• Nie Znaleziono Wyników

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Odrach

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Odrach"

Copied!
32
0
0

Pełen tekst

(1)

Elżbieta Grzelakowska

Pochówki dziecięce z cmentarzyska

kultury wielbarskiej w Odrach

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 12, 73-103

(2)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S __________________ FOLIA ARCHAEOLOGXCA 12, 1991___________________

Elżbieta Grzelakowska

POCHÓWKI DZIECIĘCE

Z CMENTARZYSKA KULTURY WIELBARSKIEJ W ODRACH

Problematyka pochówków dziecięcych z okresu rzymskiego poja­

wiała się niekiedy w literaturze p r z e d m i o t u ' , lecz z uwagi na

niewielką liczbę publikowanych analiz antropologicznych, jak i

sporadyczne zachowywanie się niespalonych szczątków kostnych, naj­

częściej wyznacznikiem szkieletowych grobów dziecięcych były n i e ­

wielkie wymiary jamy grobowej, obok braku lub bardzo ubogiego wy-

2

posażenia tejże .

Odkrycie w 1986 r. w trakcie badać prowadzonych przez Kate­

drę Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego w Odrach grobu nr 543 w y ­

kazało , że pochówki dziecięce mogą występować również wśród w y ­

posażonych grobów szkieletowych o dość dużej jamie grobowej.

Dla rozpatrzenia tej tezy zapoznano się z wynikami badać an­

tropologicznych szczątków ze stanowiska w Odrach, jak i o d p owia­

dającym im ma t e r i a ł o m archeologicznym.

J . K m i e c i ń s k i , M. B l o m b e r g o w a , K. W a 1 e n t a,

Cmentarzysko kurhanowe ze starszego okresu rzymskiego w Węsiorach w pou. Kar­ tuskimj " P r a c e i M a t e r i a ł y Muzeum A r c h e o l o g ic z n e g o i E t n o g r a f ic z n e g o u Łop

d z i " 1966, S e r i a a r c h e o l o g ic z n a , n r 12, s . 37 ; Odry, £w:J Cmentarzysko kurha­ nowe z okresu rzymskiego W pow. chojnickim, red. J . K m i e c i ń s k i , Łódź 1 9 6 6 , s . 32 -4 1 i 103; K . W a l e n t a , Groby z pochówkami szkieletowymi w o- kresie późnolateńskim i rzymskim na Pomorzu " Z e s z y t y Naukowe U n iw e r s y t e t u Ł ó d z ­ k i e g o " 19 76 , n r 11, s , 3 8 - 3 9 ; R . W o ł a g i e w i c z , Zagadnienia sty­ lu wczesnorzynekiego w kulturze wielbarskiej, " S t u d i a A r c h a e o l o g ie s P o m e ra n i- c a " 1974, s . 1 2 9 -1 5 2 .

2

G ary...j s . 3 2 . 3

W tym miejscu chciałabym podziękować panu dr. B. Łuczakowi za uprzejme udostępnienie wyników analiz.

(3)

74 Elżbieta Grzelakowska

Analizę antropologiczną zespołów grobowych wyeksplorowanych w

Odrach w latach 1972-1978 wykonał dr B. Łuczak z Zakładu

Antro-ą

pologii Uniwersytetu Łódzkiego , obejmując nią zarówno groby

szkieletowe, jak i ciałopalne.

Próbę konfrontacji danych ze źródeł antropologicznych i ar­

cheologicznych rozpocznę od analizy dziecięcych grobów szkiele­

towych. W tej kategorii grobów na szczątki dzieci w wieku 1-14

lat natrafiono w 11 przypadkach (były to groby: 175, 188, 202>

236, 296, 298, 378, 425, 454, 468, 543), z czego 6 zaliczono do

dzieci poniżej 7 roku życia.

Z uwagi na specyficzny materiał zabytkowy do wyżej w y m i e n i o ­

nych dodatkowo zaliczono dwa groby szkieletowe nie zawierające

materiału kostnego. W grobie 242 natrafiono na 2 bardzo małych

rozmiarów bransolety brązowe, wykonane z jednej bransolety żmijo-

w a t e j 45 . Również bransoleta z grobu 321 miała średnicę poz w a l a j ą ­

cą na zaliczenie jej do ozdób dziecięcych.

