Ka z i m i e r z Bu j a k o w s k i, Ha l i n a Ro j k o w s k a-Ta s a k
Managing the World Heritage
Area in Krakow
T h e historical cen tre o f Krakow w a s in scribed on th e World H e rit a g e List in 1978. This is a c o m p a c t area covering the urban layout o f Krakow ch artered in the 13th cen tu ry (1257); the s u rro u n d in g belt o f g r e e n e r y (the Planty) arranged in the first h alf o f the 19th century on the site o f the fo rm e r fortifications dating from the late 13th and early 14th century; the medieval urban layout o f t h e town o f Kazim ierz (1335) with the district o f Strad om on the southern side with the Je wish Town d e m a rc a te d in the 15th century; and the fortified Wawel Hill overlooking the city, the o ld est seat o f state and church authorities in Poland, with the Royal C astle and the Cathedral. The World H eritage area covers 1 7 0 hectares big and is inhabited by s o m e 4 5 0 0 p e op le - w h o s e n u m b e r is falling. It is still a living cultural, administrative, com m ercial, a c a d e m ic and religious c e n tre o f the city. T h e World H eritage area o f Krakow is the m o s t saturated with listed buildings o f top historical and artistic valu e s (approxim ately 6 0 0 im m o vab le a s s e ts , including 3 urban layouts, n u m ero u s c h u rch es and m o n a s te rie s, as well as s y n a g o g u e s , a Jewish cem etery, m u s e u m s and s a n c tu a rie s in Kazim ierz). T h e n u m b e rs o f visitors here are e n o r m o u s: s o m e seven million annually, with m ore than eight million in 2 0 1 0 , which keeps the city d e velo p in g but on the other hand begins to threaten the listed sites. The area is diversified with re sp ect to the n u m b e r and value o f listed buildings, the cultural tradition and the re sid e n ts ’ social status. As the largest city o f t h e M ało p o lska (Lesser Poland) Voivodeship, Krakow plays a significant role in the d e v e lo p m e n t o f the entire region. All this requires a multifaceted a pproach to the m a n a g e m e n t p r o c e s s in the WH area.
Ka z i m i e r z Bu j a k o w s k i, Ha l i n a Ro j k o w s k a-Ta s a k
Zarządzanie na obszarze światowego
dziedzictwa w Krakowie
Na Listę Światowego Dziedzictwa
u n e s c ow pisany został w 1978 roku
zwarty obszar obejmujący historyczne centrum Krakowa. Jest to loka
cyjny układ urbanistyczny podwawelskiego grodu powstały w x iii w ie
ku (1257), otoczony zielenią Plant krakowskich z pierwszej połowy x ix
wieku, które założono w m iejscu fortyfikacji z przełom u x iii/ x iv wieku;
położony po stronie południowej średniowieczny układ urbanistyczny
m iasta Kazim ierza (1335) z dzielnicą Stradom, z wydzielonym w x v w ie
ku „m iastem żydowskim ”; oraz górujące nad m iastem ufortyfikowane
wzgórze Wawel - najstarszy ośrodek władzy państwowej i kościelnej,
z zam kiem królewskim i katedrą. Obszar światowego dziedzictwa obej
m uje 170 hektarów, zam ieszkuje go około 4500 osób i liczba ta ciągle
spada. Jest on nadal żyw ym centrum kulturalnym , adm inistracyjnym ,
kom ercyjnym , akadem ickim i religijnym m iasta, najbardziej nasyco
nym obiektami zabytkowymi o największych wartościach historycznych
i artystycznych (około 6 0 0 obiektów nieruchom ych, w tym 3 układy
urbanistyczne, liczne kościoły i klasztory, a na Kazim ierzu synagogi
i cmentarz żydowski oraz m uzea i sanktuaria). Co roku zabytkowy ob
szar odwiedza około 7 m ilionów turystów, a w 2 0 10 roku nawet ponad
8 milionów. Duża ilość turystów przyczynia się do rozwoju miasta, ale
zaczyna też być zagrożeniem dla zabytków. Obszar światowego dziedzic
twa jest zróżnicowany pod w zględem ilości i wartości zabytków, tradycji
kulturowej oraz statusu społecznego m ieszkańców. Kraków, będąc naj
większym ośrodkiem województwa małopolskiego, o największej liczbie
zabytków, pełni znaczącą rolę w rozwoju całego regionu. Wszystko to
w ym aga wielokierunkowego podejścia w procesie zarządzania.
U k ł a d u r b a n i s t y c z n y ś r e d n i o w i e c z n e g o K r a ko w a. Fot. M i c h a ł G r y c h o w s k i U r b a n pl an o f m e d i e v a l Kra kow. P h o t o by M i c h a ł G r y c h o w s k i
T h e World H e rita g e area e n jo y s statu tory pro te ctio n e x e rc is e d by con servation se rv ice s as a c o n s e q u e n c e o f t h e inscription on the list o f m o n u m e n ts o f both urban layouts and individual properties that m ake up the urban tissu e o f t h e city. Pursuant to the Polish law ( A c to n m o n u m e n t preservation and care o f July 23, 2 0 0 3 ), proper protection is g u a ran te ed for sites inscribed on the list o f m o n u m e n ts: the law ob lig es th e o w n e r to take care o f the m o n u m e n t. Municipal authorities are, th erefore, r e s p o n sible for the m a in ten a n ce o f p roperties o w n ed by the b o ro ugh, including public s p a c e s . T h e s e obligation s are set forth in a variety o f stra tegic and planning d o c u m e n t s a d opted by the City Council o f Krakow.
Since the political sy ste m ch a n g e d in Poland and the city’s self-go v ern m en t w a s estab lish ed in 1 9 9 0 , Krakow’s policy for cultural h eritage m a n a g e m e n t has evolved. Greater o ppo rtu n ities have o p e n e d for im p le m en ting preservation, co n servation and revitalization p r o g r a m m e s for historical districts o f the city and for individual properties alike. T h e s e p ro g ram m es are incorporated in the 2 0 0 5 Strategy for the D eve lop m en t o f the City, the Strategy for the D eve lo p m en t o f Krakow Culture from 2 0 1 0 to 2 0 14 , and the Strategy for the D evelo pm ent o f Krakow Tourism from 2 0 0 6 to 20 13 ; they are oriented to w ard s the city’s su sta in e d d e v e lo p m e n t.
Obszar światowego dziedzictwa jest objęty prawną ochroną konserwa
torską poprzez wpis do rejestru zabytków zarówno układów urbanistycz
nych, jak i poszczególnych obiektów tworzących tkankę urbanistyczną.
Zgodnie z prawem polskim (Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku) wpis do rejestru zabytków gw aran
tuje tym obiektom właściwą ochronę, a na właścicieli nakłada obowiązek
otoczenia ich opieką. Na władzach m iasta spoczywa zatem obowiązek
zadbania o obiekty gm inne, w tym przestrzenie publiczne. Zadania
z tym zw iązane zapisane są w różnych dokum entach strategicznych
i planistycznych uchwalonych przez Radę Miasta Krakowa.
