Uczestnictwo w organizacjach formalnych a zróżnicowanie społeczne ludności wiejskiej

a c t a U N I V E R S I T A T I S L O D Z i e n s i s ___________________ FOLIA SOCIOLOGICA 6, 1982 ______________

Paweł Starosta*, Andrzej M a j e r * * U C ZESTNICTWO W ORGANIZACJACH FORMALNYCH A ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE LUDNOŚCI 1VIE0SKIE3

ч 1 » Wstęp

W wielu pracach socjologicznych do oznaczenia p r z y n a l e ż n o ś -ci i zinstytucjonalizowanych form udziału w mniej lub bardziej sformallzowanych zbiorowośclach i grupach społecznych sę u ż y w a -ne terminy "uczestnictwo form a l n e “ będż też "aktywność organiza-cyjna".

Chociaż zamienne używanie tych pojęć jest niemal powszechne, to jednak celowe wydaje się pewne rozróżnienie pomi ę d z y u czestnictwem a aktywnością. O ile pierwsze z tych pojęć wyraża głó w -nie behawioral-nie wyodrębnione formy udziału w określonych strukturach społecznych, to drugie obejmuje swym zakresem nie tylko zachowania i działania, ale również szeroko rozumiane p o s -tawy wobec określonych zjawisk i zdarzeń społecznych. W zwięzku z tym n i e k tórzy autorzy sugeruję, aby posługiwać się będż to szerokim rozumieniem uczestnictwa, tak że praktycznie oznacza o- no aktywność, będi też węższym rozumieniem aktywności, którę re-dukuje się do uczestnictwa.

* M g r , st. asystent w Zakładzie Socjologii Wsi i Miasta In<r stytutu Socjologii UŁ.

* * Mg r , st. asystent w Zakładzie Socjologii Wsi f.Miasta I n ^ a tytutu Socjologii UŁ'.

Nie wchodząc w dalsze szczegóły dystynkcji pojęciowych na-leży podkreślić, iż szerzej czy węziej rozumiane uczestnictwo w organizacjach posiadających formalno-prawny system organizacji społecznej stanowiło jeden z głównych prz e d m i o t ó w badań s o c j o l o -gicznych nad szeroko rozumianą p a r t y cypacją społeczną.

Z aint e r e s o w a n i e tym zagadnieniem wynika z ciągłego i l o ś c i o -wego wzrostu organizacji formalnych we w spółczesnych s p o ł e c z e ń -stwach oraz z przekonania o ich rosnącej roli w naszym c o d z i e n -nym życiu społecz-nym.

Ucz e s t n i c t w o w zbiorowościach, których prototypem jest Maci- verowska koncepcja " a s s o c i a t i o n “ , uchodzi w poglądach wielu socjologów zachodnich za p r z e j a w rozwoju osobowości, a także po- nadlokalnej socjalizacji jednostki. Podkreślają oni p rzy tym, że partycypacja w o rganizacjach społecznych pełni podobne funkcje w życiu człowieka Jak Jego aktywność w czasie wolnym, że wyrabia społeczną wrażliwość, towarzyskość i czyni Jednostkę ogólnie bardziej przydatną dla społeczeństwa przez jej "społeczne w y r o -bienie". "Oest ewidentne - piszą C. £. Ramsey, L. Nelson i C. Verner - że osoby u c z e s tniczące w formalnych o r g a n izacjach są również bardziej skłonne do działań społecznych w ramach a k t y w -ności społecznej innego t y p u " 1 .

Doniosła rola przypadła również formalnym o r g a nizacjom вро- łecznym w różnych środowiskach społeczeństwa socjalistycznego. Mi ały bowiem one w myśl zasad ustrojowych 1 w y n i k a j ą c y c h z nich koncepcji politycznych przejąć na siebie jedną z głównych ról w procesie kształtowania osobowości ludzkiej w nowych wa r u n k a c h

2

ustrojowych . W sferze .politycznej organizacje te stanowić miały platformę dla ur z e c z y wistnienia idei ludowładztwa, swoiste ogniwo łączące ogół obywateli kraju z władzą ludową. Obok tych n i e z b ę d nych, niejako o g ó l n o s połecznych funkcji organizacje formalne p o winny ponadto zaspokajać p o t rzeby swoich człon k ó w (funkcje w e w -nętrzne) oraz pełnić rolę stymulatora aktywizacji i rozwoju p o

-1

L. / J e l s o n , C. t. R a m s e y , C. V e r n e r, Community Structure and Change, New York- i960, s.

210,-2

J. S z c z e p a ń s k i , Osobowość ludzka w procesie pr-A-strewańia społeczeństwa socjalistycznego, [w:} i d e m, O d m i a n y czasu teraźniejszego, W a r s z a w a :!973, s . 293-332.

szcze gó ln yc h środowisk społec zn yc h w kraju, tak w układzie b ra n-żowym, jak i t er ytorialny» (funkcje z e w n ę t r z n e ) .

Powyższe, najbardziej ogólnie za p r ezentowane cele działania o rg an iz ac ji sp oł ec zn yc h w naszym kraju s t a n ow ił y z as adniczy punkt w y jś cia dla w i ę k sz oś ci badań socjologicznych, które n a j -częściej s k u p i ał y eię na ko nf ro nt ac ji zało że ń z rzeczywistością.

W ramach tego nurtu p ro b l em ow eg o utr zy m a na Jeöt również wi ęk sz oś ć empiry cz ny ch badań r ea lizowanych w środowisku w iejskim Ich cechą charakter ys ty cz ną , poza p ewnymi wyjątkami, Jest: l) o g r a n ic ze ni e terenu b adań do p o j e dy nc zy ch wsi bądź miaste cz ek o- raz 2) na ogól rzadkie odnoszenie u zy skanych e f ek tó w do wyni kó w innych badań. Z tych to głównie w z g l ę d ó w dominuje w nich p o d k r e -ślenie różnic i odmienności po ni ęd zy funkcjami za ło żonymi a rea- alizowanyrai określonej organizacji w ok re śl on ym terenie, przy równo cz es ny m p om ijaniu pytania, co w tych różnych o d m i en no śc ia ch Jest wspólnego.

