A rch eo lo g ia Polski Ś ro dkow ow schodniej, t. III, 1998
W y n i k i b a d a ń w y k o p a l i s k o w y c h w Po d l o d o w i e, s t a n. 2 , w o j. z a m o j s k i e, w 1 9 9 7 r o k u Jo l a n t a Ba g i ń s k a, Ew a Ba n a s i e w ic z, Ha l i n a Ta r a s
W 1997 r. w y k o p o p o w ie rz c h n i o k o ło 1,5 ara (ryc. 1: a) usytuow ano na zachód od obszaru zbadanego w ubiegłych latach (E. B anasiew icz 1994; J. B agińska 1996; J. B agińska, E. B anasiew icz, H. Taras 1997), czę ściowo ju ż w partii stokowej w yniesienia, na którym leży stanow isko. R óżnice w ysokości badanej pow ierzchni sięg ały 50 cm . Z ao b serw o w an o znaczne zniszczenie w ierzchnich w arstw naturalnych w skutek orki i proce sów spływ ow ych. C zam oziem m iąższości 20-30 cm za chow ał się przede w szystkim w części w schodniej bada nego obszaru. Pod nim w ystąpiła 10-20 cm w arstw a ja- snobrunatnej gleby. Taką sam ą glebę zaobserw ow ano w części zachodniej w ykopu bezpośrednio pod w arstw ą orną. W arstwa kulturow a, podobnie ja k w latach ubie głych, zaw ierała m ateriały zw iązane z osadnictw em neo litycznym (kultur w ołyńsko-lubelskiej ceram iki m alow a nej, am for kulistych i, być m oże, ceram iki sznurow ej), epoki brązu (kultur m ierzanow ickiej i trzcinieckiej) oraz z okresu w pływ ów rzym skich, z którym łączyć m ożna brązow e okucie pasa i fragm ent sprzączki pochodzące najpraw dopodobniej ze zniszczonych grobów.
Jam y zaczęły rysow ać się na głębokości względnej 30-50 cm od pow ierzchni ziem i. Położenie niektórych obiektów na stoku w płynęło niekorzystnie na stan ich zachow ania, przyspieszając zniszczenie części stropo wej. O dsłonięto łącznie 16 now ych obiektów (ryc. 2: a), w śród których 4 prostokątne ja m y grobow e zw iązane z kulturą m ierzanow icką (ob. 37) i okresem w pływ ów rzym skich (ob. 3 3 ,3 8 i 34?). Pozostałe, koliste lub ow al ne, ja m y o średnicach najczęściej 1,3-1,5 m, w yjątkow o do 2 m (ob. 28, 40) były w przekroju prostokątne (ob. 28, 39, 4 0 ,4 2 ), trapezow ate (ob. 33a, 35) lub nieckow a- te. W ypełniska ja m zaw ierały zw ykle n iew ielk ą ilość m ateriału. Tylko w obiektach 28 i 35 w ystąpiły w iększe ilości kości zw ierzęcych, ceram iki i polepy. O bydw ie jam y, ja k też praw dopodobnie w iększość pozostałych obiektów gospodarczych, reprezentuje schyłkow otrzci- n ie c k ą fa zę osadnictw a (ryc. 1: b, c; 2B). W spągu jam y nr 40 znaleziono przełam any i złożony kam ień Żarnowy.
Prostokątna z zaokrąglonym i narożnikam i jam a gro bow a (nr 37) o długości około 3 m i szerokości 1,5 m usytuow ana była po linii N E -SW (ryc. 3: a). Z achow ała się tylko jej część przydenna m iąższości około 35 cm, strop grobu zniszczony został w skutek procesów spły w ow ych i działalności rolnej. N arożnik w schodni znisz czony został późniejszym w kopem grobow ym . W cen tralnej części jam y znaleziono słabo zachow ane kości kończyn dolnych, w pobliżu znajdow ał się grocik krze
m ienny z nieokreślonego, szarego surow ca (rys. 3: b). Z m arły leżał n ajp raw d o p o d o b n iej na p raw ym boku, z głow ą ukierunkow aną na S W. W pobliżu głowy, w po łudniow ym narożniku jam y grobow ej, stała silnie znisz czona w górnej części am fora dw uucha lub garnek uchaty o baniastym brzuścu średnicy około 30 cm i m ałym dnie (średnica 6-7 cm ). N aczynie m iało zdobioną górną część brzuśca podw ójnym rzędem ornam entu paznokciowego (ryc. 3: c). Z ostało słabo w ypalone, gdyż je g o ścianki w dużej m ierze rozłożyły się w glebie, zaś zachowane fragm enty były bardzo kruche. W ykonane z gliny z do m ieszką kam iennego tłucznia.
