Teresa Kostkiewiczowa
Zagadnienia preromantyzmu w
literaturze drugiej połowy XVIII i
początku XIX wieku
Biuletyn Polonistyczny 16/47, 111-113
111 -k w i e , -k t ó r y p o d z i e l i ł s i ę z u c z e s t n i -k a m i s e s j i d o ś w i a d c z e n i a m i 1 o s i ą g n i ę c i a m i s l a w i s t ó w 1 p o l o n i s t ó w r a d z i e c k i c h . Z am ykająo s e s j ę , r e k t o r UJ p r o f . M i e c z y s ła w K a r a ś p o d k r e ś l i ł w i e l o k i e r u n k o w o ś ó t e m a t y c z n ą w y g ł o s z o n y c h r e f e r a t ó w , w s k a z a ł n a i n t e r e s u j ą c e d y s k u s j e , j a k i e im t o w a r z y s z y ł y , ! wy r a z i ł n a d z i e j ę , że t e g o r o d z a j u s p o t k a n i a b ę d ą k o n t y n u o w a n e . Mgr Marek Gumkowski I n s t y t u t Badań L i t e r a c k i c h ZAGADNIENIA PREROMANTYZMU W LITERATURZE DRUGIEJ POLOWY XVIII I POCZĄTKU XIX WIEKU
Sprawozdam« z koafereaeji naukowej
.7 d n i a o h 4 - 5 g r u d n i a 1972 r . o d b y ł a s i ę we W r o o ł a w i u k o n f e r e n c j a p o ś w i ę c o n a z a g a d n i e n i o m p r e r o m a n t y z m u w l i t e r a t u r z e d r u g i e j p ołow y X V III i p o o z ą t k u XIX w i e k u , z o r g a n i z o w a n a p r z e z P r a c o w n i ę H i s t o r i i L i t e r a t u r y P o l s k i e g o O ś w i e c e n i a IBL PAN. P ro b le m y z w i ą z a n e z t e r m i n e m " p r e r o m a n t y z m " o r a z o d p o w i a d a j ą c y m i mu p o j ę o i a m i s t a ł y s i ę o s t a t n i o p r z e d m i o t e m żywego z a i n t e r e s o w a n i a b a d a c z y l i t e r a t u r y , k u l t u r y i h i s t o r i i i d e i w X V III w. F o rm u ło w a n e s ą r ó ż n o r o d n e o p i n i e d o t y c z ą c e z a w a r t o ś c i z n a c z e n i o w e j s ł o w a " p r e r o m a n t y z m " o r a z m i e j s c a o k r e ś l o n y c h t y m t e r m i n e m z j a w i s k w p r o c e s i e rozw ojow ym k u l t u r y n a p r z e ł o m ie X V III 1 XIX w. W z w i ą z k u z tym w y n i k ł a p o t r z e b a o k r e ś l e n i a g łó w n y o h s t a n o w i s k b a d a w o z y c h 1 k o n f r o n t a c j i p o g l ą d ó w w s p r a w a o h i n t e r e s u j ą c y c h z a ró w n o h i s t o r y k ó w l i t e r a t u r y o ś w i e c e n i a , j a k b a d a c z y r o m a n t y z m u , k t ó r z y t a k ż e w z i ę l i u d z i a ł w s p o t k a n i u . K o n f e r e n c j ę z a p o c z ą t k o w a ł y r e f e r a t y p r e z e n t u j ą c e s t a n b a d a ń o r a z d z i e j e t e r m i n u " p r e r o m a n t y z m " w n a u c e e u r o p e j s k i e j . P r o f . d r Ewa S z a d k o w s k a w w y s t ą p i e n i u z a t y t u łowanym " T e r m i n ^ p r e r o m a n t y z m ^ u h i s t o r y k ó w l i t e r a t u r y £*an- o u s k i e j " o m ó w iła p r o c e s k s z t a ł t o w a n i a s i ę p o j ę c i a w n a u c e f r a n c u s k i e j od k o ń c a XIX w. a ż do o z a s ó w n a j n o w s z y c h . R e f e r u j ą c b a r d z o r ó ż n o r o d n e s t a n o w i s k a badaczy » k t ó r z y a k c e p t o w a l i bądź