Chociaż nie ulega wątpliwości, że p os zu ki w a ni e p ewnych cech sz cz eg ól ny ch ja ki eg oś z jawiska posiada nie k w e st io no w a ne u z a s a d -nienie m e to do lo gi cz ne , to Jednak należy się też z godzić z tym, że zbyt m e c h a ni cz ne s to sowanie tej z a sa dy w b ad aniach e m p i r y c z -nych p r v -.Л dzić może w efekcie do nadmiernej socjografil. Należy zate m obok w s k a z y w a n i a różnic po dk re śl ać pewne zbieżne do siebie wyni ki badań, aby w sposób p e ł n i e j s z y naświet li ć dane zjawisko.

w p ła s z c z y ź n i e meryto ry cz ne j d ot yc hc za s ow e badania (ezczegól- nie te z o st atnich lat) na ogół dość zgodnie p o dk re śl aj ą daleko idącą rozbieżność p o m i ę d z y funkcjami założo ny m i a realizowanymi p o s z c z e g ó l n y c h or ga ni za cj i s p o ł ec zn yc h na wsi 1 w małych m i a s -tach. Ta "rozpiętość p o m i ę d z y formalnymi up ra w n ie ni am i a fak-tycznym ich r ea lizowaniem hamuje postęp w dz ie dz in ie zwiększenia udziału cz ynnika s p o ł e cz ne go w wyk on yw an iu w ł a d z y państwowej, a także pozbawia w n i e k tó ry ch p rz yp ad ka ch m oż liwości maksym a ln ie pełnego re alizowania z a s a d y och ro ny pra w o b y w a t e l s k i c h “3 - k o n -kluduje Jeden z rfutorów badań.

E. K a r p o w i c z , o r g a n iz ac je społeczne w małych mias ta ch (ich funkcje z a ł o ż o m л r e a l i z o w a n e ) , W r o c ł a w 1977, s. 64.

Rów ni eż z ał ożenie o ał tywizacyjnej funkcji grup i zbio.ro** y.ości formalnych na wsi zachęto p oddawać krytyce. Pod kr eś la się przy tym głównie, że proces instytuc jo na li za cj i i b iurokraty- żfecji o r g a ni za cj i społecz ny ch na wsi wywarł również na u c z e s t -nictwie w nich swoje piętno manife st uj ęc e 3 ię w:l) ponadlokalnej c en tralizacji zarządzania, 2) wzr oś ci e aparatu administracyjnego, 3) zwięks ze ni u liczby statutów i przepisów, 4) zahamo w a ni u i ograni cz en iu indywidualnej in ic jatywy c z ł on kó w i co się z tym w iężę 5) osłabieniu więzi c z ł o n k ó w z or ga ni za cj ę Jako c a ł o ś c i ą 4. ftfcsplikacji tych negatyw ny ch zjawisk w formalnych o r g a n i z a -cjach środowiska w i e j s ki eg o dok on yw an o w w i ęk sz oś ci pod ję ty ch na ten temat badań empirycznych. Nie znaczy to, że nie stwier dz on e w b ad aniach p r z y k ł a d ó w pozytywnych. Ta kie też były, tyle że z d e -cy do w a ni e rzadziej.

P rzyczyn negaty w n yc h zjawisk funkcjonowania organizacji epo- łecznych i uczestn ic tw a w nich m i e s z k a ń c ó w wsi szukano przede ws zy st ki m w ich specyf ic zn ym u sy tu ow an iu w systemie f un k c j o n o w a -nia w ła d z y i ad m i n i s t r a c j i na wsi. S z c z e gó ln ie do lat s i e d e m dziesi ąt yc h ch ar ak teryzował się on siln ym d y r e k ty w n ym p o d p o r z ą d -kowaniem ogniw n iższego rzędu ogniwom nadrzędnym. Pewne nadzieje na p r z e ł a m a ni e tego stanu rzeczy rozbudziła reforma w ł a d z y i ad -m inistracji terenowej w latach 1973-1975. Szybko Jednak okazało s i ę , ze wzg lę dn a autonomia gmin w sferze s p o łe cz no -g os p o da rc ze j stała się fikcja, kiedy tylko o st at ec zn ie ufo rm ow ał y się nowe ośrodki w ł a d z y wojewódzkiej.

2. . Z a ł o że ni a 1 hi p o te zy

Nie kwesti on uj ąc zatem zasadności i oc zywistości wni os ku o dominującej roli c zy nników s tru kt ur al ny ch jako głównych d e t e r m i nant ów u c z e s t ni ct w a o r g a n i z ac yj ne go w środowisku wiejskim, u z n a -liśmy za se nsowne zastanowić się, czy poza tą zmienną są jakieś inne, które w sposób istotny oddziałują na stopień u c z e s tn ic tw a o rg an iz ac yj ne go jednostek w tym środowisku. Z a s a d n o ś ć eforattrła- w a n e g o wyżaj pytania b a da wczego wynika, naszym zdaniem, z n a s t ę -p ujących -przesłanek:

4 K. Z, 3 o V4 9', Elaaerit-y soc jo logicznej tuorii zrzeszeń, liters.iaite, .:976, e, i00-130.

1) badania p r o w ad zo ne w zespole W. W e so ł o w s k i e g o dowiodły, że cechy p oł ożenia s p o ł e c z n o -e ko no m i cz ne go Jednostek, takie jak: wykształcenie, d o ch od y i przyna le żn oś ć społeczno z aw od ow a w y k a -zuję istotne z b i eżności kumulacyjne:

2) w kilku b a daniach po ls ki ch i wielu z ag ra ni cz ny ch z w e r yf i-kowano też tezę, że p oł ożeni^ s p o ł ec zn o- ek on om ic zn e Jednostki stanowi istotnę zmiennę modyfikujęc<j j e j 'uc ze st ni ct w o w różnych dziedzinach aktywności ludzkiej, np. w kulturze, p olityce Czy re-

ligii;

3) relacja p o n i ęd zy u c z e s tn ic tw em o rg an iz ac yj ny m a pozycję s p o ł ec zn o- ek on om ic zn ę jednostki w środowisku w i e js ki n naszego kraju jest, o ile nam wiadomo, rzadkim p rz e d m i o t e m z a i n t e r e s o -wań jakichś syste m a ty cz ny ch studiów.

W zwięzku z tym p o s t a n o w i l i ś m y w n i n i ej sz ym tekście z a p r e -zentować relację p o m i ę d z y uc ze s t n i c t w e m organi za cy jn ym i ocenami w yr ażanymi wobec organizacji społecznych, a takimi cechami p o ł o żenia sp oł ecznego jednostek. Jak: wykształcenie, dochody, p r z y n a leżność s p o łe cz no z aw od ow a oraz typ raikrośrodowieka . z a m i e s z k a -nia. O c z y w i śc ie nie chodzi nam tylko o odpowiedź nj pytanie, ery taka stała relacja p om ię d z y tymi zmiennymi zachodzi, ale również o to, jaki jest jej kierunek i w jaki sposób uzys ka ne wyniki w naszych badaniach maję się do w y n i kó w w innych bad an ia ch e m p i r y -cznych tego zagadnienia. St osownie do rozpat ry w a ne go tu problemu zak ła da m y następ uj ąc e hipotezy:

1. Zachodzę stałe zbieżności statys ty cz ne p o m i ę d z y u c z e s t n i ctwem w o rg anizacjach formalnych i po st aw aw i w o b ec nich a w y r ó ż -nionymi tu cechami zróżn ic ow an ia społecz ne go Jednostek.

