Wyniki prac poszukiwawczych złóż siarki rodzimej w rejonie Alfredówka- Gwoździec

i siernych miestorożdienij SSSR. Nauk. Dumka Kijew, 1979.

23. Ryk a W. -Kwart. Geol., 1986 nr 3-4 s. 473-498.

24. S i e m i ń ska B. - Geochemia i mineralogia gipsów niecki nidziańskiej. Arch. IGMiP UW, 1982. 25. S re b r o d o l s k i W.J. - Dopowidz. Akad.

Nauk Ukr. SSR. Kijew, 1974 B nr 11.

26. U s d o w s k i E. - Contr. Minerał. and Petrol. Springer, 1973 vol. 38 p. 177-195.

27. Ż e r i e b c o w a J.K., W o ł k o w a N.N. -Gieochimija, 1966 nr 7 s. 832-845.

SUMMARY

Sulphate deposits ofthe Staszów region form a seque-nce of I6lithotypes. The strontium eontent varies betwe-en 0.08% and 5.13%, averaging 0.67%. The greatest value was found in clayey and clayey-gypsum intercala-tions (2.35%), and increased strontium eontent was locally recorded within micrite gypsum, gypsum breccia and selenitic skeletal and sabre gypsum. High strontium eontent (5.89%) was found in bituminous clays which underlie sulphate deposits. Iri the section the strontium eontent increase paraHel to increased carbonate and insoluble residue contents. The highest str,ontium con-centration (6.33% in average) is related to limestones after gypsum. Strontiumin gypsum and carbonate rocks occurs dispersed or forms its own minerał, celestine. Two

generations of celestine were recognized: the older syn-genetic with gypsum and the younger related to diasyn-genetic and epigenetic processes.

_Translated by T. Peryt PE310ME

Cynb<J>aTHble ocaAK~ CTawoscKoro pai:1oHa o6pa3yłOT ceKBeHL4~łO 16-~ n~TOT~nos. CoAep>t<aH~e cTpOHL4~R B 3T~X OCaAKaX ~3MeHReTCR C 0,8 AO 5,13% (B cpeAHeM 0,67% Sr). CaMoe 6onbwoe ero COAep>t<aH~e Ha6nłOAaeTCR B rn~H~CTbiX ~ rn~H~CTO-r~nCOBbiX BK11aAb1WaX (8 cpeA-HeM' 2,35% Sr). noBbiWeHHOe COAep>t<aH~e CTpOHL4~R OTMeYaeTCR MeCTHO B npeAenax M~Kp~TOBbiX r~nCOBbiX

nopOA, B r~nCOBbiX 6peKY~RX, a TaK>t<e B ceneH~TOBbiX r~nCOBbiX nopOAaX - CKeneTHbiX ~ ca6neB~AHbiX. 6011b-woe COAep>t<aH~e CTpOHL4~R (5,89% Sr) 6bi110 ycTaHoBne-HO B 6~TYM~H03HbiX rJl~HaX, nOACT~TlałOLLI~X cynb<J>aTHble OCaAK~.

B pa3pe3e COAep>t<aH~e CTpOHL4~R ysen~YeH~eM A011~ Kap6oHaToB ~ YacTeH HepacTsop~MbiX B HCI. CaMyłO BbiCOKYłO KOHL.4eHTpal.4~łO CTpOHL4~R (s cpeAHeM 6,33%) OTMeYaeTCR B npeAenax nocner~nCOBbiX ·~3BeCTHRKOB.

B r~ncoBbiX ~ Kap6oHaTHbiX nopoAax CTpOHL4~H Haxo-A~TCR B pacceRHHOM COCTORH~~ ~11~ >t<e o6pa3yeT co6-CTBeHHbiH M~Hepan - 1.4enecT~H. OnpeAeneHbl ABe

re-Hepal.4~~ 1.4enecT~Ha: cTapwaR, c~HreHeT~YecKaR c r~ncoM ~ MJlaAWaR, CBR3aHHaR C np01.4eCCaM~ A~a- ~ 3n~reHeT~­ YeCK~X npespallleH~H r~nCOBbiX nopOA.

ANDRZEJ GĄSIEWICZ

Państwowy Instytut Geologiczny

WYNIKI PRAC POSZUKIWAWCZY CH

SIARKI RODZIMEJ

W REJONIE

Intensywne prace poszukiwawcze prowadzone w la-tach 1953-1976 przez Państwowy Instytut Geologiczny doprowadziły do odkrycia i udokmp.entowania wielu złóż siarki rodzimej skupiających się generalnie w łukowatym pasie obejmującym północną, 'brzeżną część obszaru zapadliska przedkarpackiego.

