• Nie Znaleziono Wyników

Petisis, Sohn des Pachnumis, Offizier und Priester an der Südgrenze Ägyptens im 2. Jh. v. Chr.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Petisis, Sohn des Pachnumis, Offizier und Priester an der Südgrenze Ägyptens im 2. Jh. v. Chr."

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

The Journal of Juristic Papyrology Vol. XXVI, 1996, pp. 127-134 '

Jan Krzysztof Winnicki

P E T I S I S , S O H N DES P A C H N U M I S ,

O F F I Z I E R U N D P R I E S T E R A N D E R S Ü D G R E N Z E Ä G Y P T E N S I M 2. J H . V. C H R .

Die Stele Assuan 1057 w u r d e vor einigen Jahren von J. D. Ray veröffentlicht.1 Ihr T e x t ist schwierig, und nicht alle Details sind a u s r e i c h e n d geklärt worden. H i e r m ö c h t e ich nur e i n i g e F r a g e n b e s p r e c h e n , u n d z w a r d i e T ä t i g k e i t des Besitzers der Stele und seine Titulatur, die in zwei Zeilen des hieroglyphischen u n d im d e m o t i s c h e n T e x t dargestellt w u r d e n . Da m e i n e L e s u n g e n an einigen Stellen von denen des H e r a u s g e b e r s a b w e i c h e n , g e b e ich zuerst die U m s c h r i f t und Ü b e r s e t z u n g der beiden T e x t e n .2

Hieroglyph ischer Text

5. W sir hm-ntr η pr Н_пт Is.t f3j stn h3.t sp3.t iw śms ntr.w ntr.wt m sp3.w[t] nb.wm h.wt nb.w m s^*) irh pr nsw

6. η t3 Stj P(3)-dj-ls.t m3c-hrws3 P(3)-Hnm m3c-hrw ir nb(.t) pr

T(3-n.)t-Hnm m3c-hrw

D e m o t i s c h e r Text

1. Wsir РЗ-dj-Is.t [.vi] Pa-Hnm mw.t=f Ta-Hnm gl-sr rm№ Jb3 f j stn h3.t sp(.t) h3.t p3 5 stn.w [... n3 ntr].w(e)

1 JEA 73, 1987, 169-180, Taf. X, ergänzt in JEA 75, 1989, 243-244.

2 Für die vorliegende Bearbeitung konnte ich gute Photos und die erste Handpause von U. KAPLONY-HECKEL benutzen, der ich meinen recht herzlichen Dank aussprechen möchte. Die Lesungen habe ich am Original geprüft.

(3)

128 J. К. W I N N I C K I

2. [/г p3 t3 Л / / ф( Г ) iw—w dj n=f 3h\j] hn n3j=w irpj.w iw pr-c3 c.w.s. p3 i.ir hn

s w3h ir nfr [n-dr.]t

3. P3-dj-ls.t dd=f rmt nb n3 gm md ntj iw=w ij r dj [nfr?]№ n3 hb.w n3 hsj.w r dj Is.t cj.w r.i.irj md.w ntr.w

4 . mj p3j=tn 1/10 (n) n3j=tn ntr.w m-ir dlh n3 md.w n3 ntr.w ir=j iwn 10 r<h)

p3 t3 Nhs ir=j sms 5. pr-c3 c.w.s. 4 nhm t{=j) n3 ntr.w t3j=w w№ in-w t(=j) r p3j=j tmj (n) rn n3 md.w ntr.w r i.ir=j 6. mnk wc.t bjn.t nb n,k) Jb3 k.t /i'" Pr-iw-lk wb3 wn-lr[tw=j mn]k wc grg 7. hbjn / г 'п ) p3 c.wj-cs Hw.t-Hr tw=j hdw wc.t wmt.{t) nb (n?) sp(.t) n3j ir=j 8. tw=j mnk.w wc.t ph-chc (?) [/г] h.t-ntj^P> n Pr-iw-lk A n m e r k u n g e n z u m Text

(a) J.D.R.: Sp3t [...]. Teile des Wortes nb. w sind aber zu sehen.

