFK SR]LRP ]UyĪQLFRZDQLD DQDOL]RZDQ\FK GRFKRGyZ ZĞUyG JPLQPLHMVNLFKZSU]\SDGNXNWyU\FKVNDODUR]SLĊWRĞFLPLQLPDOQHJRGRPDNV\PDOQHJRZVNDĨQLND NV]WDáWRZDáDVLĊZUMDN





3U]\NáDGHPPRĪHWXE\ü]ELRURZRĞüGXĪ\FKPLDVWROLF]ELHOXGQRĞFL!RGW\VZSU]\ SDGNX NWyU\FK ]UyĪQLFRZDQLH GRFKRGX JPLQ ] W\WXáX RPDZLDQHJR SRGDWNX QD  PLHV]NDĔFD Z\UDĨQLH]PQLHMV]\áRVLĊZEDGDQ\PG]LHVLĊFLROHFLX=PQLHMV]\áVLĊZW\PRNUHVLHZVSyáF]\QQLN ]PLHQQRĞFL ]  GR  D WDNĪH VNDOD UR]SLĊWRĞFL PLĊG]\ GRFKRGHP PLQLPDOQ\P Z5DGRPLXLPDNV\PDOQ\PZ:DUV]DZLH]GRU\V :G]LHZLĊFLX]W\FKPLDVWDQDOL]RZDQ\ZVNDĨQLN]ZLĊNV]\áVLĊZEDGDQ\PG]LHVLĊFLROHFLX ZUHODFMLGRĞUHGQLHMNUDMRZHMPLQZ.UDNRZLHRSXQNWyZZH:URFáDZLXRDWDNĪH ZV]HUHJXPLDVWRQLHFRQLĪV]\FKGRFKRGDFKZ/XEOLQLHRSXQNWyZ%LDá\PVWRNXR àRG]L R  &]ĊVWRFKRZLH R  F]\ .LHOFDFK R -HGQRF]HĞQLH Z RĞPLX WHJR W\SX GXĪ\FKPLDVWDFKZ]JOĊGQ\SR]LRPW\FKGRFKRGyZREQLĪ\áVLĊZVWRVXQNXGRĞUHGQLHMNUDMRZHM 'RW\F]\WRPLDVWRUHODW\ZQLHZ\VRNLFKGRFKRGDFK:DUV]DZ\RSUDZLH±.DWRZLFR± LZPQLHMV]\PVWRSQLX3R]QDQLDR±F]\*GDĔVNDR±DPLQWDNĪH6RVQRZFDR± L6]F]HFLQDR±U\V  

Tabela 1. PrzeciĊtne dochody gmin z tytuáu udziaáu w podatku dochodowym na 1 mieszkaĔca w gminach miejskich, miejsko-wiejskich i wiejskich w latach 2003–2012

5RG]DMJPLQ 3U]HFLĊWQHGRFKRG\JPLQ]W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKRGRZ\PQDPLHV]NDĔFD ZW\V]á UHODFMHJPLQ\ZLHMVNLH   _{      } 0LHMVNLH         0LHMVNRZLHMVNLH         :LHMVNLH         _{ GDQH Z W\V ]á QLHSRUyZQ\ZDOQH ] SR]RVWDá\PL ODWDPL ] XZDJL QD XVWDZRZH ]PLDQ\} SURFHQWRZHJRXG]LDáXJPLQZSRGDWNX ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODZZODW

           :DU V]DZ D 3R]QDĔ .DWRZLFH :URFáDZ .UDNyZ *G\QLD *GDĔVN

àyGĨ _{/XEOLQ .}LHOFH _7RUXĔ

6]F]HFLQ %\GJRV]F] 6RVQRZLHF %LDá\VWRN &]ĊVWRFKRZD 5DGRP 'RFKRG\JPLQ]W\WXáXSRGDWNX GRFKRGRZHJR QDPLHV]NDĔFDZUH ODFMLGRĞUHGQLHM NU DMRZ HM Z   U U 

Rysunek 2. Dochody gmin z tytuáu podatku dochodowego na 1 mieszkaĔca duĪych miast1 (>od 200 tys. ludnoĞci) w relacji do Ğrednich w kraju w 2003 i 2012 r.