2. Zbieżno śc i s t a t y st yc zn e p o m ię dz y u c z e s tn ic tw em i p o s t a w a -mi w o bec organiz ac ji a pozycję społecznę jednostki p os iadaję kierunek dodatni. Z n a c z y to, że wyżs zy m w a r t o ś c i o m na akali> zmiennych p ar ty cy p a cj i i pos ta w towarzyszę zwykle wyż sz e w a r t o ś -ci na p o sz cz eg ól ny ch skalech u s y t u ow an ia społecznego, e niższym wa rt oś ci om zm iennych u cz es tn ic tw a i post aw - niższe w artości zmiennych p oł ożenia społecznego.

3. W r es z c i e p r z y j ę l i ś m y hipotezę, że w w a r u n ka ch polskiej wsi asp ek ty z r óż ni co w a ni a regionalnego posiadaję równia istotne znaczenie Jak zmienne s tr at yf ik ac ji pionowej.

uczeetnic-two organizacyjne, które га 0. K u l p iń sk y r oz umiemy Jako "posta-wy identyfikacji i zaangazu,vania członka o rganizacji oraz in sty-tucjonalne formy udziału'"*. Zgod ni e z p o w yższym z a ł o ż en ie m a n a liza relacji p o m i ę d z y cechami zróżni co w a ni a społec zn eg b a s z e r o -ko r oz um ianego u cz ee tn ic tw a przebiegać będziet l) w aspekcie insty tu cj on al ny ch form udziału w organi za cj ac h oraz 2) w a s -pekcie ocen i postaw. Jakie p rzejawiają wobec tych organizacji ich członkowie. Do organizacji s p o łe cz ny ch z a l i c zy li śm y te, które: 1) s? oddzielone formalnie od a d m i ni st ra cy jn eg o aparatu p a ń -stwowego, 2) posiadaj? pewny trwał? formalnoprawny organizację w e w n ę tr zn y oraz 3) charak te ry zu j? się dobrowolności?' członko-. etwa. Należy dodać, że pytania d ot yczyce z i n s t y t u c j o n a l i z o w a -nych form udziału były skierowane do w s z y s t k i c h badanych, zaś pytania o opinie Jedynie do tych, którzy do danej organizacji n a -leżeli. Z m i e n n y m i niezależnymi s? takie cechy zróżnicowania s połecznego, Jaki poz io m wykształcenia, p r zy n a l e ż n o ś ć s p o ł e c z n o z a -wodowa, doch od y ekonom ic zn e oraz środow is ko z am ie sz ka ni a (gmina). Konstrukcję tych zm i en ny ch oparto w głównej mierze o sugestie, jakie z o e ta ły pr ze ds ta w i on e w tej sprawie przez zespół IFiS6 , Tabele 1,2 i 3 prezentuj? rozkłady w y m i e ni on yc h z m i ennych w b a -danej populacji.

Z as adnicz? bazę dla ni ni ej sz eg o op ra cowania stanowi? wyniki badań em p irycznych, jakie prowadził Zakł ad Soc jo lo gi i Wsi i Mia st a IS UŁ w ‘ramach realizacji p rogramu rzędowego PR-5 w latach 1977-1979. Badania o u c z e s t ni ct w i e formalnym p r z e p r o w a -dzono w gcinach Widawa (woj. sieradzkie)*, Sulmier zy ce (woj. p iotrkowskie), O p i nogóra (woj. ci ec ha nowskie), P ęp o w o (woj. leszczyńskie). Pod st aw ow y technikę zb ierania informacji stanowił w y -wiad k w e s t i o na ri us zo w y p r z e p r o w a d z o n y w 757 g o s p o d ar st w a ch d o -mowych wym i e n i o n y c h gmin, z czego w Pępowie p r z e p r ow ad zo no 214 wywiadów, w Widawie 207, Op in og ór ze 184 i S ul m i e r z y c a c h 1 52 7 ,

5

0. К u 1 p i ń а к a. Sp ołeczna akty w n oś ć p r a c o w n i k ó w p r z e d s i ę b i or st w a przemysłowego, W r o c ł a w '1969, s. 20.

С

P. D a n i ł o w i c z , P. B. S z t a b i ń s k i , P r o -p ozycje -p yrań m a t r y c z k o w y c h , War sz aw a 1977.

7 .

Szer sz e informacje o celu, przebiegu i realizacji badań z a -warte są w tekście M. K o w a l s k i e g o , Zr óż n i c o w a n i e a k -tywności społecznej m ie s z k a ń c ó w wsi, w ni n i e js zy m tomié.

Badane rodziny wedł ug dochodu na osobę m iesięcznie

Doc hó d Liczba badanych %

Brak danych 39 -Do 500 zł 54 7.1 5 01-1000 133 17,6 1001-1500 169 22,3 1501-2000 125 16,5 20 01 -2 50 0 65 8,6 25 01 -3 00 0 52 6.9 30 01-3500 31 _4,1 3501-4000 15 2,0 Ponad 40G1 74 9,8 Razem 757 100,0 T a b e l a 2 ч

Pozio m wykszta łc en ia badanych

W y ks zt ał ce ni e Liczba badanych _%

Brak danych 63 Niepełne p o ds tawowe 329 21,7 Po ds tawowe ukończone 711 47,0 N iepełne średni© 216 14,3 średnie ukończone 130 8,6 Powyżej średniego 65 4,3 Razem 1514 100,0

T a b e l a 3

Przyna le żn oś ć społe cz no -z aw od ow a badanych

W y s z c z e gó ln ie ni e Liczba badanych VAJ Brak danych 149 -R o l n i c y do 5 ha 156 10,3 R o l n i c y powyżej S ha 400 26,4 Ow uz aw od ow i 16 _{l * 1} R o b o t n i c y rolni 37 2,4 R o b o t n i c y nie w y kw al if ik ow an i 85 5,6 R o b o t n i c y w y kw al if ik ow an i 252 16,6 P r a c ow ni cy ;um ys ło w i 36 2,4 P r a c o w n i c y umysłowi z w y k s z t a ł c e n i e m wyżs zy m 151 10,0 Inni 123 8,1 Nie p r a c u j ? c y z awodowo 149 9,8 Razem 1514 100,0

3. I ns ty tu cj on al ne formy udziału w o rg an iz ac ja ch formalnych a c e ch y z ró żn ic ow an ia społecznego

W do ty chczasowej p raktyce badawczej 99 stosowane dwie m e -tody w zak re si e p r ez en to w a ni a uczestn ic tw a formalnego. Z w o l e n n i c y p ie rwszej z nich, za S. Chapinem, konstruuj? o kr eślone zbiorcze indekey uczestnictwa, łącząc Je w Jedn? quasi skalę. Inni p o s ł u -guj? się natomiast p r ez en ta cj ? p o s z c z eg ól ny ch z m iennych bez ich w z a j e m n e g o ł?czenia i mieszania.

