Ku fotoleksykografii

(1)

Eliza Małek

KU FOTOLEKSYKOGRAFII

(2)

Recenzent: Piotr K. Witas

Wydawca:

Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Łódzkiego

ISBN 978-83-60416-15-0

Wyd. I. Nakł. 22 egz. Łódź 2008

Druk i oprawa:

SORUS SC Wydawnictwo i Drukarnia Biuro: ul. Starołęcka 18, 61-361 Poznań

tel. (61) 653 01 43 e-mail: sorus@sorus.com.pl

(3)

P R Z E D M O W A

Słowo fotoleksykografia moŜe zdziwić niektórych badaczy języków i osób zajmujących się profesjonalnie lub amatorsko słownikami. NaleŜy jednak zwrócić uwagę, Ŝe w księgarniach, a zwłaszcza KMPiK-ach, sprze-dawane są rozmaite fotoksiąŜki i fotogadŜety, w Internecie zaś spotkać moŜna teksty nazywane fotoartykułami, fotointerwencjami, fotonarracjami

czy fotowspomnieniami, co sprawia, Ŝe słownikowy agnonim1

fotoleksyko-grafia, będący przejawem obserwowanego − szczególnie w ostatnich

la-tach − wzrostu słowotwórczej aktywności członu foto-, jest akceptowalny jako nazwa zupełnie nowego kierunku, nowej techniki w pracach leksyko-graficznych. Samą nazwę zaproponował Jan Wawrzyńczyk, natomiast to, co się za nią kryje, jest pomysłu Piotra Wierzchonia, który, rzec moŜna (moim zdaniem bez poetyzacyjnej przesady), o d n a w i a oblicze leksyko-grafii; dzieje się to właśnie teraz, w kolejnych miesiącach 2008 r.

Nie będę tutaj prezentować i analizować Ŝadnych szczegółów kon-cepcyjnometodologicznych rodzącej się fotoleksykografii, która łączy lek-sykografię tradycyjną, „akademicką” (uprawianą m.in. w strukturach Polskiej Akademii Nauk) z informatyką i webometrią. Wszystkich

zainte-resowanych odsyłam do trzech nowatorskich publikacji P. Wierzchonia2.

1_{W związku z tym nowym, przydatnym tutaj, wyraŜeniem terminologicznym,}

stanowiącym kalkę ros. wyraŜenia словарный агноним, por.: Я. Вавжинчик (ред.), Словарные агнонимы русского языка. Вып. 1, Warszawa: Semiosis Lexi-cographica, 2007, s. 5-6 [autorami opracowania są: H. Bartwicka, J. Fiedoruszkow, E. Małek i J. Wawrzyńczyk].

2_{ANTI, Poznań: Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza,}

2008; Jaskółki przejawów internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej

pol-szczyzny w materiałach z lat 1894-1984. Tylko sto przykładów, Łask: Oficyna

Wy-dawnicza Leksem; KOTUŚ. „Verba polona abscondita...” (w fotodokumentacji).

(4)

Językoznaw-Pierwszym celem niniejszej publikacji jest podchwycenie i upow-szechnienie dokonań tego badacza. Jego prace, wskazane tutaj w przyp. 2, zostały wydane w mikroskopijnym nakładzie i są praktycznie niedostępne na rynku księgarskim.

Celem drugim jest wzbogacenie zbioru haseł i dokumentacji

Słowni-ka bibliograficznego języSłowni-ka polskiego3. UŜycie techniki i procedur rozwi-janych przez P. Wierzchonia wydaje się niezbędne dla tego najbogatszego zbioru dokumentacyjnego leksyki okresu nowopolskiego (nowopolskiego w klasyfikacji Klemensiewiczowskiej).

Moje wycinki (fotowyimki) pochodzą głównie z produkcji

wydaw-niczej − w większości prasy − ostatnich paru lat4; sporadycznie trafiają się

w sporządzonym zestawie starsze fotocytaty.

Fotoilustracje gwarantują autentyzm dokumentacyjny wykorzysty-wanych cytatów. MoŜna mówić tu o f o t o w i e r n o ś c i, której brak w leksykografii dotychczasowej.

W Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego w arty-kule kolarz znajduje się cytat (z dwoma przecinkami), tenŜe w artyarty-kule

tempowiec (z jednym). Por.: kolarz

Podobnie jak góry mają swój typ kolarza „wspinacza”, na nizinach wybija się typ kolarza, zwany „tempowcem”. Sport 76, 1954.

tempowiec

Podobnie jak góry mają swój typ kolarza „wspinacza”, na nizinach wybija się typ kolarza zwany „tempowcem”. Sport 76, 1954.

Ewidentnej rozbieŜności kształtu cytatu − nie odnotowanej w Ŝadnej z errat dołączonych do poszczególnych tomów „jedenastotomowca” − nie moŜna wyjaśnić nie zaglądając do odpowiedniego źródła leksykograficz-nego, na co na pewno nie zdobędzie się Ŝaden zwykły uŜytkownik

słowni-ka. Kłopoty tego rodzaju5 skutecznie likwiduje technika fotoprzytoczeń.

3

Opis tego projektu i gromadzone materiały dostępne są (częściowo) w Inter-necie − pod adresem: www.leksykapolska.pl

4_{W tym czasopism bezpłatnych (w samej Warszawie jest ich co najmniej 20).} 5_{Wskazany przykład z parą artykułów kolarz vs. tempowiec nie jest jakimś}

nadzwyczajnym wyjątkiem-potknięciem w dziele Ŝycia prof. Doroszewskiego. J. Wawrzyńczyk odkrył sprzeczność kształtu graficznego cytatu uŜytego w tym słowniku niejednokrotnie m.in w parze klamrzysko vs. orderzysko.

(5)

I jeszcze. Tradycyjne zbieractwo wyrazowe, uprawiane w Obserwa-torium Językowym PAN, wyszukiwanie neologizmów w prasie i prze-pisywanie znalezionych kontekstów na komputerze stwarza zawsze nie-bezpieczeństwo niewiernego odtworzenia tekstu. Np. w jednej z prac

po-wstałych w Instytucie Języka Polskiego PAN6 występuje poz.

wczesnogor-baczowowski, ale w przytoczonym pod tym hasłem cytacie występuje

jedynie forma wczesnogorbaczowskiej, co stwarza niejasność interpre-tacyjną: czy mamy tu do czynienia z haplografią Autorek tomu, czy moŜe ze świadomym jej usunięciem przy przepisywaniu cytatu z prasowego ory-ginału. PoniewaŜ nigdzie w pracy Autorki nie podnoszą problemu wierności swoich wypisków i ich emendacji, dokumentaliście słownictwa nowopolskiego pozostaje sięgnięcie do wykorzystanego źródła, co nie jest nieuciąŜliwe. Problem zniknie, jeśli będziemy dawać cytaty z oryginałów w postaci fotograficznej (cyfrowej).

Ostatecznie idzie o to, by badając obiekt nie zniszczyć go7.

6

T. Smółkowa (red.), Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat

1985-1992. Cz. II: P-ś, Kraków: IJP PAN, 1999.

7_{Por. dawną uwagę o paczeniu przedmiotu na skutek wyboru błędnej metody}

(6)

(7)

(8)

(9)

adwentowo-boŜonarodzeniowy

<NDzien 2008, 286: 11>

amazońsko-andyjski

<„Poradnik Zdrowego Człowieka” (Sopot) 2008, 10: 4>

antyminaretowy

<GWyb∗ 2008, 160: 11>

(10)

pol-antynawróceniowy

<NDzien 2008, 271: 12>

antypedofilski

<„Polska Dziennik Łódzki” (Łódź) 2008, 233: 10>

antyukładowy

(11)

artystyczno-kulinarny

<„Południe – Głos Mokotowa, Ursynowa, Wilanowa” (Warszawa) 2008, 41: 3>

artystyczno-poetycki

<„Kronika Mazowiecka. Pismo Samorządu Województwa” (War-szawa) 6 (2008), 1: 43>

autokasacja

<„Waseet. Bezpłatny Tygodnik Ogłoszeniowy” (Warszawa) 2008, 2: 9>

(12)

bajkowóz

<„Przegląd” (Warszawa) 2008, 8: 49>

barabaniarz

(13)

barabanienie

beczkomania

beztatuaŜowy

(14)

bieŜączka

<GWyb 1994, 141: 5>

bikolorowy

(15)

bilardowo-snookerowy

<„Sąsiedzi. Tygodnik Mieszkańców” (Warszawa) 2008, 37: 12>

binoklowaty

buldering

(16)

carvingowy

celebryta

(17)