G rób z n a jd u je a n a lo g ie w in n y c h po ch ó w k ach z Grzędy Sokalskiej (J. B agińska 1997). Charakter i ce chy w yposażenia k ażą łączyć go z m łodszym i fazami kultury m ierzanowickiej. Ornam ent paznokciow y najczę ściej w ystępuje w fazie klasycznej tej kultury (S. Ka drów 1991, s. 45-49). G rocik m a liczne analogie we w szystkich fazach chronologicznych, m.in. w grobie nr 4 w Łubczu, stan. 38 (J. B agińska 1996a, s. 31-32) dato w anym na fazę późną kultury m ierzanow ickiej.
Z okresem w pływ ów rzym skich zw iązane są dwa g ro b y (n r 33 i 38) o ra z n a jp ra w d o p o d o b n ie j trzeci (ob. 34), w szystkie usytuow ane po linii N-S. Grób nr 3 (ob. 33), najlepiej zachow any, pojaw ił się na głębokości w zględnej około 40 cm od pow ierzchni ziem i, w niż szych w arstw ach zarys jam y stał się bardzo czytelny i re gularny. Prostokątna, z zaokrąglonym i narożnikam i jama grobow a o w ym iarach 3,0 x 1,2 m i m iąższości około 60 cm zaw ierała pochów ek szkieletow o-ciałopalny. Nie- spalona dolna część szkieletu kobiety w w ieku Adultus (W. K ozak-Zychm an, E. G auda 1997) ułożona była sto pam i na południe. K ości prawej strony szkieletu, zacho w anego do w ysokości połow y klatki piersiow ej, leżały w porządku anatom icznym , natom iast kości długie le- ■ wej strony m iały zaburzony układ. S palone szczątki czaszki i kręgi szyjne, praw dopodobnie należące do tej samej kobiety, w kopane zostały w tórnie w południow ą część jam y grobow ej, znaleziono je na w ysokości stóp. Zm arłej tow arzyszyły następujące przedm ioty: fibula brązow a z kabłąkiem zdobionym nacięciam i, zatyczka brązow a, sprzączka brązow a jednodzielna o ram ie pó łkolistej z lekko profilow anym kolcem , kam ienny przę- ślik zdobiony rytym i poziom ym i liniam i, kościana okła dzina grzebienia, bursztynow y paciorek dwustożkowy szlifow any na tokarce, dw a bursztynow e paciorki pła- skokuliste, bursztynow y w isiorek trapezow aty, paciorek z pom arańczow ego szkła opalow ego, fragm ent
pacior-Wy n ik ib a d a ń w y k o p a l is k o w y c hw Po d l o d o w ie 1 1 9
EB
Ryc. 1. Podlodów, stan. 2. a - plan sytuacyjno-wysokościowy - w 1997 r. przebadano działki: ЗА, 4A, 4D, 6B, 6C, 7B; b, с - wy bór ceramiki kultury trzcinieckiej z obiektu nr 28 (rys. J. Bagińska, R. Joć).
120 Jo l a n t a Ba g i ń s k a, Ew a Ba n a s i e w i c z, Ha l i n a Ta r a s
Ryc. 2. Podlodów, stan. 2. A - lokalizacja obiektów. В - wybór ceramiki kultury trzcinieckiej : a, b - z obiektu nr 35, с - z warstwy kulturowej (rys. J. Bagińska, R. Joć).
Wy n ik ib a d a ńw y k o p a l is k o w y c hw Po d l o d o w ie 121
Ryc. 3. Podlodów, stan. 2. Grób kultury mierzanowickiej - obiekt nr 37: a - zarys jamy grobowej i układ kości, b - grocik krzemienny, с - rekonstrukcja naczynia (rys. J. Bagińska).
122 Jo l a n t a Ba g iń s k a, Ew a Ba n a s i e w i c z, Ha l i n a Ta r a s
Ryc. 4. Materiały z okresu wpływów rzymskich; a - rzut poziomy i pionowy grobu nr 4 (obiekt nr 38): 1 - ziemia brunatnoczama - zarys trumny, 2 - ziemia szarobrunatna, 3 - less; b - sprzączka brązowa z grobu nr 4; c, d - zabytki brązowe z warstwy ornej (rys. J. Bagińska, R Jaśkowiak, R. Joć).
