Wprowadzenie zunifikowanego systemu rachunkowości rolnej jako jeden z priorytetów Narodowego Programu Przygotowania Polski do członkostwa w Unii Europejskiej

Marta Błąd

Wprowadzenie zunifikowanego

systemu rachunkowości rolnej jako

jeden z priorytetów Narodowego

Programu Przygotowania Polski do

członkostwa w Unii Europejskiej

Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 2, 154-163

1 5 4 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s Ma r t a Bł ą d W p r o w a d z e n i e z u n i f i k o w a n e g o s y s t e m u R A C H U N K O W O Ś C I R O L N E J JA K O JE D E N Z PR IO R Y T E T Ó W Na r o d o w e g o Pr o g r a m u Pr z y g o t o w a n i a Po l s k i D O C Z Ł O N K O ST W A W U N I I E U R O P E JS K IE J Wp r o w a d z e n i e

N ajtrudniejszą i najbardziej dyskusyjną dziedziną w integracji z UE je s t rolnictw o i agrobiznes. Znaczenie tego działu gospodarki podkreśla fakt, że około 40% przepisów praw a obow iązujących w Unii Europejskiej (U E ) dotyczy rolnictw a. W obliczu zbliżającej się integracją Polski z Unią, rolnictw o polskie je s t szczególnym problem em ze w zględu na jeg o niską konkurencyjność. W zw iązku z tym , w N arodow ym Program ie Przygoto­ w ania Polski do członkostw a w Unii Europejskiej, przyjętym przez Radę M inistrów 23 czerw ca 1998 r. w skazano na konieczność przyspieszenia restrukturyzacji rolnictw a polskiego, upow szechnienia znajom ości oraz zakresu stosow ania przepisów , norm i standardów UE, a także uw zględ­ nienie w praktyce norm ochrony środow iska.

1. Ro l n i c t w o w Na r o d o w y m Pr o g r a m i e Pr z y g o t o w a n i a

Po l s k i d o c z ł o n k o s t w a w Un i i Eu r o p e j s k i e j

W N arodow ym Program ie Przygotow ania Polski do członkostw a w UE w yróżniono osiem priorytetów (określanych jak o priorytety krótko­ term inow e i średnioterm inow e) dotyczących rolnictw a i terenów w iej­ skich. S ą one następujące:

- ustanow ienie spójnej polityki strukturalnej i rozw oju wsi;

- przyjęcie rozporządzeń w ykonaw czych, realizacja oraz egzekwowanie w ym ogów w eterynaryjnych, zw łaszcza w zakresie inspekcji i kontroli zew nętrznych granic UE;

- przyjęcie rozporządzeń w ykonaw czych, realizacja oraz egzekwowanie w ym ogów fitosanitarnych, szczególnie pod kątem inspekcji i kontroli zew nętrznych granic UE;

- popraw a stanu niektórych zakładów przetw órstw a spożyw czego (sektor m leka i m ięsa), a także służb diagnostyczno-badaw czych (prow adzą­ cych testy laboratoryjne);

- dostosow anie do acquis w zakresie zagadnień fitosanitarnych; - ekologiczne aspekty rolnictwa;

- wdrażanie polityki strukturalnej i rozw oju wsi;

- w ykształcenie zdolności w prow adzania i w drażania wspólnej polityki rolnej.

Ostatni priorytet, określany ja k o średnioterm inow y składa się z następują­ cych części:

- w prow adzenie Z integrow anego System u Z arządzania i Kontroli (1ACS) w zakresie płatności bezpośrednich (łącznie z identyfikacją zwierząt); - system rachunkow ości;

- system spraw ozdaw czości w odniesieniu do cen;

- jedna lub kilka Agencji Interw encyjnych dla głównych grup tow aro­ wych (zboża, m leko, m ięso, susz paszow y);