/

(b) J.D.R.: „The group is . <c=> , which looks like m-hc(w).s, but m-hnw.s gives

better sense. The pronoun should refer to sp3t". Sp3.wt ist j e d o c h im Plural, also ist .s kein richtiger Suffix. Die vorgeschlagene Lesung ist nicht sicher und ihre Begründung nicht ausreichend. Deshalb scheint es überzeugender zu sein,

hier = œ = m s „als M a n n " zu sehen. Leider kann ich kein anderes Beispiel

dieser Schreibung angeben. Eine solche Lesung des Z e i c h e n s ~ gibt F. Daumas, e.a., Valeurs phonétiques des signes hiéroglyphiques d'époque gréco-romaine, II, Montpellier 1988, 347 an.

(c) Das hier als rmt gelesene Zeichen versteht J.D.R. als Determinativ von gl-śr. Vgl. jedoch dasselbe Zeichen in Z. 3. Das Zeichen kommt in keiner anderen Schreibung dieses Wortes vor, was seine Anwesenheit hier zweifelhaft macht. Der Verweis des Herausgebers auf W. Erichsen, Demotisches Glossar, 588 (das letzte Beispiel) scheint nicht glücklich zu sein.

(d) J.D.R.: hr. Die Lesung des Wortes ist vom Herausgeber nicht diskutiert, und seine Bedeutung ist unklar.

(e) J.D.R.: [i.ir Sms] n3 ntr.w auf Grund des hieroglyphischen Textes (Z. 5). Von n3 ntr.w ist nur die Endung erhalten geblieben. Die Ergänzung enstammt vom weiteren Text.

(4)

PETISIS, S O H N D E S P A C H N U M I S 129

(f) J.D.R.: P3-t3-Nhs. Von der ganzen Bezeichnung ist jedoch nur das Ende er-halten geblieben.

(g) J.D.R.: smne(?); JEA 75, 1989, 244:13 nht(l) „prayer" oder t3 sisntd) „festival on the sixth day of lunar month".

(h) J.D.R.: n.

(i) J.D.R.: r. η ist öfters in Form eines schrägen Striches geschrieben, der an r erinnert.

(j) Weder die Lesung des Herausgebers wte „lightning" noch das hier vorgeschla-gene wt „Entscheidung (Befehl)" entsprechen genau den übrigen Schreibungen dieser Wörter, die andere Determinative haben.

(k) J.D.R.: r. (1) J.D.R.: r. (m) J.D.R.: wn-hr.s(?) „its revelation". (η) J.D.R.: г. (о) J.D R.: ir.j-s. (ρ) J.D.R.. [r(?) h.t]-ntr. Ü B E R S E T Z U N G H i e r o g l y p h i s c h e r Text

5. Osiris Prophet d e s T e m p e l s d e s C h n u m und der Isis, F ä h n l e i n t r ä g e r d e s ersten Gaues,(Ч) D i e n e r der Götter und der Göttinnen in allen Gauen und in allen T e m p e l n als Bekannter d e s Königspalastes( r>

6. in N u b i e n , Petisis, gerechtfertigt, S o h n d e s P a c h n u m i s , gerechtfertigt, g e -boren von Herrin des Hauses, T a c h n u m i s , gerechtfertigt.

D e m o t i s c h e r T e x t

1. Osiris Petisis, S o h n d e s P a c h n u m i s , seine Mutter ist T a c h n u m i s , Kalasirier, e i n M a n n aus E l e p h a n t i n e ,( s) Fähnleinträger d e s ersten G a u e s , V o r s t e h e r v o n fünf Fähnlein, [...] Götter

2. [in N u b i e n ] , die ihm R e i c h t u m in ihren T e m p e l n g e g e b e n haben. Der Pha-rao ist es, der das b e f o h l e n und gut zugunsten von

3. P e t i s i s getan hat. Er sagt: „Jeder M e n s c h wird die W o r t e ( S a c h e n ) f i n d e n , d i e k o m m e n , u m F e s t e und Preistaten [schön?] zu m a c h e n und u m Isis groß zu m a c h e n . Tut die S a c h e n der Götter ( f r o m m e Taten).