Od czasu przem iany ustrojowej i powstania sam orządu m iejskiego
w 19 9 0 roku zm ieniła się polityka zarządzania dziedzictwem kulturo
w ym Krakowa. Pojawiły się w iększe m ożliwości wdrażania programów
ochrony, konserwacji, rewitalizacji zabytkowych dzielnic m iasta i po
szczególnych obiektów. Programy te, wpisane w Strategię Rozwoju Miasta
obowiązującą od 2005 roku, Strategię Rozwoju Kultury Krakowa na lata
2 0 10 -2 0 14 i Strategię Rozwoju Turystyki Krakowa na lata 2 0 0 6 -2 0 13 ,
kierują się zasadą zrównoważonego rozwoju miasta.
D okum entem kształtu jącym politykę przestrzen n ą m iasta jest
Studium uw arunkow ań i kierunków zagospodarow ania przestrzen
nego Miasta Krakowa, uchwalone w 200 3 roku (Uchwała nr χιι/87/03
z dnia 16 kwietnia 2003). Obszar światowego dziedzictwa, z wyjątkiem
Kazim ierza, uznany w nim został za strefę ochrony najwyższych war
tości kulturowych. W szystkie działania skierowane są tutaj na ochronę
i ekspozycję zasobów oraz ich konserwację i konieczną modernizację.
Nowe kreacje architektoniczne ograniczają się do pojedynczych obiek
tów uzupełniających historyczny układ urbanistyczny i harm onizują
cych z zabytkowym otoczeniem. Dawne miasto Kazim ierz, ze względu
na większe zniszczenie substancji architektonicznej, daje m ożliwość
większej ingerencji budowlanej w tkankę urbanistyczną.
Studium zakłada również ochronę sylwety miasta. Posługując się
analizam i widokowymi z kilku dalekich punktów, określono obszary wy
kluczające zabudowę wysoką. Strefa ochrony sylwety m iasta po analizie
historycznej stała się punktem wyjścia do wyznaczenia strefy buforowej
dla obszaru światowego dziedzictwa.
Zgodnie z w ym ogam i Kom itetu Światowego Dziedzictwa
u n e s c oz inicjatyw y władz m iasta wytyczona została strefa buforowa wokół
obszaru w pisanego na Listę Światowego D ziedzictwa, zatwierdzona
na 34. sesji Komitetu w Brasilii w lipcu 2010 roku. Strefę buforową utwo
rzono częściowo na obszarze objętym ochroną konserwatorską przez
T h e planning policy in Krakow is s h a p e d by the Land Planning and D evelopm en t Study for Krakow City adopted in 2 0 0 3 (Resolution xi 1/87/03 o f April, 16, 20 0 3 ). T h e district o f Kazim ierz excepted, the World H eritage area is recognized in the Study as a protection z o n e o f top cultural value. All efforts are ch an nelled there to preserve, display, co n s e rv e and - as
required - u pgra d e the resou rces. N e w architecture is restricted to single buildings that may only add to the historical plan and su rrou n d in gs and m u s t blend into th em . H aving su sta in e d greater architectural d a m a g e , the form er town o f Kazimierz fac es m ore initiatives for new co nstru ctions interfering with the existing urban tissue.
T h e Study also e n v isa g e s the protection o f the city’s skyline. B ased on an analysis o f v ie w s from several distant points o f ob servatio n, area s where high-rise constructions are banned have been designated. Following a historical analysis, the skyline protection z o n e b e c a m e a startin g point for delim iting a buffer z o n e for the World H eritage area.
As required by the World H eritage C o m m itte e, a buffer z o n e w a s d e marcated around the World Heritage area on the city authorities’ initiative, and approved at the 34th session o f t h e C om m itte e in Brasilia in July 2 0 1 0 . T h e buffer z o n e w a s created partly on the area u n d e r the co n s e rv a tio n
s e r v ic e ’s protection by w ay o f r e c o g n is in g it as a historic m o n u m e n t pu rsu an t to the O rdin an ce o f the Presid en t o f the Republic o f Poland o f Sep. 8 , 1 9 9 4 ; the area inscribed in the World H eritage List has th e s a m e s ta tu s . T h e z o n e o v e r la p s with th e urban layout o f th e 19 th -c e n tu r y Krakow within th e b o u n d a r ie s o f th e core o f F o rtre s s Krakow an d in c lu d e s o ld e r urban layout with clear historic continuity: the m e d ie val town o f Kleparz; the fo rm e r town o f Po d g órze ch artered by the A u strian s in 17 9 2 on the right bank o f the Vistula; the su rro u n d in g districts on the north and w e s t with radial street plans and 19th- and 20 th -cen tu ry arch itectu re, located in th e a re a s o f o ld e r s e t t le m e n t s ; and a district o f g a rd e n s , villas and M o d e rn is t clinics on the e a s te rn o u tsk irts. For the p u rp o s e o f this special protection o f the city’s p a n o ra m a with Wawel Hill and the Pauline M o n a s te ry at Skałka as seen from the e m b a n k m e n t o f the Vistula; th e northern part o f the e m b a n k m e n t with the N o rb e rtin e M o n aste ry in Z w ierz y n iec w a s additionally included in the zone. T h e m a jority o f the z o n e area (western part excluded) is listed, which g u a r a n te e s its efficient protection, sin ce all in ve stm en ts require a p p ro va ls form the co n se rvatio n service. With this solution, in v e stm e n ts , particularly large o n e s , m ay be lim ited. It is, th ere fo re , r e a s o n a b le to tak e effort to w a rd s the inscription o f t h e s e ttle m e n t units in the w e stern part o f the z on e on the list o f m o n u m e n t s .
uznanie za pom nik historii na podstawie rozporządzenia Prezydenta
Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 roku - status ten posiada
również teren w pisany na Listę
u n e s c o.Strefa pokrywa się z układem
urbanistycznym dziewiętnastowiecznego Krakowa, w obrębie rdzenia
austriackiej Twierdzy Kraków, i obejmuje starsze układy urbanistycz
ne o w yraźnej ciągłości historycznej: średniowieczne m iasto Kleparz,
dawne m iasto Podgórze lokowane przez Austriaków w 1792 roku na pra
w ym brzegu Wisły, a także otaczające od północy i zachodu dzielnice -
o prom ienistym układzie głównych ulic, z zabudową z x ix i x x wieku,
położone na terenie starszych jednostek osadniczych - a od wschodu
dzielnicę dawnych ogrodów z w illam i, zabudowaną m iędzy innym i
m odernistycznym i obiektam i klinik. Celem szczególnej ochrony pa
noramy m iasta z Wawelem i kościoła Na Skałce, oglądanej z bulwarów
wiślanych, do strefy dodatkowo został włączony północny odcinek bul
warów z klasztorem Norbertanek na Zw ierzyńcu. W iększość obszarów
strefy (bez zachodniej części) w pisana jest do rejestru zabytków, co
daje gw arancję skutecznej ich ochrony poprzez obowiązek uzgadnia
nia ze służbam i konserwatorskim i w szystkich działań inwestycyjnych.