Pr zy jm uj ?c w nin ie js zy m opracow an iu ten drugi spo só b p o s t ę -pow an ia za d efinicyjne w s k aź ni ki formalnego udziału w o r g a n i -zacjach sp oł ec zn yc h u z n a l i ś m y pytania dotycz?ces l) licz b y p rz y-należności do różnych organizacji, 2) zaj m o w a ne go stanowiska w

tych or ga ni za cj ac h oraz 3) liczby pobytów na zebraniach organi-Q

Z ac yjnych w ost at ni m roku .

Z a ni m p r z e j d z i e m y do a n a l iz y powyższych zagadnień należy podkreślić, że we w s z y s tk ic h gminach poza i7idawą odsetek osób, które nie są z rz eszone w żadnej organizacji społecznej, jest nie- w iel ki i wynosi: w Su lm ie rz yc ac h 8&, Pępowie 14;®, Op i no gó rz e 15%, oraz we wspomnianej W i d a w i e ЗЗ'о.

Ujm uj ąc p r z y n a l eż no ść od stro ny p o sz cz eg ól ny ch typów organ i-zacji należy stwierdzić, iż najbardziej powszechna jest p r z y n a leżność w środowisku w i e js ki m do organizacji związa ny ch z o b s łu -gą wsi i rolnictwa, takich jak: KCiV - 52ft), SDP - 51%, G S - 44^ oraz KR 34;i. S t o s un ko w o wysoki odsetek 4 5 ^ na le żą cy ch do o r g a -nizacji s k l a s y f i ko w a ny ch tu jako inne jest efektem niemal zu -p ełn eg o członkostwa w z w i ązkach zawodow yc h osób nie p r o w a d z ą -cych indyw i du al ny ch g o s p o da rs tw rolnych.

^ Z ró ż n i c o w a n y jest odsetek należących do organiz ac ji p o l i t y -cznych. W ZSL - partii p ro gramowo prezentującej klasę chłopek? - z rz es zo ny ch Jest 5'-j badanych. Do PZPR należy natomiast ponad

trzy razy więcej osób aniżeli do ZSL Cl8;j), co w sunie stanowi dość z n a c z n y odsetak.

Ludn oś ć w i e j sk a należy zatem głównie do o rganizacji o w y s o -kim stopniu p r of es j o n a l i z a c j i i etatyz’ocji, które sę r ó w n oc ze ś-nie instytucjami. Clest to w zasadzie Jedyna grupa o rganizacji o dość p o w s zec hn ym z akresie oddziaływania w środowisku wiejskim. Z as ta na w i a natomiast niski odsetek nal eż ąc yc h do ZSL. Niemal w ogóle nie p r ak ty ko w a na jest p r z y n al eż no ść do tzw. organizacji s p o ł e c z n o - k u l t u r a l n y c h poza OSP, która częściowo tylko i w spe-c y f i spe-c zn ym zakresie działa na tym polu na ogół przez organizację z abaw ludowych.

U cz e s t n i c t w o formalne na wsi jest więc wyra źn ie z orientowane na zaspok aj an ie p o t r ze b w zakresie p r odukcji rolnej. W bardzo małym sto p n iu w i ąże się ono z aktywno śc ią polityczną, a prawie zupełnie nie d o t y cz y tzw. czynnego wyp oc zy nk u i rozrywki.

Po-Oane d o t yc zą ce ź aj m o w a ne go stanowiska w or ga ni za cj ac h oraz liczby na z eb raniach są odnoszone do p o s z c z eg ól ny ch osób, n a t o -miast dane dot yczące licz b y p r zy na le żn oś ci odnoszą się do aumy o r z y n a le żno śc i męża i ż ony w badanej rodzinie.

w y ż s z e konkluzjo s? w z a s a d ni cz y s p o s ó b zbieżne z w y n i k a m i b a -dań nad motywację uczes tn ic tw o w o rg anizacjach wiejski ch , króre p rz ep ro w a dzi ł pod koniec lat sześćdzie si ąt yc h F. W. Mleczko^.

Biorąc pod uwagę ł?czn? liczb? p rz yn ależności do różnych or -ganizacji (tab, 4) należy stwierdzić wzg lę dn ? równowagę p omiędzy p o s z c z e gó ln ym i kategoriami.

^ 1 a b e 1 a 4

Pr zy na le żn oś ć męża i żo n y (łącznie) w badanej r odzinie do organizacji

P r z y n al eż no ść do organizacji Liczba b a danych _%

Brak danycrt . 28 3,6

fliв należ? 81 10,7

N a l e ż y do 1-2 organizacji 211 27,8

N al e ż y do 3-4 organizacji 238 31,5

Nale ży do 5 i więcej organizacji 199 26,4

Razoiii 757 100,0

N a j w y ż s z y Jest odsetek o sób r;ileż?cych do 3-4 or ga nizacji - 31,5%. Niemal 2 8% należy do Jednej lub dwóch o r g a n iz ac ji oraz 2 6 % do 6 i więcej organizacji, bardziej szczegółowa analiza w y -kazała, iż kategoria najbardziej ak tywnych niemal w 6 0 ^ złożona jest z rodzin należących do 5 organizacji, Do najwyższej -ilości o rganizacji - 9 - nale ża ło jed yn ie 5 rodzin. Na st at ys ty cz ń? ro-dzinę przypada zatem ok. 3,5 p rz yn ależności, co w sumie należy uznać za w y s o k i stopień akt yw no śc i formalnej b a danych rodzin.

