Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski*
Œwiat. Konflikt na tle irañskich przy -gotowañ nuklearnych mo¿e mieæ rów-nie¿ wp³yw na inwestycje naftowe w tym kraju. Po bezskutecznych negocjacjach dwustronnych — USA, W. Brytania i Fran-cja skierowa³y wniosek do Rady Bez-pieczeñstwa o na³o¿enie sankcji ekono-micznych na Iran, jeœli dalej bêdzie kon-tynuowa³ program wzbogacania uranu. Japonia popar³a ten wniosek. W odpowiedzi ambasador Iranu w Tokio zasugerowa³, aby Japonia, pe³ni¹ca funkcjê przewodnicz¹cego w Miêdzynarodowej Agencji Energii Atomowej, spowodowa³a ponowne przeniesienie sprawy na forum agencji i wp³ynê³a w ten sposób na wycofanie wniosku z Rady Bezpieczeñstwa. Na pytanie o ewentualne skutki japoñskiego zaanga¿owania po stronie USA amba-sador odpowiedzia³, ¿e Japonia mo¿e siê spodziewaæ kro-ków odwetowych. Stwierdzi³ te¿, ¿e projekt inwestycyjny South Azadegan jest kluczowy dla bezpieczeñstwa energe-tycznego Japonii w przysz³oœci i rezygnacja z niego przy-nios³aby wiêcej szkód Japonii ni¿ Iranowi.
Oko³o 15% japoñskiego importu ropy naftowej po chodzi z Iranu i dlatego Japonia zaanga¿owa³a siê w zago-spodarowanie z³o¿a South Azadegan. Pojawi³y siê jednak zastrze¿enia, czy celowe jest inwestowanie w kraju tak niestabilnym — zagro¿onym sankcjami politycznymi i eko-nomicznymi. Udzia³ konsorcjum japoñskiego w projekcie South Azadegan jest szacowany na 2 mld USD.
Norwegia. Z³o¿e ropy Gullfaks, znajduj¹ce siê w pó³nocnej czêœci M. Norweskiego, jest eksploatowane od grudnia 1986 r., kiedy to oddano do u¿ytku platformê Gullfaks. Obecnie znajduj¹ siê tam 3 platformy wydobywczo-magazynowe. Teraz w odleg³oœci ok. 5 km od g³ównej platformy Statoil odwierci³ otwór rozga³êzio-ny 34/10–49, w celu rozpoznania roponoœnoœci piasko-wców jurajskich i kredowych w 5 zasygnalizowanych obiektach strukturalnych. Pierwsze odga³êzienie koñczy siê 5480 m poni¿ej dna morskiego w utworach dolnej jury, natomiast w drugim na g³êbokoœci 3312 m stwierdzono wystêpowanie dwóch akumulacji ropy w strukturach Epi-dot i Alun w piaskowcach œrodkowej jury — zasoby osza-cowano wstêpnie na 2 mln t równowa¿nika ropy naftowej. Chocia¿ nie s¹ to du¿e z³o¿a, to rozbudowana infrastruktu-ra wydobywcza i tinfrastruktu-ransportowa w tym rejonie wp³ywa na op³acalnoœæ eksploatacji. Rejon Tampen, w którym znajdu-je siê z³o¿e Gullfaks, znajdu-jest wa¿nym centrum eksploatacji ropy i gazu w norweskim sektorze. Rekord dziennego wydobycia pad³ 07.10.1994 r., kiedy wyprodukowano 82 411 t ropy.