Daje to m ożliwość ograniczenia inwestycji przede w szystkim o dużych
gabarytach. Zasadnym jest więc podjęcie starań o w pis do rejestru za
bytków historycznych jednostek osadniczych położonych w zachodniej
części strefy.
Strefa buforowa otwiera też szerokie m ożliw ości zapisów ochron
nych w aktach prawa m iejscowego. Należą do nich m iejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego, którym i powinna zostać objęta cała
strefa buforowa. Aktualnie przygotowywane są dwa m iejscowe plany
0 charakterze ochronnym dla bulwarów wiślanych i dawnej wsi Dębniki.
Szczególnie ważny jest plan dla bulwarów, gdyż W isła stanowi południo
wo-zachodnią granicę obszaru światowego dziedzictwa i bulwary oferują
najpiękniejsze widoki na zabytki. Projekt planu gwarantuje ochronę tych
widoków i jednocześnie um ożliwia zagospodarowanie terenu związane
z „ożyw ianiem ” rzeki, turystyką, rekreacją, kulturą. Przy planowaniu
nowych obiektów pożądany jest indywidualizm i wysokie walory archi
tektoniczne oraz unikanie przeciętnych standardów. Szczególnej uwagi
w ym aga w łaściw e w kom ponow anie obiektów w otoczenie, kontynu
ując dobry przykład architektury i funkcji, jakim jest M uzeum Sztuki
1 Techniki Japońskiej „M anggha” położone na bulwarze naprzeciwko
Wawelu czy pawilon centrum turystycznego u stóp wzgórza.
Realizując ochronę przestrzeni publicznych, Prezydent Miasta wydał
zarządzenie regulujące korzystanie z m iejskich przestrzeni publicznych
T h e b uffer z o n e o p e n s w id e o p p o rtu n itie s for legal p ro te ctio n u n der the a cts o f local law. T h e s e include local planning s c h e m e s which should cover the entire buffer zone. At present, tw o protective plan nin g s c h e m e s are un derw ay for the Vistula e m b a n k m e n ts and the f o rm e r vil lage o f Dębniki. Particularly im p ortan t is the s c h e m e for the river banks b e c a u s e th e Vistula f o r m s th e s o u t h -w e s te rn b o u n d a r y o f th e World H eritage area, and offers the m o s t beautiful sigh ts o f the historical ar chitecture. The draft o f the s c h e m e g u a ra n te e s protection o f t h e s e v ie w s but at the s a m e tim e o p e n s the d o o rs to d e velo p in g the area by m e a n s o f “ a n im a tin g” the river, tourism, recreation and culture. When planning new stru ctu res, it is m o s t desirable to aim at individualism and high architec tural va lu e s as well as to avoid mediocrity. Blending new s tru ctu re s into the old surroundings requires special caution. Two successful e x a m p le s o f this approach are worth mentioning: the M an g gh a (M u se u m o f j a p a n e s e Art and Technology), located on the river bank o p p o s ite Wawel Hill and represen ting a m od el structure in which architecture fu s e s with function, and the tourist information facility at the foot o f Wawel Hill.
To ensu re the preservation o f public space, the Mayor o f Krakow issued a directive regulating the use o f city public sp a c e (Directive 2 0 / 2 0 0 4 ° f the M ayor o f Krakow dated Jan. 12, 2 0 0 4 on the u se and protection policy for the public s p a c e o f the historical com p le x o f Krakow City), applicable to the area reco gnised as a historic m o n u m e n t, which c o r r e s p o n d s to m o s t o f the buffer zon e. It defines the n u m b er and type o f information carriers, la n d s c a p in g e le m e n t s in s tre e ts and city s q u a re s , as well as requirem en ts for sig n s and a d v e rtis e m e n ts placed on building fa ç a d e s . No billboards o b stru c tin g the view or altering the a p p e a ra n c e o f listed buildings are allowed. Restrictions are also im p ose d on all m ob ile p h o n e m a s ts that interfere essentially with the cultural lan d sca p e. F urtherm ore, the m a x im u m nu m b er o f large ev en ts o rgan ised in the centre is strictly defined, giving priority to even ts deriving from the tradition and history o f the city.
The key d o c u m e n t that u shers the heritage preservation and m a n a g e m e n t policy into the centre o f Krakow is the Planning S c h e m e for Krakow Old Town, the s c o p e o f which covers the medieval urban layout o f the city to geth er with the encircling green belt o f the Planty up to Wawel Hill. . It w a s adopted by the City Council o f Krakow in N o v e m b e r 2 0 1 0 but did not c o m e into force following the V oievo d's mediation. It need be corrected and re-adopted by the City Council. T h e Old Town Cultural Park is an a d ditional docu m ent, which w a s also adopted in N o ve m b er 2 0 1 0 but will not c o m e into force until 12 m on th s from a n n o u n c e m e n t in the M ało p o ls k a
(Zarządzenie nr 20/200 4 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 12 stycznia
200 4 roku w sprawie zasad użytkowania i ochrony przestrzeni publicznej
historycznego zespołu Miasta Krakowa). Funkcjonuje ono na obszarze
uznanym za pom nik historii, a tym samym na większości terytorium stre
fy buforowej, określa ilość i rodzaj nośników informacji, obiektów małej
architektury rozmieszczanych na ulicach i placach miejskich, a także za
sady um ieszczania szyldów i reklam na fasadach budynków. Wykluczone
są lokalizacje dużych nośników przesłaniające widoki na zabytki lub zm ie
niające ich wygląd. Ograniczeniu podlegają także lokalizacje wysokich
masztów telefonii komórkowej silnie ingerujących w krajobraz kulturowy.
Określona została również ilość dużych imprez organizowanych w cen
trum, z priorytetem imprez wywodzących się z historii i tradycji miasta.