<„Polska Dziennik Łódzki” (Łódź) 2008, 233: 18> chinodolar

(18)

ciśnieniowo-próŜniowy

<„Nowiny Raciborskie” (Racibórz) 2008, 47: 15>

chwaliszewski

(19)

copywriterka

<„Semestr. Magazyn Studentów” (Wrocław) 2008, 11: 28>

cukobus

<Polityka 2007, 25: 70>

curler

(20)

curling

<Fakt 2008, 293: 18>

cyberstanowisko

<Fakt 2008, 293: 4>

czarny + czarna kasa

(21)

czteropołaciowy

dachauczyk

<NDzien 2008, 262: 24>

darmoszka

(22)

dogfrisbee

dozór + dozór elektroniczny

dwustuzłotówka

(23)

e-handel

<Eurostudent 2008, 12: 16>

eko groszek

<„Echo Miasta” (Warszawa) 2008, 25: 23>

eko-społeczność

(24)

ekoświęta

ekstraorgan

<Rzeczpospolita 2008, 154: A6>

euroentuzjazm

(25)

europięciolatka

europyskówka

(26)

Eurozet

euroŜargon

(27)

faktoringowy

<Rzeczpospolita 2008, 154: B6>

flog

(28)

floromorficzny

<„Kronika Mazowiecka. Pismo Samorządu Województwa” (War-szawa) 6 (2008), 1: 41>

fotoodmładzać

<„Wysokie Obcasy” (Warszawa) 2008, 28: 46>

fotoszopka

(29)

frazesjada

frontmanka

<„Dziennik Polski” (Kraków) 2009, 2: A2>

fundraiserka

(30)

futsal

<NPol 2008, 49: 5>

gadŜetologia

<„Computerworld” (Warszawa) 2007, 47: 30>

gospodarczo-rolniczy

(31)

grupa + grupa hakowa

(32)

hipergeniusz

hydroklimatolog

hydroksytyrosol

(33)

inkardynować <NDzien 2008, 301: 9> interesariusz <„Computerworld” (Warszawa) 2007, 47: 21> instalka <Passa 2008, 26: 12>

(34)

iriverować

<„Semestr. Magazyn Studentów” (Wrocław) 2008, 9-10: 8>

islamofobka

(35)

jasnobeŜowy

<„Studenckie ABC. Warszawski magazyn studencki” 2008, 9: 4>

kalenicowo

Kapusta

<„PDF. Pismo warsztatowe Instytutu Dziennikarstwa UW” (War-szawa) 2008, 9: 13>

(36)

kaskaderka ‘osoba’

katolewica

(37)

kawiarnio-księgarnia

<GWyb 2008, 154: 30>

kibelek

<SExpr 2008, 291: 8>

klubowo-elektroniczny

(38)

konsumentka

<„PDF. Pismo warsztatowe Instytutu Dziennikarstwa UW” (Warsza-wa) 2008, 9: 16>

kontenerek

<„Waseet. Bezpłatny Tygodnik Ogłoszeniowy” (Warszawa) 2008, 2: 22>

kradzieŜ + kradzieŜ toŜsamości

(39)

kpiarsko-szyderczy

<„Czas na SKOK” (Gdynia) 2008, 42: 12>

kryzysoodporny

(40)

Leninowisława

(41)

Lex + Lex Berlusconi

<GWyb 2008, 161: 8>

linia + linia Y

(42)

literia

luxhotel

(43)

mały + Mała Moskwa [‘Legnica’]

<„PDF. Pismo warsztatowe Instytutu Dziennikarstwa UW” (War-szawa) 2008, 9: 23>

mangamaniaczka

(44)

marconigram

<E. Wharton, Opowieści małŜeńskie, tłum. A. Demkowska-Bohdzie-wicz, Warszawa : KiW, 1983: 16>

megadachoelektrownia

(45)

megaochrzan

menedŜerka ‘zajęcie, praca menedŜera’

(46)

mikołajkowo-andrzejkowy

mikrohybryda

monodietetycznie

(47)

nacjonalistyczno-socjalistyczny

naftowo-spirytusowy

(48)

naturalno-konsumpcyjny

<Sikorski C. 1986: 192>

neonarodnik

<Sikorski C. 1986: 151>

niby-lenistwo

(49)

nieekwiwalentność

<Sikorski C. 1986: 18>

nieforsowny

<„Poradnik Zdrowego Człowieka” (Sopot) 2008, 10: 7>

obywatelsko-edukacyjny

(50)

odchudzająco-antycellulitowy

<„Waseet. Bezpłatny Tygodnik Ogłoszeniowy” (Warszawa) 2008, 2: 15> oddychalność <„Euro < 26” (Warszawa) 2008, 4: 16> odroczka <GŁódz 1994 VII>