_{.ROHMQRĞüPLDVWZJZLHONRĞFLDQDOL]RZDQ\FKGRFKRGyZZU} ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODZZODW =DUyZQRZUMDNLZUZ\VRNLPSR]LRPHPGRFKRGyZQDPLHV]NDĔFD]W\WXáX SRGDWNXGRFKRGRZHJRZ\UyĪQLDá\VLĊSU]HGHZV]\VWNLPGXĪHDJORPHUDFMHPLHMVNLHLREV]DU\SRáR ĪRQHZLFKEOLVNLPVąVLHG]WZLHZW\PPQLHMV]HPLDVWDRUD]JPLQ\PLHMVNRZLHMVNLHLZLHMVNLH 'RFKRG\]RPDZLDQHJRW\WXáXZSU]HOLF]HQLXQDPLHV]NDĔFDZPDá\FKPLDVWDFKJPLQDFKPLHM VNRZLHMVNLFKF]\ZLHMVNLFKZRWRF]HQLXGXĪ\FKDJORPHUDFMLQLHU]DGNRGRUyZQXMąOXESU]HNUDF]DMą GRFKRG\ X]\VNLZDQH Z W\P ]DNUHVLH Z PLDVWDFK FHQWUDOQ\FK WDE  7DND V\WXDFMD GRW\F]\áD ZUZRWRF]HQLX:DUV]DZ\PLDVWD3RGNRZD/HĞQDLJPLQ\PLHMVNRZLHMVNLHM.RQVWDQFLQ -H]LRUQDZRWRF]HQLX3R]QDQLDJPLQ\ZLHMVNLHM6XFK\/DVLPLDVWD3XV]F]\NRZRZRWRF]HQLX :URFáDZLD.RELHU]\FàRG]L1RZRVROQHMF]\%\GJRV]F]\2VLHOVND





Tabela 2. Gminy o najwyĪszym poziomie dochodu na mieszkaĔca z tytuáu podatku dochodowego w ramach okreĞlonych rodzajów gmin w Polsce w roku 2003 i 2012

 ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODZZODW

$QDOL]D GRFKRGyZ JPLQ ] W\WXáX SRGDWNX GRFKRGRZHJR SU]\SDGDMąF\FK QD  PLHV]NDĔFD SU]HSURZDG]RQD SU]\ XZ]JOĊGQLHQLX SRUyZQ\ZDOQ\FK SU]HG]LDáyZ ZDUWRĞFL EDGDQHM FHFK\ GOD F]WHUHFKODWLZ\ND]DáDĪHZEDGDQ\PG]LHVLĊFLROHFLX]QDF]QLH]ZLĊNV]\á VLĊZNUDMX]GRXG]LDáJPLQRUHODW\ZQLHZ\VRNLP!RG]áPLHV]NDĔFDDWDNĪH ĞUHGQLP SR]LRPLH GRFKRGyZ ]  GR  1DWRPLDVW ]PQLHMV]\á VLĊ RGSRZLHGQLR R  RGVHWHN JPLQ Z SU]HG]LDOH QLVNLFK GRFKRGyZ ] RPDZLDQHJR W\WXáX Z  U  RG  ]á DZSR]RVWDá\FKODWDFKRG]áPLHV]NDĔFD-HGQRF]HĞQLHSRGNUHĞOLüQDOHĪ\ĪHXG]LDáJPLQ ]QLVNLPSR]LRPHPW\FKGRFKRGyZE\áZUQDGDOZ\VRNL±RJyáXJPLQU\V

           _      _                /LF ]E DJPLQ ZRJyáH P ZSU ]H G] LD áD FK ZD UWRĞF L SRGD WNXGRF KRGRZH JRQD PLH V] ND ĔF D GR]áZUGR]á ]áZU]á ]áZU]á SRZ\ĪHM]áZUSRZ\ĪHMĪá