(5)

130 J . К . W I N N I C K I

4. g e b t ihr ' / ю f ü r i h r e G ö t t e r , v e r a c h t e t nicht d i e S a c h e n d e r G ö t t e r . Ich m a c h t e zehn R e i s e n nach N u b i e n , ich d i e n t e

5. vier P h a r a o n e n .( t) Die G ö t t e r retteten m i c h g e m ä ß ihrer E n t s c h e i d u n g . ^ Sie b r a c h t e n m i c h zu m e i n e r S t a d t z u r ü c k w e g e n d e r S a c h e n d e r G ö t t e r ( d e r f r o m m e n T a t e n ) , die ich g e m a c h t hatte.

6. ( I c h ) stellte e i n e H a r f e a u s G o l d f ü r E l e p h a n t i n e , e i n e a n d e r e f ü r P h i l a e f ü r [ihre] O f f e n b a r u n g e n her. [Ich stellte] ein Bett

7. a u s H e b a n f ü r d a s G e b e t s h a u s von H a t h o r her. Ich v e r g o l d e t e d e n T o r -b a u (?) f ü r (?) den G a u . D i e s h a -b e ich g e t a n .

8. ( U n d ) ich stellte e i n e n R i e g e l (?) f ü r den T e m p e l in P h i l a e h e r " .

A N M E R K U N G E N ZUR ÜBERSETZUNG:

(q) J.D.R.: „standard-bearer before the Nome". h3.t sp3.wt „Anfang der Gaue" ist ein Name der ersten oberägyptischen Gau um Elephantine.3

(r) Wörtlich: „als bekannter Mann des Königspalastes".

(s) Vgl. analoge Bezeichnungen, ζ. В.: N gl-śr rmt Swn „N., Kalasirier, Mann aus Syene" in P. BM 10525, Zeuge Nr. 3 von 285/4 aus Theben",4 N p3 sh rmt Pr-Dhwtj „N., the scribe, a man of PI'(?)-Thoth" (O. Hor 1, l ) .5 Die Bezeichnung gl-sr + nomen oppidi bezieht sich auf die Angehörigkeit zu einer bestimmten Garnison.6

(t) Vgl. z. В.: iw drp.n(.i) (и) hk3 13 „ich opferte 13 Herrschern" in einer Stele aus der Ersten Zwischenzeit wahrscheinlich aus Edfu.7 Ein gewisser Chui aus As-suan von der 6. Dynastie nennt seine Teilnahme an 11 (?) Feldzügen.8 Ähn-liche Ausdrücke sind wohl auch in späteren Texten zu finden.

(u) J. D. R.: „The gods rescued me from (the wrath of) their lightning." Nehmen wir an, daß hier das Substantiv wt „Entscheidung" vorkommt, dann braucht das Fragment über kein spezielles Geschehnis zu berichten, wie das der Heraus-geber vorschlägt. Es ist auch möglich, daß Petisis seine Heimkehr von 10

Feld-3 Vgl. Wb. III, 20, 4; IV, 98; H . G A U T H I E R , Diet, géogr., IV, 16; H . R I C K E , Die

Tempel Nektanebos' /., Kairo 1960 (= BÄB), 49.

4 S. R . K. G L A N V I L L E , A Thehan Archive of the Reign of Ptolemy I, Soter, Oxford

1939 {-Catalogue of Demotic Papyri in the British Museum, 1), 37, Taf. 7. Die Lesung von G . R . H U G H E S - Ch. F. N I M S , AJSL 57, 1940, 260.

5 J. D. RAY, The Archive of Hor, London 1976, 7, Taf. II, IIa. 6 V g l . J . K . W I N N I C K I , OLP 1 7 , 1 9 8 6 , 2 0 .

7 J . ĆERNY, JEA 4 7 , 1 9 6 1 , 5 - 9 .

(6)

P E T I S I S , S O H N D E S P A C H N U M I S 1 3 1

zügen einfach den Göttern zuschreibt. Vgl. sc-tw p3 ntr nhm=w r Kmj „until the god has brought them (die Soldaten) safely back to Egypt" (P. BM 69008 + Berlin 13381, 14-15), obwohl sich hier der Ausdruck auch auf den König beziehen kann.9 Die Soldaten in el-Kanais erwähnen öfters ihre Rettung aus einem Wüstenfeldzug mit dem einfachen σωθζίς oder σωθάς έκ Τρογοδυ-των.10 Nur einmal nennt ein σωθάς ky μεγάλων κινδύνων in Koptos die Erin-nerung an eine Seeexpedition.1 1