- przepisy dotyczące grup producenckich (ow oce i warzywa, tytoń). W śród w ym ienionych bardzo w ażną rolę pełni opracow anie i w pro­ w adzenie w Polsce zunifikow anego system u rachunkow ości rolnej. Jak dotychczas, obow iązujące ustaw odaw stw o polskie nie zapew nia praktycz­ nej m ożliwości m onitorow ania dochodów , opłacalności produkcji oraz sytuacji finansow ej gospodarstw rolniczych. To przyczynia się do braku pełnej inform acji na tem at rzeczyw istego stanu gospodarstw w Polsce, tym samym utrudnia podejm ow anie trafnych decyzji ekonom iczno- politycznych przez ośrodki decyzyjne. Ponadto, stan ten uniem ożliwia w yw iązanie się z obow iązku dostarczania do Sieci Danych R achunkow o­ ści Rolnej (FA D N - Farm A ccountancy Data N etw ork) w Unii Europej­ skiej standardow ych zestaw ów danych indyw idualnych z ilościowo okre­ ślonego, reprezentatyw nego zbioru gospodarstw rolniczych. Obowiązek taki, w prow adzony decyzją Komisji EW G nr 79/65 z 15 czerw ca 1965 r. . spoczyw a na w szystkich krajach członkow skich Unii Europejskiej.

2. S i e ć D a n y c h R a c h u n k o w o ś c i R o l n e j w U n i i E u r o p e j s k i e j

(K A I)N )

Sieć Danych R achunkow ości Rolnej służy grom adzeniu informacji z zakresu rachunkow ości gospodarstw rolniczych. Powstała ona z inicjaty­ wy Komisji i w prow adzona została R ozporządzeniem Rady nr 75/65/ z 15 czerw ca 1965 r. Celem FADN je st uzyskiw anie bazy danych em pirycz­ nych, w ykorzystyw anych dla kreow ania wspólnej polityki rolnej UE. W szczególności zadaniem tej sieci jest zbieranie inform acji księgowych po­ trzebnych do określenia dochodów gospodarstw rolniczych, objętych ba­ daniem i analizy ich działalności.

1 5 6 Ac t a Sc i e n t i f i c a a c a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

System FADN prow adzony je st w oparciu o próbę reprezentacyjną, o b ejm u jącą całą Unię Europejską. Jego polem obserw acji s ą tz w . tow aro­ we gospodarstw a rolnicze. Tym m ianem określa się gospodarstw a, które są w ystarczająco duże dla zapew nienia rolnikow i zatrudnienia oraz zapew ­ nienia dochodów niezbędnych do utrzym ania rodziny rolniczej. Do za­ kw alifikow ania jak o tow arow e, gospodarstw o musi przekroczyć określone m inim um w ielkości ekonom icznej. W ybór gospodarstw je s t losowy, z zachow aniem reprezentatyw ności pod w zględem ich siły ekonom icznej i ukierunkow ania określonych na podstaw ie standardow ej nadw yżki bezpo­ średniej. U w zględnia się rów nież inne cechy, takie jak: w ielkość gospo­ darstw a, w iek rolnika, udział dochodów z produkcji rolniczej w ogólnych dochodach rodziny itp. Od 1991 r. zgodnie z wym ogam i UE, gospodar­ stw o m oże być poddaw ane badaniom nie dłużej niż 10 lat. Stw ierdzono bow iem , że w okresie dłuższym następuje popraw a efektyw ności gospoda­ row ania na skutek prow adzenia rachunkow ości rolnej, stąd badane gospo­ darstw a nie są w ów czas reprezentatyw ne dla wyników uzyskiwanych przez przeciętne gospodarstw o w danym kraju.

Z godnie z przepisem stanow iącym FA D N , w szystkie dane odnoszące się do pojedynczych gospodarstw są tajne. Dlatego do publikacji przezna­ cza się tylko zagregow ane wyniki dotyczące grup gospodarstw według kierunków produkcji i gospodarstw z określonych regionów i krajów członkow skich.