Rysunek 3. Liczba gmin (w % ogóáem) w poszczególnych przedziaáach wartoĞci dochodów z tytuáu podatku dochodowego przypadających na 1 mieszkaĔca w latach 2003–2012 ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODZZODW

:UPRĪQDE\áRZ\UyĪQLüWU]\GXĪHRĞURGNLNRQFHQWUDFMLREV]DUyZRZ\VRNLFKGRFKR GDFKJPLQ]W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKRGRZ\PZRNyá:DUV]DZ\PLDVW*yUQHJRĝOąVNDRUD] 3R]QDQLDDSRQDGWRRPQLHMV]HMMXĪVNDOLWDNĪHZRNyáSDUXLQQ\FKGXĪ\FKPLDVWPLQ:URFáDZLD 6]F]HFLQDF]\.UDNRZDU\V:U]ZLĊNV]\áVLĊ]QDF]QLHSR]LRPGRFKRGyZL]DVLĊJWHU\ WRULDOQ\ Z\PLHQLRQ\FK RĞURGNyZ RUD] LQQ\FK PLQ ZRNyá àRG]L 2OV]W\QD %\GJRV]F]\ L7UyMPLDVWDDWDNĪHZLHOXREV]DUyZLJPLQ]ORNDOL]RZDQ\FK]ZáDV]F]DZ]DFKRGQLHMLSRáXGQLRZR ]DFKRGQLHMF]ĊĞFLNUDMXU\V

  pow y Īej 400 (40gm) 300 - 400 (79gm) 200 - 300 (300gm) 175 - 200 (117gm) 150 - 175 (169gm) 125 - 150 (204gm) do 125 (1569gm) w zá/1 mieszkaĔca w 2003 r

udziaá w podatkach stanow iący ch dochód budĪetu paĔstw a, granice miast

granice w ojew ództw

 Rysunek 4. Dochody gmin z tytuáu udziaáu w podatku dochodowym, w záotych

na jednego mieszkaĔca, w Polsce w 2003 r. (w nawiasach liczba gmin) ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODU

  JUDQLFHZRMHZyG]WZ JUDQLFHPLDVW 8G]LDáZSRGDWNDFKVWDQRZLąF\FKGRFKyGEXGĪHWXSDĔVWZD Z]áPLHV]NDĔFDZU GR      SRZ\ĪHM _ 

Rysunek 5. Dochody gmin z tytuáu udziaáu w podatku dochodowym, w záotych na jednego mieszkaĔca, w Polsce w 2012 r. (w nawiasach liczba gmin) ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODU

  2LOHZ]DFKRGQLFKZRMHZyG]WZDFK]QDF]ąFR]PQLHMV]\áDVLĊZEDGDQ\PG]LHVLĊFLROHFLXOLF]ED JPLQRQLVNLPSR]LRPLHGRFKRGyZRG]áPLHV]NDĔFDWRJPLQ\WHJRW\SXQDGDOGRPLQRZDá\ ZUZZRMHZyG]WZDFKZVFKRGQLHMLSRáXGQLRZRZVFKRGQLHMF]ĊĞFLNUDMXDWDNĪHQDREV]DUDFKSH U\IHU\MQLHSRáRĪRQ\FKZVWRVXQNXGRGXĪ\FKPLDVWZFHQWUDOQHM3ROVFHU\VLWDE *PLQ\PLHMVNLHREDUG]RQLVNLFKGRFKRGDFK]W\WXáXXG]LDáXZSRGDWNXGRFKRGRZ\P]QDMGXMą VLĊZUyĪQ\FKF]ĊĞFLDFK3ROVNL6ąWRQDRJyáPLDVWDPDáHROLF]ELHPLHV]NDĔFyZRGW\V7DNLH PDáHPLDVWRRQDMQLĪV]\PZĞUyGJPLQPLHMVNLFKGRFKRG]LHQDPLHV]NDĔFD]DUyZQRZMDNL UWR6XOPLHU]\FH]ZRMHZyG]WZDZLHONRSROVNLHJR7HJRW\SXPDáHPLDVWDRSRGREQLHQLVNLFKGRFKR GDFK ]QDMGXMą VLĊ PLQ UyZQLHĪ Z ZRMHZyG]WZDFK OXEXVNLP àĊNQLFD SRGNDUSDFNLP '\QyZ SRPRUVNLP&]DUQD:RGDF]\GROQRĞOąVNLP3LODZD*yUQD*PLQ\ZLHMVNLHLPLHMVNRZLHMVNLHRQDM QLĪV]\FKGRFKRGDFKQDPLHV]NDĔFD]ORNDOL]RZDQHVąQDWRPLDVWJáyZQLHZZRMHZyG]WZDFKZVFKRGQLFK ZSRGODVNLPĞZLĊWRNU]\VNLPLOXEHOVNLPWDE