Analiza obszarów perspektywicznych w obrębie zapa-dliska przedkarpackiego ( 4) przeprowadzona • m.in. w strefie Alfredówka- Budy Stalowskie stwierdziła moż­ liwość przedłużania się złoża tarnobrzeskiego w rejon Alfredów ki-Gwoźdźca. Wymieniony obszar stanowił jeden z dwóch głównych rejonów perspektywicznych występujących w tzw. regionie centralnym (l, 4). Biorąc pod uwagę następujące czynniki: l) występowanie ob-jawów osiarkowania bardziej na południe od złoża tar-nobrzeskiego oraz stwierdzenie przez otwory przemysłu naftowego (2) wapieni pogipsowych i gipsów osiarkowa-nych w strefie Dęba- Gwoździec; 2) szacowaną średnią głębokość zalegania skał osiarkowanych na około 450 m; 4) względnie dużą miąższość serii siarczanowej i wapieni pogipsowych obserwowanych w otworach penetracyj-nych; 5) bardzo korzystne warunki strukturalne (pod-niesiona, osiowo wydłużona struktura blokowa wcho-dząca w skład wyniesienia zrębowego Tarnobrzega

-l ,5), obszar pomiędzy A-lfredówką a Gwoźdźceru został

UKD 553.661.1(438.132) wytypowany przez B. Kubicę i K. Pawłowską (l) jako "najbardziej perspektywiczny". Tym samym poszukiwa-nia złóż siarki rodzimej zostały przesunięte generalnie z brzeżnej ku centralnej części zapadliska przedkarpac-kiego.

Spenetrowany obszar obejmujący rejon Alfredówki, Dęby, Bojanowa-Gwoźdźca (3) znajduje się ogólnie biorąc w centralnej części zapadliska przedkarpackiego (ryc. 1). W latach 1984-1987 przeprowadzono pod kierunkiem doc. K. Pawłowskiej prace poszukiwawcze złóż siarki w pasie od Alfredówki aż po Gwoździec (ryc. 2A) w trakcie których wykonano 12 otworów wiert-niczych o łącznym metrażu 5603 mb. Północna część rejonu badań przylega do udokumentowanego pola "Wydrza" wchodzącego w skład tarnobrzeskiego złoża

siarki rodzimej. W tej części badanego obszaru znajdują się także wykonane wcześniej, w ramach badań penet-racyjnych ( 4), otwory wiertnicze. Ze strefy prac po-szukiwawczych wyłączona pozostaje środkowa część obszaru badań, gdzie jest zlokalizowany poligon

wojs-kowy. ·

Na wyrównanym podłożu (przypuszczalnie skał kam-bryjskich) leżą niezgodnie utwory mioceńskie. Mają one zmienną miąższość (około 250- 300. m w rejonie Alf-redów ki do około 450- 560 m w rejonie Bojanowa,

= = 1· mmmmmm2 - 3 _....,...,..4 ~--s :---,,,6

Ryc. l. Mapa lokalizacyjna obszaru badań z planem struktura!-. nym (wg l, uproszczona)

l - zasięg utworów miocenu, 2 -zasięg siarczanów, 3 -złoża

siarki rodzimej: I - Osiek- Baranów, II - tarnobrzeskie,

4 - ważniejsze dyslokacje, 5 - brzeg Karpat, 6 - obszar

objęty poszukiwaniami złóż siarki rodzimej

Fig. l. Map oj focation oj area studied and structural scheme ( after l, simpftfied)

- extent of Miocene deposits, 2 - extent of sulphates, 3

native sulphur deposits: I - Osiek- Baranów, II -

Tarno-brzeg, 4 - major dislocations, 5 - edge of the Carpathians,

6 - area of prospection

Gwoźdźca i Komorowa), niezależny plan strukturalny i łagodnie zapadają ku południowi (ryc. 2B). Najstarsze utwory miocenu są reprezentowane przez warstwy

bara-nowskie,należące do dolnego badenu, wykształcone jako piaskowce, mułowce i lokalnie zlepieńce oraz· wapienie litotamniowe. Utwory piaszczyste generalnie występują

w północnej części obszaru badań. W rejonie Dęby

stwierdza się stopniową redukcję miąższości, a następnie

brak warstw baranowskich. Nie we wszystkich otworach występuje cienka warstewka er~iliowa rozgraniczająca warstwy baranowskie i utwory serii chemicznej należącej

do dolnej części górnego badenu.