B ezpośrednim grom adzeniem danych zajm ują się Agencje Łączni­ kow e krajów członkow skich, lub pow ołane przez nie jednostki. Np. w Danii zbieraniem danych źródłow ych, na zlecenie Państw ow ego Instytutu Ekonom iki R olnictw a w K openhadze zajm ują się lokalne centra doradcze ( w 1991 r. było ich na terenie Danii 150). P rzekazują one dane do Instytutu w kodow anej form ie na nośnikach pam ięci, tam zaś przy pom ocy specjal­ nych program ów kom puterow ych przeprow adzana je st kontrola rachun­ kow a i m erytoryczna. Po przeprow adzonej kontroli wyniki ekonom iczne są przesyłane do rolnika oraz do centralnej bazy w Sieci Danych Rachun­ kow ości Rolnej UE w Brukseli.

A gencje Łącznikow e przekazują zebrane dane Kom isji, która zajm uje się opracow yw aniem analiz ekonom icznych, służących jej do podejm ow a­ nia inicjatyw i decyzji w dziedzinie polityki rolnej. W yniki uzyskiwane przez gospodarstw a Unii Europejskiej publikow ane są corocznie przez K om isję E uropejską w corocznych raportach „Farm Incomes in the Euro- pean C om m unity”

K ażda A gencja Łącznikow a je s t nadzorow ana przez Krajowy Kom itet Sieci D anych R achunkow ości Rolnej. K om itety udzielają porad z zakresu m etodycznych aspektów prow adzenia badań, takich jak typologia gospo­

darstw stosow ana przez Unię, w ybór gospodarstw rolnych z pola obserw a­ cji, interpretacja pojęć. W niektórych krajach członkow skich analogiczne kom itety istnieją także na poziom ie regionalnym . Źródłem danych na po­ ziom ie gospodarstw a rolniczego m ogą być: książka kasowa, rejestr lub dziennik prow adzony przez rolnika bądź przez urzędnika lub też specjalne książki rachunkow e dla rolników , opracow yw ane przez A gencje Łączni­ kowe.

P odstaw ow ym dokum entem służącym zbieraniu danych je st Spra­ w ozdanie z G ospodarstw a R olniczego FADN. Jego opis, szczegółow e instrukcje dotyczące w ypełniania tego spraw ozdania oraz definicje stoso­ wanych pojęć są zaw arte w R ozporządzeniu K om isji 2237/77/EEC z 23 w rześnia 1977 r. i jeg o późniejszych rozporządzeniach. Kom isja opubli­ kow ała Spraw ozdanie i przepisy jem u tow arzyszące w postaci podręczni­ ka: FADN H andbook o f Legislations, N otes for G uidance, Section 111 The Farm Return.

3 . Zu n i f i k o w a n y Sy s t e m Ra c h u n k o w o ś c i Go s p o d a r s t w

Ro l n i c z y c h w Po l s c e

System FADN w skazuje, że w celu przeprow adzenia oceny działal­ ności gospodarstw a rolniczego i je g o kondycji finansow ej niezbędne jest posiadanie odpow iednich danych, od jako ści których zależy adekwatność analizy i trafność podejm ow anych decyzji. Stąd szczególne znaczenie w gospodarce rynkow ej przypada funkcji inform acyjnej rachunkow ości rol­ nej.

W ykorzystując dośw iadczenie Unii Europejskiej, w M inisterstwie R olnictw a i G ospodarki Żyw nościow ej podjęto w 1995 r. decyzję o opra­ cow aniu jednolitego, prostego system u rachunkow ości do masowego w drożenia w gospodarstw ach rolniczych, nie objętych obowiązkiem usta­ w ow ego prow adzenia rachunkow ości w myśl ustaw y o rachunkowości z dnia 29. 09. 1994 r. (Dz. Ustaw nr 121, poz. 591 z dnia 19. 11. 1994 r.). Podstaw ow ą przesłanką tej inicjatyw y było spow odow anie koncentracji środków i działań dla m erytorycznej unifikacji rachunkow ości rolnej fi­ nansow anej ze środków publicznych, np. w form ie kredytów preferencyj­ nych na finansow anie rozw oju i m odernizację gospodarstw rolniczych.