Tabela 3. Gminy o najniĪszym poziomie dochodu na mieszkaĔca z tytuáu podatku dochodowego w ramach okreĞlonych rodzajów gmin w Polsce w roku 2003 i 2012

 ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODZZODW

$QDOL]DSU]HFLĊWQ\FKZVNDOLSRV]F]HJyOQ\FKZRMHZyG]WZGRFKRGyZJPLQXMPRZDQ\FKáąF]QLH ]PLDVWDPLQDSUDZDFKSRZLDWX]W\WXáXSRGDWNXGRFKRGRZHJRZSU]HOLF]HQLXQDPLHV]NDĔFDZVND ]XMHQDQLHZLHONLH]PQLHMV]DQLHVLĊZEDGDQ\FKODWDFKUyĪQLFPLĊG]\ZRMHZyG]WZDPLZSR]LRPLHW\FK GRFKRGyZ :VSyáF]\QQLN ]PLHQQRĞFL EDGDQ\FK GRFKRGyZ DQDOL]RZDQ\ Z SU]HNURMX ZRMHZyG]WZ ]PQLHMV]\áVLĊQLHFRZUGRZSRUyZQDQLX]SRSU]HGQLPLEDGDQ\PLODWDPLZ ULZU]PQLHMV]\áDVLĊUyZQLHĪZQLHZLHONLP]DNUHVLHUR]SLĊWRĞüPLĊG]\PLQLPDOQąLPDN V\PDOQąZDUWRĞFLąDQDOL]RZDQHJRZVNDĨQLNDZUMDNDZUMDN





:EDGDQ\PRNUHVLH±UHODW\ZQ\SR]LRPRPDZLDQHJRGRFKRGX]ZLĊNV]\áVLĊQDM EDUG]LHM Z VWRVXQNX GR ĞUHGQLHJR Z NUDMX Z ZRMHZyG]WZLH GROQRĞOąVNLP R  SXQNyZ SURFHQWRZ\FKDWDNĪHZZRMHZyG]WZLHSRGODVNLPRPDáRSROVNLPROXEHOVNLPR LáyG]NLPR2EQLĪ\áVLĊQDWRPLDVWZUHODFMLGRĞUHGQLHJRZNUDMXQDMEDUG]LHMZZRMHZyG]WZLH PD]RZLHFNLPRSRPRUVNLPRLĞOąVNLPRU\V        0D]RZLHFNLH ĝOąVNLH