D e r H e r a u s g e b e r datiert die T ä t i g k e i t d e s P e t i s i s „ t o w a r d the e n d of P t o l e m a i c rule o v e r E g y p t and N u b i a " , w o b e i er die K ö n i g e von P t o l e m a i o s VI. bis A u -g u s t u s als d i e j e n i -g e n n e n n t , d e n e n Petisis h a b e d i e n e n k ö n n e n . B e t r a c h t e n w i r a b e r n ä h e r die Situation im G e b i e t d e r S ü d g r e n z e , so k a n n m a n d i e s e D a t i e r u n g p r ä z i s i e r e n . N a c h d e r a l l g e m e i n e n M e i n u n g bildet die R e g i e r u n g von P t o l e m a -ios V I . den H ö h e p u n k t d e r I n t e r e s s e n der P t o l e m ä e r in N u b i e n .1 2 G e g e n E n d e s e i n e r H e r r s c h a f t b e s c h r ä n k t e sich s e i n e T ä t i g k e i t n i c h t n u r a u f D o d e k a -s c h o i n o -s , -s o n d e r n r e i c h t e w e i t e r -südlich u n d u m f a ß t e T r i a k o n t a -s c h o i n o -s . M a n w e i ß , d a ß d e r S t r a t e g e B o e t h o s in d i e s e m G e b i e t u m 1 5 2 - 1 4 5 z w e i S t ä d t e Filo-m e t o r i s u n d K l e o p a t r a g e g r ü n d e t hat, d i e w o h l Filo-mit d e n j e t z i g e n B u h e n u n d D a k k a i d e n t i s c h s i n d .1 3 S p ä t e r b e o b a c h t e n w i r e i n e B a u t ä t i g k e i t in d e n T e m p e l n v o n D a k k a , D a b o d u n d a u f P h i l a e . D i e s e ist w o h l d e m H e r o d e s z u z u -s c h r e i b e n , d e r hier u m d i e -s e Z e i t al-s των δ ι α δ ό [ χ ω ] ι ; και ήγεμών èir'àvbpœv και φρούραρχος Συήνης [και. όρ]οφύλαζ και èm των ανω τόπων [ τ α χ θ ε ί ? ] και προφήτης του Χν[ούβεως] κ\αι ά ρ χ ι ] σ τ ο λ ι σ τ [ η ] ? των èv 'Έλεφαντίνηι [και. 'Αβάτωι] καΐ Φίλαις ιερών e r s c h i e n .1 4 Sie f a n d d e n B e i f a l l d e s K ö n i g s , d e r ihn z u m A r c h i s o m a t o p h y l a x , S t r a t e g e n und B ü r g e r von P t o l e m a i s e r n a n n t hatte

9 E . V A N ' T D A C K , e.a., The Judean-Syrian-Egyptian Conflict of 103-101 B.C.,

Brüssel 1989, 52.

1 0 A. B E R N A N D , Le Paneion d'El-Kanais: Les inscriptions grecques, Leiden 1 9 7 2 ,

Index s. ν. σωζω.

1 1 A. B E R N A N D , Les portes du desert, Paris 1 9 8 4 , 4 8 , 4 - 5 .

1 2 Vgl. B . G. H A Y C O C K , JEA 5 8 , 1 9 7 2 , 2 3 5 - 2 4 0 ; A. B U R K H A R D T , Ägypter und

Me-roiten im Dodekaschoinos, Berlin 1 9 8 5 ( = Meroitica 8 ) , 1 4 - 1 5 ; I. H O F M A N N , Wege und

Möglichkeiten eines indischen Einflusses auf die meroitische Kultur, Bonn 1975,

76-7 8 ; G. H Ö L B L , Geschichte des Ptolemäerreiches, Darmstadt 1 9 9 4 , 1 6 5 - 1 6 6 .

