Helena KoĞcielniak* Mateusz Górka**
OCENA EFEKTYWNOĝCI ZWROTNEGO MECHANIZMU FINANSOWEGO JESSICA
W WOJEWÓDZTWIE ĝLĄSKIM – PROGNOZA
1. WPROWADZENIE
JESSICA [Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas] – jest wspólnotowym przedsiĊwziĊciem Komisji Europejskiej,
Europej-skiego Banku Inwestycyjnego oraz Banku Rozwoju Rady Europy, którego ce-lem jest wspieranie inwestycji, słucych zapewnieniu zrównowaonego rozwo-ju w miastach; w Polsce sprowadza si do finansowania projektów, zgodnych z obszarami kwalifikowalnoci Regionalnych Programów Operacyjnych w prio-rytetach rewitalizacyjnych lub zwizanych z rewitalizacj. Inicjatywa JESSICA przewiduje stworzenie specjalnych funduszy rozwoju miast lub funduszy po-wierniczych, zasilonych rodkami strukturalnymi, których zadaniem bdzie wspieranie, przy pomocy instrumentów finansowych, projektów realizowanych w ramach lokalnych programów rewitalizacji. Inicjatywa JESSICA ma stanowiü odpowied na potrzeby rozwojowe obszarów miejskich, majcych znaczenie kluczowe dla pobudzania wzrostu w skali lokalnej, regionalnej oraz krajowej, a jednoczeĞnie polegajcych na inwestycjach o charakterze dochodowym.
Zasadniczym celem artykułu jest rozpoznanie zakresu wdraania zwrotnego mechanizmu finansowania JESSICA oraz próba oceny jego efektywnoci na przykładzie województwa lskiego.
2. MODELE WDRAĩANIA JESSICA
Koncepcja instrumentu JESSICA zakłada finansowanie działa zwizanych z rozwojem obszarów miejskich za pomoc struktury obejmujcej Fundusze
*
Dr hab. profesor nadzw. w Katedrze Zarzdzania Przedsibiorstwem PCz.
**
Mgr, Centrum Projektów Rewitalizacji SA. [119]
powiernicze (HF) i Fundusze Rozwoju Obszarów Miejskich (UDF).Beneficjenci JESSICA maj dostp do dogodnych instrumentów finansowych, które mog si róniü w zalenoci od regionów [poyczki, gwarancje finansowe, wkłady kapi-tałowe]. Fundusze przewidziane w ogólnej koncepcji JESSICA, działajce jako tzw. instrumenty inynierii finansowej, maj zapewniü finansowanie o charakte-rze zwrotnym, a nie dotacyjnym1. Wynika to bezpoĞrednio z definicji funduszy HF i UDF2. OkreĞlenie produktów funduszy działajcych w ramach JESSICA rzutuje na jego model funkcjonalny i organizacyjny (rys.1 i 2).
Rys.1. Model funkcjonalny JESSICA r ó d ł o: opracowanie własne.
1
A. W e r o n, R. W e r o n, InĪynieria finansowa. Wycena instrumentów pochodnych.
Symula-cje komputerowe. Statystyka rynku, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2006, s. 229.
2
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1083/2006 (art. 44). JESSICA Promocja PPP i pozabudetowej relacji zada inwestycyjnych przez JST Finansowanie projektów dochodowych Efekt dwigni finansowej (uczestnictwo inwestorów prywatnych i publicznych) Usprawnienie procesów projektowych (projektowanie w oparciu o model finansowania) Innowacyjne podejĞcie do funduszy europejskich (optymalizacja strumienia Ğrodków) Zwrotny charakter Ğrodków (recycling Ğrodków finansowych)
Rys. 2. Model organizacyjny JESSICA IZ – Instytucja Zarzdzajca
HF – Fundusze Powiernicze (Holding Fund) EBI – Europejski Bank Inwestycyjny
FROM – Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich r ó d ł o: jak do rys. 1.
Przedstawiony powyej model organizacyjny JESSICA zakłada w teorii moliwoĞü funkcjonowania wielu FROM [Fundusz Rozwoju Obszarów Miej-skich] jako operatorów JESSICA. Fundusze Rozwoju Obszarów Miejskich mo-gą byü podzielone ze wzglĊdu na rodzaj udzielanego wsparcia [tego typu roz-wiązanie dotychczas nie zostało zastosowane na obszarze Polski] lub teĪ ze wzglĊdu na obszar oddziaływania [tego typu rozwiązanie funkcjonuje np. w województwie zachodniopomorskim].