O pracow ano ju ż polską w ersję system u nazw anego Zunifikowanym System em R achunkow ości G ospodarstw Rolniczych (ZSRGR). Przewod­ n ią rolę w tw orzeniu m etodyki i w prow adzaniu tego systemu odgrywa obecnie Instytut Ekonom iki R olnictw a i G ospodarki Żywnościow ej.

Przygotow any system je s t zgodny z w ym ogam i FADN. Zakłada się podobny do obecnego w FADN w skaźnik reprezentatyw ności, który wy­

1 5 8 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

nosi około 2% gospodarstw znajdujących się w polu obserw acji, czyli gospodarstw tow arow ych. W ynika stąd, że w Polsce należy objąć zunifi­ kow aną rachunkow ością 12-14 tys. gospodarstw rolniczych.

A. P odstaw ow e założenia Zunifikow anego System u R achunkow ości Rol­ nej

W Z unifikow anym System ie R achunkow ości G ospodarstw R olni­ czych przyjęto założenie o odzw ierciedleniu faktycznego, bądź potencjal­ nego zw iązku gospodarstw a rolniczego z rynkiem (jest to zasada stosow a­ na w system ie FADN). Podstaw ow e cele Z unifikow anego Systemu Ra­ chunkow ości Rolnej są następujące:

- dostarczenie rolnikowi i w spółpracującem u z nim doradcy informacji służącej popraw ie jako ści zarządzania gospodarstw em i ułatwienia w spółpracy z partneram i rynkow ym i (głów nie bankam i);

- dostarczenie ośrodkom decyzyjnym i dysponentom funduszy publicz­ nych kierow anych do gospodarstw rolniczych inform acji do oceny sytu­ acji ekonom icznej indyw idualnych gospodarstw ;

- przygotow anie krajowej statystyki do w yw iązania się z nakładanego na kraje członkow skie Unii Europejskiej obow iązku dostarczenia zesta­ w ów indyw idualnych danych o gospodarstw ach rolniczych.

Zunifikow any System R achunkow ości G ospodarstw Rolniczych opiera się na następujących zasadach:

- dobrow olność uczestniczenia rolników w prow adzeniu rachunkowości; ozn acza to, że podjęcie decyzji o prow adzeniu rachunkow ości rolnej należeć będzie do sam ego rolnika, stąd zakłada się, że będą j ą prow a­ dzili rolnicy pozytyw nie do niej um otyw ow ani;

- tajność danych indyw idualnych - bez w iedzy i zgody rolnika, nikt, poza bezpośrednim organizatorem badań, nie będzie m iał dostępu ani m ożli­ w ości rozpoznania, z którego gospodarstw a dane te pochodzą;

- jed n o lito ść m etodyczna - m etodyka prow adzenia rachunkowości wg Z S R G R m a być porów nyw alna z System em Danych Rachunkowości R olnej Unii Europejskiej - FA D N ; w tym celu w szystkie zm ienne opi­ sujące gospodarstw o rolnicze i jeg o działalność b ęd ą określane według jed n o lity ch zasad, bez w zględu na osobę prow adzącą i nadzorującą ra­

chunkow ość i położenie gospodarstw a;

- je d n o lity okres obrachunkow y (od 1 stycznia do 31 grudnia);

- w ycena rzeczow ych aktyw ów trw ałych dokonyw ana je st według w arto­ ści odtw orzeńiow ej (w yklucza się w ycenę w edług aktualnych wartości rynkow ych);

- zastosow anie techniki kom puterow ej do w noszenia danych źródłowych i w ykonyw ania obliczeń wg specjalnie opracow anych program ów - w

tym celu opracow ano specjalną aplikację o nazwie Program Obsługi R achunkow ości Rolnej (PO R R ) opartą na specjalnym system ie kodów, który um ożliw ia rozpoznanie przez program poszczególnych zm iennych w prow adzanych do bazy danych kom putera.

