Agata Ziętek
Sprawozdanie z seminarium
naukowego Zakładu Stosunków
Międzynarodowych, Wydział
Politologii UMCS na temat "Chiny w
stosunkach międzynarodowych"
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 9, 204-207
Remiszewskiej (U M CS) dotyczyło Kreowania współczesnej pobkiej rzeczywbtości politycznej na lamach prasy opinii. A u to rk a ukazała, ja k wielki wpływ na opinię publiczną wywierają wszelkie środki masowego przekazu, szczególnie prasa.
Podczas dyskusji kończącej obrady w pierwszym i drugim dniu konferencp wyrażano swe uwag}
i sugestie dotyczące w ystąpień referentów.
Zam knięcia konferencji d okonała prof. Alicja Wójcik (UM CS). Podkreśliła, że wymiana myśli w nauce jest bardzo cenna. Zapow iedziała opublikowanie materiałów pokonferencyjnych w formie książki, będącej w ażnym uzupełnieniem konferencji. W spom niała również o 20-leciu Zakładu Myśli Politycznej X IX i X X wieku W ydziału Politologii U M CS przypadającym na rok 2004. Wyraziła nadzieję, że jubileusz będzie okazją d o kolejnego spotkania naukowców.
Marcin Wichmanowski
Sprawozdanie z seminarium naukowego Zakładu Stosunków Międzynarodowych,
Wydział Politologii UM CS na temat„Chiny w stosunkach międzynarodowych”
Chiny wielu osobom kojarzą się z zacofaniem, m iską ryżu, towarzyszem М ао, mundurkiem , ale również z kilkutysiącletnią egzotyczną k u ltu rą i tradycją. Jest to niewątpliwie państwo fascynujące, o którym zapewne ze względu n a ogrom ny dystans, dzielący Polskę od Chin, niewiele się wie, a mówi najczęściej przy okazji Tybetu czy łam aniu praw człowieka. Negatywny stereotyp Chin i Chińczyków w naszym społeczeństwie wymaga zmiany, gdyż utrw ala obraz nie będący odzwierciedleniem tego, co ma tam napraw dę miejsce.
Przybliżenie problem atyki chińskiej było celem, zorganizowanego 27 kwietnia 2001 roku przez Z akład Stosunków M iędzynarodow ych n a Wydziale Politologii UM CS, seminarium naukowego nt.: Chiny w stosunkach międzynarodowych. Wzięło w nim udział kilkudziesięciu uczestników, pracow ników W ydziału, zaproszonych gości oraz studentów . W śród zaproszonych gości wymienić należy D yrektora D epartam entu Azji, Australii i Ameryki Łacińskiej w M SZ Jacka Bylicę, byłego am basadora Polski w C hinach, a obecnego doradcę Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dr. Zdzisława G óralczyka, prof. dr. hab. E dw arda Haliżaka z UW , zajmującego się m.in. stosunkami gospodarczym i w regionie Azji i Pacyfiku, dr. Bogdana G óralczyka, politologa i sinologa, autora m.in. książki Pekińska wiosna 1989.
Seminarium rozpoczął gospodarz i D ziekan Wydziału Politologii prof, dr hab. Ziemowit Jacek Pietraś. D yskusja odbyw ała się w trzech panelach, w których zaprezentowano łącznie 12 referatów. Poszczególne sesje dotyczyły m iędzynarodow ej pozycji C hR L , wyznaczników polityki zagranicznej oraz stosunków C hin z w ybranym i państw am i i regionami.
Pierwszej sesji przew odniczył d r Bogdan G óralczyk. Wygłoszone zostały cztery referaty. Jako pierwszy w ystąpił prof. Edw ard H aliżak z Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu W arszawskiego, z referatem Pozycja ekonomiczna C hRL. Zwrócił uwagę n a ciągle rosnącą pozycję Chin: drugie miejsce w św iede, wziąwszy pod uwagę kryterium ekonomiczne, trzede miejsce ze względu n a pozycję inwestycyjną. W skazał również n a uw arunkow ania przyszłego rozwoju gospodarczego, d o których zaliczył: możliwość utrzym ania na dotychczasowym poziomie wysokiej stopy inwestycji i dotychczasowego tem pa wzrostu wydajności pracy, tem pa dalszego otwierania na gospodarkę św iatową, rozwój stosunków z Tajwanem, bilans energetyczny.