A n a l i z a zbieżności s ta tystycznej p o m i ę d z y wys ok oś ci ? dochodu na głowę w ro dz in ie a liczb? p r zy n a l e ż n o ś c i do o r g a n iz ac ji for-malnych wskazuje, że w z r o s to w i tak ujętych d o c h o d ó w w rodzinie towarzyszy wzrost p rz yn al ez no śc i do o r g a ni za cj i formalnych, wśr ód

Q F. ,v. M ł e © z к o. S p ó ł d z ie lc zo ść w sp oł ec zn oś ci wiej- ś ! isj, bórazzw)' ‘W 2 , 6, ' 99*10?,

rodzin r e s p o nd en tó w o najniżs zy ch dochodach n aj wyższy jest od- • setek nie należęcych w ogóle do żadnej organizacji będż n a l e ż ą -cych jedynie do 1 lub 2 organizacji, podczas gdy w grupie najlepiej sytuowanych najwięcej jest rodzin należęcych do 5 i w i ę -cej organizacji. Wartość w spółczynnika korelacji wynosi w tym przypadku 0 , 1 0 0 1 0 ,

Powyżazę zależność zaobserwowano również w badaniach F. W. M l e c z k i w środowisku w i e j s k i m * \ Podobne wnioski zawarte sę rów-nież w badaniach A.St a n o w s k i e g o i Э. Ourowskiego dotyczących a k -tywności organizacyjnej m i e s zkańców 17 osiedli mieszkaniowych

12 *

Lublina . Takę sarnę prawidłowość zaobserwowano też w badaniach prowadzonych na terenie U S A 1 3 , A u s t r a l i i 14 i M e k s y k u 1 ^. Oest to- ponadto prawidłowość dość stała w czasie i utrzymuje się p r z y -najmniej od czasów badań iV. G. M a t h e r a opublikowanych w 1941 r1^ Co prawda w s p ó ł czynniki korelacji obliczone dla danych w badaniach zagranicznych a? na ogół wyższe aniżeli w Polsce, tym niemniej zbiezna relacja p o m iędzy wymienionymi zmiennymi jest w idoczna również w warunkach społeczeństwa socjalistycznego, tak w środowisku wiejskim, jak i miejskim.

1C> Done o wielkości ws z y s t k i c h omawianych w s p ó ł c zynników ko -relacji zawarte sę w tab, 12.

11 F. W. M l e c z k o , Z badań nad aktywnościę zawodowę i społecznę chłopów, W r o c ł a w 1964.

12 _{A. S t a n ó w e k i, O. T u r o w s k i ,}

Aktywność społeczna, [w:] Nowe osiedla mieszkaniowe, Ludność - środowisko m i e s zkalne - życie społeczne, Warszawa 1976, s. 1 4 1 - 1 7 3 .

13 Spośród wielu badań na ten temat należy ws k azać przedo wszystkim: 0. M. F о в k e t t. Social Structure and Social Participation, "American Sociological Review" 1955, vol. 20; M, A x e l r o d , Urban S t r u cture and Social Participation, i- bidem 1956, vol. 21; M. H a n s k n e c h ' t , The Ooiners. A So c i o logical Des c r i p t i o n of V o l untary A s s o c i a t i o n M e m b ership in the U n ited States, Mew York 1962.

14

R. A, W i 1 d, Bredstow - A S t udy of Status, Class and P o wer in a Small Au s t r a l i a n Town, Angus and Robertson Publishers 1974, s. 70-103.

15

A. F. D o t s o n , An Note on P a r t i cipation in V o l u n t a -ry A s s o c i a t i o n s in a M e x i c a n City, "American S o c i o logical R e v i e w “ 1956, vol. 21, s. 380-386,

16 W. G. M a t h e r , Income and Social Participation, "American S o c i o logical Review" 1941, vol. 3, s. 380-383.

P o d ob n ie jak w prz yp ad ku dochodów, również w z r o s to w i p o z i o -mu w y ks z t a ł c e n i a towarzyszy na ogół wzrost ilości p r z y n al eż no śc i do organizacji w rodzinie, w ś r ód oaób z w y k s z t a ł c e n i e m wyż sz ym aniżeli średnie u ko ńczone naj w y żs zy Jest odsetek osób n al eż ąc yc h do 5 organizacji, a Jednoc ze śn ie naj ni żs zy osób w og óle nie- zrzeazonych. Natomiast w grupie osób z w y k s z t a ł c e n i e m ni ep eł ny m po ds ta w o w y m i po ds ta w o w y m u k o ń c zo ny m relatywnie n a j w y żs zy Jest odsetek nie należących, a na jniższy należą cy ch do 5 organizacji. W s p ó ł cz yn ni k zbieżno śc i Jest tu co prawda niski ■ 0,060, J e d -nakże Jego wie lk oś ć w tym p rz ypadku jest obniżona przez relatyw-nie n i ewielką liczbę osób z w y k s z t ał ce ni em w y ż s zy m od średrelatyw-niego. Relacja p omiędzy ilością p r z y n al eż no śc i do organiz ac ji a p o z i o -mem w y ks zta łc en ia znajduje również p ot w i er dz en ie w cy to w a ny ch u- przednio badaniach pol sk ic h i z a g r a n i c z n y c h . W p ła s z c z y ź n i e p r z y -należności- społeczno-zawodowej najbardziej aktywni są p r a c o w n i c y umysłowi oraz rolnicy p o si ad aj ąc y g o s p o d a r s * va o w i e l ko śc i p o -nad 5 ha. W asp e kc ie regionalnym wzrost aktywn oś ci o r g a n i z a -cyjnej był zw ią za ny za wzro st em m a t e r ia ln eg o poziomu życia ro-dzin, W gminach, gdzie m a t e r i a l n y poziom życia rodzin był w y ż -szy, wyżs za była też aktywność. Najbardziej akt yw na była pod tym wzgl ęd em gmina Pępowo, zaś najmniej aktywna gmina Widawa. Współ-

zynnik wynosił w tym przypadku 0,162.

A n a l i z a instytucj on al ny ch form udziału w o r g a n i z ac ja ch for-malnych według 'zajmowanego stanowiska dowodzi (tab. 5), że z d e -cydowanie dominują w badanej populacji członko w i e różnych o r g a -nizacji - 8 2 % - ogółu zrzeszonych.

O d s e te k osób pełniąc yc h w jakiej ko lw ie k o rg an izacji funkcję w ynosił prawie 14%, zaś 2 i więcej funkcji Jedynie 4 % spoś ró d ogółu należących do organizacji.