'ROQRĞOąVNLH 3RPRUVNLH _{:LHONRSROVNLH}

àyG]NLH

0DáRSROVNLH

=DFKRGQLRSRPRUVNLH

.XMDZVNR SRPRUVNLH /XEXVNLH 2SROVNLH 3RGODVNLH _{:DUPLĔVNR PD]XUVNLH} /XEHOVNLH

ĝZLĊWRNU]\VNLH 3RGNDUSDFNLH 'RFKRG\JPLQ]SRGDWNXGRFKRGRZHJR _{ZUHODFMLGRĞUHGQL} HMNUDMRZHMZ  U U 5yĪQLFDU

Rysunek 6. PrzeciĊtne dochody gmin z tytuáu udziaáu w podatku dochodowym przypadające na jednego mieszkaĔca w ramach województw w relacji do Ğrednich w kraju (w %) w 2003 i 2012 r. ħUyGáRRSUDFRZDQLHZáDVQHQDSRGVWDZLH%'5*86GODZZODW -HGQRF]HĞQLHSRGNUHĞOLüQDOHĪ\ĪHUyĪQLFHSR]LRPXRPDZLDQ\FKGRFKRGyZZZRMHZyG]WZDFK ZVFKRGQLFKLSR]RVWDá\FKVąQDGDOGXĪHU\V'RFKyGJPLQ]SRGDWNXGRFKRGRZHJRQDPLHV] NDĔFDZZRMHZyG]WZLHSRGNDUSDFNLPE\áZUSUDZLHWU]\UD]\PQLHMV]\QLĪZVWRáHF]Q\P ZRMHZyG]WZLHPD]RZLHFNLPRUD]QLHPDOGZDUD]\PQLHMV]\QLĪZZRMHZyG]WZLHĞOąVNLPLGROQR ĞOąVNLP 3RGVXPRZDQLH $QDOL]DGRFKRGyZJPLQ]W\WXáXSRGDWNXGRFKRGRZHJRSU]HSURZDG]RQDZVNDOLZV]\VWNLFK ZNUDMXORNDOQ\FKMHGQRVWHNWHU\WRULDOQ\FKWMáąF]QLHXMPRZDQ\FKJPLQLPLDVWQDSUDZDFKSR ZLDWX  GOD ODW    L  SR]ZROLáD QD VIRUPXáRZDQLH QDVWĊSXMąF\FK VSRVWU]HĪHĔ LZQLRVNyZ

 3RPLPR]PQLHMV]DQLDVLĊZEDGDQ\PG]LHVLĊFLROHFLX±UR]SLĊWRĞFLPLĊG]\SR V]F]HJyOQ\PL URG]DMDPL JPLQ PLHMVNLFK PLHMVNRZLHMVNLFK L ZLHMVNLFK Z ]DNUHVLH SU]HFLĊWQHJRSR]LRPXGRFKRGyZJPLQ]W\WXáXSRGDWNXGRFKRGRZHJRSU]\SDGDMąFHJRQD PLHV]NDĔFDUR]SLĊWRĞFLZW\P]DNUHVLHQDGDOSR]RVWDá\GXĪH'RFKRG\JPLQPLHMVNLFK





E\á\ZUUD]\ZLĊNV]HZSRUyZQDQLX]JPLQDPLZLHMVNLPLRUD]UD]\ZSR UyZQDQLX]JPLQDPLPLHMVNRZLHMVNLPL

 =ELRURZRĞFLWU]HFKURG]DMyZJPLQUyĪQLąVLĊWHĪVNDOąZHZQĊWU]QHJR]UyĪQLFRZDQLDED GDQ\FK GRFKRGyZ =UyĪQLFRZDQLH E\áR QDMZLĊNV]H L URVQąFH Z UDPDFK JPLQ PLHMVNR ZLHMVNLFKLZLHMVNLFKZUMDNQDWRPLDVW]QDF]QLHPQLHMV]HLPDOHMąFHZĞUyG JPLQPLHMVNLFKRGSRZLHGQLRMDN'RW\F]\WRPLQGXĪ\FKPLDVWROLF]ELHOXGQRĞFL !RGW\VZNWyU\FK]PQLHMV]\áVLĊZVSyáF]\QQLN]PLHQQRĞFL]GRDWDNĪH VNDOD UR]SLĊWRĞFL PLQLPDOQHJR L PDNV\PDOQHJR ZVNDĨQLND ]  Z  U GR  Z U FR MHVW EDUG]R LVWRWQH GOD SHUVSHNW\Z\ EDUG]LHM ]UyZQRZDĪRQHJR UR]ZRMX JRVSRGDUF]HJRNUDMXELRUąFSRGXZDJĊ]QDF]HQLHGXĪ\FKPLDVWMDNRRĞURGNyZUR]ZRMX UHJLRQDOQHJR

