Krzysztof Dariusz Szatrawski
"Wilno-Olsztyn. Tradycje, kultura,
obyczaje" : sprawozdanie z sesji
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 295-296
K
R
O
N
I
K
A
N
A
U
K
O
W
A
K rzyszto f Dariusz Szat rawski
„Wilno— Olsztyn. Tradycje, kultura, obyczaje”
Sprawozdanie z sesji
22 w rześnia 1990 r. w sali konferencyjnej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsz tynie odbyła się sesja naukow a „W ilno— O lsztyn. Tradycje, k ultura, obyczaje” , k tó rą zorganizow ały In sty tu t Filologii Polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej oraz Tow arzy stwo M iłośników W ilna i Ziemi W ileńskiej w Olsztynie. Celem sesji było wykazanie roli, ja k ą spełniali w tw orzeniu olsztyńskiej kultury przesiedleńcy z W ilna i Wileńszczyzny. W prow adzenie wygłosił prof, d r hab. Zbigniew Jabłonow ski, a obrady prow adził doc. dr Alojzy A dam Zdaniukiew icz.
Ks. Stanisław Kozakiewicz przedstawił referat „K apłani ziemi wileńskiej na W armii i M azurach po 1945 ro k u ” poświęcony pracy kapłanów urodzonych bądź wyświęconych na Wileńszczyźnie. A u to r ustalił, iż w pierwszym spisie kapłanów diecezji warmińskiej z. 1946 r. figurują nazwiska 12 kapłanów -pionierów z Wileńszczyzny. Integralną częścią wystąpierjia była prezentacja biogram ów kapłanów , których życie i praca związane by ły z Wileńszczyzną i diecezją warm ińską. Przykładem szczególnym była postać ks. Franciszka Bryxa, urodzonego w 1911 r. w Szczytnie. Po plebiscycie wraz z rodzicami przeniósł się do W ilna, gdzie w roku 1935 otrzym ał święcenia kapłańskie, aby powrócić na M azury w roku 1945 i objąć parafię w Giżycku. Uzupełnieniem obszernej prezentacji była lista kapłanów urodzonych na Wileńszczyźnie, a wykształconych już po wojnie w W ar mińskim Seminarium Duchow nym w Olsztynie i pracujących w diecezji warmińskiej.
Recepcji tem atyki wileńskiej w olsztyńskim czasopiśmiennictwie na przykładzie „Słowa na W armii i M azurach” poświęcony był referat prof. dr. hab. Andrzeja Staniszewskiego „M ateriały o przesiedleńcach z W ilna i Wileńszczyzny na łam ach »Słowa na W armii i M azurach«” . B ądania au to ra wykazały, że ze względów politycznych do roku 1956 problem wileński był przemilczany. Pierwszym artykułem związanym tematycznie z Wilnem były N otatki z podróży do Wilna księdza Zasasa wydrukow ane w 4 numerze „Słowa na W armii i M azurach” z 1957 r. Szerszą prezentacją zwyczajów i tradycji wileńskich były drukow ane w latach 1957— 1959 gawędy ciotki W aruśki — Emilii Szczerbickiej. M iały one charakter utw oru cyklicznego powiązanego w całość „współ działającą i w spółobecną postacią pam iętnikarza” . D rugą, obszerną grupę omówionych przez A. Staniszewskiego publikacji stanowiły biogram y W ilnian oraz wspomnienia przesiedleńców dotyczące pierwszych lat powojennych na W armii i M azurach. Zdaniem autora stanow ią pne „doskonały przyczynek do dziejów odbudow y m akroregionu M azur i W arm ii” .
W kład przesiedleńców z Wileńszczyzny w organizowanie życia na terenie W armii i M azur dokum entow ały wystąpienia dr. A ndrzeja Skrobackiego „Lekarze wileńscy na W armii i M azurach po roku 1945” oraz dr. Tadeusza Filipkowskiego „Nauczyciele z Wileńszczyzny na W arm ii i M azurach po roku 1945” . Bogata dokum entacja pionier Komunikaty
skich osiągnięć W ilnian w olsztyńskiej medycynie i szkolnictwie zamykala pierwszą część obrad.
Po przerwie obrady wznowił doc. d r A. A. Zdaniukiewicz, który wygłosił obszerny wykład poświęcony problem om językoznawczym występującym na pograniczu kultur. N a przykładzie gwary lwowskiej i zabytków piśmiennictwa dowodził on prym atu języka polskiego na południow o-w schodnich kresach Rzeczypospolitej.
Osobie i twórczości jednego z propagatorów wileńskich tradycji poświęcony był referat dr. Mieczysława Jackiewicza „Stanisław Bielikowicz-Wincuk i jego gawędy wileńskie” . A u to r stwierdził, iż twórczość gawędziarska Stanisława Bielikowicza jest kontynuacją gatunku upraw ianego w okresie międzywojennym przez Kazimierę Aleksan drowicz, Leona Wołłejkę, Helenę Rom er-Ochenkowską. Jedną z wartości gawęd Bielikowicza jest łączenie w ątków wileńskich i olsztyńskich, splatanie retrospekcji i realiów współczesnych.
Obecności w ątków wileńsko-olsztyńskich w literaturze powojennej poświęcony był referat mgr Beaty Tarnowskiej „Tem atyka wileńsko-m azurska w twórczości A leksandra Rymkiewicza, Jan a Huszczy i Eugeniusza Paukszty” . A naliza toposu mazurskiego w poezji i prozie pozw ala dostrzec wspólne dla tych autorów dążenie do przeniesienia tęsknoty za utraconą ziemią rodzinną na miłość do nowej ojczyzny» Tem atyka m azurska zyskuje dodatkow e uzasadnienia zarówno ze względu na topograficzne podobieństw a pomiędzy tym regionem i Wileńszczyzną, ja k też przez obecność kultywujących rodzime tradycje i obyczaje przesiedleńców. T o z kolei mogło być przyczyną idealizowania stosunków narodow ościow ych w prozie Paukszty.
Udział m uzyków z W ilna i Wileńszczyzny w tworzeniu profesjonalnego ruchu muzycznego w Olsztynie i m iastach regionu był tem atem referatu mgr. K rzysztofa Szatrawskiego „M uzycy wileńscy na W arm ii i M azurach po roku 1945” , natom iast o wileńskich pow iązaniach członków chóru katedry św. Jakuba w Olsztynie traktow ało wystąpienie m gr M arii Ankudowicz-Bieńkowskiej „R ola W ilnian w życiu śpiewaczym Olsztyna lat 1945— 1950” .
Program sesji zam ykał referat m gr Barbary Wysockiej „M otywy wileńskie w tw ór czości M aryny Okęckiej-Bromkowej” . Literacki rekonesans badawczy wzbogaciło omówienie udziału pisarki w upowszechnianiu wileńskiej kultury ludowej, dotyczące m.in. zorganizowanego przez M arynę O kęcką-Brom kową zespołu wileńskich cymbalis tów.
Interdyscyplinarny charakter sesji, obecność przedstawicieli towarzystw wileńskich z G dańska i Legnicy oraz dw unastoosobow ej grupy reprezentującej Związek Polaków na Litwie, a także zapowiedzi organizatorów pozwalają sądzić, iż podobne sesje poświęcone problematyce wileńsko-olsztyńskiej odbywać się będą również w przyszłości. M ateriały z sesji ukażą się drukiem w W ydawnictwie Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie.