Na obszarze Polski JESSICA została wdroĪona w województwie wielkopol-skim, zachodniopomorwielkopol-skim, pomorskim oraz Ğląskim. W praktyce w kaĪdym z regionów mechanizm funkcjonuje na innych zasadach, wynikających z regu-laminu konkursowego ogłoszonego przez Europejski Bank Inwestycyjny, ale takĪe specyfiki Regionalnych Programów Operacyjnych.
JESSICA na obszarze województwa Ğląskiego takĪe posiada swoją odmien-ną specyfikĊ. Wynika ona przede wszystkim z faktu, iĪ dla całego obszaru wy-brany został tylko jeden Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich, którego rolĊ
IZ Województwo HF (EBI) Fundusz holdingowy FROM poĪyczkowy FROM poĪyczkowy FROM kapitałowy FROM kapitałowy projekt projekt projekt projekt projekt projekt projekt projekt
pełni Bank Ochrony ĝrodowiska SA. Wyłącznym partnerem FROM w zakresie pozyskiwania i wstĊpnej oceny projektów jest Centrum Projektów Rewitaliza-cji SA.
Zasada funkcjonowania jest zatem uproszczona i sprowadza siĊ do wstĊpnej identyfikacji i oceny projektów, przygotowaniu wniosków i aplikowaniu o okre-Ğlone Ğrodki (zob. rys. 3).
Rys. 3. Schemat organizacyjny JESSICA w województwie Ğląskim ħr ó d ł o: jak do rys. 1.
JESSICA jest zwrotnym mechanizmem finansowym. Logika funkcjonowa-nia mechanizmu jest bardzo prosta. Beneficjent moĪe otrzymaü zwrotne wspar-cie w postaci niskooprocentowanej poĪyczki [około 2,5% poniĪej WIBOR] po-zwalające na finansowanie Ğrednio ok 30–40% inwestycji [przy czym moĪliwe jest finansowanie nawet 75% inwestycji, w przypadku, gdy ta charakteryzuje siĊ szczególnie duĪym oddziaływaniem społecznym]. Pozostała czĊĞü inwestycji moĪe byü finansowana ze Ğrodków kredytu komercyjnego udzielanego przez BOĝ lub inny bank3.
3
Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa ĝląskiego na lata 2007–2013; Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008; Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 21 grudnia 2010 r.; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartoĞci pomocy publicznej w róĪnych formach, DzU z dnia 6 wrzeĞnia 2004 r.; Komunikat Komisji w sprawie zmiany metody ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych. IZ Województwo ĝląskie projekt HF (EBI) Fundusz holdingowy FROM – Bank
Ochrony ĝrodowiska Centrum Projektów Rewitalizacji SA
3. EFEKTYWNOĝû JESSICA
EfektywnoĞü JESSICA, a co za tym idzie znaczenie zwrotnych mechani-zmów finansowych bĊdzie moĪliwe do oceny w 2015 r. [moment wydatkowania wszystkich planowanych Ğrodków].
Wykaz głównych czynników, które naleĪy uwzglĊdniü w kalkulacji efektów finansowania z wykorzystaniem funduszy JESSICA przedstawia rys. 4.
Rys. 4. Czynniki kluczowe w finansowaniu inwestycji z wykorzystaniem funduszyJESSICA ħr ó d ł o: jak do rys. 1.
W efekcie, na Ğląską JESSICA składają siĊ nastĊpujące elementy (zob. rys. 5).
Rys. 5. Elementy składowe JESSICA w województwie Ğląskim ħr ó d ł o: jak do rys. 1.