 :\VRNLPSR]LRPHPDQDOL]RZDQ\FKGRFKRGyZZ\UyĪQLDMąVLĊJáyZQLHGXĪHDJORPHUDFMH PLHMVNLHLREV]DU\]ORNDOL]RZDQHZLFKEOLVNLPVąVLHG]WZLH:PDá\FKPLDVWDFKDWDNĪH ZJPLQDFKZLHMVNLFKLPLHMVNRZLHMVNLFKSRáRĪRQ\FKZRWRF]HQLXGXĪ\FKPLDVWGRFKRG\ ] RPDZLDQHJR W\WXáXQD PLHV]NDĔFDQLHU]DGNRGRUyZQXMą OXESU]HNUDF]DMą DQDORJLF]QH GRFKRG\PLDVWFHQWUDOQ\FK  :EDGDQ\PG]LHVLĊFLROHFLX]ZLĊNV]\áVLĊXG]LDáJPLQ]UHODW\ZQLHZ\VRNLPLLĞUHGQLPL GRFKRGDPL]RPDZLDQHJRW\WXáX]PQLHMV]\áVLĊQDWRPLDVW]GRXG]LDáORNDOQ\FK MHGQRVWHNWHU\WRULDOQ\FKJPLQLPLDVWQDSUDZDFKSRZLDWXáąF]QLHXMPRZDQ\FKRQLVNLP SR]LRPLHZSá\ZyZ]SRGDWNXGRFKRGRZHJRZURG]áDZRG]á PLHV]NDĔFD  3R]\W\ZQH]PLDQ\ZDQDOL]RZDQ\P]DNUHVLHPLDá\]UyĪQLFRZDQ\WHU\WRULDOQLHSU]HELHJ =ZLĊNV]\áVLĊ]DVLĊJWHU\WRULDOQ\REV]DUyZRZ]JOĊGQLHZ\VRNLPSR]LRPLHDQDOL]RZDQ\FK GRFKRGyZ ZRNyá GXĪ\FK PLDVW D WDNĪH LQQ\FK PQLHMV]\FK RĞURGNyZ Z]URVWX Z W\P ]ZáDV]F]DZ]DFKRGQLHMLSRáXGQLRZR]DFKRGQLHMF]ĊĞFL3ROVNL*PLQ\RQLVNLPSR]LRPLH GRFKRGyZZUQDGDOGRPLQRZDá\ZHZVFKRGQLHMF]ĊĞFLNUDMXDWDNĪHQDREV]DUDFK SHU\IHU\MQLHSRáRĪRQ\FKZVWRVXQNXGRGXĪ\FKPLDVWZFHQWUDOQHM3ROVFH

 3RPLPRNRU]\VWQHJRQLHZLHONLHJR]PQLHMV]HQLDVLĊZODWDFK±UR]SLĊWRĞFLPLĊ G]\ ZRMHZyG]WZDPL Z SR]LRPLH SU]HFLĊWQ\FK DQDOL]RZDQ\FK GRFKRGyZ JPLQ QD PLHV]NDĔFDUyĪQLFHZEDGDQ\P]DNUHVLHPLĊG]\ZVFKRGQLąL]DFKRGQLąF]ĊĞFLąNUDMXVą QDGDOEDUG]RGXĪHĝUHGQLGRFKyGJPLQ]SRGDWNXGRFKRGRZHJRQDPLHV]NDĔFDZRMH ZyG]WZD SRGNDUSDFNLHJR E\á Z  U SUDZLH WU]\ UD]\ PQLHMV]\ QLĪ Z VWRáHF]Q\P ZRMHZyG]WZLHPD]RZLHFNLPRUD]QLHPDOGZDUD]\PQLHMV]\QLĪZZRMHZyG]WZLHĞOąVNLP LGROQRĞOąVNLP