Rozpatrując wymiary jam szkieletowych grobów dziecięcych na

poziomie zalegania zabytków stwierdzono, że tylko w jodnym p r z y ­

padku (grób 202) długośó jamy grobowej wynosiła 150 cm (która to

wartość miała być górną granicą przy wyznaczaniu grobów d z i e c i ę ­

cych me t o d ą m e tryczną ). W dalszych trzech przypadkach (groby 242,

296, 543) długość jamy nieznacznie przekraczała tę granicę, a

jamy dwóch grobów (454, 468) uznanych przez antropologa za p o ­

chówki dzieci (w wieku 7-14 lat) przekraczały 2 m długości.

Należy jeszcze raz podkreślić, iż są to wymiary dna jam g r obo­

wych, które z uwagi na piaszczysty teren były znacznie większe w

chwili ukazania się ich górnej części.

Nie zaobserwowano, by groby dziecięce wyróżniały się spośród

pozostałych orientacją, która biegła po osi północ-południe (z re­

guły z głową na północ).

Niektóre z interesującej nas kategorii grobów oznaczone były

kamieniami, zlokalizowanymi w pobliżu głowy zmarłego.

4

T y l k o n i e l i c z n e g r o b y s z k ie le t o w e na s t a n o w is k u w O d ra c h z a w ie r a j ą z a ­ chowane s z c z g t k i k o s t n e n a d a ją c e s i ę do a n a l i z pod w zględem w ie k u i p ł c i z m a r łe g o .

W a 1 e n t a , Groby,.., s . 39 . ^ Odry,. . , s . 32.

(4)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 75

Spośród omawianych pochówków wyróżniał się grób 543, który

obok dość dużych rozmiarów otoczaków zawierał dwa nieckowate k a ­

mienie Żarnowe. W grobie tym natrafiono zarówno na szczątki ko­

stne (fragmenty szczęki z zębami mlecznymi i zawiązkami zębów

stałych) pozwalające na stosunkowo dokładne określenie wieku po­

chowanego osobnika, jak i brązową bransoletę o niewielkiej śred­

nicy sugerującą, iż niegdyś zdobiła rękę małego dziecka. Na p o ­

ziomie zalegania zabytków (prócz wyżej wymienionej bransolety zna­

leziono dwie fibule oraz szklany paciorek ze złotą wkładką) po­

jawił się tu ślad trumny długości 140 cm i szerokości 10 cm.

Pozostałości kłody drewnianej zanotowano także w grobach 175,

188 i 454.

Natomiast cztery spośród analizowanych dziecięcych grobów

szkieletowych nie posiadały ruchomego materiału zabytkowego(gro­

by 202, 298, 425 i 468), a pozostałe wyposażone były w małe n a ­

czynka (grób 188 - kubek z jednym uchem, grób 378 - kubek z jed­

n y m uchem i czarka) oraz przedmioty brązowe: fibule, wisiorki wia-

derkowate, sprzączki, bransolety, fragmenty igieł oraz paciorki

i gliniane przęśliki.

Wszystkie bransolety (4) z analizowanych grobów miały ni e ­

wielkie średnice mogące wskazywać, iż należały niegdyś do dzieci.

Interesującym było znalezienie w grobach igieł (grób 188 i

238) oraz glinianych przęślików (grób 238 i 378), które w lite­

raturze przedmiotu uznawane są za wyznaczniki grobów kob i e c y c h 7 .

W omawianych przypadkach przęśliki wystąpiły wraz ze szczątkami

małych dzieci (3 do 5 lat), w związku z czym trudno przypuszczać,

iż te wykorzystywały je w trakcie zajęć domowych. Możliwe, że

spełniały rolę zabawek, bądź też były darami grobowymi. •

W niektórych dziecięcych grobach szkieletowych oprócz wyżej

wymienionych przedmiotów, zwykle wiązanych z przędzalnictwem i

tkactwem, natrafiono na fragmenty tkanin wełnianych^ (w grobach

175, 242, 454, 543) oraz jeden fragment tkaniny lnianej (?)

K. G o d ł o w s k i , Konfrontacja i ocena wartości archeologicznych i antropologicznych wyznaczników płci aj odniesieniu, do grobów ciałopalnych, [ w : ] Metody, wyniki i konsekwencje badań kości z grobów ciałopalnych,Pozna i 1974, s . 64.