13 OG1S I , 1 1 1 , 7 - 1 1 ( S B V, 8 8 7 8 ; l.Th.Sy. 3 0 2 ) . Vgl. J . B I N G E N , CdE 5 6 , 1 9 8 1 , 1 3 7 ; P . H E I L P O R N , CdE 6 5 , 1 9 9 0 , 1 1 6 - 1 2 1 . Über die Datierung siehe L . M O O R E N , Ane. Soc. 4 ,

1 9 7 3 , 1 2 6 Anm. 5 6 .

(7)

132 J. К . W I N N I C K I

( 1 4 3 / 1 4 2 ) .1 5 M i t e i n e m F e l d z u g n a c h N u b i e n w a r w o h l d i e A n w e s e n h e i t d e r T r u p p e n a u f P h i l a e v e r b u n d e n , d i e 1 1 8 - 1 1 6 a u s P t o l e m a i s z u r ü c k g e z o g e n w u r d e n .1 6 D i e s e r u n d s i c h e r l i c h a n d e r e F e l d z ü g e w a r e n f ü r die P r i e s t e r d i e s e r Insel s o lästig, d a ß sie sich an den K ö n i g mit d e m A n t r a g w a n d t e n , sie von der U n t e r h a l t s p f l i c h t d e r n a c h S ü d e n r e i s e n d e n B e a m t e n u n d O f f i z i e r e n zu b e f r e i -e n .1 7 N i c h t a u s g e s c h l o s s e n ist a u c h , d a ß d e r B e s u c h P t o l e m a i o s I X . S o t e r II. auf P h i l a e im A u g u s t 115 mit d i e s e r T ä t i g k e i t zu v e r k n ü p f e n ist.1 8

S p ä t e r , g e g e n E n d e d e s 2. J a h r h u n d e r t s , g e h e n D a k k a u n d K a l a b s c h a in m e r o i t i s c h e n H ä n d e ü b e r .1 9 D i e p o l i t i s c h e , s o z i a l e u n d w i r t s c h a f t l i c h e L a g e Ä g y p t e n s im 1. J a h r h u n d e r t w a r s o k o m p l i z i e r t , d a ß von e i n e r b e d e u t e n d e n A k t i o n d a m a l s in d i e s e m G e b i e t nicht die R e d e g e w e s e n sein k a n n . E s ist k a u m m ö g l i c h , d a ß die letzten P t o l e m ä e r v e r s u c h t h a b e n , ihre f r ü h e r e n B e s i t z u n g e n im S ü d e n w i e d e r h e r z u s t e l l e n . D a h e r ist die T ä t i g k e i t d e s Petisis, die bis 4 0 J a h -re lang a n d a u e r n k o n n t e ,2 0 in die z w e i t e H ä l f t e d e s 2. J a h r h u n d e r t s a n z u s e t z e n .

M i t d e r B e z e i c h n u n g „ K a l a s i r i e r , M a n n a u s E l e p h a n t i n e " ( g l - s r rmt Jb3) gibt d e r V e r f a s s e r d e r S t e l e s e i n e H e r k u n f t an,2 1 die F u n k t i o n , mit d e r e r s e i n e M i l i t ä r l a u f b a h n b e g o n n e n hat, s o w i e seinen W o h n o r t ( G e b u r t s o r t ? ) .2 2

P e t i s i s w a r „ P r o p h e t d e s T e m p e l s d e s C h n u m u n d d e r I s i s " (hm-ntr η pr Hnm Is.t). D e r T e m p e l , in d e m e r s e i n e F u n k t i o n a u s g e ü b t hat, w i r d nicht a n g e -g e b e n . E s -g e h t s i c h e r l i c h u m E l e p h a n t i n e o d e r P h i l a e , die in w e i t e r e m T e x t e i n e b e d e u t e n d e R o l l e spielen.

15 OG1S I, 130 (SB V, 8394; l.Th.Sy. 303). Vgl. L. MOOREN, La hiérarchie de cour ptolémaïque, Lovanii 1977, 127-130.

16 SB I, 3 4 4 8 ( / . Philae 2 0 ) .

17 OGIS I, 1 3 7 - 1 3 9 (С. Ord. Ptol. 5 1 - 5 2 ; 1. Philae I, 1 9 ) .

18 OGIS I, 168 und die Inschrift aus Philae publ. von A. ROCCATI, Hommage à M. J. Vermaseren, III, Leiden 1978 (= EPRO 68), 995, Nr. 6 (= SEG 28, 1978, 1479). Vgl. auch H. DEMEULENAERE, CdE 36, 1961, 104-105.