Genera ln ie rzecz biorąc relacje pomiędzy *9 formą i n s t y t u -cjonalnego udziału w organ iz ac ja ch a om aw ianymi z m i ennymi z r ó ż -ni cowa-nia s p o łe cz ne go posiadają ten sam kierunek,jak w przypadku ilości przyn al eż no śc i do organizacji. Nieco zmienia się Jedynie wiel ko ść w sp ółc zy nn ik a korelacji dla p o s z c ze gó ln yc h par z m i e n -nych .

vV p r zypadku do ch od ów na osobę w ielkość w sp ó ł c z y n n i k a jest taka sama ja* uprzednio* i wyn os i O.iCO. Zd ec yd ow an ie wyższa

na-T a b,e 1 8 5 Pełnione fvnkcje »i or ganizacjach

Ilość funkcji Liczba badanych Si

Brak danych 96 7.5 -Nie należy 279 18,4 « Wyłącznie członek 932 61,5 82,1 1- funkcjo 154 10,2 13,5 2- funkcje 31 2,0 2,7 3 - funkcje 13 0,9 1.1 4 i więcej funkcji 5 0,4 0,6 Inne 4 0,3 -Razem 1514 100,0 100,0

tomiast jest w przypadku w y k e z tałconia Ге • 0 , 217 i niższa * 0 , 106 dla zmiennej gmina. Z b i e ż n o ś ć etatystyczna po m i ę d z y p r z y n a leżności« społecz n o - z a w o d o w y a omawiany formy in s t y t u c j o -nalnego udziału v4 organizacji wskazuje, iż najbardziej aktywni w tym względzie pozostaję w środowisku w i e jskim pr a c o w n i c y u m y s ł o -wi a wyksz t a ł c e n i e m wyższym od średniego oraz pr a c o w n i c y biuro-wi

i rolnicy p o s i adający gospodarstwo o powierzchni większej a n i żeli 5 ha. Z d e c ydowanie najniższy poziom uczestnictwa p r z e j a w i a -ją natomiast robotnicy rolni i robotnicy wykwalifikowani.

Uczeatnictwo w zebraniach j«et w t ö r n e w **#s*if»ku. da iloici p rzynależności i p e ł n ionych prie« . , ,v-n ч »• < < v t o r g aniza-cjach (tab. 6).

Średnio rzecz faioręc p r z e ciętny badany n a l eżący do co n aj-mniej jednej organizacji formalnej bierze udział w ciągu roku w blisko siedmiu zebraniach, z pewności.? jest to dość wysoki p o -ziom uczestnictwa formalnego, jednakże ta aktywność znamionuje nie tyła faktyczne zaangażowanie, co raczej bierny skłonność do tworzenia zebraniowej publiczności. Ucz e e t n i c i w o w sytuacjach spotkań, w których manifestować się powinny więzi grupowe, рога wykezirałceni^m СCc - 0,112) nie zbieżne z analizo.vnymi ru ce,:hami zróżnicowania społecznego, Niemniej warto o d n o t o w a ć , że

T a b e l a 6

Ob ec n o ś ć na ze b r an ia ch o rg an iz ac yj ny ch w ostatnim roku

Ilość obecności Liczba badanych (V

Brak danych, nie dotyczy 483 32,3

-1 118 7.7 11.5 •2-3 248 16,3 24,2 4-5 199 13,1 '19,4 6-7 106 7,0 10,3 8-9 67 4.4 6,5 10-14 133 8,8 13,0 15 i więcej' 155 10,2 1S.1 Razem 1514 100,0 100,0

w rodzinach o doc ho dz ie do 500 zł na oeobę średnia p o b yt ów na z e b r an ia ch w roku jest najniższa i wynosi 5,4, zaś najwyższa jest w p rzedostatniej grupie dochodowej (3500-4000) - 9 , 7 p o -bytów. W asp e kc ie terytorialnym najwyższe uc ze st ni ct w o w tyra

rpekcie o b s e r w u je m y w najbardziej go sp od ar cz o rozwiniętej gmi-nie - Pępowo. W a spekcie p r z y n a l eż no śc i społeczno -z aw od ow ej naj-bardziej intensywnie biorę udział w ze b r an ia ch p r a c o w n i c y u m y słowi legity m u ją cy eię w y k s z ta łc en ie m średnim i w y ż sz ym od ś re d -niego.

4. O c e n y organizacji formalnych a zr óż ni co w a ni e s p o ł eczne

Oceni e badanych czło nk ów organizacji poddano czt er y p o d s t a -wowe a s p ek ty ich funkcjonowania: 1) p rzydatność dla ośrodka gminnego i ogółu z a w A e s z ku ję cy ch gminę, ^ 2) skutecz no ść i sp raw-ność działania, 3) środki działania oraz 4) um ie ję tn oś ci k i e -rownictwa.

1 ***"7

Zdecyd ow an a więk sz oś ć m i e s zk ań có w wyraziła pozytywną ocenę ich przydatności dla w ł a snego terenu. Wskazano tu przede w s z y stkim organizacje związane z obsługą rolnictwa (Bank R o l n y , G m i n -na S p ó łdzielnia, “S C h " ) , w dalszej kolejności polityczne (PZPR, XSL). Syntet yz uj ąc a ta oc eny typologia pokazała n as tę pujący ich rozkład (rab. 7):

T a b e l a 7

Ocena p r z y d at no śc i organiz ac ji społecznych

Łąc zn a ocena p r zydatności o rg an iz ac ji społecznych

dla w łasnego terenu

Liczba

badanych %

Srak ocen 86 •»

W y łącznie negatywne 26 3.9

Przewaga n egatywnych 4 0,6

w zględna równowaga pozytyw ny ch

i negatywnych 31 4.6

Przewaga pozytywnycł« 59 e,e

.‘.'yłącznie p o zytywne 551 82,1

Razem 757 100,0

Oceny skuteczności działania organi za cj i okazały się b ar -dziej zróżnicowane. Za najlepiej d zi a ł a j ą c y uznano powsze ch ni e Dank Rolny, a n as tępnie S p ółdzielnię K ółek R o l n i cz yc h (ogólnie: organi za cj e obsługi rolnictwa); stosunkowo gorzej oceniono d z i a -łalność organizacji politycznych. S p o śr ód innych o rganizacji dość p oz ytywnie o ceniono Oc h o t ni cz ą St raż Pożarną, ale wyraźnie gorzej Koło G o s p od yń Wiejskich. Roz kł ad tych ocen pokazuje tab. 8.