0

A n a l i z t k a n in d o k o n a ł d r J . M a ik z Z a k ła d u A r c h e o l o g i i P o l s k i Ś r o d k o ­ wej PAN w Ł o d z i , u p r z e jm ie u d o s t ę p n ia j ą c n ie p u b lik o w a n e w y n i k i .

(5)

76 Elżbieta Grzelakowska

(grób 321). Badania wymienionych fragmentów tkanin wełnianych,

9

podobnie jak w przypadku grobu 23 ze stan. 2 w Dębczynie , nie

wykazały różnic w obróbce wełny czy sposobie tkania w stosunku do

tkanin pochodzących z gro b ó w osobników dorosłych. Są to wełniane

t k a n i n y* 10 wykonane w typowym dla Odrów splocie skośnym 2/2, z

zaobserwowaną zmianą skrętu nici co 4. Natomiast analizowany fr a ­

gment tkaniny lnianej (?) z grobu 321 wykonany był w splocie p ł ó ­

ciennym, analogicznie do opisanej już t k a n i n y11 12 z grobu 70.

W omawianych grobach szkieletowych wystąpiły pojedyncze p a ­

ciorki ze złotą wkładką (grób 296 - paciorek segmentowy, groby

321 1 543), paciorki bursztynowe, pojedyncze paciorki szklane, a

także liczne paciorki z różowej glinki.

Z grupy fibul brązowych wyróżnia się tarczowata fibula zdo­

biona guzkami czarnej emalii, otoczonymi srebrnym drucikiem,

któ-1 2

ra najprawdopodobniej Steinowi import z terenów Germanii , oraz

fibula V grupy serii 9 według Almgrena, o nóżce pokrytej srebrną

blaszką (grób 543).

Porównując m i ejsca zalegania w obrębie jam grobowych szcząt­

ków kostnych należy stwierdzić, że we wszystkich przypadkach są

to ułamki kości czaszek, zlokalizowane w części centralnej jamy,

lub nieco na północ od niej. Wokół nich gromadziły się zabytki

wchodzące niegdyś w skład kolii bądź spinające szaty (l, 2 lub

3 fibule).

W grobach 543 i 321 można było ustalić odległość pomiędzy

czaszką zmarłego a miejscem zalegania bransolet. I tak w p i e r w ­

szym przypadku wynosiła ona około 30 cm, a w drugim 25 cm. Może

to potwierdzać, iż w przeszłości zdobiły te bransolety ręce d z i e ­

ci.

Inne natomiast wnioski wynikają z analizy odległości d z i e l ą ­

cej szczątki czaszek od miejsca występowania sprzączek brązowych.

W grobie 321 wynosiła ona o k o ł o 45 cm. F a k t ten zdaje się

wyklu-^ j. M a i k, Zastosowanie tkanin w odzieiy ludności kultury wielbar-

skiej, Słupsk 1981, s. 232.

10 J. M a i k, Tkaniny z okresu rzymskiego z terenów Polski, "Pomera­

nia Antiqua" 1977, t. VII, s. 102.

11 M a i k, Tkaniny..., s. 105.

12 T . G r a b a r c z y k , Przyczynek do chronologii cmentarzyska w Od­

(6)

Pochówki dziecięce z cmentarzygka kultury wielbarskiej 77

czać bezpośredni związek z szatami pochowanego w tym grobie 3-let-

niego dziecka. Możliwe, że sprzączka stanowiła pozostałość u b i o ­

ru drugiego osobnika, którego szczątki kostne nie zachowały się.

Jest to jednak stwierdzenie bardzo hipotetyczne. Jedynym bowiem

argumentem mogącym przemawiać za podwójnym pochówkiem są dwa

skupiska paciorków wyraźnie rysujące się na planie tego grobu

szkieletowego oraz fakt, iż w wielu przypadkach na stanowisku w

Odrach brak jest jakichkolwiek szczątków kostnych. Podobnie dość

daleko oddalona od kości czaszki była sprzączka w grobie 378 (na­

leżącym również do 3-letniego dziecka).

Oczywiście w obu wyżej opisanych przypadkach należy się tak­

że liczyć z m o ż liwością przemieszczeń w wyniku destrukcji, jakie

mogły następować w obrębie jamy grobowej, a także z faktem, iż

omawiane sprzączki mog ł y stanowić pozostałość dodatkowego w y p o ­

sażenia grobów.