Seria chemiczna jest rozwinięta jako płonne lub osiar-kowane wapienie pogipsowe i siarczany (gipsy, dehydryty i anhydryty). Siarczany występują praktycznie na całym

obszarze badań, przy czym ich miąższość aczkolwiek zmienna jest większa (zwykle 30-40 m) w północnej części - gdzie występują one w przewarstwieniach z wa-pieniami - niż w południowej (zwykle od ok. 20 do 30m), gdzie skały te wyraźnie przeważają. Skały węg­

lanowe z kolei występują częściej i mają większą miąż­ szość w rejonie Alfredówki, gdzie też są lokalnie osiar-kowane. Bilansowe osiarkawanie występuje (poza

wcześ-208 1 • a1 N b/ WD C/125•167 d/ P1·P12

2-·-

-

·

Ryc. 2. A - mapa litofacjalna utworów serii chemicznej wraz ::: obecną sytua(ją strukturalną; B - przekr~j geologiczny :::

ryc. A

l - otwór wiertniczy: a - wykonany przez górnictwo naftowe,

b - dokumentacyjny złoża tarnobrzeskiego, c - penetracyjny

(3), d - poszukiwawczy (5), 2 - przekrój geologiczny (ryc. B), 3 - dyslokacje. Litologia: 4 - wapienie płonne, 5 - wapienie osiarkowane (a) i z przerostami siarczanów (b), 6 -

przemys-łowe koncentracje siarki rodzimej, 7 - siarczany, 8 - siarczany

śladowo osiarkowane

Fig. 2. A - Lithofacies map of deposits belonging to chernical series and their present structural situation, B - Geological

cross-section (see A for location)

- well: a - drilled by petroleurn company, b - drilled during geological documentation of Tarnobrzeg deposit, c -drilled during penetration (3), d - drilled during · exploration (5), 2 - geological cross-section (B), 3 - dislocation, 4 - bar-ren limestones, 5 - sulphur-bearing limestone (a) and lime-stones with sulphate intergrowths (b), 6 - economic eoncen

tra-. tions of sulphur mineralization

niej stwierdzonym w otworach penetracyjnych: 126 i 166) w otworach poszukiwawczych P2 i P7. Ślady osiar-kowania stwierdzono także w innych otworach w obrębie

wapieni, jak i gipsów (otwory P4, P8 i PIO) oraz w otworach 127, 130, 160 i 165). Z przeprowadzonych

badań wynika, że osiarkawanie ma charakter nieciągły, występuje płatowo, skały osiarkowane przewarstwiają się

z płonnymi, a ich regionalne znaczące przemyŚlowo

wy-stępowanie jest ograniczone do rejonu Alfredów ki. Cha-rakter osiarkawania skał serii chemicznej oraz zmian litologicznych wskazują na marginalną strefę złoża tar-nobrzeskiego wyklinowującego się w rejonie Alfredówki. Strefa ta ma przypuszczalnie formę płata osiarkowanego izolowanego od głównego złoża. Powyżej utworów che-micznych występują iłowce i iło-mułowce oraz margle

należące od górnej części wyższego badenu oraz sarmatu. Prace penetracyjno-poszukiwawcze złóż siarki rodzi-mej w rejonie Alfredów ki-Gwoźdźca wykazały, że gen

e-rainie w kierunku południowym złoże tarnobrzeskie nie

przedłuża się, a osiarkowanie praktycznie zanika.

Jedno-cześnie obserwuje się zmiany litologiczne polegające na

przejściu od skał węglanowych do siarczanowych

przewa-żających w partiach bardziej centralnych zapadliska

przedkarpackiego. Przeprowadzone badania wskazują,

że w spenetrowanym wiertniczo rejonie jest brak więk­

szego obiektu złożowego. Z drugiej strony wyniki tych

prac poszukiwawczych świadczą o tym, że stosowane

dotychczas metody analizy strukturalno-tektonicznej,

geofizycznej i litologicznej zgodnie z przyjętymi

warun-kami akumulacji siarki rodzimej w zapadlisku

przedkar-packim (5) są niewystarczające do prospekcji tych złóż

w centralnej części zapadliska. Tym samym skierowuje to

uwagę na badania podstawowe, a zwłaszcza na dokładne

rozpoznanie petrograficzne, facjalne i geochemiczne

utworów siarkonośnych i skał otaczających oraz

ustale-nie ich wzajemnej zależności na szerszym tle

geologicz-nym. Prowadzi to do określenia rodzaju następstw

proce-sów biochemiczno-diagenetycznych bezpośrednio

odpo-wiedzialnych za przemysłowe koncentracje siarki

rodzi-mej w utworach mioceńskich i w efekcie do

precyzyjniej-szego projektowania prac poszukiwawczych. LITERATURA

l. K u b i c a B., P a w ł o w s k a K. - Projekt

badań geologiczno-penetracyjnych i

poszukiwaw-czych złóż siarki rdzimej w rejonie

Alfredówka-Gwoździec. Arch. Pa stw. Inst. Geol. Warszawa, 1984.

2. Katalog Wierceń Górnictwa Naftowego w Polsce,

wykonanych w latach 1945-1968, t. l, Przedgórze Karpat, cz. wschodnia. Wyd. Geol., 1969.