N a s t ęp ny z a s p e k t ó w oc eny dotyczył środków, jakimi d y s p o n o -w ał y organizacje. Res p o nd en ci -w ykazali tu sporą ambiwa le nc ję postaw, co zn al az ło swój wyraz we w z g lę dn ie ró w nomierny« r o z k ł a -dzie ocen (tab. 9),

T a b e l e 8 Ocena skuteczności organizacji społecznych

Łęcz n a ocena skuteczności działania organizacji Liczba badanych /0 Brak ocen 92 W y ł ą cznie negatywne 54 8,1 Przewaga negatywnych 26 3.9

Względna równowaga pozytywnych

i negatywnych 84 12,6

Przewaga pozytywnych 117 17,6

W y ł ęcznle pozytywne 384 57,8

Razem 757 100,0

T a b e l a 9 Ocena środków mate r i a l n y c h organizacji

Łęczna ocena

p o s i adanych przez organizację środków materialnych Liczba badanych (V /0 Bręk ocen 102 _ Wy ł ę c z n i e negatywne 140 21,4 Przewaga negatywnych 99 15 ;i

Wz g lędna równowaga pozytywnych

i negatywnych 122 , 18,6

Przewaga pozytywnych 113 17,3

Wy ł ę c z n l e p o z y tywne 181 27,6

Ostatnim z a s p ektów oceny była umiejętność (kwalifikacje) kierownictwa organizacji. Na uwagę zasługuje fakt p o w s z e c h n e j , pozytywnej oceny tych umiejętności widoczny w tab. iO.

T a b e l a 10

Ocena kwalifikacji k i e r o wników organizacji

Łęc zn a ocena kw alifikacji k ierownictwa organi za cj i Liczba badanych Я Brak ocen 83 — W y ł ę c z n i e negatywne 64 9,5 P rzewaga n egatywnych 24 3,6 W z g l ęd na równowaga pozytyw ny ch i negatyw ny ch 67 9,9 Przewaga pozytwYiych 84 12,5 W y ł ę c zn ie pozytywne _{435 64,5} Razem 757 100,0

Зако dodatkowę ilustrację stopnia a kc eptacji przez z b i o r o -wość m ie j s c o w y c h d z i ał ac zy warto także przytoc zy ć wyn ik i s w oistego "plebiscytu popular no śc i" ich s p o ł e c z n o za w o do w y ch ról. P y -tanie dot yc zy ło - po pi er w s ze - ws ka za ni a ki e r o w n i k ó w gminnych instytucji i organi za cj i znanych os ob iś ci e gospodarzom. N a j b a r -dziej z n an y okazał się być naczelnik gminy (65%), a następnie prezes GS " S Ch ” (26,1%). I sekretarza KG PZPR znało 14,7% udpo- .wiadajęcych. Po drugie - p r o s i l i ś m y o w s kazanie takich działaczy, którzy zdaniem badanych z n a l i b y ich osobiście: rozkład wskazań okazał się niemal taki sam jak w p i erwszym wypadku.

W s z y s tk ie o ceniane asp ek ty funkcjonowania o rganizacji upo-rządkowane z a s t a ł y w e d ł u g odsetka p os t a w akceptacji (tab. lj). N a l e ż y więc stwierdzić, że zd ec yd ow an ie najwyżej oceniano przydatność, kierownictwo; gorzej skuteczność i wres zc ie n a j t ę -żej środki działania o r g a n iz ac ji obsługi wsi i rolnictwa.

W świetle u z y s ka ny ch w y n i k ó w rysuje się dość ^ednoinaczni«.- pcględ m i e s z k a ń c ó w o obiektywnej niejako przyd at no śc i w i ejskich

T a b e l a 11 A s p e k t y ocen o r g a n izacji w i e j s k i c h

Aspekt Odsetek wskazań

p o z y tywnych O d s etek w s k a z a ń n e g a t y w n y c h P r z y d a t n o ś ć dla ś r o d o -wi ska z a m i e s z k a n i a 82,0 4,5 U m i e j ę t n o ś ć k i e r o w n i c -twa 64,0 13,1 S k u t e c z n o ś ć d z i a łania 58,0 12,5 Z a s o b n o ś ć pos i a d a n y c h ś r o d k ó w n i e z b ę d n y c h do dz i a ł a n i a 28,0 21,0

o r g a nizacji, lecz zarazem subiektywnej "niemożności" ich d z i a -łania na skutek braku ś r o dków a co za tym idzie - także n i e p e ł -nej s k u t e c z n o ś c i działania. Nie trzeba podkreślać, że pogląd ta-ki jest o d z w i e r c i e d l e n i e m d o ś w i a d c z e ń oce n i a j ą c y c h i doś ć dobrze c b a r a k t e r y z u j e r z e c z ywistość f unkcjonowania organizacji.

S '

5. Z a k o ń c z e n i e

N a w i g z u j ę ę do p r z e d s t a w i o n y c h wcześniej hipotez należy stwierdzić, iż nasze w y j ś c i o w e z a ł o żenia o k a z a ł y się jedynie cz ę ś ciowo słuszne. Z a o b s e r w o w a n o bowiem stałe z b i e żności s t a t y s -tyczne p o m i ę d z y z i n s t y t u c j o n a l i z o w a n y m i formami udziału w org a -nizacjach, takimi jak ilość p r z y n a l e ż n o ś c i i zajmowane w nich funkcje, a w s k a z a n y m i cechami z r ó ż n i c o w a n i a społecznego. R e l acje te p o s i a d a ł y ch a r a k t e r dodatni, co oznacza, iż w y ż s z y m pozycjom na skali p o s z c z e g ó l n y c h w y m i a r ó w z r ó ż n i c o w a n i a o d p o w i a d a ł y z w y k -le w y ż s z e p o z ycje w w y m i a r a c h u c z e s tnictwa, a niższym pozycjom

O

p a r t y c y p a c j i - niższe p o zycje na p o s z c z e g ó l n y c h skalach z r ó ż n i cowania. Najbardziej waż^Cij rolę spośród p r z y j ę t y c h cech z r ó ż n i -c o w a n i a s p o ł e -c z n e g o odgrywa tutaj w y k s z t ał-cenie, zaś najsłabszy dochody, / r ó ż n i c o w a n i e regionalne jest niższe aniżeli

zróżnico-T e b e 1 a 12 U c z e s tn ic tw o formalne a zróżnicowanie społeczne.

Wielk o ś ć współczynnika korelacji TAUc Kendalla i V Cramera

Instytucjonalne fermy udziału D o c hody na 1 członka rodz, w zł W y k ształ-cenia Prz^ spoi V ^należność ..-zawodowa Cramera Gmina 1. Ilość p r z y n a -leżności do or- ganizacj i 0 , 1 00 0 , 06 0 0, 187 p 0,001 0,1 82 2. Zajm ow an e ota- nowlako 0, 100 0, 217 0 , 21 5 p 0,001 0,106 3. Ilość pobytów nâ zebraniach w cięgu roku . N ' 0, 126 • ' 0 , 1 58 p 0,001 N OC ENY 1. Ocena prz y d a t n o ś -ci N N N N 2, Ocena k i e r o w n i c -twa N N N N 3. Ocena sk u t e c z n o ś -ci N N N N 4. Ocena środków or -ganizacji N N N N

U w a g a : N - w a rtość w spółczynnika korelacji mniejszej od 0,06.

wanie według kategorii w y k s z ta łc en ia i p rz y n a l e ż n o ś c i społeczno- -zawodowej, ale wyż sz e aniżeli według kategorii d o c h o d ó w na osobę w rodzinie. Takiej stałej relacji zb ie żności e ta ty s t y c z n y c h nie z ao b s er w o w a no natomiast pom ię dz y cechami po ło że ni a społeczno- - e k o n o m i c z n e g o a ocenami przydatności, funkcjonowania, ki er o w -nictwa i środków organizacji. O z n a c z a ł o b y to, że 3fsra działania w zakresie uczest ni ct w a formalnego Jest u w a r u n ko w a na położenie?.: s p o łe cz no - e k o n o m i c z n y m jednostki, natomiast post aw y i oceny s<< od tych cech w środowisku wiejskimi wz gl ęd ni e niezależna.