Niektóre groby można datować - dzięki takim wyznacznikom chro­

nologicznym jak fibule III, V czy VII grupy Almgrcna czy sprzą­

czki 7, 8 i 17 grupy według Kadydy - na fazy B2b, B2c, Cl, Clb/C2 1 3

okresu rzymskiego •

Wśród dziecięcych grobów szkieletowych znajduje się n a j m ł o d ­

szy z dotąd odkrytych grobów na stanowisku w Odrach - grób 378,

1 4 datowany na drugą połowę III w. n.e.

Pozostałe z analizowanych grobów, nie zawierające do k ł a d n i e j ­

szych wyznaczników chronologicznych, m o ż n a ogólnie datować na o ­

kres rzymski, łącząc je z czasem funkcjonowania całego c m entarzy­

ska w Odrach.

Niewątpliwie za groby dziecięce z dużą dozą p r a w d opodobień­

stwa można'- obok omówionych - uznać, jak jest to stosowane w li­

teraturze przedmiotu, także nie zawierające szczątków kostnych

groby o niewielkiej jamie, najczęściej ubogo wyposażone lub nie

zawierające wyposażenia zabytkowego. Stosując takie kryterium m o ż ­

na by za interesujące nas szkieletowe groby dziecięce uznać je­

szcze dodatkowo 38 pochówków z badań 1972-1978 r. Tak więc na *14

13 K. G o d ł o w s k i , Z. W o z n i a k , K u lt u r y a r c h e o l o g ic z n e . Chro­ n o l o g i a , [ w : ] P r a h i s t o r i a ziem p o l s k i c h , t . V, r e d . W. H e n s e 1, Wro­ c ł a w 1981 , s . 52. U G r a b a r c z y k , P r z y c z y n e k .. . , s . 96.

(7)

78 Elżbieta Grzelakowska

148 grobów szkieletowych eksplorowanych w tamtych latach około

1/3 przypadałaby na groby dziecięce (50 pochówków). Należy zda­

wać sobie sprawę z możliwości popełnienia błędu w tym o b l i c z e ­

niu, gdyż i wśród grobów o dużych jamach mogą znajdować się nle-

uwzględnione groby dziecięce. Na taką możliwość wskazują chociaż­

by wyżej przytoczone wyniki konfrontacji danych archeologicznych

i antropologicznych.

Analizami a n t r o p o l o g i c z n y m i 1^ zostały też objęte szczątki k o ­

stne z grobów ciałopalnych. Wśród nich 18 pochówków określono ja­

ko groby dziecięce. Większość stanowią groby jamowe z przemytymi

kośćmi lub ze zsypanym stosem. Do grobów popielnicowych d z i ecię­

cych zaliczono groby nr 302, 311 i 403. Dwie popielnice zawiera­

ły nieco bogatsze wyposażenie. I tak w grobie 311 natrafiono na

jedną c a ł ą i jedną zniszczoną brązową fibulę o c z kowatą (A. III 60)

fragment nieokreślonego przedmiotu żelaznego, a poniżej pop i e l ­

nicy zalegał fragment szpili brązowej. W grobie 302 natrafiono

na fragment okucia brązowego i fragment fibuli. Z uwagi na c h a ­

rakter m a teriału jedynie grób 311 można ściślej datować na fazę

b2a okresu rzymskiego.

Pozostałe groby ciałopalne sporadycznie zawierały części prze­

palonych w ogniu przedmiotów metalowych. Wśród tej grupy grobów

występowały też groby n i e w y p o s a ż o n e .

Jamy gr o b ó w ciałopalnych były niekiedy zaznaczone skupiskami

kamieni (214, 281, 303, 309, 311, 364, 397). Interesująco

przedstawiał się grób 364, w którym wewnątrz dość dużej jamy gr o ­

bowej natrafiono na rozproszone ułamki ceramiki.

W pięciu przypadkach analiza antropologiczna szczątków k o ­

stnych z grobów ciałopalnych wykazała, iż kościom dziecka towa­

rzyszą kości osobnika dorosłego.

W poprzednich opracowaniach uznawano, że podwójne pochówki są

charakterystyczne dla większości grobów ciałopalnych zawierają­

cych szczątki d z i e c k a 1 . Nieco odmiennie rysuje się ta kwestia w

świetle ostatnich badać (tylko 5 na 18 pochówków to groby p o ­

dwójne). W ś ród grobów podwójnych jeden to grób popielnicowy (403)

zawierający szczątki 7-8-letniego dziecka i 25-30-letniej

kobie-' ^ B . Ł u c z a k - in f o r m a c j a n ie p u b lik o w a n a , ' k O d r y . . . , s . 103, 104.