D r K rzysztof Iw ańczuk, Z akład Stosunków Międzynarodowych UMCS, przedstawił referat Pozycja geopolityczna i demograficzna C hRL. A u to r podkreślił, że bez wątpienia Chiny mają istotną pozycję geopolityczną - trzecie terytorium na świecie. Borykają się jednak z wieloma problemami, takim i ja k problem y z zaopatrzeniem w wodę, wyżywienie. Zm iana wśród sąsiadów Chin tworzy konkretne skutki geopolityczne. W przypadku pozycji demograficznej Chiny nadal m ają zagw aran
towane pierwsze miejsce, chociaż przyrost naturalny znacznie się obniżył. Problem, przed którym stoją obecnie Chiny, to starzejące się społeczeństwo. Istotne znaczenie m ają również konflikty z mniejszościami narodow ym i.
M gr Ireneusz Topolski, Zakład Stosunków Międzynarodowych UMCS, analizował Pozycję militarną C hRL. Podkreślił, że istniejące dysproporcje między C hRL a USA czy Rosją ulegają ciągłemu zmniejszeniu, natom iast pozycja m ilitarna w porów naniu z innymi państwami jest bardzo wysoka. Siły zbrojne ChRL pozwalają na prowadzenie skutecznych działań obronnych, ja k również istnieje realna możliwość prowadzenia ataku przeciwko państwom leżącym w regionie Azji i Pacyfiku.
Prof. Ziem owit J. Pietraś, Zakład Stosunków Międzynarodowych U M CS, dokonał na zakończenie pierwszej sesji analizy czterech głównych faz ewolucji syntetycznej roli C hRL oraz zaprezentował najbardziej praw dopodobną rolę tego państwa w przyszłości. Stwierdził, że zapewne będzie to realizowanie przez C hiny roli centralnej i powolne dorastanie do m om entu, w którym staną się one pełnoprawnym mocarstwem.
W dyskusji kończącej panel wyłoniły się następujące tezy: Chiny posiadają pierwszą pozycję demograficzną, drugą pozycję ekonom iczną, kluczową pozycję geopolityczną, trzecią pozycję militarną oraz potężną pozycję kulturow ą. Świadczy to o tym, że jest to państwo, które odgrywa istotną rolę w stosunkach m iędzynarodow ych i aspiruje do roli mocarstwa.
W panelu drugim zaprezentow ano wybrane wyznaczniki wewnętrzne polityki zagranicznej ChRL, sesji przewodniczył prof, d r hab. Ziemowit Jacek Pietraś.
Jako pierwszy wystąpił Jacek Bylica, D yrektor D epartam entu Azji, A ustralii i Ameryki Łacińskiej w MSZ. Jego wystąpienie dotyczyło historycznych uwarunkowań współczesnej dyplomacji chińskiej. Zwrócił uwagę n a pewne cechy charakterystyczne dla Chin, takie jak sinocentryzm, pragmatyzm, hierarchizm, tro sk a o równowagę, przywiązanie d o suwerenności, szacunek dla wiedzy, przywiązanie do cerem oniału, etykiety i protokołu. Są to według niego elementy ponadust- rojowe, a obecne Chiny są bez w ątpienia spadkobiercą Chin cesarskich.
Drugi referat Ośrodek decyzyjny i procesy decyzyjne w C hRL wygłosiła mgr Irm a Słomczyńska z Zakładu Stosunków M iędzynarodow ych UM CS. Stwierdziła, że specyfika ustroju C hRL polega na swoistym dualizmie. C harakteryzuje się on tym, że form alnopraw ne podstawy funkcjonowania państw a określają C hRL mianem socjalistycznego państw a dyktatury ludowodemokratycznej. N atom iast głębsza analiza rzeczywistego funkcjonow ania systemu wskazuje n a to, że ośrodek decyzyjny znajduje się w zupełnie innym miejscu tego systemu, procesy decyzyjne zaś przebiegają odmiennie od form alnie zakładanych. W edług autorki Chiny współczesne to bardziej otw arty podm iotow o i przedm iotow o ośrodek polityczny, bardziej pragm atyczna polityka, elity kom prador- skie, konsensualny sposób podejm ow ania decyzji politycznych, liberalizacja reżimu komunistycz nego i jego relegitymizacja w oparciu o konfucjanizm i nacjonalizm , lecz bez przechodzenia do systemu dem okratycznego.