W Zunifikow anym System ie R achunkow ości G ospodarstw R olni­ czych przyjęto następujące fundam entalne koncepcje:

- założenie kontynuacji działalności jednostk i gospodarczej — przy w yce­ nie aktyw ów i pasyw ów oraz ustalaniu w yniku finansow ego przyjm uje się, że jed n o stk a będzie kontynuow ała w dającej się przewidzieć przy­ szłości działalność gospodarczą w nie zm niejszonym istotnie zakresie; - uw zględnienie zasady istotności - zgodnie z wym ogiem rachunkowości

UE uw zględnia się w szystkie składniki m ajątku, łącznie z w yceną pro­ duktów nietow arow ych;

- zasada kasow a w eryfikow ana - polega na tym, że wpłata (potencjalny przychód) rejestrow ana je st dopiero w m om encie otrzym ania pieniędzy (rozliczenia transakcji); w ypłata (potencjalny koszt) je s t rejestrowana dopiero w m om encie w ydatkow ania pieniędzy (rozliczenia transakcji); - zasada ostrożnej w yceny (zasada przezorności) - nakazuje ona. aby

aktyw a i dochody nie były zaw yżane, a zobow iązania i koszty nie były zaniżane;

- zasada ciągłości — oznacza w ym óg prow adzenia rachunkowości wg jednolitych zasad w kolejnych okresach obrachunkow ych;

- zasada priorytetu istoty nad form ą - czyli przestrzeganie zgodności z rzeczyw istością naw et kosztem w ym agań form alnych;

- zasada racjonalności - stosow anie racjonalnych i opłacalnych form, m etod i środków technicznych, w spółm ierność korzyści i nakładów prow adzenia rachunkow ości.

P rezentow any system je s t tak skonstruow any, że pozw ala na uzyska­ nie następujących informacji: spraw ozdania o przepływ ie pieniędzy, ra­ chunku w yników działalności operacyjnej gospodarstw a i bilansu finan­ sow ego. Pow yższy zestaw inform acji um ożliw ia sporządzenie analiz w e­ dług standardów odpow iadających zasadom gospodarki rynkowej, a m ia­ now icie: płynności, w ypłacalności, rentow ności, zdolności obsługi zadłu­ żenia i efektyw ności finansow ej oraz w yliczania innych wskaźników przydatnych w zarządzaniu gospodarstw em rolniczym oraz w jeg o ocenie.

W odniesieniu do pojedynczego gospodarstw a ZSRG R um ożliwia opracow anie raportu o w ynikach działalności gospodarstw a i jeg o sytuacji finansow ej w okresie obrachunkow ym , a także raportu porównującego w yniki tego gospodarstw a z grupą gospodarstw jem u podobnych. System dostarcza także kw artalnych spraw ozdań o płynności finansowej. Raporty

1 6 0 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

będące w iarygodnym odzw ierciedleniem kondycji finansow ej gospodar­ stw a um ożliw ią w ykorzystanie tych danych przez partnerów rynkowych gospodarstw a, przede w szystkim u łatw ią określenie zdolności kredytowej oraz zw ięk szą w iarygodność rolników ubiegających się o kredyt. Um ożli­ w ią one także rzetelne inform ow anie ośrodków decyzyjnych rządu i ich agend o stanie gospodarstw , co ułatwi trafność podejm ow anych decyzji. R ów nocześnie, ośrodki decyzyjne ja k o dysponenci środków publicznych kierow anych do gospodarstw rolniczych w postaci subw encji i dotacji celow ych dzięki raportom b ęd ą m ieć m ożliw ość dokonyw ania oceny sku­ teczności podjętych działań. Ponadto, Zunifikow any System Rachunkow o­ ści G ospodarstw Rolniczych um ożliw i dostarczanie danych o polskich gospodarstw ach rolniczych do Sieci Danych Rachunkow ości Rolnej (F A D N ) w Unii Europejskiej oraz porów nanie polskich wyników gospo­ darow ania z w ynikam i krajów Unii.

B. K onieczne zm iany zw iązane z w prow adzaniem Zunifikow anego Sys­ tem u R achunkow ości G ospodarstw Rolniczych

W drożenie Zunifikow anego System u Rachunkow ości G ospodarstw R olniczych w ym aga przeprow adzenia zm ian legislacyjnych, instytucjo­ nalnych, kadrow ych oraz m ateriałow ych.