(8)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 79

ty. Podobnie 7-10-letnie dziecko i 25-30-letnia kobieta (?) zo­

stały złożone w grobie oznaczonym jako 228.

W wyposażeniu dwóch podwójnych grobów jamowych natrafiono na

fragmenty grzebieni kościanych (grób 216 i 281). Tego typu za­

bytków nie stwierdzono w wyposażeniu innych grobów ciałopalnych.

Jednak i w tym przypadku nie można pokusić się o uogólnienie z

uwagi na niewielką liczbę zaobserwowanych faktów.

Także analiza rozprzestrzenienia grobów dziecięcych nie w s k a ­

zuje na występowanie powtarzających się prawidłowości. Można je­

dynie stwierdzić, iż w obrębie arów eksplorowanych na c m e ntarzy­

sku w Odrach w latach 1972-1978 najwięcej grobów dziecięcych gru­

puje się w arze 429. Natrafiono tam na 7 grobów przypisanych do

tej grupy w wyniku badać antropologicznych orąz 5 grobów szkie­

letowych o długości jamy poniżej l m . W stosunku do wszystkich

grobów zlokalizowanych w Otrębie omawianego ara (46 grobów) łą­

czna liczba stwierdzonych pochówków dziecięcych przekracza 1/3.

Podsumowując można stwierdzić, że groby dziecięce na stano­

wisku w Odrach pochodzą z wszystkich faz użytkowania tego c m e n ­

tarzyska. Nie tworzą w jego obrębie wyróżniającej się grupy i

można na nie natrafić we wszystkich formach grotów płaskich, a

także w kurhanach (np. grób jamowy z kurhanu 16). Należy zatem

podkreślić zaobserwowany już we wcześniejszych opracowaniach'^ te­

go stanowiska brak zależności pomiędzy wiekiem zmarłego, a formą

grobu, w jakim został pochowany.

Konfrontacja źródeł archeologicznych i antropologicznych w s k a ­

zuje, iż ani sama wielkość jamy, ani materiał archeologiczny nie

m o g ą być wystarczającymi wskaźnikami wieku osób pochowanych w gro­

bach. Przesłanki te należy wykorzystywać w przypadku braku za­

chowanych szczątków kostnych, które m o głyby być poddane analizom

antropologicznym.

Zapewne pełniejsza analiza interesującej nas kategorii grotćw

ze stanowiska w Odrach będzie m o żliwa z chwilą zakończenia o p r a ­

cowań całości materi a ł ó w z tego cmentarzyska.

(9)

80 Elżbieta Grzelakowska

MA TER IAŁY

Groby szkieletowe

Grób 175. Wielkość jamy grobowej: 176 x 55 cm. Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko około 1 roku. Wyposażenie: dwie fibule brą-

18

zowe (A. V 2) , fragment kłody drewnianej, fragment tkaniny

Wełnianej. Datowanie: faza B2b okresu rzymskiego.

Grób 188. Wielkość jamy grobowej: 187 x 70 cm.Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko 7-14 lat. Wyposażenie: fibula brązowa (A.

VII 201-203), 2 brązowe wisiorki wiaderkowate, 2 paciorki b u r ­

sztynowe (m. II 2 9 - 4 5 ) 19, 1 szklany paciorek (M. II 29-45), 2

fragmenty igły brązowej, kubek z jednym uchem, fragment n i eokre­

ślonego przedmiotu brązowego, fragment kłody drewnianej. Da t o w a ­

nie: faza Cl okresu rzymskiego.

Grób 202. Wielkość jamy grobowej: 150 x 50 cm, skupisko 5

kamieni na poziomie góry jamy grobowej, w grób 202 wkopany grób

jamowy nr 200 (bez wyposażenia). Analiza szczątków kostnych:

d z i ecko 10-14 lat. Wyposażenie: brak. Datowanie: okres rzymski

Grób 2 3 8 . Wielkość jamy grobowej: 183 x 61 cm. Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko 3-5 lat. Wyposażenie: naczynie gliniane

(Sch. XIV) , zniszczona fibula brązowa (A. IV?), przęślik g l i ­

niany, fragment igły brązowej, 3 fragmenty nieokreślonych przed­

m i o t ó w brązowych, 3 paciorki bursztynowe (M. t. 126-136), 81 p a ­

ciorków z różowej glinki (m. t. 46-55), sprzączka brązowa (Mad.