 : ĞZLHWOH Z\QLNyZ EDGDĔ QDVXZD VLĊ ZQLRVHN R SRWU]HELH ]LQWHQV\ILNRZDQLD G]LDáDĔ LGRVNRQDOHQLD LQVWUXPHQWyZ Z ]DNUHVLH SROLW\NL UHJLRQDOQHM QLH W\ONR LQWUD± DOH WDNĪH LQWHUUHJLRQDOQHMQDNLHURZDQHMQD]PQLHMV]DQLHUyĪQLFZSR]LRPLHUR]ZRMXJRVSRGDUF]HJR UyĪQ\FKF]ĊĞFLNUDMX

  %LEOLRJUDILD >@ $GDPF]\NàRMHZVND*3UREOHP\NRQZHUJHQFMLLG\ZHUJHQFMLHNRQRPLF]QHMQDSU]\NáD G]LHNUDMyZ8QLL(XURSHMVNLHMZW\P3ROVNL>Z@(NRQRPLD(FRQRPLFV3UDFH1DXNRZH 8QLZHUV\WHWX(NRQRPLF]QHJRZH:URFáDZLXQUV±

>@ $GDPF]\NàRMHZVND * 8ZDUXQNRZDQLD VWUXNWXUDOQH UR]ZRMX JRVSRGDUF]HJR 3ROVNL Z%\GJRV]F]\%\GJRV]F]

>@ $GDPF]\NàRMHZVND * 8ZDUXQNRZDQLD VWUXNWXUDOQH L SU]HVWU]HQQH UR]ZRMX JRVSRGDU F]HJR3ROVNL5R]SUDZ\:\GDZQLFWZD8F]HOQLDQH$75Z%\GJRV]F]\ >@ $GDPF]\NàRMHZVND*%XMDUNLHZLF]$:LHORF]\QQLNRZDPHWRGDRFHQ\SU]HNV]WDáFHĔ

ZVWUXNWXU]HSU]HVWU]HQQHMJRVSRGDUNL3ROVNL3UREOHP\(NRQRPLL3ROLW\NL(NRQRPLF]QHM L)LQDQVyZ 3XEOLF]Q\FK 3UDFH 1DXNRZH 8QLZHUV\WHWX (NRQRPLF]QHJR ZH :URFáDZLX 

>@ $GDPF]\NàRMHZVND*%XMDUNLHZLF]$=DVWRVRZDQLHNRPSXWHURZ\FKEDQNyZGDQ\FK UHJLRQDOQ\FK*86GRPRQLWRURZDQLDSR]LRPXUR]ZRMXPLDVWLREV]DUyZZLHMVNLFK6WXGLD L0DWHULDá\36=:%\GJRV]F]