ZSR G R m usi uzyskać odpow iednie um ocow anie ustaw ow e, zgodne z:

- D ecy zją K om isji nr 79/65 EW G z 15 czerw ca 1965 r. ustanaw iającą Farm A ccountancy D ata N etw ork-FA D N i nakładającą obowiązek utw orzenia sieci danych rachunkow ości gospodarstw rolniczych;

- D ecy zją K om isji nr 78/65 EW G z 23 w rześnia 1977 r. oraz uzupełniają­ cych j ą aneksach, która dotyczy zasad klasyfikacji gospodarstw do wy­ łan ian ia reprezentatyw nej próby gospodarstw oraz ustalania kryteriów standardow ych agregacji gospodarstw wg Standardow ych Nadwyżek B ezpośrednich (Standard G ross M argins);

- R ozporządzeniem Kom isji nr 2237/77 z 23 w rześnia 1977 r. oraz uzu­ pełniającym go aneksam i, dotyczącym form atu i sposobu sporządzania spraw ozdania z gospodarstw a rolniczego (rozporządzenie to ma cha­ rakter bezw zględnie obow iązujący).

U tw orzenie om aw ianego system u w ym aga istnienia sieci instytucji adm inistracji rządow ej pełniącej rolę organizacyjną i koordynującą pozy­ skiw anie danych rachunkow ości z gospodarstw rolniczych, ich przetw a­ rzanie oraz przekazyw anie do ośrodków decyzyjnych, a w przyszłości także do centrali w Brukseli (w ramach FADN). K ierując się zasadą m ini­ m alizacji kosztów zw iązanych z w drażaniem i funkcjonow aniem ZSRGR, proponuje się w ykorzystanie do tego celu ju ż istniejące instytucje, a mia­

now icie Ośrodki D oradztw a R olniczego i Instytut Ekonom iki R olnictw a i G ospodarki Żyw nościow ej. W początkow ej fazie w drażania Z unifikow a­ nego System u R achunkow ości G ospodarstw Rolniczych proponuje się zastosow anie następującej struktury organizacyjnej:

M inisterstw o R olnictw a i G ospodarki Żyw nościow ej (nadzór)

I

K rajow e Centrum O peracyjne - A gencja Ł ącznikow a przy Instytucie Eko­ nom iki R olnictw a i G ospodarki Żyw nościow ej

W ojew ódzki Z espół R achunkow ości Rolnej - w W ojew ódzkich O środ­ kach D oradztw a R olniczego ^

R ejonow y Z espół R achunkow ości Rolnej - w rejonow ych biurach do­ radztw a rolniczego ^

G ospodarstw a rolnicze

W początkow ej fazie tw orzenia ZSR G R , kadry w spom agające Sys­ tem b ę d ą w yw odzić się z istniejących jednostek, wskazanych na schem a­ cie organizacyjnym . Dalszy etap w ym agał będzie jedn ak zw iększenia za­ trudnienia pracow ników - specjalistów z zakresu rachunkow ości. W zw iązku z tym istnieje potrzeba prow adzenia specjalistycznych szkoleń w celu w ykształcenia profesjonalnych kadr. Ich zadaniem będzie pozyskiw a­ nie reprezentatyw nych gospodarstw do prow adzenia rachunkow ości, nad­ zoru nad je j prow adzeniem i opracow yw ania wyników. Takie rozw iązanie je s t zbliżone do istniejącego w U nii, gdzie rachunkow ością zajm uje się

odrębna grupa specjalistów .