n e g o w a l i p r z y d a t n o ś ć t e r m i n u , a u t o r k a z w r a o a ł a uwagą n a z a l e ż n o ś ć t y c h o p i n i i od p rz y jm o w a n y c h w każdym p r z y p a d k u w y z n a c z n ik ó w ro m a n ty z m u . O b s z e r n a c z ę ś ć r e f e r a t u p o ś w i ę c o n a b y ł a p r z e d s t a w i e n i u p r o b l e m a t y k i sympozjum b a d a c z y f r a n c u s k i c h , j a k i e n a t e m a t p r e r o m a n t y z m u o d b y ł o s i ę w i o s n ą 1972 r . w C l e r - m o n t - P e r r a n d . R e f e r a t d o c . d r Z o f i i S i n k o , "Z z a g a d n i e ń p r e r o m a n ty z m u a n g i e l s k i e g o . T e rm in i z j a w i s k o " , z w r ó c i ł uvvagę n a f a k t , że j a k k o l w i e k w n a u c e a n g i e l s k i e j n i e ma sporów o t e r m i n , t o j e d n a k samo z j a w i s k o l i t e r a t u r y p r z y g o t o w u j ą c e j c z y t e ż t y l k o p o p r z e d z a j ą c e j r o m a n ty z m r ó w n i e ż s t a n o w i p r z e d m i o t k o n t r o w e r s j i i j e s t r ó ż n i e i n t e r p r e t o w a n e . A u t o r k a r e f e r a t u p o d k r e ś l i ł a , że w s y t u a c j i a n g i e l s k i e j s z c z e g ó l n ą , o g ó l n o e u r o p e j s k ą ro l ę p e ł n i ł o w y k s z t a ł c a n i e s i ę i f u n k c j o n o w a n i e t e n d e n c j i i po j ę ć e s t e t y c z n y c h , w ażn y ch z p u n k t u w i d z e n i a t e o r i i r o m a n t y c z n y c h , n p . p o j ę c i e g e n i u s z u , o r y g i n a l n o ś c i , w z n i o s ł o ś c i . S p r a w ie t e j p o ś w i ę o o n a z o s t a ł a z n a c z n a o z ę ś ć w y s t ą p i e n i a . Doc. d r A l i n a W i t k o w s k a w r e f e r a c i e " N a t u r a i k osm os r o m a n t y c z n y " p r z e d s t a w i ł a t r z y r ó ż n e k o n c e p c j e i d e i n a t u r y o r a z s t o s u n k u n a t u r y i o z ł o w i e k a , w ł a ś c i w e t r z e m o r i e n t a c j o m ś w i a t o p o g l ą d o w y m : o ś w i e c e n i o w e j , s e n t y m e n t a l n e j i r o m a n t y c z n e j . E7 z a r y s o w a n e j w t e n s p o s ó b t r i a d z i e n a s z c z e g ó l n ą uwagę z a s ł u g u j e w y s t ę p u j ą c y w o b r ę b i e s t r u k t u r y sentymentalnej moment i n i c j a c j i w nowy p o r z ą d e k r o m a n t y c z n y . Iloment t e n a u t o r k a u p a t r u j e w s a m o b ó j s t w i e s e n t y m e n t a l n y m ( W e r t e r ) , k t ó r e j e s t wyrazem p r z e k o n a ń o p o z o r n o ś o i o p o z y c j i m i ę d z y c z ł o w i e k ie m i n a t u r ą , i p r o w a d z i do p e ł n e j j e d n o ś o i ob u p a r t n e r ó w . Owa j e d n o ś ć , w y r a ż a j ą c a s i ę m . i n . w r o m a n t y o z n e j i n t e r p r e t a c j i t o p o s u " k s i ę g i n a t u r y " i p r o w a d z ą c a do p o c z u c i a a b s o l u t u - t o nowy e l e m e n t ś w i a d o m o ś c i r o m a n t y o z n e j . P o z o s t a ł e r e f e r a t y w y g ł o s z o n e n a k o n f e r e n c j i d o t y c z y ł y za g a d n i e ń l i t e r a t u r y p o l s k i e j . r.gr I r e n a K i t o w i c z o w a w w y s t ą p i e n i u z a t y t u łowanym "Wypowiedź m e t a k r y t y c z n a w k r y t y c e l i t e r a c k i e j l a t 1 8 0 0 - 1 8 2 0 " z a j ę ł a s i ę p r z e m i a n a m i w z a k r e s i e k r y t y k i l i t e r a c k i e j . ’.V o p a r c i u o a n a l i z ę p o e t y k i w y p o w ie d z i k r y t y c z n y c h o r a z z a w a r t y c h w n i c h f o r m u ł t y p u m e t a k r y t y c z n e g o a u t o r k a u k a z a ł a k s z t a ł t o w a n i e s i ę nowego r o z u m i e n i a f u n k c j i k r y t y k a l i t e r a c