>@ 'RURĪ\ĔVNL75RODSROLW\NLVSyMQRĞFL8QLL(XURSHMVNLHMZXVXZDQLXUHJLRQDOQ\FKQLHUyZ QRĞFL JRVSRGDUF]\FK :QLRVNL GOD 3ROVNL :\GDZQLFWZR 8QLZHUV\WHWX àyG]NLHJR àyGĨ  >@ *86'RMD]G\GRSUDF\1DURGRZ\6SLV3RZV]HFKQ\/XGQRĞFLL0LHV]NDĔ:DU V]DZD >@ .ODPXW0&HOHLQDU]ĊG]LDSROLW\NLUHJLRQDOQHMXQLL(XURSHMVNLHM8(ZH:URFáDZLX KWWSZZZS]GXSOXSORDGVILOHVNRQIHUHQFMHB0LURVODZDB.ODPXWSGI GDWD SREUDQLD  >@ .XGHáNR-3UXVHN$=LHOLĔVNL.(XURSHMVNDSROLW\NDVSyMQRĞFLLMHMHIHNW\Z3ROVFH:\ GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWX(NRQRPLF]QHJRZ.UDNRZLH.UDNyZ >@ .XVLGHá(.RQZHUJHQFMDJRVSRGDUF]DZ3ROVFHLMHM]QDF]HQLHZRVLąJDQLXFHOyZSROLW\NL VSyMQRĞFL:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR >@ 0LD]JD$3ROLW\NDUHJLRQDOQDDNRQZHUJHQFMDZ8(LZ3ROVFHZĞZLHWOHQRZ\FKWHRULL JHRJUDILLHNRQRPLF]QHM>Z@3ROVNDZ8QLL(XURSHMVNLHM'\QDPLNDNRQZHUJHQFMLHNRQR PLF]QHM UHG -- 0LFKDáHN : 6LZLĔVNL 0 6RFKD :\GDZQLFWZR 1DXNRZH 3:1 :DUV]DZD >@ 3ROLW\NDVSyMQRĞFLMDNRVNXWHF]QDHIHNW\ZQDLWHU\WRULDOQLH]UyĪQLFRZDQDRGSRZLHGĨQDZ\ ]ZDQLDUR]ZRMRZH8(055:DUV]DZD >@ 3ROVND*RVSRGDUND±6SRáHF]HĔVWZR±5HJLRQ\055:DUV]DZD >@ :Sá\ZIXQGXV]\HXURSHMVNLFKQDJRVSRGDUNĊSROVNLFKUHJLRQyZLNRQZHUJHQFMĊ]NUDMDPL 8(5DSRUW055:DUV]DZD

>@ :Sá\Z SROLW\NL VSyMQRĞFL QD UR]ZyM VSRáHF]QRJRVSRGDUF]\ SROVNL Z ODWDFK ± ZĞZLHWOHZ\QLNyZEDGDĔHNRQRPHWU\F]Q\FK055:DUV]DZD

>@ 8VWDZD ] GQLD  OLVWRSDGD  U R ILQDQVRZDQLX MHGQRVWHN VDPRU]ąGX WHU\WRULDOQHJR ']LHQQLN8U]ĊGRZ\QUSR]







7+(86(5(*,21$/'$7$2)&20387(5%$1.6&62)25021,725,1* 2)'(9(/230(17/(9(/2)&,7,(6$1'$5($6585$/

6XPPDU\

This paper presents a method of multifactor analysis and assessment of the level of development of municipalities, including the cities and rural areas, ie. The territo-rial units for which no statistics are developed synthetic evaluation measures. This method was used in the PB No. 3808 / B / H03 / 2011/40, where the computer using regional data banks published by the Central Statistical Office, was carried out for the years 2003, 2008, 2010 and 2012, four separate analysis and delimitation of all the country's cities and rural areas by level of development. This allowed the determina-tion of changes within the territorial areas of relatively high, medium and low level of development. This paper presents a methodological assumptions and partial results of these studies. .H\ZRUGVGLIIHUHQFHVLQGHYHORSPHQWOHYHOVORFDOWHUULWRULDOV\VWHPVFLWLHVDQGUXUDODUHDV%'5 *86DQDO\VLVPHWKRG  *UDĪ\QD$GDPF]\NàRMHZVND .DWHGUD(NRQRPLLL3UDZD*RVSRGDUF]HJR :\G]LDá=DU]ąG]DQLD 8QLZHUV\WHW7HFKQRORJLF]QR3U]\URGQLF]\Z%\GJRV]F]\ XO)RUGRĔVND%\GJRV]F] HPDLOJVORMHZVF\#QHRVWUDGDSO  $GDP%XMDUNLHZLF] .DWHGUD*HRPDW\NL*HRWHFKQLNLL*RVSRGDUNL3U]HVWU]HQQHM :\G]LDá%XGRZQLFWZD$UFKLWHNWXU\L,QĪ\QLHULLĝURGRZLVND 8QLZHUV\WHW7HFKQRORJLF]QR3U]\URGQLF]\Z%\GJRV]F]\ $O3URI.DOLVNLHJR%\GJRV]F] HPDLODGDPE#XWSHGXSO