1 9B . G . HAYCOCK, JEA 5 8 , 1 9 7 2 , 2 4 0 - 2 4 1 ; L . TÖRÖK, ANRWII. I , 1 9 8 8 , 2 7 4 . G e g e n

Verlust von Dodekaschoinos nach dem Tode von Euergetes II. oder Soter II. äußert sich I. Hofmann, о. c., 78, ohne jedoch ausreichende Argumente anzumelden.

2 0 Vorschlag von J. D. RAY, JEA 73, 1987, 179, der aber die Zahl auf 30 in JEA 75, 1989, 244, korrigiert. Vgl. jetzt φρουραρχ\ω]ν τον τόπον έ'τη μβ in der genannten In-schrift aus Philae (= SEG 28, 1978, 1479, Z. 2-3). Einen dreißigjährigenMilitärdienst hat wohl auch Horos aus Pathyris abgeleistet. Vgl. P. W. PESTMAN, Aegyptus 43, 1963, 51-53.

2 1 In dieser Zeit wurde gl-śr manchmal durch Stratiotes ersetzt. Vgl. J. K. WINNICKI, Historia 26, 1977, 267.

2 2 Eine Kalasirierfamilie mit den identischen Namen wohnt im 2. Jh. v. Chr. in

(8)

PETISIS, S O H N DES P A C H N U M I S 1 3 3

B e m e r k e n s w e r t ist die B e z e i c h n u n g „ D i e n e r d e r G ö t t e r u n d d e r G ö t t i n n e n in a l l e n G a u e n u n d in a l l e n T e m p e l n als B e k a n n t e r d e s K ö n i g s p a l a s t e s in N u b i e n " (śms ntr.w ntr.wt m sp3.w[t] nb.w m h.wt nb.w m s i h pr nsw η t3 Stj).2* W e n i g w a h r s c h e i n l i c h ist d i e A n n a h m e d e s H e r a u s g e b e r s , d a ß „Be-k a n n t e r d e s K ö n i g s p a l a s t e s " (s irh pr nsw) sich auf den h ö c h s t e n H o f t i t e l συγ-уеш)? b e z i e h t .2 4 D e r b e r e i t s g e n a n n t e H e r o d e s , d e s s e n B e f u g n i s s e viel u m -f a n g r e i c h e r als die d e s P e t i s i s s i n d , m u ß t e sich mit d e n b e s c h e i d e n e r e n Titeln των δ ι α δ ό χ ω ν 1 5 2 1 4 5 u n d άρχι,σωματοφΰλαξ 1 4 3 / 1 4 2 b e f r i e d i g e n . D i e B e z e i c h n u n g ist w o h l in i h r e r G e s a m t h e i t zu v e r s t e h e n . W e g e n u n s e r e r l ü c k e n -h a f t e n K e n n t n i s d e r O r g a n i s a t i o n u n d V e r w a l t u n g in N u b i e n k ö n n e n w i r auf k e i n e E i n z e l h e i t e n e i n g e h e n . A u s i h r e m Inhalt ist v i e l l e i c h t zu s c h l i e ß e n , d a ß P e t i s i s V e r t r e t e r d e s K ö n i g s ( d e r K ö n i g s v e r w a l t u n g ) in a l l e n T e m p e l a n g e l e -g e n h e i t e n in N u b i e n w a r . D i e w e i t e r e n Titel d e s Petisis „ F ä h n l e i n t r ä g e r d e s e r s t e n G a u e s " (Jj stn h3.t sp.t) u n d „ V o r s t e h e r von f ü n f F ä h n l e i n " ( p 3 h3.t p3 5 stn.w) teilen u n s s e i n e M i l i t ä r l a u f b a h n mit. D e r e r s t e r e ist a u c h im h i e r o g l y p h i s c h e n T e x t a n g e g e b e n . K e i n e r von ihnen w a r bis j e t z t b e k a n n t , a b e r b e i d e sind e i n i g e r m a ß e n v e r s t ä n d lich. Stn e n t s p r i c h t d e m g r i e c h i s c h e n σημζΐον (σημέα, σ η μ ε ί α ) in d e r B e d e u -t u n g „ F a h n e " , „ M i l i -t ä r -t r u p p e " ,2 5 w o b e i die g r i e c h i s c h e B e z e i c h n u n g e i n e n e n g e r e n B e d e u t u n g s b e r e i c h zu h a b e n scheint. Stn als M i l i t ä r t r u p p e u m f a ß t e F u ß -s o l d a t e n u n d Reiter. D i e -s e T r u p p e n b e -s t a n d e n a u -s G r i e c h e n u n d Ä g y p t e r , a b e r d i e v e r f ü g b a r e D o k u m e n t i o n läßt nicht f e s t s t e l l e n , o b b e i d e V ö l k e r in d e r -s e l b e n T r u p p e v e r t r e t e n w a r e n . In ihrer S t r u k t u r f i n d e n w i r m i n d e -s t e n -s z w e i H e k a t o n t a r c h e n ( o d e r v i e r P e n t e k o n t a r c h e n ) , S e m e i o p h o r o s u n d H y p e r e t e s , u n d an ihrer S p i t z e stand ein H e g e m o n . Stn ( σ η μ α ' α ) w a r mit E p o n y m e n n a m e n b e z e i c h n e t , d i e im 2. J a h r h u n d e r t v . C h r . g r i e c h i s c h e N a m e n f ü h r e n .2 6 G e g e n