Należy ponadto podkreślić, że w i e jscy " a k t y w i ś c i ’' rekrutuję się głównie nie spośród rolników i robotników, ale spośród tzw. 'wiejskiej inteligencji", do której zalicza się zwyczajowo na u czycieli i kierowników miejscowych instytucji i organizacji. A k tywność formalna jest zatem w środowisku wiejskim ściśle z w i ą z a -na z wyk o n y w a n i e m odpowiedniej funkcji w określonej instytucji. Oest to jedna z głównych. Jak się zdaje, przyczyn biurokratyza- cji funkcjonowania tych prganizacji. IV kontekście powyższych in-formacji zwraca uwagę dość bierna rola chłopów w sferze a k tyw-ności formalnej, którzy stanowię głównie masę członkowską, czy też publiczność zebraniowę. Taki stan rzeczy wynika z faktu w y muszonej w dużej mierze aktywności formalnej c h ł o p ó w.Należy po d -kreślić, iż organizacje społeczne na wsi pełnię nie tylko funk-cję dobrowolnych zrzeszeń, w których rolnik zaspokaja swoje p o trzeby ekspresyjne. Sę one jednym z podstawowych k a n ałów o d d z i a -ływania struktur w ł adzy i administracji na społeczeństwo w ogóle, a na prywa t n y sektor rolnictwa w s z c z e g ó l n o ś c i 1 7 . U c z e s t n i c t w o w nich jest zetem zwięzane z możliwościę uzyskania pewnych n ie-z będnych środków dla produkcji r o l n e j .R o l n i c y w wi ę k sie-zości prie-zy-

przy-*

p a dków uczestniczę w formalnych organizacjach' nie dlatego, że je bardzo lubię będż też że podzielaję ich statutowe programy, ale dlatego, że bez uczestnictwa w nich pozbawieni byliby w i c

-iu elementarnych ułatwień u możliwiajęcych im pro w a d z e n i e i n d y -w i d u a l n y c h g o s p odarst-w rolnych.

u - zakończenie nasuwa się Jeszcze jedno pytanie. Skoro stwierdzono, że w środowisku wiejskim na ogół wzrostowi wartości cech położenia s p o ł e c z n o ekonomicznego towarzyszy wzrost u c z e s t -nictwa organizacyjnego, to: czy aktywność jest następstwem p o ł o żenia społecznoekonomicznego, cz y też położenie s p o ł e c z n o e k o n o -miczne Jest następetwem a k t y w ności? Sędzimy, że dla polskiej wsi można przyjąć zasadność obydwu tych kierunków oddziaływania. Nie ulege wątpliwaści, że ludziom o w y z szym poziomie wyks z t a ł c e n i a

l/ Por. na ten tiara at W. P i o t r o w s k i , М. К o-i, a 1 s к i, E. P 3 у к,- A. P i 1 i e h-o w s к i • System ; г,.-.tytucji i organizacji wiejskich a gospodarka indywidualna,“Ro-cyrłik. Socjologii w s i “ 197?., t. Г2, s. 57-33; A. P i в к a r a, W i e j fikiO instytucje lokalne, ich społeczne uwarunkowania i funk- С ■: V*; ii

61

3

1

₁

1

7

1

39

253

powierza alę na ogół etanowiaka funkcyjna, ale też prawdę Jest,że osoby funkcyjne posiadeję dodatkowe udogodnienia w celu. nie tyl-ko uzupełniania wykształcenia, ale też poprawy swojej sytuacji materialnej. Różnica pomiędzy zrzeszonymi i niezrzeazonyrai Jest dość wyraźna i wyncsi średnio ok. 600 zł w dochodzie na osobę w

rodzinie.

Paweł Starosta, Andrzej M a jer

PART I C I P A T I O N IN FORMAL O R G A N IZATIONS A NO SOCIAL DIFFE R E N T I A T I O N OF RURAL POPULATION

The authors analyze the relationship between organizational p articipation and estimates expressed with regard to social o r -ganizations, and such characteristics of the rural population's social status as: educational background, socioprofoaaional me -mbership, and place of dwelling. The point here is not only to provide an answer to the question w h ether there takos place any stable relationship between these variables but also to d e t ermi-ne its direction as well as w h ich of the above m e n tioermi-ned independent variables is of the most essential importance for p a r t i -cipation in formal organizations. Moreover the authors analyze a problem to what extent the results of researches presented hö-re ahö-re convergent with the hö-results obtained through other rese-arches conducted both in Poland and abroad.

A p p r o p r i a t e l y to the problem examined here we mode the fol-lowing starting hypotheses;

There occur constant statistical convergences between pa-rticipation in formal organizations and attitudes towards them and the above mentioned characteristics of the social d i f f e r e n -tiation of individuals.

2. Statistical convergences between participation and a t t i -tudes towards o r g a n i z e t i o n e . and the social position of an indi-vidual are p o s i tively directed. That means that the higher v a -lues on the 6cala of variables of participation and attitudes are usually accompanied by higher values on particular scales of the social standing, while lower varia b l e values of p a r t i c i p a tion and attitudes by lower values of the social status v a r i a -bles .

3. Educational background and socio-p r o f e s s i o n a l ветЬггЫ. >p . belong to variables d i f f e r entiating to the greatest extent, f o r -mal part i c i p a t i o n and types of attitudes in relation to :.-rr лп'- z;. tiens and associations to which nihabitan & of v i l l a g e bei./,;,

_ ____________________ Paweł Starosta, Andrzej Mą.jer______________________ 4. The above causalities do not represent specific features for the Polish village but they confirm the existence of more general causalities, which can be observed also in Western so -cieties.

5. Participation in formal organizations is thus an e s s e n -tial factor of the social differentiation of the rural p o p u l a -tion p e t r ifying the remaining dimensions such as income levels, educational background and s o cio-professional membership.