W drożenie ZSR G R będzie w ym agało także w yposażenia w kom pute­ ry i ich oprogram ow anie we w szystkich z w ym ienionych struktur organi­ zacyjnych (poza gospodarstw am i rolniczym i). Potrzebna będą też wy­ dzielone pom ieszczenia dla pracy zespołów technicznych i analitycznych. Przy w prow adzaniu Zunifikow anego System u Rachunkow ości G ospo­ darstw Rolniczych przew iduje się następujące kalendarium :

- do końca pierw szego kwartału 1999 r. zo staną przygotow ane założenia do ustaw y o Zunifikow anym System ie R achunkow ości G ospodarstw R olniczych;

- w 1999 roku zostan ą w ykonane prace legislacyjne dotyczące ustawy oraz przeprow adzone będzie szkolenie kadr dla zunifikow anego syste­ mu oraz rolników w zakresie rachunkow ości;

1 6 2 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

- w 2000 roku zostanie uruchom iony pilotażow y program dotyczący funkcjonow ania system u na całej reprezentatyw nej próbie gospodarstw, w yłonionej w edług zasad klasyfikacji w FAD N ;

- w 2001 roku nastąpi pełne w drożenie Zunifikow anego Systemu Ra­ chunkow ości G ospodarstw Rolniczych oraz sporządzanie sprawozdań zgodnych z w ym ogam i Sieci Danych R achunkow ości Rolnej - FADN.

Po d s u m o w a n i e

Z aprezentow any Z unifikow any System R achunkow ości G ospodarstw R olniczych je s t dość skom plikow any, zarów no od strony praw nej, m eryto­ rycznej, ja k i w drożeniow ej. T o w skazuje na szeroki zakres prac zw iąza­ nych : je g o realizacją. O pracow any system znajduje się obecnie w począt­ kowej fazie w drażania, stąd też je s t jeszc ze nieznany przeciętnem u rolni­ kowi jolskiem u, który m oże m ieć kłopoty z je g o w prow adzaniem , choć je s t to w ym agane np. od rolników korzystających z kredytów preferencyj­

nych. W zw iązku z tym , kluczow ą sp raw ą staje się w ykształcenie, a na­ stę p n i: zatrudnienie osób zajm ujących się w prow adzaniem systemu ra- chunkaw ości rolnej, zaś docelow o istnieje potrzeba w yodrębnienia się grupy w ysoko w ykw alifikow anych specjalistów z zakresu rachunkowości rolnej Być m oże, w zorem działów pozarolniczych, także na wsi będą mu­ siały oojawić się Biura R achunkow e, prow adzone przez i zatrudniające specjalistów z tego zakresu. Staw ia to now e zadania przed uczelniami, które pow inny rozpocząć na szeroką skalę, w zorem SG G W , kształcenie osób m ogących zadanie to podjąć. M ożna w ięc stw ierdzić, że w najbliż­ szych latach, w sposób w ym uszony przez w ym ogi Unii Europejskiej, po­ ja w i się w Polsce now y zaw ód „księgow ego gospodarstw rolniczych”, ale także, co w ydaje się w ażniejsze, upow szechniony zostanie czynnik służący popraw ie efektyw ności gospodarow ania w rolnictw ie.

Li t e i a t u r a:

I arni A ccountancy D ata N etw ork. U ser m anuał for the FADN farm return B russels 1995.

Goraj L., K ondraszuk T., M ańko S., Pokrzyw a T., Sass R., Wójcik E.: Z unifikow any System R achunkow ości G ospodarstw Rolniczych. In­ strukcja prow adzenia książek rachunkow ych. W arszaw a 1998.

Iifo rm a c ja o Sieci Danych R achunkow ości Rolnej (FADN - Farm A ccountancy Data N etw ork) w: Bernacki A.: Rolin 2000. W arszaw a 1998.

Klepacki B.: Z ałożenia N arodow ego Program u Przygotow ania Polski do członkostw a w Unii Europejskiej dotyczące terenów wiejskich w: „W ieś ju tra ” nr 1/1998.

N arodow y Program Przygotow ania Polski do członkostwa w Unii Europejskiej. W arszaw a 1998.

N ow ak A., C zerw ińska D.: O m ów ienie zmian polskiego systemu rachunkow ości rolniczej w obec system ów rachunkow ości w wybranych krajach Unii Europejskiej w: S znajder M. (red.): W ieś i rolnictw o w proce­ sie integracji Polski z U n ią Europejską. Poznań 1998.

W inter M., Goraj L., Szadkow ska-R ucińska M ., Kruk K. : Elementy rachunkow ości. W arszaw a 1998.