Wy n ik ib a d a ń w y k o p a l is k o w y c hw Po d l o d o w ie 1 2 3
ka z białego szkła, fragm enty dw óch słabo zachow anych szklanych białych paciorków , paciorek kulisty z ciem nozielonego szkła. Ponadto w jam ie grobow ej odkryto fragmenty przepalonego granitu oraz kości zw ierzęce.
W grobie nr 4 (ob. 38), w prostokątnej jam ie o w y miarach 2,6 x 1,0 m, która w ystąpiła płytko pod oraniną i zachowała się tylko w części przydennej m iąższości około 35 cm, znajdow ała się drew niana trum na (w ydrą żona kłoda) zaw ierająca w yprostow any słabo zachow a ny szkielet m ężczy zn y (ryc. 4: a) w w ieku M aturus (W. K ozak-Zychm an, E. G auda 1997), leżący w porząd ku anatom icznym z głow ą n a N. N a w ysokości pasa zna leziono brązow ą sprzączkę (ryc. 4: b). Grób ten był praw dopodobnie oznakow any stelą drew nianą (?) co sugeru je obecność dołka posłupow ego o średnicy 30 cm zloka
lizowanego przy południow ym krańcu grobu.
W zasypisku grobów znaleziono nieliczne m ateria ły związane ze starszym osadnictw em , głów nie z osadą kultury trzcinieckiej, oba groby zniszczyły częściow o jamy osadowe tej kultury.
N iew ielka, o rozm iarach 1,5 x 0,7 m, zniszczona w stropie ja m a grobow a (ob. 34) zachow ała się w czę ści przydennej o m iąższości 35 cm . Z aw ierała nieliczne, niespalone kości ludzkie, m .in. żuchw ę. N ie stw ierdzo no wyposażenia. Zły stan zachow ania kości i brak w y posażenia m oże m ieć zw iązek z m echanicznym znisz czeniem grobu, w skutek orki i procesów spływ ow ych. Mimo, że brak danych nie p o z w a la n a jed n o zn aczn ą kla syfikację chronologiczną, lokalizacja ja m y grobow ej na jednej linii z grobam i n r 3 i 4 m oże w skazyw ać, że ten zniszczony obiekt najpraw dopodobniej założony został w tym sam ym czasie co om ów ione w yżej groby.
G rób n r 3 je s t dato w an y b rą z o w ą fib u lą A -V I z krótką sprężynką zak o ńczoną profilow anym i zatycz- kami, z półokrągłym kabłączkiem zdobionym na kraw ę dzi nacięciami (co zbliża ten egzem plarz do w zoru zapi nek typu M asłom ęcz-25 w g A. K okow skiego, 1995, od różnia go jed n ak że przekrój kabłąka, który je s t trójkątny z wklęsłąpodstawą). Pozostałe zabytki pochodzące z gro
bu naw iązują, podobnie ja k zapinka, do zespołów kultu ry w ielbarskiej. P ochów ek ten reprezentuje jed n ak b ar dziej złożony obrządek pogrzebow y niż w kulturze w iel barskiej (fakt pow tórnego otw ierania grobu - ślady dwóch w kopów ) co charakterystyczne je s t ju ż dla późniejszej fazy kultury G otów i znajduje analogie w pochów kach g ru p y m a sło m ę c k ie j, np. w M a sło m ę c z u i G ró d k u (A. K okow ski 1995; B. R utkow ska 1989). O brzędy ta kie zarejestrow ano tam głów nie w bogatych pochów kach k obiecych datow anych od fazy C l a okresu w pływ ów rzym skich po okres w ędrów ek ludów.
N a w yposażenie m ęskiego pochów ku w kłodzie - grób nr 4 - składała się brązow a sprzączka jednodzielna o półkolistej, prostokątnej w przekroju ram ie, analogicz na do sprzączki z grobu n r 3. Sprzączki takie najliczniej w ystępują w okresie w czesnorzym skim ale spotyka się je rów nież w zespołach późnorzym skich. G rób ten w y
daje się bliski pochów kom szkieletow ym kultury w iel barskiej z późnego okresu rzym skiego, których na Lu- belszczyźnie zarejestrow ano dotychczas tylko kilka.