(51)

okołokoncepcyjny

<„Studia Demograficzne” (Warszawa) 1997, 2: 30>

okołolotniskowy

około-Maleszkowy

(52)

oratorsko-słowotwórczy

outsourcingowy

(53)

parkour

<„Magazyn Euro26” (Warszawa) 2008, 3: 2>

parkourowiec

<„Magazyn Euro26” (Warszawa) 2008, 3: 14>

parkourowy

(54)

partyjno-polityczny

<Sułek J. 1977: 21>

piłkarsko-korupcyjny

<„Panorama Południa” (Warszawa) 2008, 19: 1>

pisiorka

(55)

poemisyjny

polakofob

(56)

ponadpółtorametrowy

popideolog

(57)

porównywarka

postfeministyczny

powściąg

(58)

pozabankowy

<„Echo Miasta” (Warszawa) 2008, 93: 23>

pozapodręcznikowy

(59)

pozasłoneczny

<NDzien 2008, 271: 20>

poŜwirowy

półplayback

(60)

prokonsumencki <„Computerworld” (Warszawa) 2007, 47: 6> promostop <Polityka 2007, 25: 93> prywatnowłasnościowy <Sikorski C. 1986: 195>

(61)

przedhiszpański

<„Uniwersytet Warszawski. Pismo Uczelni” (Warszawa) 2008, 4: 31>

przewalacz

putinada

(62)

radomszczyzna

rasta

<GWyb 2008, 162: 10>

rastafarianin

(63)

rastafariański

rattanowy

(64)

repostaŜ

<GWyb 1994, 178: 13>

researcherka

(65)

resweratrol

<„Vita” (Warszawa) 2008, 12: 73>

rolno-budowlany

<„Południe – Głos Mokotowa, Ursynowa, Wilanowa” (Warszawa) 2008, 41: 7>

(66)

sabbatical

<E. Wharton, Opowieści małŜeńskie, tłum. A. Demkowska-Boh-dziewicz, Warszawa : KiW, 1983: 221>

Sarko ‘Nicolas Sarkozy’

(67)

schyłkowopaleolityczny

sędziokracja

siedmioosiowy

(68)

silikonowo-gumowy

<Rzeczpospolita 2008, 291: A29> smoczyca

(69)

specnumer

spin-felczer

(70)

spółdzielczo-własnościowy

stłuczka + stłuczka polityczna

(71)

strukturalno-kompetencyjny

subregionalny

(72)

superbabcia

superdelikatesy

(73)

superindustrializacja

superjakość

(74)

superpolicja

szkolno-komputerowy

<„Waseet. Bezpłatny Tygodnik Ogłoszeniowy” (Warszawa) 2008, 2: 22>

(75)

tarabanienie

telehit

(76)

teleolog

termoaktywny

<„Magazyn Euro26” (Warszawa) 2008, 3: 36>

tipsiara

(77)

tremendyzm

<„Sąsiedzi. Tygodnik Mieszkańców” (Warszawa) 2008, 41: 11>

trikini

(78)

trytonowy + trytonowy gród ‘Skoczów’

<„Głos Ziemi Cieszyńskiej” (Cieszyn) 53 (2008), 36: 26>

trzyfuntowy

useksownić

(79)

villardczyk

<NDzien 2008, 270: 6>

warsztatowicz

(80)

witacz

<„Kalejdoskop” (Łódź) 2007, 7-8: 48>

wodno-gruntowy

(81)

wymisić się

<GWyb 1994, 135: 12>

wysłuchanie + wysłuchanie publiczne

(82)

zabiegowiec

<GWyb 1990, 262: 12>

zapoznawczo-integracyjny

(83)

zdolniacha

zdrobnomieszczanieć

(84)

ziołowo-owocowy

<„Natura, Zdrowie & Uroda” (Warszawa), 2008, 1: 6>

zjełopowacenie

(85)

zjełopowacony

(86)

(87)

S P I S T R E Ś C I

Przedmowa ... 3 Fotomateriały ... 7

(88)