N ajw ażn iejszym dokum entem w prow adzającym zasady ochrony
i zarządzania dziedzictwem w centrum Krakowa jest Miejscowy Plan
Zagospodarow ania Przestrzennego „Stare Miasto”. Odnosi się on do śre
dniowiecznego układu urbanistycznego m iasta wraz z otaczającą go zie
lenią Plant oraz do wzgórza wawelskiego. Uchwalony został przez Radę
Miasta Krakowa w listopadzie 2010 roku, ale w w yniku rozstrzygnięcia
nadzorczego wojewody nie w szedł w życie, wym aga korekt i ponownego
uchwalenia przez Radę Miasta. Uzupełniającym do planu dokumentem
jest park kulturowy „ Stare Miasto”, również uchwalony w listopadzie 2010
roku, niem niej zacznie on obowiązywać po 12 miesiącach od ogłoszenia
w D zienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. Na obszarze
tym dom inuje własność osób prawnych i osób fizycznych, natomiast
do gm iny i Skarbu Państwa należą nieliczne pojedyncze działki. Taki
układ w łasnościow y, sprzyjający przekształceniom obiektów i w pro
w adzaniu nowych, nie zawsze w łaściw ych fun kcji w ym aga nadrzęd
nych, jednolitych regulacji. Podstawowym zapisem w planie zgodnie
ze Studium jest ochrona sylwety Starego Miasta i wzgórza wawelskiego
poprzez zakaz stosowania dominant architektonicznych. Chroniony jest
także istniejący układ urbanistyczny z zabudową m ieszkalną, sakralną
i budynkam i użyteczności publicznej, osie widokowe z poszczególnych
rejonów Starego Miasta, a szczególnie widoki na Rynek Główny, Drogę
Królewską, w zgórze wawelskie i znaczące obiekty zabytkowe, założenia
ogrodowe Plant z pom nikam i, ogrody i wirydarze klasztorne. Na całym
obszarze ustanowiono archeologiczną strefę ochrony konserwatorskiej
z uwagi na osadnictwo sięgające wczesnego średniowiecza.
W prowadzono zróżnicowany zakres ochrony obiektów architektu
ry: objęte p ełn ą ochroną konserwatorską (wpisane do rejestru zabyt
ków) i częściową ochroną konserwatorską (ujęte w ewidencji zabytków),
Voivodhip official journal. The area is d o m in ated by private o w n e rsh ip by corp orate b o d ie s and natural p e r s o n s with s o m e single plots b elo n gin g to the borough and State Treasury. This structure o f ow n e rsh ip perm its tra n sfo rm a tio n s o f properties as well as new, not always suitable fu n c tions, and as such calls for superior, con sisten t regulation. In acco rd a n ce with the Study d o c u m e n t, w h at is key in the Planning S c h e m e is the p ro tection o f the p a n o ra m a o f the Old Town and Wawel Hill by prohibiting any architectural d o m in an ts. A lso protected are the existing urban layout with its sacral, dwelling and public utility building, as well as view in g v is tas from each region o f t h e Old Town, particularly v ie w s onto the Main Square, the Royal Tract, Wawel Hill, landm ark buildings, the gard en lay out o f the Planty with its m o n u m e n ts as well as m o n a s te ry ga rd en s and garths. An arch aeological z on e has been estab lish ed in the entire area to protect early m edieval s e ttle m e n ts located u n derground.
Architectural properties are ensured protection o f varied degrees: full conservation (listed properties) and partial conservation (properties s p e c i fied in the inventory o f m o nu m en ts), within which individual and detailed decisions are m a d e for each building complex.
Full protection m e an s m aintainingthe shape o f plots marked by the bor der walls, and the characteristic plan within the plots; retaining the existing s h a p e and sizes o f front buildings, with u n changed ro o f sh a p e s and roof ing materials (ceramic or tin); retaining the design o f f r a n t elevations with unch anged s h a p e s and divisions o f w in dow and d o o r w oodw ork. Also, it prevents new buildings or b ase m e n ts from being constructed in backyards and courtyards, allowing only an nexes to be built or reconstructed, p ro vided they do not outsize the front buildings. Preserving the traditional and historical functions is the priority for all types o f properties. Com m ercial services are allowed on two low est floors (ground floor and first floor) and in b a s e m e n ts o f com bined dwelling and com m ercial buildings, lest the historical centre should b e c o m e depopulated.
T h e key o b je c tiv e o f t h e s c h e m e is th e c o n s e r v a t i o n and r e n o v a tion o f historical p ro p e rties. P rotectin g and o rg a n is in g public s p a c e s are a sp ec ia l f o c u s . To s u p p o r t t h e m , the p la n n in g s c h e m e s t r e s s e s the need to use natural materials for the su rfa c e s o f roads and s q u are s, and the n u m b e r o f parking p lac es has been c r o p p e d . With reference to te m p o ra r y s tru ctu re s and a d v e r tis e m e n t s in public s p a c e s , the s c h e m e reiterates the provision s o f Directive 2 0 / 2 0 0 4 o f the M ayor o f Krakow dated Jan. 12, 2 0 0 4 on the use and protection policy for the public s p a c e o f the historical c o m p le x o f Krakow City. The Old Town Cultural Park a d d s to and clarifies the planning s c h e m e in this re sp e c t by regulating
w ram ach których poszczególne zespoły zabudowy posiadają indywidu
alne i szczegółowe ustalenia.
Pełna ochrona konserwatorska oznacza zachowanie kształtu działek
wyznaczonych m uram i granicznym i oraz charakterystycznego układu
zabudowy w obrębie działek, zachowanie istniejącego kształtu i gaba
rytu budynków frontowych z utrzym aniem kształtu dachów i pokrycia
ceram icznego lub z blachy, zachowanie wystroju elewacji frontowych
z u trzym an iem kształtu i podziałów stolarki drzwiowej i okiennej.
Wprowadza zakaz zabudowy i podpiwniczania podwórzy i dziedzińców,
z dopuszczeniem budowy lub odbudowy oficyn nieprzewyższających
budynków frontowych.
Dla wszystkich obiektów ustalono priorytet utrzym ania funkcji histo
rycznej i tradycyjnej. Nie chcąc dopuścić do w yludnienia zabytkowego
centrum m iasta, w budynkach m ieszkalno-usługowych dopuszczono
funkcję usługow ą na dwóch pierwszych kondygnacjach nadziemnych
(parter, i piętro) oraz na kondygnacji podziemnej (piwnice).
Zasadniczym działaniem w obszarze planu jest konserwacja i rewa
loryzacja obiektów zabytkowych.
D uży nacisk położony jest na ochronę i porządkowanie przestrzeni
publicznych, ze wskazaniem m iędzy innym i na zastosowanie materiałów
naturalnych w nawierzchniach dróg i placów. Ograniczono też miejsca
do parkowania samochodów. W zakresie lokalizacji obiektów czasowych
i reklam w przestrzeniach publicznych powtórzono zapisy Zarządzenia
nr 2 0 /2 0 0 4 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 12 stycznia 2 0 0 4 roku
w sprawie zasad użytkowania i ochrony przestrzeni publicznej historycz
nego zespołu Miasta Krakowa. Powołany park kulturowy „Stare Miasto”
uzu pełn ia i precyzuje zapisy planu m iejscowego w zakresie ochrony
i zagospodarowania przestrzeni publicznych, odnosząc się m iędzy in
nym i do ilości szyldów i tablic dla jednego podmiotu um ieszczanych
na elewacjach, do kolorystyki i natężenia światła nośników informacji,
oświetlenia i ilum inacji, zakazu w ieszania banerów i reklam wielkofor
matowych z wyjątkiem okresu prowadzenia prac remontowo-konserwa
torskich (nie dłużej jednak niż jeden rok). Określa też ilość i lokalizacje
nośników informacji oraz stoisk handlowych w przestrzeni ulic i placów.