Jak przedstawiono powyĪej beneficjent JESSICA, poza korzystnym wspar-ciem finansowym, otrzymuje profesjonalne wsparcie doradcze, polegające na
Wymagany wkład własny Beneficjenta Okres spłaty kapitału – do 15 lat, do 2 lat 10–20% karencji w spłacie kapitału
Bezpłatne wsparcie doradcze Finansowanie czĊĞci kapitału (wkład w przygotowaniu dokumentacji JESSICA) oprocentowane poniĪej aplikacyjnej, wyborze formy WIBOR finansowania – Ğwiadczone przez Partnera FROM (CPR SA)
JESSICA pomoc doradcza wygodna ocena projektów niĪsza od rynkowej cena pozyskanego finansowania
aktywnej pomocy w opracowaniu dokumentacji aplikacyjnej, co wiĊcej zdecy-dowane ułatwienie w postaci rezygnacji z procedury konkursowej [ocena for-malna i merytoryczna kaĪdorazowo mogąca skutkowaü odrzuceniem projektu] jest dodatkową zachĊtą do wyboru tej formy finansowania inwestycji. CiĊĪar przygotowania dokumentacji czĊĞciowo spoczywa na doradcy FROM, doku-mentacja moĪe byü sukcesywnie kompletowana.
Przewaga JESSICA nad innymi formami finansowania projektów inwesty-cyjnych polega zatem zarówno na korzyĞciach ekonomicznych [cena pieniądza], które moĪemy nazwaü efektywnoĞcią kosztową, ale takĪe na zdecydowanie wyĪszej, niĪ to ma miejsce w przypadku kredytów komercyjnych oraz wszelkich dostĊpnych form dotacji, funkcjonalnoĞci związanej z samą procedurą przygo-towania projektu i aplikowania o Ğrodki, którą moĪemy okreĞliü jako
efektyw-noĞü funkcjonalna.
4. EFEKTYWNOĝû KOSZTOWA
EfektywnoĞü kosztową JESSICA przedstawia poniĪsze zestawienie przy-kładowego finansowania projektu inwestycyjnego o wartoĞci 25 mln PLN.
PrzyjĊto załoĪenie, iĪ projekt inwestycyjny bĊdzie realizowany w trzech róĪnych wariantach finansowania, polegających na zmiennym wkładzie Ğrodków JESSICA, oprocentowanych w wysokoĞci 2,5% [skala roczna], wzglĊdem Ğrod-ków kredytu komercyjnego, oprocentowanego w wysokoĞci 7% [skala roczna]. W pierwszym wariancie udział JESSICA wynosi 30%, w drugim 50%, a w trze-cim 70%. 7 500 000 17 500 000 0 2 000 000 4 000 000 6 000 000 8 000 000 10 000 000 12 000 000 14 000 000 16 000 000 18 000 000 Kredyt banku komercyjnego w zł
Wkład EBI – Fundusz JESSICA w zł
Rys. 6. Wariant finansowania nr I ħr ó d ł o: opracowanie CPR SA.
Rys. 7. Koszt kredytu bankowego i JESSICA (wariant finansowania I) ħr ó d ł o: jak do rys. 6. 12 500 000 12 500 000 0 2 000 000 4 000 000 6 000 000 8 000 000 10 000 000 12 000 000 14 000 000 Kredy t banku komercyjnego w zł JESSICA w zł
Rys. 8. Wariant finansowania nr II ħr ó d ł o: jak do rys. 6.
Rys. 9. Koszt kredytu bankowego i JESSICA (wariant finansowania II) ħr ó d ł o: jak do rys. 6. 1 800 000 1 600 000 1 400 000 1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Koszt kredytu bank
Koszt kredytu JESSICA
1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Koszt kredytu bank
7 500 000 17 500 000 0 5 000 000 10 000 000 15 000 000 20 000 000 Kredyt banku komercyjnego w zł JESSICA w zł
Rys. 10. Wariant finansowania nr III ħr ó d ł o: jak do rys. 6.
Rys. 11. Koszt kredytu bankowego i JESSICA (wariant finansowania III) ħr ó d ł o: jak do rys. 6.
Przedstawione warianty finansowania wskazują na fakt, iĪ koszt pozyska-nego finansowania JESSICA w skali 15-letniej jest stosunkowo niski. Szczegól-nie wyraĨSzczegól-nie róĪnicĊ obrazuje wariant nr 2, w którym wartoĞü kredytu komer-cyjnego jest równa wartoĞci JESSICA.
MoĪna stwierdziü, iĪ czĊĞü projektów moĪe byü opłacalna przede wszyst-kim dziĊki zmniejszonemu oprocentowaniu. Dotyczy to przede wszystwszyst-kim tych projektów, które polegają na realizacji obiektów kubaturowych [biurowce, hote-le, galerie], których przeznaczeniem jest pełna komercjalizacja.