21

t. 17) . Datowanie: faza B2-C1 okresu rzymskiego.

Grób 242. Wielkość jamy grobowej: 155 x 55 cm. Analiza

18

O . A l m g r e n , Studien über nordeuropäischen der ersten nach­ christlichen Jahrhundert mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und sü- drussischen Formen, L e i p z i g 1923 ,

19

M. M a c z y ń s k a , Uwagi o chronologii i rozprzestrzenieniu pa­ ciorków w okresie rzymskim i wczesnej fazie okresu wędrówek ludów, " A r c h e o ­ l o g i a P o l s k i " 19 72 , t . X V I I , s . 3 4 9 - 3 9 0 .

20

R. S c h i n d l e r , Die Besidlungsgeschichte der Goten und Gepi- den im unteren Weichselraum auf Grund der Tongefasse, L e i p z i g 1940 .

21

R. M a d y d a, Sprzączki i okucia pasa na ziemiach polskich w okre­ sie rzymskim, " M a t e r i a ł y S t a r o ż y t n e i W c z e s n o ś r e d n i o w i e c z n e " 1977 , t . I V , s . 3 5 1 - 4 1 2 .

(10)

Pochówki dziecięce z cmentarzy«ka kultury wislbarskiej 81

szczątków kostnych: brak. Wyposażenie: 2 brązowe bransolety w y ­

konane z jednej bransolety żmijowatej (k. g. i)2 2 , 2 fragmenty

paciorka z niebieskiego szkliwa, 2 fragmenty tkaniny wełnianej.

Datowanie: okres rzymski.

Grób 296, Wielkość jamy grobowej: 153 x 80 cm. Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko około 2 lat. Wyposażenie: fibula brązowa

(A. IV 75), segmentowy paciorek ze złotą wkładką (M. X 91-103).

Datowanie: faza B2b okresu rzymskiego.

Grób 298. Wielkość jamy grobowej: 173 x 73 cm. Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko około 1 roku. Wyposanie: brak. Datowanie:

okres rzymski.

Grób 321. Wielkość jamy grobowej: 168 x 78 cm, 1 kamieri nad

jamą. Analiza szczątków kostnych: materiał nieokreślony. Wyp o s a ­

żenie: fibule brązowe (a. V s. 8), bransoleta brązowa, 3 p a ­

ciorki bursztynowe (M. t. 1, 388, 395), paciorek ze szkliwa ze

złotą wkładką (M. t. 1-12), fragment tkaniny lnianej (?). D a t o ­

wanie: faza B2c okresu rzymskiego.

Grób 378, Wielkość jamy grobowej: 168 x 80 cm, obok jamy na

poziomie jej góry skupisko kamieni. Analiza szczątków kostnych:

dziecko około 3 lat. Wyposażenie: kubek z jednym uchem (Sch.

XVII), czarka gliniana (Sch. XVIII), fibula tarczowata tzw.

S c h e i b e n f i b e l , 2 fibule brązowe (A. VI 169), paciorek szklany

koloru zielonego, ornamentowany spiralnymi czerwonymi liniami (M.

t. 214-231 , 1 paciorek szklany (m. t. 1-12), 38 małych pacior­

ków z różowej glinki (M. t. 46-55), 7 kulistych paciorków z ró­

żowej glinki (M. t. 17-18), przęślik gliniany, fragment sprzą­

czki brązowej (Mad. t. 8). Datowanie: faza Clb/C2 okresu rzym­

skiego .

Grób 425, Wielkość jamy grobowej: 168 x 60 cm. Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko około 11 lat. Wyposażenie: brak. Datowa­

nie: okres rzymski.

Grób 454. Wielkość jamy grobowej: 208 x 88 cm. Analiza szcząt­

ków kostnych: dziecko 12-14 lat. Wyposażenie: fibula brązowa (A.

VII s. 1), wisiorek brązowy w i a d e r k o w a t y , paciorek szklany (M.

t. 1-12), fragment nieokreślonego przedmiotu metalowego, fragment

22

J . K m i e c i ń s k i , Z a g a d n ie n ia k u l t u r y g o o k o - g e p i d z k ie j na Po­ morzu Wschodnim w o k r e s i e rzym skim , Ł ó d ź 1962 , s . 120.