2 3 Nach dem Herausgeber kommt .der Titel in verwandelter Fassung auch im demo-tischen Text vor.

2 4 Mit Verweis auf A. B E R N A N D , I. Philae, I , S. 1 7 9 - 1 8 0 . 2 3 8 . Diese Meinung wurde

früher angenommen, z . B . von E . D R I O T O N , BIE 3 , 1 9 5 2 , 2 5 0 . Vgl. aber H . DE M E U L E -NAERE, Mélanges Mariette, Le Caire 1 9 6 1 ( = BdE 3 2 ) , 2 8 5 ; H. B R U N N E R , SAK 1, 1 9 7 4 , 5 5 - 6 0 ; L. M O O R E N , Proceedings of the XlVth International Congress of Papyrologists, London 1975, 2240; ID.. The Aulic Titulature in Ptolemaic Egypt, Brüssel 1975, 33-34.

2 5 Die vorliegenden Anmerkungen basieren vor allem auf Feststellungen von E. V A N ' T D A C K , AfP 19, 1969, 155-165.

2 6 Apollophanes (= Pros. Ptol. II, 1843; Add.); Aristodemos (= Pros. Ptol. II, 1851); Dexilaos (= Pros. Ptol. II, 1874; Add.); Nikandros (= Pros. Ptol. II, 1960; vgl. S. P.

(9)

134 J . К . W I N N I C K I

E n d e d i e s e s J a h r h u n d e r t s e r s c h e i n e n P e r s o n e n m i t ä g y p t i s c h e n N a m e n in d i e s e r F u n k t i o n .2 7 D i e S e m e i a w a r e n n u m e r i e r t ( α η ΐ μ ί α ] πρώτη; ση(μέα.) (èev-тера); τρίτη σημία), w a s zu b e w e i s e n s c h e i n t , d a ß sie T e i l e e i n e r g r ö ß e r e n E i n h e i t b i l d e t e n . In u n s e r e r S t e l e f i n d e n w i r z u m ersten M a l f ü n f stn, an deren S p i t z e ein M a n n ( p 3 h3.t) steht,2 8 w a s w o h l heißt, d a ß alle z u s a m m e n e i n e E i n -heit b i l d e t e n . E s b l e i b t u n k l a r , w a r u m d i e s e nicht d e m e n t s p r e c h e n d b e n a n n t w o r d e n ist.

S e m e i o p h o r o s ( f ] stn) w a r e i n e F u n k t i o n in d e r T r u p p e .2 9 H i e r b e z i e h t sich d e r Titel z u m ersten M a l auf den g a n z e n G a u . F ü r e i n e T r u p p e ist die w ö r t l i c h e B e d e u t u n g d e s T i t e l s a n z u n e h m e n , u n d w i r k ö n n e n u n s e v e n t u e l l e i n e s p ä t e r e E n t w i c k l u n g d i e s e r B e d e u t u n g v o r s t e l l e n . E i n e s o l c h e F u n k t i o n ist f ü r den G a u k a u m zu d e f i n i e r e n .