W maju bie¿¹cego roku norweski Statoil uruchomi³ przy autostradzie w pobli¿u Oslo pierwsz¹ stacjê ben-zynow¹ sprzedaj¹c¹ dodatek do paliwa AdBlue. Wi¹¿e siê to z zapowiadanym wprowadzeniem w Norwegii, od 01.10.2006, zaostrzonych norm emisji spalin dla ciê¿arówek o du¿ej ³adownoœci. Koniecznoœæ spe³nienia nowych norm czystoœci spalin EUR 4 i EUR 5 dla samochodów ciê¿aro-wych z silnikami wysokoprê¿nymi spowodowa³a wprowa-dzenie nowych dodatków do paliwa, które dzia³aj¹ na zasadzie selektywnej redukcji katalitycznej, zmniejszaj¹c iloœæ szkodliwych sk³adników. W procesie tym nastêpuje spalanie cz¹stek sta³ych z paliwa i rozk³ad tlenków azotu NOxzawartych w spalinach oraz ich przemiana w wodê
i azot. Substancj¹ czynn¹ jest wodny roztwór mocznika, o stê¿eniu 32,5%, nosz¹cy nazwê handlow¹ AdBlue lub Air1. AdBlue mo¿e byæ u¿ywany tylko w pojazdach spe-cjalnie do tego dostosowanych, ze wzglêdu na koniecznoœæ posiadania osobnego zbiornika, z którego substancja czyn-na jest dozowaczyn-na do spalin. Takie ciê¿arówki produkuj¹ m. in. Volvo i Mercedes. Zu¿ycie AdBlue wynosi 4–6% zu¿ycia oleju napêdowego. Problem sprawia równie¿ agre-sywnoœæ roztworu mocznika, dlatego zbiorniki i instalacje przeznaczone do kontaktu z AdBlue musz¹ byæ wykonane ze stali austenityczno-chromowo-niklowej lub chromo-wo-niklowo-molibdenowej.
AdBlue jest dostêpny równie¿ w Polsce — dystrybuto-rami s¹ m. in. firmy Brenntag Polska i Donauchem Polska.
Polska. K³opoty rosyjskiego Jukosu, które zaczê³y siê 2 lata temu, przyczyni³y siê w pewnym stopniu do sfinali-zowania przez PKN Orlen najwiêkszej transakcji w historii firmy. Pod koniec maja br. Orlen kupi³ 53,7% akcji litew-skiej rafinerii w Mo¿ejkach, nale¿¹cych do upadaj¹cego Jukosu, za kwotê 1,17 mld . Wreszcie 8 czerwca parla-ment litewski zaaprobowa³ pakiet 4 umów o sprzeda¿y akcji rafinerii. W g³osowaniu 97 deputowanych by³o za, a tylko 7 przeciw. Nastêpnego dnia pe³ni¹cy obowi¹zki ministra gospodarki Litwy Kestutis Daukszys podpisa³ umowê o sprzeda¿y 30,66% akcji rafinerii w Mo¿ejkach — nale¿¹cych do skarbu pañstwa — koncernowi z P³ocka za kwotê 674 mln . Po przejêciu akcji PKN Orlen bêdzie dysponowa³ wiêkszoœciowym pakietem 84,4% akcji. Rz¹d litewski pozostawi³ sobie 10% akcji. W ten sposób po wie-lomiesiêcznych negocjacjach dokonano najwiêkszej inwe-stycji w sektorze przetwórstwa ropy naftowej Europy Œrodkowo-Wschodniej w ci¹gu ostatnich lat.
Spoœród 5 firm zagranicznych, które uzyska³y 36 kon-cesji na poszukiwania i wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego, du¿¹ aktywnoœæ wykazuje FX Energy Poland Sp. zo.o. z Salt Lake City — posiadaj¹ca 6 koncesji. Wspó³pracuj¹c od 1989 r. z PGNiG S.A. i CalEnergy Gas (Holdings) Ltd. z Londynu firma odwierci³a w Polsce 21 otworów poszukiwawczych, w tym 5 z wynikiem pozy-664
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 8, 2006
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
*ul. Czerniakowska 28 B m. 19, 00-714 Warszawa; jpzagorski@sasiedzi.pl
tywnym. Od 2001 r. jest prowadzona eksploatacja gazu ziemnego z otworu Klêka-11. FX Energy Poland poinfor-mowa³a w maju br. o aktualnych planach poszukiwaw-czych i przygotowaniach do eksploatacji z³ó¿. Najwa¿niejszym zadaniem jest udostêpnienie z³o¿a gazu odkrytego po odwierceniu otworu Zaniemyœl-3. W maju br. rozpoczêto budowê instalacji eksploatacyjnych i w III kwartale z³o¿e bêdzie dostarczaæ 283 tys. m3/d gazu. Z kolei w lipcu rusza zagospodarowanie z³o¿a gazo-wo-kondensatowego Wilga. Tam równie¿ planowane jest uruchomienie wydobycia w III kw. br., a spodziewana wielkoœæ produkcji ma osi¹gn¹æ 140–170 tys. m3/d gazu i 31 t/d kondensatu. Po zakoñczeniu inwestycji pla-nowanych przez FX Energy Poland wydobycie gazu ziem-nego w Polsce mo¿e siê zwiêkszyæ o 150–160 mln m3.