(11)

82 Elżbieta Grzelakowska

tkaniny wełnianej, fragment kłody drewnianej. Datowanie: faza Cl

okresu rzymskiego. '

Grób 468. Wielkość jamy grobowej: 210 x 65 cm. Analiza m a t e ­

riału kostnego: dziecko 7-14 lat. Wyposażenie: brak. Datowanie:

okres rzymski.

Grób 543. Wielkość jamy grobowej: 155 x 58 cm, na poziomie

góry jamy grobowej skupisko 4 kamieni, dwa z nich to nieckowate

kamienie Żarnowe, na poziomie zalegania zabytków zachował się śla3

trumny o długości 140 cm. Analiza szczątków kostnych: dziecko 5­

- 6 lat. Wyposażenie: fibula brązowa ze srebrną blaszką (A. V

s. 9), fibula brązowa (A. V 120), mała brązowa bransoleta, pa­

ciorek ze szkliwa ze złotą wkładką (M. t. 387), fragment tkani­

ny wełnianej, fragment kłody drewnianej. Datowanie: faza B2b o ­

kresu rzymskiego.

Groby ciałopalne

Grób 169 - jamowy. Analiza szczątków kostnych: osobnik m ł o d o ­

ciany. Wyposażenie: brak. Datowanie: okres rzymski.

Grób 211 - jamowy. Analiza szczątków kostnych: dziecko około

12 lat. Wyposażenie: fragment sprzączki brązowej (Mad. t. 7). D a ­

towanie: faza B2-C1 okresu rzymskiego.

Grób 214 - jamowy, oznaczony powyżej jamy dwoma kamieniami.

A n a liza m a teriału kostnego: dziecko 8-9 lat. Wyposażenie: brak.

Datowanie: okres rzymski.

Grób 216 - jamowy z resztkami stosu. Analiza szczątków ko­

stnych: dziecko około 3-7 lat i osobnik dorosły. Wyposażenie:

fragment grzebienia kościanego. Datowanie: okres rzymski.

Grób 220 - jamowy. Analiza szczątków kostnych: dziecko 3-7

lat i kobieta około 40-45 lat. Wyposażenie: brak. Datowanie: o ­

kres rzymski.

G r ó b 228 - jamowy ze zsypanym stosem. Analiza szczątków k o ­

stnych: dziecko 7-10 lat i kobieta (?) 25-30 lat. Wyposażenie:

brak. Datowanie: okres rzymski.

Grób 281 - jamowy, powyżej jamy dwa kamienie. Analiza szczą­

tków kostnych: dziecko 7-14 lat i osobnik dorosły (mężczyzna)

50-60 lat. Wyposażenie: fragment kościanego grzebienia. Datowa-

(12)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarekiej 83

Grób 302 - popielnicowy. Analiza szczątków kostnych: dzi e c ­

ko 7-8 lat. Wyposażenie: popielnica w bardzo złym stanie zacho­

wania (Sch. I), fragment fibuli brązowej, fragment okucia br ą ­

zowego. Datowanie: okres rzymski.

Grób 303 - jamowy, oznaczony dwoma kamieniami. Analiza szczą­

tków kostnych: dziecko około 7 lat. Wyposażenie: brak. D a t o w a ­

nie: okres rzymski.

Grób 309 - jamowy ze zsypanym stosem, obok jamy dwa k a mie­

nie. Analiza szczątków kostnych: dziecko 1-7 lat. Wyposażenie:

fragment przetopionego przedmiotu brązowego. Datowanie: okres

r z y m s k i .

Grób 311 - popielnicowy ze zsypanym stosem, obok jamy dwa k a ­

mienie. Obok, w tej samej jamie, druga popielnica (grób 312).

Analiza szczątków kostnych: dziecko 7-14 lat. Wyposażenie: fibu­

la brązowa (A. III 60), fragment fibuli brązowej (A. III 60),

fragment nieokreślonego przedmiotu żelaznego, fragment szpili b r ą ­

zowej (pod popielnicą). Datowanie: faza B2b okresu rzymskiego.

Grób 361 - jamowy, oznaczony nad jamą dużym kamieniem. A n a ­

liza szczątków kostnych: dziecko 1-7 lat. Wyposażenie: fragment

fibuli brązowej. Datowanie: okres rzymski.

Grób 362 - jamowy. Analiza szczątków kostnych: dziecko 4-7

lat. Wyposażenie: brak. Datowanie: okres rzymski.