Jako ostatni w sesji zabrał głos d r Bogdan Góralczyk z Uniwersytetu Warszawskiego. Tematem jego wystąpienia był Proces chińskich reform. Zaprezentowane zostały kolejne etapy procesu chińskich reform , począwszy od roku 1978, aż do chwili obecnej. O statni etap zakończony zostanie przyjęciem C hR L do W TO. Podjęty przez Chiny wysiłek przyniósł określone efekty. M ożna tu wymienić chociażby osiągnięcia na płaszczyźnie ekonomicznej, do których należy zaliczyć niebywały wzrost dochodu narodow ego. G ospodarkę chińską przedstaw ia się dzisiaj jak o trzecią najsilniejszą w świecde po am erykańskiej i japońskiej lub w najgorszym przypadku jak o siódmą. Chiny nie przeżyły również kryzysu azjatyckiego z 1998 roku. R osną chińskie rezerwy walutowe. Według rządowego rap o rtu prem iera Zhu Rongji z 5 m arca 2001 roku wynoszą one 165,6 mld U SD i jest to wzrost o 92 mld w stosunku d o roku 1995. Chiny również coraz bardziej angażują się w rozbudowę infrastruktury. Pom im o tych ogrom nych osiągnięć cały czas jednak borykają się z wieloma trudnościam i, co pow oduje zagrożenia dla dalszego procesu reform.
W dyskusji przede wszystkim zw rócono uwagę na fakt, że w społeczeństwie polskim m am y do czynienia z ideologizacją wizji Chin. W dużej mierze wynika to z faktu, że co innego znaczył czerwiec
1989 dla Polski i Polaków , a co innego dla Chin. Jednocześnie podkreślono, że kontynuacja reform w Chinach oraz ich pogłębianie, co wiąże się również z aspiracjami Chin n a wejście do WTO, spowoduje, że Chiny będą m usiały się pogodzić z otwarciem n a świat i potrzebą dostosow ania do procesów globalizacyjnych.
Trzecia sesja koncentrow ała się w okół stosunków C hRL w określonymi państwam i. Przewod niczył jej prof, d r hab. E dw ard H aliżak. D r A gata Ziętek, Zakład Stosunków Międzynarodowych UM CS, om awiając Stosunki C hRL z Tajwanem, zwróciła uwagę na fakt, że zjednoczenie terytorium C hR L traktuje jak o priorytet w swojej polityce. Problem Tajwanu jest o tyle skomplikowany, że jego status praw nom iędzynarodow y nie jest jednoznaczny. Tajwan niewątpliwie nie jest państwem samoistnym. Jest częścią państw a chińskiego, ale taką jego częścią, któ ra wskutek splotu czynników wewnętrznych i m iędzynarodow ych ukształtow ała się w postaci oddzielnej jednostki geopolitycznej. Stosunki między Tajw anem a Chinam i kontynentalnym i przez lata ulegały modyfikacjom, od bardzo napiętych wręcz w rogich, kiedy przypom inały grę o sumie zerowej, po bardziej znormalizowane, które a u to rk a określa ja k o grę w spółpracy. N a tak ą zmianę wpływa niewątpliwie postępująca integracja na płaszczyźnie ekonomicznej. Obie strony odchodzą stopniowo od ostrej i wojowniczej retoryki. D om inuje postaw a pragm atyczna, co daje nadzieję na pokojowe rozwiązanie kwestii T ajw anu w oparciu o dw ustronne negocjacje. Zostały przedstawione scenariusze dotyczące rozw iązania problem u Tajw anu. N ajbardziej praw dopodobne, według autorki, wydają się te scenariusze, które przew idują pokojow ą reintegrację wyspy z kontynentem.