Powołanie parku kulturowego um ożliw i także sprawniejsze egzekwo
w anie jego zapisów, jak i ustaleń planu m iejscowego. Dodać należy,
że zgodnie z prawem następstwem powołania parku kulturowego jest
opracowanie dla jego terenu planu miejscowego, co legło u podstaw de
cyzji sam orządu o równoległym opracowywaniu obydwu dokumentów
dla obszaru światowego dziedzictwa
u n e s c o.such i ss ue s as the m a x i m u m n u m b e r o f s igns and b oards all owed per b u i ld i n g f a ç a d e o r t h e col ours and light intensity o f information displays, lighting and illumination, and by prohibiting banners and billboards, save for the duration o f re va mp and c o ns e rvat i on works, yet in no c a s e longer than o ne year. It also s et s forth the m a x i m u m n u m b e r and location o f information displays and trading s t an ds on streets and s qu ar e s . With the e s t ab li s h me n t o f the Old Town Cultural Park, t he e n f o r c e me n t o f its r e qui reme nts will b e c o m e easier, and s o will the execution o f the p r o vi s i ons o f the pl an n i n g s c h e m e . It is i mp or t an t to a dd that p u r s u a nt to the law, the e s t a b l i s h m e n t o f the Cultural Park m e a n t that a local planning s c h e m e had to be drawn up. As a result, the local s el f -gover n m e n t resolved to prepare both d o c u m e n t s for the World He ri t age area at the s a m e time.
Th e b o r o u g h ’s c u st od y over the listed pr ope rti es in its p o s s e s s i o n is regulated by a local d o c u m e n t entitled The Borough Program m e fo r M onument Preservation
2010
-2014
,adopted by the City Council o f Krakow (Resolution c x i v / i 5 2 5 / i o dated Oct. 20, 20 1 0 ) . The obligation to prepare it arose out o f t h e Act on m o n u m e n t preservation and care. It is applicable to m o n u m e n t s in the wh o l e o f t h e city and is correlated with the key stra tegic p ro g r a m m e s concerning cultural heritage. It defines three priorities, placing special e m p h a s i s on the World Heritage: preservation and care o f m o n u m e n t resources; integrated m a n a g e m e n t o f m o n u m e n t resources; promotion o f cultural heritage a wa r en e s s . T h e s e efforts are co-ordinated by the M o n u m e n t Conservati on D e p a r t me nt within Krakow Municipality and between the stakehol ders.The World Heritage area is also covered by the Local Programme fo r the Revitalisation o f the Old Town ( l p r ) a dopt ed by the city Council o f Krakow in 2 0 0 8 (Resolution l i 11/673/08 dated Oct. 8, 2 0 0 8 ) as one o f the ma j or areas o f t h e Municipal Programme fo r Revitalisation.A strategic object ive o f the revitalisation p r o c e s s is to create s p a c e for s ustained, high-standard d e ve l o p me nt o f t h e city and to improve the r e si d e n t s ’ qual ity o f life. It points to the preservation and revitalisation o f a s s e t s that p o s s e s s historical, cultural, architectural and urban values and features o f public space. The LPRs are also instruments he l pi ng t o receive f unding from the 2 0 0 7 - 2 0 1 3 M a ło po l sk a Regional Operational Pr o g r a m m e .
Since the ne w legislation on m o n u m e n t preservation and care c am e into force in 2 0 0 3 , subsidies have b e c o m e available for entities other than b orough, to be used for specific works on listed sites. The City Council o f Krakow seized this opportunity in 2 0 0 5 by a dopt in g a Resol ution c o n cerning grants for conservati on, restoration and cons truct ion works on
Opiekę gm iny nad zabytkami pozostającymi w jej zasobach reguluje
dokum ent prawa miejscowego - Gminny program opieki nad zabytkami
na lata 2 0 10 -2 0 14 , przyjęty uchwałą Rady Miasta Krakowa (Uchwała nr
cxiv/1525/ю z dnia 20 października 2010 roku). Obowiązek opracowania
program u w ynika z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
dotyczy zabytków w całym m ieście i jest skorelowany z kluczowym i pro
gram am i strategicznymi w zakresie dziedzictwa kulturowego. Wyznacza
trzy priorytety ze szczególnym uw zględnieniem obszaru światowego
dziedzictwa: ochrona i opieka nad zasobem zabytków, zintegrowane
zarządzanie zasobem zabytków i upow szechnianie w iedzy na temat
dziedzictwa kulturowego. Oddział Ochrony Zabytków pełni rolę koor
dynatora tych działań w ram ach Urzędu Miasta Krakowa i pom iędzy
zainteresowanym i podmiotami.
O bszar światowego dziedzictw a objęty też został Lokalnym pro
gramem rewitalizacji Starego Miasta, uchwalonym przez Radę Miasta
Krakowa w
2 0 0 8roku (Uchwała nr
L i i i / 6 7 3 / 0 8z dnia
8października
2 0 0 8
roku) jako jeden z ważniejszych obszarów w ram ach Miejskiego
programu rewitalizacji. Strategicznym celem rewitalizacji jest stworzenie
przestrzennych warunków do jakościowego i zrównoważonego rozwoju
m iasta oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Program kładzie silny
nacisk na zachowanie i rew italizację obiektów o walorach historycz
nych, kulturowych, architektonicznych i urbanistycznych, podniesie
nie walorów przestrzeni publicznych. Lokalny program rewitalizacji to
jednocześnie instrum ent pozwalający na pozyskanie środków finanso
wych z Małopolskiego Regionalnego Program u Operacyjnego na lata
2 0 0 7 - 2 0 1 3 .
Od
2 0 0 3roku, od wejścia w życie nowej Ustawy o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami, pojawiła się m ożliwość przyznawania dotacji
na określone prace przy zabytkach dla podmiotów innych niż gm inne.
Rada M iasta Krakowa, korzystając z tej m ożliwości, podjęła w
2 0 0 5roku Uchw ałę o udzielaniu dotacji na prace konserwatorskie, restau-
ratorskie i roboty budowlane przy zabytkach położonych na obszarze
G m iny Miejskiej Kraków, niestanowiących jej w łasności (Uchwała nr
L x x x i v / 8 5 3 / 0 5
z dnia
5lipca
2 0 0 5roku, Uchwała nr
c i v / 1 3 9 4 / юz dnia
2 3
czerwca
2 0 1 0roku).
W ciągu pięciu lat, do 2 0 10 roku w łącznie dofinansowano prace
przy 52 obiektach nieruchom ych i ponad 50 obiektach ruchom ych.
Pom ocą tą objęte zostały głów nie rem onty elewacji kam ienic m iesz
czańskich i kościołów, a także prace konserwatorskie zabytkowych ob
razów i polichrom ii ściennych w kościołach, przede wszystkim z terenu
listed sites located in Krakow Bor oug h but not o wn ed by it ( Resol utions Lxxxiv/853/05 o f July 5, 2 0 0 5 , and c i v / 1 3 9 4 / ι ο o f June 23, 2010).