Grób 397 - jamowy, oznaczony kamieniami. Analiza szczątków

kostnych: dziecko 7-10 lat. Wyposażenie: brak. Datowanie: okres

rzyrriski.

Grób 403 - popielnicowy. Analiza szczątków kostnych: dziecko

7-8 lat i kobieta (?) 25-30 lat. Wyposażenie: fragment bardzo

zniszczonej popielnicy. Datowanie: okres rzymski.

Grób 415 - jamowy. Analiza szczątków kostnych: dziecko 12­

-14 lat. Wyposażenie: brak. Datowanie: okres Rzymski.

Grób 364 - jamowy ze zsypanym stosem, oznaczony dwoma dużymi

kamieniami, wewnątrz stosunkowo dużej jamy obok kości ułamki ce­

ramiki. Analiza szczątków kostnych: dziecko 1-7 lat. Wypo s a ż e ­

nie: ułamki ceramiki. Datowanie: okres rzymski.

Grób 3 kurhan 16 - jamowy. Analiza szczątków kostnych: d z i e ­

(13)

84 Elżbieta Grzelakowęka

Elżbieta Graelakoweka

CHILDREN’S BURIALS FROM BURIAL GROUND OF WIELBARK CULTURE IN ODRY

The present article attemps to confront the data from anthropological

and archaeological sources from sets of the grave exploited during studies

on the burials ground of Wielbark culture in Odry in 1972-1978. As a re­

sult of this confrontation it can be concluded that children's graves si­

tuated in this burials ground can be dated for the whole period of its use. Within the site they do not constitute the distinguishing group appearing in from of flat graves as well as grave-mouds. No relation between the age of the dead and the form of the grave he had been buried in was observed.

The confrontation of archaeological and anthropological sources allows

for the statement that neither the size of the hollow of skeleton graves

nor the archaeological material included in it can be the only indicators

of the dead’s age. However, in case of the lack of any remains of bones

all other data should be considered and criticised. As a result of analysis

of burials it can be said that burials classified as children’s ones ex­

(14)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbargkiej 85

(15)

86 Elżbieta Grzelakowska

(16)

Rys. 3. Grób nr 238

(17)

R y s . 4 . G ró b n r 2 4 2 R y s . 5 . G ró b n r 2 9 6

(18)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 89

(19)

90 Elżbieta Crzelakowska

(20)
(21)

92 Elżbieta Grze1akowska

(22)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 93

(23)

9 4 Elżbieta Grzelakowska

(24)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 95

(25)

96 Elżbieta Grzełalcowska

(26)

Pochówki dziecięce г cmentarzyska kultury wielberskiej 97

(27)

98 Elżbieta Grzelakowska R y s . 1 5 . G ró b n r 3 0 3 R y s - 1 6 - G ró b n r 3 0 9

(28)

99 Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej

(29)

1 0 0 Elżbieta Grzelakowska R y s . 1 8 . G ró b n r 3 6 1 R y s . 1 9 . G ró b n r 3 6 2

(30)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 101

(31)
(32)

Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej 103

Cytaty

Powiązane dokumenty

O ficjalne otwarcie Polskiego Szpitala Polowego misji UNEF II, który miał szybko stać się wizytówką PWJS, odbyło się w Isma- ilii w dniu 20 lipca 1974 r.. dowódca

7.1.1 Rock Eval parameters and indices a basis of selection for hydrous pyrolysis experiments

Finansow ało Muzeum Żup Krakowskich W ieliczka, P iąty sezon

Spadek masy ciała w okresach niedostatecznego pokrycia zapotrzebowania kalorycznego to spadek nie tylko zasobów tkanki tłusz- czowej, ale zawsze beztłuszczowej masy ciała, w tym

Zabytki pow iatu m yśliborskiego

pacjent zgłosił się do lekarza rodzinnego z pomiarami glikemii na czczo od 49 mg/ dl do 87 mg/dl (pomiary sporadyczne).. Zalecono USG jamy brzusznej – nie stwierdzono

Będąc n ajłatw iejszy m sposobem tezauryzow ania (przechow yw ania w a r­ tości), jako tzw.. O chrona zabytków num izm atycznych

Podsumowując, ze względu na niespecyficzne objawy towarzyszące wysokim stężeniem digoksyny w surowicy u osób starszych, każde pogorszenie stanu zdrowia