113 -k i e g o , j e g o z a d a ń o r a z s t o s u n -k u do a u t o r a , d z i e ł a i p u b l i c z n o ś c i l i t e r a o k i e j . S z o z e g ó l n y n a o i s k p o ł o ż o n y z o s t a ł n a k o n s t a t a c j e d o t y c z ą c e s t o s u n k u w y p o w i e d z i k r y t y o z n e j do d z i e ł a l i t e r a c k i e g o , z a p o w i a d a j ą c e g o s y t u a c j ę b l i s k ą k r y t y o e r o m a n t y - o z n e j . R e f e r a t d r a M a r i a n a M a c i e j e w s k i e g o , " > Sy n o w ie s ła w y < . P o e m a t e p i c k i o k r e s u O ś w i e c e n i a wobec p r o b l e m a t y k i p r e r o m a n t y z m u " , p o d j ą ł b a r d z o i s t o t n y p r o b l e m p r z e m i a n g a t u n k o w y o h e p i k i w i e r s z o w a n e j . W n i k l i w a i n t e r p r e t a c j a t e k s t ó w poem atów e p i o k i c h z p o o z ą t k u XIX w. p o z w o l i ł a a u t o r o w i z a p r e z e n t o w a ć t e z ę , i ż w omawianym o k r e s i e z a c h o d z ą w tym g a t u n k u i s t o t n e z m ia n y j a k o ś c i o w e , s y g n a l i z o w a n e p r z e z c a ł y s z e r e g s w o i s t y c h znaków l i t e r a o k l o h . N a l e ż y do n i c h p r z e d e w s z y s t k i m k o n s t r u k c j a i w y p o s a ż e n i e b o h a t e r ó w c h a r a k t e r y z o w a n y c h j a k o " s y n o w i e s ł a w y " . R e f e r a t mgr A l i n y S i o m k a j ł ó w n y , "Z z a g a d n i e ń e p i g r a m a t u w o k r e s i e p r z e d r o m a n t y c z n y m " , d o t y c z y ł e p i g r a m a t y - o z n e j t w ó r c z o ś c i K a z i m i e r z a B r o d z i ń s k i e g o i i n t e r e s o w a ł s i ę t y m i o e o h a m l , k t ó r e j ą o d r ó ż n i a j ą od w z o r o a k l a s y o y s t y c z n e g o . A u t o r k a p o d j ę ł a p r ó b ę z i n t e r p r e t o w a n i a s w o i s t e j f i l o z o f i i w p i s a n e j w e p i g r a m a t y k ę t e g o a u t o r a , k t ó r e j s e n s o d d a w a ł a f o r m u ł a : " C i c h e j p r a w d z i e h o ł d u j ę i s t a r e j p r o s t o c i e " . W s z y s t k i e r e f e r a t y b y ł y p r z e d m i o t e m o b s z e r n y o h d y s k u s j i , w k t ó r y o h zajm ow ano s i ę z a ró w n o r o z w i j a n y m i w n i o h p r o b l e m a m i s z o z e g ó ł o w y m l , j a k i g e n e r a l n y m i w n i o s k a m i , j a k i e z t y o h r o z w a ż a ń p ł y n ą ć mogą d l a k w e s t i i z a s a d n i c z e j - p o t r z e b y i z a w a r - t o ś o i z n a c z e n i o w e j t e r m i n u " p r e r o m a n t y z m " w l i t e r a t u r z e p o l s k i e j * S p ra w a t a w i n n a s t a ć s i ę p r z e d m i o t e m d a lsz y oh b a d a ń , k t ó r y m i o b j ą ć t r z e b a s z o z e g ó l n l e l i t e r a t u r ę l a t 1 8 0 0 - 1 8 2 0 . Dr h a b . T e r e s a K o s t k i e w i o z o w a I n s t y t u t Badań L i t e r a o k l o h 75 ROCZNICA URODZIN
WŁADYSŁAWA BRONIEW SKIEGO Sprawomianae z sesji — ktwrrj
vj d n l a o h 1 5 - 1 6 g r u d n i a 1972 r . o d b y ł a s i ę S e s j a Naukowa z o k a z j i 75 r o c z n i c y u r o d z i n W ł a d y s ł a w a B r o n i e w s k i e g o , z o r g a n i z o w ana p r z e z I n s t y t u t Badań L i t e r a c k i c h PAN.