5. EFEKTYWNOĝû FUNKCJONALNA JESSICA W WOJEWÓDZTWIE ĝLĄSKIM
Istotą JESSICA jest produkt dodany, w postaci wsparcia doradczego, Ğwiadczonego przez FROM lub partnerów FROM [w przypadku woj. Ğląskiego
800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Koszt kredytu bank
– Centrum Projektów Rewitalizacji SA]. Wsparcie doradcze polega na pomocy w przygotowaniu dokumentacji aplikacyjnej [wniosku, studium wykonalnoĞci], ale takĪe ogólnym doradztwie, związanym z przedmiotem projektu, optymaliza-cją techniczną, finansową.
KorzyĞci ze Ğwiadczonej pomocy doradczej są znaczące dla obu stron. Z punktu widzenia FROM, Ğwiadczona pomoc pozwala na duĪo lepsze przygo-towanie projektów, ułatwiające ich ocenĊ. NajwaĪniejszym jednak czynnikiem jest to, Īe projekty są dobrze przeanalizowane pod wzglĊdem kwalifikowalnoĞci wydatków oraz koniecznej w przypadku zwrotnego mechanizmu finansowego dochodowoĞci.
Z punktu widzenia beneficjenta, Ğwiadczona pomoc doradcza pozwala na unikniĊcie zbĊdnych kosztów, związanych z przygotowaniem wniosku, czy stu-dium wykonalnoĞci, ale takĪe daje moĪliwoĞü stałych konsultacji, dotyczących gromadzonej dokumentacji, czy zastosowania rozwiązaĔ pozwalających na uproszczenie szeregu procesów.
6. PODSUMOWANIE
Pierwsze dwa miesiące 2012 r. w zakresie naboru wniosków w ramach JESSICA w województwie Ğląskim są niezwykle optymistyczne. Przede wszyst-kim iloĞü projektów, które są opracowywane jest bardzo wysoka, co z pewnoĞcią przełoĪy siĊ na szybkie efekty inwestycyjne.
Zainteresowanie mechanizmem nie przekłada siĊ jednak na wiedzĊ o jego funkcjonowaniu. Beneficjenci nie rozumieją zasad, jakimi kierują siĊ mechani-zmy zwrotne, stąd teĪ koniecznoĞü ingerencji w niemalĪe wszystkie przygoto-wywane projekty.
WdroĪenie zwrotnych mechanizmów finansowych od roku 2014 bĊdzie wymagało szybkiego przygotowania szeroko zakrojonej akcji edukacyjnej. Przed wdroĪeniem JESSICA w województwie Ğląskim wielu ekspertów wyraĪa-ło wątpliwoĞci, związane z brakiem odpowiedniego zaplecza projektowego i niewłaĞciwym przygotowaniem beneficjentów w zakresie moĪliwoĞci realizacji projektów rewitalizacyjnych. Praktyka wskazuje, iĪ problemem nie jest w Īad-nym stopniu iloĞü identyfikowanych projektów, ale przede wszystkim niska wiedza o samym mechanizmie. ZwaĪywszy na fakt, iĪ województwo Ğląskie przez ostatnie 2 lata prowadziło wzmoĪoną akcjĊ edukacyjną w tym obszarze, moĪna stwierdziü, iĪ w skali kraju bĊdzie to stanowiło najwiĊkszy problem, któ-ry naleĪy wyeliminowaü w latach 2012–2013.
Helena KoĞcielniak Mateusz Górka
EFFICIENCY ASSESSMENT OF JESSICA IN SILESIA – FORECAST
JESSICA [Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas] – is an
initiative developed by the European Commission and the European Investment Bank, in collaboration with the Council of Europe Development Bank (CEB). Its aim is to support sustainable urban development investments. In Poland the initiative finances projects eligible within Regional Operational Programmes in the priorities related with urban regeneration. Within JESSICA, special Urban Development Funds or Holding Funds are established in order to support projects, forming part of local regeneration programmes with the application of financial instruments and structural funds. JESSICA has been developed as an answer to the development needs of urban areas, having the key importance for local, regional and national growth, at the same time being an initiative supporting profitable projects only. JESSICA beneficiaries have access to advantageous financial instruments that may vary depending on the region [equity, loans and/or guarantees]. The basic aim of the paper is to define the implementation scope of the JESSICA revolving mechanism and to present an attempt at evaluating its efficiency in Silesia.