O dkryte w w arstw ie ornej zabytki brązow e: skuw ka sprzączki (ryc. 4: c) oraz okucie końców ki pasa (ryc. 4: d) znajdow ały się w niew ielkiej od siebie odległości, na zachód od ob. 34 i 38 a w pobliżu nich, rów nież w w ar stw ie ornej, w ystąpiło kilka spalonych, drobnych kości. Sugeruje to, że p o ch o d zą ze zniszczonego grobu (gro bów?). Zachow ana skuw ka stanow i najpraw dopodobniej fragm ent dw udzielnej sprzączki o półkolistej ram ie. P ro stokątna, z kolistą w y p u stk ą skuw ka posiada 3 nity i zdo biona je s t nacięciam i. Tego typu zabytki brązow e spoty kane są w inw entarzach kultury w ielbarskiej i m ają sze rokie ram y chronologiczne, niem niej w y stęp u ją także w okresie późnorzym skim w zespołach z zapinkam i VI gru p y A lm g ren a. O d p o w iad a to d a to w an iu odkrytej w pobliżu końców ki pasa zakończonej pierścieniem z j ę zyczkiem , k tó rą m ożna zaliczyć do typu JII Raddatza. Zabytki takie w ystępują na obszarze kultury w ielbarskiej ju ż w fazie B2 i trw ają naw et do m łodszej fazy okresu
późnorzym skiego.
Lit e r a t u r a
B a g i ń s k a J.
1996 Podlodów, stan. 2, gm. Łaszczów - osada z póź nej fazy kultury trzcinieckiej, APŚ, 1.1, s. 69-70. 1996a Badania kurhanu w Łubczu, stan. 38, gm. Jar
czów, APŚ, t. 1, s. 31-31.
1997 Groby kultury mierzanowickiej na Grzędzie So- kalskiej, Spr. Arch., t. 49, s. 191-206.
B a g i ń s k a J., B a n a s i e w i c z E., T a r a s H. 1997 Wielokulturowe stanowisko 2 w Podlodowie,
woj. zamojskie, APŚ, t. 2, s. 60-65. B a n a s i e w i c z E.
1994 Sprawozdanie z prac sondażowych na cmenta rzysku kultury przeworskiej w Podlodowie, stan. 2, gm. Łaszczów, Spr. zam., 1993, s. 37-39.
K a d r ó w S.
1991 Iwanowice, stan. Babia Góra, cz. 1. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki
brązu, Kraków. K o k o w s k i A.
1995 Grupa maslomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin.
K o z a k - Z y c h m a n W., G a u d a E.
1997 Analiza antropologiczna materiałów kostnych z późnego okresu rzymskiego z Podlodowa, stan. 2, woj. Zamość, mps. PSOZ Zamość. R u t k o w s k a B.
1989 Grupa masłomęcka w świetle badań archeolo-giczno-antropologicznych (Masłomęcz, stan. 15), Kul. wielb., t. 2, s. 17-45.
124 Jo l a n t a Ba g i ń s k a, Ew a Ba n a s i e w i c z, Ha l i n a Ta r a s
Jo l a n t a Ba g i ń s k a, Ew a Ba n a s i e w i c z a n d Ha l i n a Ta r a s
Re s u l t so f Ar c h a e o l o g i c a l Ex c a v a t io n sin Po d l o d ó w, Sit e 2 , Za m o ś ć Vo iv o d s h ip
Sixteen new features were uncovered at an area o f 1,5 ares (Fig. 1; 2). Among these, it was possible to distinguish: a Mierzanowice culture grave (feature 37) containing a de stroyed vessel, a flint arrow point (Fig. 3), as well as two graves (features 33 and 38 - Fig. 4) and probably a third one (feature 34). These graves are dated to the late phase o f the Roman Period and are connected with the cultural circle of Goths. Particularly interesting appears to be feature 33 which contained a biritual burial of a woman furnished with glass
and amber beads, a stone spindle whorl, a bone cladding of a comb, and bronze items such as a fibula with an inverted foot, with the cord in low position and the bow ornamented with cuts; a peg, and a one-piece buckle with a semicircular frame and a slightly profiled tongue. The grave bore traces of reopening.
The other features are connected with the settlement da ted to the late phase of the Trzciniec culture in the middle Bron ze Age.
Muzeum im. J. Petera w Tomaszowie Lubelskim, Państwowa Służba Ochrony Zabytków w Zamościu, Katedra Archeologii UMCS w Lublinie