Inne prace to wiercenie otworu Winna Góra w zmienio-nej lokalizacji w wyniku nowej interpretacji profili sejsmicznych 2-D. Nastêpnym, zaprojektowanym i zatwier-dzonym odwiertem do wykonania w tym roku jest Roszków-1. Realizowane bêdzie równie¿ zdjêcie sej-smiczne 3-D w rejonie Œrody Wielkopolskiej o powierzch-ni 130 km2oraz profile sejsmiczne 2-D w rejonie Lubini.
Rosja. Nadal trwaj¹ rozmowy na temat skali japoñ s k i e g o zaanga¿owania w budowê ropoci¹gu z Irkucka do Japonii. Rosja uzale¿nia wykonanie ruro-ci¹gu z miejscowoœci Skoworodino w pobli¿u granicy chiñskiej, od udzia³u Japonii w finansowaniu tej inwesty-cji. Wed³ug informacji z kwietnia br., przedsiêbiorstwo budowy i eksploatacji ruroci¹gów naftowych Transnieft rozpoczê³o ju¿ prace budowlano-konstrukcyjne. Oprócz kwestii finansowych na przebieg budowy maj¹ wp³yw protesty ekologów i to zarówno rosyjskich, jak i japo-ñskich. Rosyjskie organizacje ochrony przyrody ostrze-ga³y, ¿e zgodnie z pierwotnym projektem ropoci¹g mia³ przebiegaæ zaledwie 800 m od brzegów Bajka³u. Po licz-nych protestach prezydent Putin wyda³ polecenie zmiany trasy ruroci¹gu. W zwi¹zku z tym Transnieft przedstawi³a nowy wariant projektu, przewiduj¹cy odchylenie kierunku ropoci¹gu na NE w rejonie miasta Ust-Kut, dalej wytyczo-na droga ci¹gnie siê lewym brzegiem Leny do Leñska, nastêpnie przecina Lenê i biegnie na wschód a¿ do A³danu. Tam ponownie zmienia kierunek na po³udniowy i w rejonie Tyndy wraca do pierwotnie zaprojektowanej trasy. W ten sposób ruroci¹g bêdzie oddalony od Bajka³u co najmniej o 40 km, jednoczeœnie jego d³ugoœæ zwiêkszy siê o ok. 50 km.
Z kolei japoñskie Towarzystwo Ochrony Przyrody i Przyjació³ Ziemi wezwa³o rz¹d do ponownego przeanali-zowania lokalizacji koñcowego terminalu prze³adunko-wego w zatoce Pierewoznaja. Jest to siedlisko pantery amur-skiej, gatunku zagro¿onego wyginiêciem — ¿yje tam ju¿ tylko 35 panter.