Over the period o f five years up to 2 0 1 0 , works carried out on a t o tal o f 52 i m m o v a b l e pr ope rt i es and over 50 m o v a b l e pr ope r t i es we re financed. Th e funding w a s predominantl y used to renovate f a ç a d e s o f bur gher t e n e m e n t s and churches, as well as to c o ns er v e painting and wall p o l y c h r o m e s in c h u r c h es , es pe ci a l ly in t he UNESco-certifi ed s e c tion o f t h e city (28 i m m o v a b l e a s s e t s and 17 m o v a b l e ones). Visually significant we re the renovation wor ks on the f a ç a d es o f the Bernardine and Dominican N u n s ’ Mon as te r i es built on the Old Town de f e n ce walls, including the cons ervati on o f t h e m a s o n r y s ect i ons o f t h e walls. Part o f the project w a s the cons ervati on o f the rich Moderni s t p ol ych r o me on the vaults inside the church o f t h e Bernardine nuns, created b et w e e n 1 9 1 4 - 1 9 1 8 by the Krakow-based artist jan Bukowski. Similar work w a s car ried out on s o m e heavily mutilated Baroque oil paintings dating back to the 18th century, a m o n g t h e m pieces f rom the m o na st er y col l ections o f the Nuns o f t h e Visitation, the Discalced Carmelite Nuns, the C a n o n e s s e s o f the Holy G h o s t de Saxia and the Piarists.
The o wn e rs renovating listed buildings, front elevations in particular, are eligible to exempti on f rom property tax up to 5 0 % for the period o f 5 years, and from duties for occupying roads throughout renovation works. They may also receive c o ns ent for putting up billboards on sca f f ol di ngs
for the duration o f maint enance.
In the areas o f conservation and renovation o f listed properties, the city works closely with an a g e n c y which allocates and distributes g ov e r n me nt f unds for such works in Krakow. Th e inscription o f Krakow on the World Heritage List in 1978 led to the est ablishment o f a separate fund in the g o v er nme n t budget, called the National Fund for the Renovation o f Krakow M o nu me n ts ; subs equentl y the Citizens’ C o mmi t te e for the Restoration o f the M o n u m e n t s o f Krakow (s k o z k) w a s set up as a depository o f the Fund, which is used to carry out the majority o f renovation works in Krakow. The Mayor o f t h e city is one o f its deputy Chairmen, s k o k z also work s with
representatives o f t h e Municipality's Depa rt me nt o f Culture and National Heritage, Section o f the Preservation o f Listed Buildings on joint financ ing o f renovation o f selected assets. The beneficiaries o f this aid are both the borough (which invests in works such as maintenance o f t h e Town Hall Tower, the Cloth Hall, the def ence walls, or historical schools); the Catholic Church (for exampl e, funding by the borough o f the conservati on o f fur nishings as part o f larger renovation works financed by the National Fund); and private owne r s (combined subsidies to renovated façades).
wpisanego na Listę
u n e s c o(28 obiektów nieruchomych i 17 ruchomych).
Szczególne znaczenie ekspozycyjne m iało odnowienie elewacji zespo
łów klasztornych sióstr bernardynek i dom inikanek, posadowionych
na m iejskim m urze obronnym, z konserwacją kam iennych partii tych
murów. We w nętrzu kościoła klasztornego Sióstr Bernardynek ukoń
czono konserw ację bogatej, m odernistycznej polichrom ii na sklepie
niu z lat 19 14 -19 18 , autorstwa krakowskiego artysty Jana Bukowskiego.
Ponadto poddano konserwacji bardzo zniszczone barokowe obrazy olejne
( X V I I Iw.), m iędzy innym i z kolekcji klasztornych sióstr wizytek, karm e
litanek bosych, duchaczek i ojców pijarów.
W łaściciele remontujący obiekty zabytkowe, a szczególnie elewacje,
m ogą uzyskać inn y rodzaj pom ocy w postaci zwolnienia od podatku
od nieruchom ości do wysokości 50 procent przez okres pięciu lat oraz
zwolnienia z opłat za zajęcie pasa drogowego podczas remontu elewacji.
Mogą też uzyskać zgodę na w yw ieszenie reklam y wielkoformatowej
na rusztowaniach podczas trwania prac remontowych.
W zakresie konserwacji i rewaloryzacji zabytków miasto współpra
cuje z instytucją pośredniczącą w rozdziale i przekazywaniu pieniędzy
z budżetu państw a na prace remontowo-konserwatorskie krakowskich
zabytków. Wpis Krakowa na Listę Światowego Dziedzictwa w 1978 roku
pociągnął za sobą utworzenie w budżecie państwa odrębnego funduszu
pod nazwą Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa, a na
stępnie powołanie Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa
jako depozytariusza tego funduszu, z którego co roku odnawiana jest
w iększość zabytków w m ieście. Prezydent m iasta jest jednym z wice
przewodniczących Komitetu, a w ścisłą współpracę polegającą na wspól
nym finansow aniu wybranych obiektów zaangażowani są przedstawi
ciele W ydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Oddział Ochrony
Zabytków. Beneficjentam i tych dotacji są zarówno gm ina, inwestująca
na przykład w prace przy w ieży Ratuszowej, Sukiennicach, m urach
obronnych, zabytkowych szkołach, jak też Kościół, gdzie gm ina dotuje
przykładowo konserwację elem entu w yposażenia w ram ach większego
remontu finansowanego z narodowego funduszu, a także prywatni w ła
ściciele, gdzie dotacje są łączone najczęściej przy remontach elewacji.
Realizacja opieki nad zabytkam i przejaw ia się w finansow aniu
w ram ach w ieloletniego program u Kultura i ochrona zabytków prac
zw iązanych z utrzym aniem zabytkowych ulic, placów, parków oraz
budowli o charakterze publicznym . Do 2 0 10 roku wykonano rem on
ty i m odernizacje placów Starego Miasta z najstarszym i, lokacyjnymi
placami - Rynkiem G łów nym i pom ocniczym M ałym Rynkiem . Place
Care for listed buildings is usually i mp l e m e n t e d by a l l oc a ti n gf un ds to the ma i n t en a n ce o f listed streets, s qu ar e s , parks and public utility struc tures con d u ct ed as part o f t h e y ears -l ong Culture a n d Protection o f Listed
Sites pr og r am me . By 2 0 1 0 , Old Town s q u ar e s with the oldest, chartered
squares, the Main Market Square and the s u pporti ng Small Market Square, had been successful ly renovated and u pgr a de d. After the removal o f car parks hitherto located there, the squares have acquired new functions and have b e c o m e v e nu e s for exhibitions and en t e r t ai nment events.