W e n n w i r den T e x t der S t e l e richtig v e r s t e h e n , s o s t a m m t e Petisis a u s e i n e r M i l i t ä r f a m i l i e auf E l e p h a n t i n e . H i e r b e g a n n er seinen D i e n s t u n d n a h m mit der Z e i t e i n e b e d e u t e n d e S t e l l u n g in d e r M i l i t ä r h i e r a r c h i e ein, w a s i h m die M ö g -lichkeit s c h u f , P r i e s t e r f u n k t i o n e n zu e r w e r b e n .3 0 S e i n e K a r r i e r e ist lokal ver-l a u f e n . V o n hier a u s u n t e r n a h m e r z e i t w e i ver-l i g e E x p e d i t i o n e n n a c h N u b i e n u n d h i e r h e r k a m er i m m e r w i e d e r z u r ü c k . G a n z a n d e r s m u ß d e r D i e n s t von H e r o d e s a u s g e s e h e n h a b e n , d e r i m G r e n z g e b i e t als h ö h e r e r B e a m t e r u n d O f f i z i e r d e r P t o l e m ä e r a r m e e e r s c h i e n . P e t i s i s w a r w o h l e i n e r s e i n e r U n t e r g e b e n e n m i n -d e s t e n s ü b e r e i n e Zeit lang.

[ W a r s z a w a ] Jan Krzysztof Winnicki

2 7 Die Sache ist nicht ganz klar. Vgl. U. W I L C K E N , UPZ, I, S 191, Kommentar zu 18,

5. Nach E. V A N ' T D A C K , AfP 19, 1969, 163 Anm. 5 war auch Pates aus Pathyris Epo-nyme einer Semea.

2 8 Für die Militärbedeutung dieses Terminus siehe J. Y O Y O T T E , Mélanges Maspero, I. 4, Le Caire 1961, 139, §21; A. R. S C H U L M A N , Military Rank, Title, and Organization

in the New Kingdom, Berlin 1964 (= MAS 6), 49, §116; ID., JARCE 5, 1966, 35 i; P. M.

C H E V E R E A U , Prosopographie des cadres militaires égyptiens de la Basse Epoque, Paris

1985, 266-267.

29 Pros. Ptol. II, 2379-2389. 3 0 Vorschlag des Herausgebers.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Die bisher vorliegenden Ergeb­ nisse (E. L a n g e 1971, 34 ff.) lassen zwar im allgemeinen zwischen germanischer und slawischer Besiedlung einen Hiatus in der

arbeitet hat — in der aufgeklärten Würzburger Kanonistenschule. Für Riegger war hier vor allem Johann Caspar Barthel von Bedeutung, der den Toleranzgedanken unabhängig vom

– sił i prędkości drgań poprzecznych w łożyskach przekładni badanej. W wyniku każdej symulacji uzyskano przebiegi czasowe żądanych wielkości podczas pracy

Tej sytuacji nie ułatwiają im tłumacze polskich tekstów historycznych, którzy - bardzo często nie znając terminologii historycznej języka, na który przekładają, i jej

In addition, the following must be ensured: safe transport of products on the plant premises (while trans- port of pyrotechnic articles in shops and back-up facilities may only

Ruch polityczny mie­ szczaństwa w dobie Sejmu Czterolet­ niego, Warszawa 1976.. Mate­ riały z sesji naukowej zorganizowanej w 60 rocznicę odzyskania

Wybrana na Matkę Słowa Wcielonego, Maryja jest zarazem pierwociną Jego zbawczego dzieła.. Łaska Chrystusa Odkupiciela zadziałała w Niej z wy- przedzeniem, zachowując Ją od

W tajemnicy wniebowzięcia wyraża się ta wiara Kościoła, że Maryja jest zjednoczona z Chrystusem „węzłem ścisłym i nierozerwalnym, ponieważ jeśli jako dziewicza Matka