3. P a w ł o

w

e-wic z A,, C z a p o w ski G. - Wyniki badań

penetracyjnych w rejonie Alfredówki, Dęby,

Bojano-wa-Gwoźdźca, wykonane w latach 1984-1987.

Arch. Państw. Inst. Geol. Warszawa, 1987.

4. P a w ł o w s k i S., P a w ł o w s k a K., K

u-b i c a B. - Wyniki geologicznych badań

penetra-cyjnych w rejonie Alfredówki, Krzemienicy,

Jastko-wic. Arch. Państw'. Inst. Geol. Warszawa, 1977.

5. P a w ł o w s k i S., Paw ł o w s k a K.,

Ku-b i c a B. -Pr. Inst. Geol., 1985 t. 114. SUMMARY

Exploration campaign of native sulphur deposits in the central part o f the Carpathian foredeep showed that

the Tarnobrzeg deposit does not continue to the

Al-fredówka-Gwoździec area. Nature o f sulphur

occurren-ce and lithological variation ofMiooccurren-cene chemical seriesin the latter area indicate the margirrai zone of Tarnobrzeg deposit; in that zone economic eontent of sulphur is to be found occasionally and disappears toward the south. A lack of prospection perspectives in the selected geo-logical structure prompts to start the thorough study of conditions o f native sulphur accumulation in the Carpat-hian foredeep.

Translated by T. Peryt

PE310ME

npoBe,QeHHble nOI-1CKOBble pa60Tbl MeCTOpO>t<,QeHio1H caMopO.QHOH cepbl o6Hapy>t<I-1Illo1, "'TO TapH06>t<eCKOe Me-CTOpO>t<,QeH 1o1e He n po.Qon>t<aeTcR B pa HOH An bą>pe.QyBKa­

fB03.Qel.l. XapaKTep cepHoro opy.QeHeHI-1R 1-1 Ili-1TOnori-1-YeCKI-1e lo13MeHeHio1R MI-10l.leHOBOH XI-1MIA"'eCKOH cep~-11-1 B 3TOM paHOHe yKa3biBatOT Ha Mapr1-1HanbHYtO 30HY TapHo-6>t<ecKoro MeCTOpO>t<,QeHio1R, B KOTOpOH 6anaHCOBOe cep-HOe opy.QeHeHio1e BbiCTynaeT HeperynRpHo, lo1CYe3aR K tery. 0TCYTCTBI-1e nOI-1CKOBbiX nepcneKTI-1B Ha 3TOi:1 reonOri-1-YeCKOH CTPYKType .QaeT noBO.Qbl .QilR npoBe.QeHI-1R .QeTanb-HbiX lo1CCile,QOBaHI-1i1 ycnOBI-1i1 aKKYMYilRL.II-11-1 CaMOpO.QHOi1 cepbl Ha Tepp1-1TOp1-11-1 npe,QKapnaTCKOrO npora.16a.

GRZEGORZ CZAPOWSKI

Państwowy Instytut Geologiczny

ŚRODOWISKA

SEDYMENTACJI SOLI KAMIENNYCH CYKLOTEMÓW PZ2-PZ3

W SYNEKLIZIE

Sole kamienne cyklotemów PZ2- PZ3 z obszaru

syneklizy perybałtyckiej rdzeniowano fragmentarycznie

w niektórych otworach wiertniczych. Analiza sedymen-tologiezna i badania geochemiczne zachowanych

mate-riałów rdzeniowych z otworów: Grudziądz IG-1, Prabuty

IG-1, Krynica Morska IG-1 i Bartoszyce IG-1 (ryc. l)

umożliwiały przedstawienie ogólnej charakterystyki

wy-kształcenia soli i określenie warunków jej powstania.

Starszą sól kamienną Na2 stwierdzono we wszystkich

badanych otworach wiertniczych (tab.). Miąższość jej

maleje od 183 m na południu (otwór Grudziądz IG-1) do

9,5 m na wschdzie (otwór Bartoszyce IG-1).

UKD 553.631:551.736.3(438-18)

Sole są białe lub sżare, półprzezroczyste albo

prze-zroczyste, zależnie od zawartości rozproszonych skupień

anhydrytu. Dominujący miąższościowo typ strukturalny

w badanych fragmentach profilów stanowią sole różno­

krystaliczne B, o średnicach kryształów 2- l O mm,

prze-ciętnie 4-6 mm (ryc. 2). Podrzędnie występują

przewars-twienia (grubości l - 3 cm) soli równokrystalicznej

A o wymiarach kryształów 1,5-3 mm, gęsto

laminowa-nych-anhydrytem. Dla obszaru południowego i północ­

nego syneklizy (otwory: Grudziądz IG-1, Krynica

Mor-ska IG-1, ryc. 2) charakterystyczne jest pojawienie się

wśród soli B - w zmiennych odstępach - pakietów 209