Th e majority o f s treet s in the originally chart ered, c h eq u e r e d plan o f t h e Old Town have been r e va m p e d , a m o n g t h e m the Royal Tract - the main urban axis running f rom St Florian’s Ga te to Wawel Hill and t o wa r d s the f or me r town o f Kazimierz. Restricted vehicle traffic and shrink ing n um b er s o f parking places are the w e l c o m e o u t c o m e o f t h e policy o f building underground car parks o ut s ide t he listed z one s .
2 0 0 6 s a w the end o f a c o m p r e h en s i ve renovation o f the Planty green belt, which had taken several years. T h e Planty verdure da t es back to the 19t h century, w h e n t he city f ortifi cations we re torn d o w n . Today, the f or me r def ence walls are marked on the p a v e m e n t and the sites o f t owe rs and ga t es are labelled. R e n o v a t e d m o n u m e n t s and courtyard ga rdens are highlighted by illumination.
The conservati on o f St Florian’s Gate, the H a b e r d a s h e r s ’ Tower and the remai ns o f t h e d e f en c e walls, which w a s finalised in 2 0 0 7 , o pen e d a n e w attractive t o ur i ng route additional l y of feri ng visits to t he Ga t e Chapel. Moreover, the Barbican hos ts exhibitions, c onc erts and knightly tourneys. The s pa ce between the walls and town buildings (Pijarska Street) has been given a mo d er n look in the newly created Princes Czartoryskich Alley (named after the nearby mu se u m) .
Bet we en 2 0 0 6 and 2 0 1 0 , the building o f t h e Cloth Hall (Sukiennice) w a s re va mpe d and co nn e c t e d to the Market S qua re u n de rgro und display in what w a s o ne o f t h e largest c ons e rvat ion i n ve st men t s in Europe. In this medieval retail hall stalls are o per at ed on the ground floor, wher eas the upper storey and the b a s e m e n t are h o m e to s h o w r o o m s o f two m u s e u m s . The first floor h ou s es the National M u s e u m in Krakow Gallery o f 19th-century Polish Art, which has been t ra ns fo rme d into a modern institution o f culture. Project “ N o w e S uk i e n n i c e” w a s financed in part by the Norwegian Financial Mec ha ni s m, the Ministry o f culture and National Heritage as well as the s k o z k. T h e me di e va l b a s e m e n t s o f the Cloth Hall along with the s pa ce underneath t he Market S qua re hide relics o f medieval architecture and vestiges o f a pre-charter set tl ement with a c e m etery. They have been turned into the l argest archaeological reserve in
po likw idacji parkingów zyskały nowe funkcje i stały się m iejscam i
licznych w ystaw i lokalnych imprez.
Wykonano też remonty większości ulic lokacyjnego układu szachow
nicowego m iasta, w tym Drogi Królewskiej, głównej osi m iasta prowa
dzącej od Bram y Floriańskiej - głównej bramy m iejskiej - na wzgórze
wawelskie oraz w kierunku dawnego m iasta Kazim ierz. Ograniczenie
komunikacji kołowej i miejsc parkingowych w iąże się z polityką budowy
parkingów podziem nych rozlokowanych poza strefam i zabytkowymi.
W 2 0 0 6 roku zakończono kom pleksową, w ieloletnią rewaloryza
cję Plant. Przebieg m urów obronnych wyeksponowano w nawierzchni,
z oznaczeniem baszt i bram. Odnowione pom niki i wnętrza ogrodowe
zostały podkreślone ilum inacją.
W 2 0 0 7 roku ukończono remont konserw atorski zespołu Bram y
Floriańskiej z basztą Pasam oników i pozostałościam i m urów obron
nych oraz urządzono w nich atrakcyjną trasę turystyczną połączoną
ze zwiedzaniem kaplicy w bramie. W Barbakanie odbywają się ponadto
wystawy, koncerty i turnieje rycerskie. Przestrzeń pom iędzy m uram i
a zabudową m iejską (ul. Pijarska) zaaranżowano nowocześnie, tworząc
Zaułek Książąt Czartoryskich od nazw y pobliskiego m uzeum .
W latach 2 0 0 6 - 2 0 10 przebudowano gm ach Sukiennic, połączony
z podziem iam i Rynku Głównego. Była to jedna z największych inwe
stycji konserwatorskich w Europie. W średniowiecznej hali handlowej
na parterze funkcjonują kramy, a na piętrze i w piwnicach m ieszczą się
muzea. Na pierw szym piętrze znajduje się Galeria Sztuki Polskiej x ix
Wieku M uzeum Narodowego w Krakowie, przekształcona w nowoczesną
instytucję kulturalną. Projekt jej modernizacji - Nowe Sukiennice - współ
finansowany był ze środków Norweskiego M echanizm u Finansowego,
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz ze środków
s k o z k.Natomiast średniowieczne piwnice obiektu wraz z przestrzeniam i pod
ziem nym i pod Rynkiem, m ieszczącym i relikty średniowiecznej zabudo
wy oraz pozostałości starszego osadnictwa przedlokacyjnego z cmenta
rzem, stały się największym podziemnym rezerwatem archeologicznym
w Polsce i m uzeum historii m iasta o bogatym program ie edukacyjnym
wykorzystującym multimedia. Szlak turystyczny po podziemiach Rynku
Głównego „Śladem europejskiej tożsamości Krakowa” udostępniany jest
w ram ach nowego oddziału M uzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Inwestycja współfinansowana była ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego.
Najbardziej znany i odwiedzany przez turystów zespół zam ku kró
lewskiego i katedry na wzgórzu wawelskim jest sukcesywnie odnawiany
Poland and a m u s e u m o f t h e city’s history. O ffering a rich education al p ro g ra m m e with the use o f multim edia s h o w s and an underground route titled “ Tracing K ra k ow ’s E uropean Identity” , it is a c c e s s ib le a s a n ew branch o f the Historical M u se u m o f the City o f Krakow. This investm en t w a s financed in part by the European Regional D eve lo p m en t Fund.
The com plex o f t h e Royal Castle and Cathedral on Wawel Hill is the best known and m o s t often visited tourist attraction in Krakow. It is gradually being renovated thanks to the fun d s received from the Ministry o f Culture and National Heritage and s k o z k. The Municipality has been e n g a g e d in the d e v e lo p m e n t o f the c lo s e s t vicinity o f the Hill by building a r e c e p tion pavilion integrated with its s lo p e s , and initiating the con stru ction o f an u n d e rgro u n d car park, w hich h as strea m lin e d the tou rist traffic remarkably.