D rugi referat Stosunki C hR L z Japonią wygłosił mgr M ichał Łuszczuk, Zakład Stosunków M iędzynarodowych UM CS. A utor przedstawił dotychczasowe relacje chińsko-japońskie oraz określił perspektywy ich rozw oju w najbliższych latach. Zwrócił uwagę na główne problemy w stosunkach między tymi państw am i, które wiążą się z koniecznością dokonania rozliczeń z przeszłością. O ddzielny problem stanowi spór i Wyspy Senkaku. Jednocześnie dochodzi do bardzo aktywnej w spółpracy gospodarczej, której brak jest na płaszczyźnie militarnej. Zatem rozwinięta w spółpraca polityczna i gospodarcza obu państw służy stabilizacji wzajemnych kontaktów oraz stabilizacji sytuacji w całym regionie, ale wydaje się ona mieć pewne granice co odzwierciedlają kontakty w dziedzinie wojskowości. W arto podkreślić, że stosunki między Japonią a Chinami podporządkow ane są długoletniej rywalizacji o status m ocarstw a regionalnego, a tym samym możliwość odgryw ania roli potęgi światowej.
M gr M arek G aw ron, Z akład Stosunków M iędzynarodowych UM CS, przedstawił referat nt. Stosunków amerykańsko-chińskich. Analizy stosunków dokonał pod kątem wyzwań, które kształtują relacje między tym i państw am i. W edług A utora stosunki te charakteryzuje nieuchronność konfliktu interesów obu państw . Będzie to utrudniało ułożenie w m iarę popraw nych stosunków. Jeżeli zatem nie nastąpi jak aś rew olucyjna zm iana w sposobie postrzegania świata przez elity i społeczeństwa obu stron, możemy mieć pewność, według A utora, że stosunki między nimi będą przypom inać wahadło. Okresy przewagi jednej bądź drugiej strony będą przedzielone jedynie krótkim i chwilami względnej równowagi i spokoju pomiędzy Pekinem a W aszyngtonem.
Stosunki C hRL z Unią Europejską analizow ał d r D ariusz Kondrakiewicz, Zakład Stosunków M iędzynarodow ych U M C S. A u to r skoncentrow ał się na zarysowaniu głównych problemów. W polityce zagranicznej C hR L U nia Europejska nie zajmuje priorytetowego znaczenia. Stosunki te m ają wymiar głównie gospodarczy i tylko w pewnym zakresie polityczny, gdyż Chiny traktują je jako przeciwwagę d la Japonii i Stanów Zjednoczonych. Przyszłość stosunków będzie zależała od trzech czynników, takich jak : sytuacja w ewnętrzna w C hRL, postęp integracji UE oraz układu sił na świecie.
N a zakończenie głos zabrał d r Zdzisław Góralczyk, były am basador Polski w Chinach, obecnie doradca prezydenta R P , który powiedział kilka słów na tem at Aktualnych stosunków polsko -chińskich. G eneralnie stwierdził, że brak jest równowagi w kontaktach na najwyższym szczeblu. Podkreślał fakt, że Chiny w ielokrotnie popierały działania władz polskich. Niekorzystnie na nasze stosunki wpływa natom iast ujemny bilans handlow y w wymianie z Chinam i, tak jakbyśmy nie doceniali ogrom nego rynku zbytu, w którym istnieje zapotrzebowanie n a polskie towary.
W dyskusji kończącej sem inarium podkreślono potrzebę uwzględnienia, w ewentualnej p u b likacji, analizy stosunków chińsko-rosyjskich, jak o bardzo istotnego elementu polityki zagranicznej ChRL. Prof. d r hab. Ziemowit Jacek Pietraś w podsum owaniu stwierdził, że bez w ątpienia pozycja ChRL we współczesnych stosunkach m iędzynarodowych jest bardzo wysoka. Chiny potrafią obecnie wpływać na system międzynarodow y albo go stabilizując, albo wpływając na jego destabilizację. O becna polityka Chin m a charakter asertywny. Jednak mimo świadomości swojego potencjału C hRL nie wie jeszcze do końca, ja k go wykorzystać. Stoją obecnie przed nią ogrom ne wyzwania związane z poszerzaniem i pogłębianiem realizowanych od ponad dwudziestu lat reform oraz wejściem do W TO, a co za tym idzie potrzebą dostosow ania się do procesów globalizacyjnych.