To m ake the city m o re attractive in the n ighttim e a p r o g r a m m e o f city illumination w a s laun ched in th e 1 9 9 0 s . G e n tle light e m p h a s i s e s the unique ch aracter o f urban interiors and buildings, and crea tes an at m o s p h e re o f mystery. T h e p r o g r a m m e has covered the m o s t im p ortan t listed sites in the historical city centre (the Clot Hall, St M a r y ’s Church, the d e fe n c e walls). Recently, s o m e o f th e earlier illumination s y s t e m s
have been u p g ra d e d and n ow u se the l e d techn o lo gy. T h e last s ta g e o f this im p r o v e m e n t is still a h e ad o f us: it will c o n s is t in illum inating architectural details on private buildings. In ord er to maintain the char acter and high standard o f illumination, guidelines have been prepared for in vestors to follow in their buildings on the entire territory o f Old Town. In Kazimierz, the p ro g ram m e has only been initiated by illuminating the Pauline M on astery at Skałka, the form er parish church o f t h e medieval Kazimierz, which looks particularly beautiful if viewed from the b ank s o f the Vistula or the Church o f C o rp u s Christi.
T h e city is slowly a p p ro ac h in g the pro c ess o f revitalising Kazim ierz accordin g to the gu idelines set forth in the aforesaid Local P ro gra m m e o f
Revitalisation. T h e regeneration o f its public space, which plays a p a ra
m o u n t role in this ca s e , will fo cu s first o f all on Wolnica S quare, which used to be part o f t h e market s q u are o f t h e chartered town o f Kazim ierz; the market in Plac Now y; the main tra n sp o rt corridor o f t h e town fo rm e d by S trad o m and Krakowska Streets; Szeroka Street, which w a s th e centre o f t h e form er Jewish Town; and finally one o f t h e blocks in the district. The district b e c a m e d e p o p u late d during World War n, then d e g ra d e d in the post-war period, however, now it is ch a n gin g its character. T h e ground floors and b a s e m e n ts o f t h e te n e m e n t s in the Jewish Town have been adapted to h o u s e galleries, s h o p s , restaurants, and cafes with g a rd en s
ze środków M inisterstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz
s k o z k.Miasto zaangażowało się w zagospodarowanie najbliższego otoczenia
wzgórza, budując pawilon recepcyjny wkomponowany w stok oraz podej
mując inicjatyw ę budowy parkingu podziemnego, co znacznie uspraw
niło ruch turystyczny.
Zwiększeniu atrakcyjności m iasta w porze nocnej służy Program ilu
minacji miasta realizowany od lat dziewięćdziesiątych x x wieku. Jego
celem jest podkreślanie za pomocą delikatnego światła indywidualnego
charakteru w nętrz urbanistycznych i obiektów zabytkowych, kreowanie
tajemniczego nastroju. Na obszarze historycznego centrum program zo
stał zasadniczo zrealizowany w zakresie iluminacji najważniejszych zabyt
ków architektury (Sukiennice, kościół Mariacki, Wawel, m ury obronne).
W ostatnim czasie kilka z wcześniejszych realizacji zostało zm odernizo
wanych z użyciem technologii
l e d.Pozostał ostatni etap - ilum inacja wy
branych detali architektonicznych budynków prywatnych. W celu utrzy
m ania charakteru i właściwego standardu ilum inacji na całym obszarze
Starego Miasta opracowywane są wytyczne do poszczególnych obiektów
zalecane do wykorzystania przez inwestorów. Na Kazim ierzu program
ten został dopiero rozpoczęty ilum inacją kościoła Na Skałce, szczególnie
malowniczo prezentującego się od strony Wisły, i kościoła Bożego Ciała,
będącego kościołem parafialnym średniowiecznego Kazimierza.
M iasto stopniowo przygotow uje się do rew italizacji Kazim ierza
w edług założeń w spom nianego już Lokalnego programu rewitalizacji.
Rew aloryzacja przestrzeni publicznych odgryw a tu zasadniczą rolę,
w pierwszej kolejności obejmie plac Wolnica będący częścią dawnego lo
kacyjnego ryn ku miasta, targowy plac Nowy, główną oś kom unikacyjną
z ulicam i Stradom i Krakowską oraz ulicę Szeroką, stanowiącą centrum
dawnego „m iasta żydowskiego”, a następnie jeden z kwartałów zabudo
wy. Dzielnica ta, wyludniona w czasie drugiej wojny światowej i zdegra
dowana w okresie powojennym, obecnie zm ienia swe oblicze. Partery
i piwnice domów adaptowane są na galerie, sklepy, restauracje, kawiar
nie, z ogródkam i kawiarnianym i na ulicach. W lokalach prowadzona jest
działalność kulturalna i artystyczna, odwołująca się również do tożsa
m ości m iejsca, co nadaje tej dzielnicy odm ienny klimat. Miasto wspiera
tę działalność, a szczególnie festiwale organizowane na Kazim ierzu,
w tym znany na całym świecie Festiwal Kultury Żydowskiej. Równolegle
z rewaloryzacją zabytków do rozw iązania pozostają trudne problemy
własnościowe i socjologiczne.
Tematów tych dotyka kluczowy projekt rewitalizacji Kazim ierza - bu
dowa centrum kulturowego „Kwartał Świętego W awrzyńca" - w
zabyt-in the streets. T h e s e v e n u e s play a cultural and artistic role w hich often harks back to the p ast identity o f the place, e n d o w in g the district with a unique a tm o sp h e re. This activity is s u p p o rted by the Municipality, e s p e cially the festivals in Kazimierz, a m o n g them the world -ren ow ned Festival o f Je wish Culture. A part from renovation o f listed buildings, co m p lica ted m a tte rs o f o w n e rs h ip and social is s u e s n eed to be a d d r e s s e d in this area.
The above s u b je c ts are the fo cu s o f the prim ary revitalisation project for Kazim ierz, th e co n s tru ctio n o f th e cultural cen tre called t h e Saint Lau ren ce’s Q uarter (Kwartał Św iętego Wawrzyńca) in a historical com plex o f t r a m d e p o ts. N o w the location o f t h e M u se u m o f City Engineering, it is part o f the network o f Krakow’s municipal institutions o f culture. A c o m prehensive renovation and regeneration o f t h e com plex began in 1 9 9 7 and w as finalised in 2 0 1 0 thanks to funds from the borough, the National Fund for the Renovation o f Krakow M o n u m e n ts and the M ało p o lsk a Regional O perational Fund for 2 0 0 7 - 2 0 1 3 . T h e renovated halls are popu lar v e n u e s for exhibitions devoted to city tra n sp o rt and "cultural in d u strie s” , as well as interactive w o rk sh o p s.
T h e city also e n g a g e s in education al activities and pro m otion o f herit a g e preservation by presen tin g con servation projects and a c h ie v e m e n ts to the Krakow public and tourists at o u td o o r exhibitions which h ave been held yearly since 2 0 0 0 on the Solidarity Day o f t h e World H e rita ge Cities. It is celebrated on S e p te m b e r 8 by the Organisation o f the World H eritage Cities, o f which Krakow has been a m e m b e r since 19 9 5 .
Krakow’s World Heritage area is not only an object o f conservation in vestm ents; m o st o f all it is a place where we walk, m eet and contem plate art, as well as a scene o f world-fam ous cultural events.