Francja. Minister finansów, gospodarki i przemys³u T. Breton przedstawi³ plan przyœpieszonego wprowadzania biopaliw, po³¹czony z programem oszczêdnoœci energii obejmuj¹cym wszystkich dostawców gazu, oleju opa³owe-go, energii elektrycznej oraz przemys³u samochodowego. Plan ten ma przygotowaæ Francjê do okresu „post-nafto-wego”, gdy ropa naftowa stanie siê trudno dostêpna i bar-dzo droga. Jednym z podstawowych celów jest dostêpnoœæ
w 2010 roku we wszystkich stacjach benzynowych — oprócz zwyk³ych paliw silnikowych — biopaliwa o sym-bolu E85, zawieraj¹cego 85% etanolu i 15% paliwa kopal-nego. Zmiana ta wymaga jednak wprowadzenia samochodów nowej generacji. Prezes PSA Peugeot-Citro-en stwierdzi³, ¿e obecnie bPeugeot-Citro-enzyna zawiera tylko 2% biopa-liw, a silniki wspó³czesnych samochodów bez modyfikacji toleruj¹ najwy¿ej 10-procentowy dodatek etanolu. W ramach rz¹dowego programu prowadzone s¹ testy 7 samochodów Forda, dostosowanych do obu rodzajów paliwa. Obecnie, nawet przy cenie ropy naftowej 70 USD za bary³kê, litr bio-paliwa jest o 30% dro¿szy ni¿ litr benzyny, wiêc konieczna jest znaczna obni¿ka akcyzy i innych podatków. Osobnym problemem jest potencjalna destabilizacja francuskiego przemys³u rafineryjnego. We Francji znaczna czêœæ sam-ochodów jest wyposa¿ona w silniki wysokoprê¿ne, dlate-go, zapotrzebowanie na olej napêdowy przekracza mo¿liwoœci produkcyjne krajowych rafinerii i musi byæ uzupe³niane importem. Z kolei nadwy¿ki benzyny s¹ eks-portowane. Wprowadzenie biopaliw jeszcze bardziej zak³óci³oby te proporcje.
Azerbejd¿an. Minister przemys³u i energii Natig Alijew poinformowa³ o rozpoczêciu nape³niania gazem nowego gazoci¹gu, tzw. po³udniowokaukaskiego. Gazo-ci¹g o d³ugoœci 690 km bêdzie transportowa³ gaz ziemny ze z³o¿a Szach Deniz na Morzu Kaspijskim przez Baku i Tbi-lisi do Erzurum w pó³nocno-wschodniej Turcji. Gaz dotrze do Erzurum w koñcu wrzeœnia tego roku. Gazoci¹g jest budowany przez konsorcjum z³o¿one z British Petroleum plc i Statoil ASA — maj¹cych po 25,5% udzia³ów oraz SOCAR (Azerbejd¿an), £ukoil, NICO (Iran), TotalFinaElf i TPAO (Turcja).
Nigeria. W obrêbie g³êbokowodnej koncesji OPL 214, zlokalizowanej ok. 110 km od wybrze¿a Nigerii, dokonano pierwszego odkrycia z³o¿owego. W otworze Uge-1, o g³êbokoœci 5130 m, stwierdzono horyzont roponoœny o mi¹¿szoœci ponad 100 m. G³êbokoœæ wody w tym miej-scu wynosi 1263 m. Operatorem jest Esso Exploration and Production Nigeria Deepwater West Ltd.
Ilustracj¹ zagro¿eñ dla personelu zagranicznych firm naftowych pracuj¹cych w Nigerii s¹ wydarzenia z ostatnich dni na platformie wiertniczej Bulford Dolphin w delcie Nigru — obrêbie bloku koncesyjnego OML 122. W czasie noc-nego ataku uzbrojonych napastników porwano 8 praco-wników platformy: szeœciu Brytyjczyków, jednego Ame-rykanina i jednego Kanadyjczyka. Ochrona platformy odpo-wiedzia³a ogniem i reszta za³ogi ocala³a. Operator, którym jest norweska firma Fred Olsen Energy ASA, prowadzi³ negocjacje z porywaczami i po 3 dniach, pracownicy plat-formy zostali uwolnieni. W listopadzie ubieg³ego roku w bloku OML 122, w otworze Bilabri odkryto akumulacjê gazu. Z platformy Bulford Dolphin wykonano teraz drugi otwór, Owanare-1, w którym przewiercono dwa horyzonty gazonoœne w interwa³ach 1683–1732 m i 2183–2196 m. Na g³êbokoœci 4100 m napotkano wysokie ciœnienie i tempe-raturê, i 24 maja br. przerwano wiercenie. Zasoby geolo-giczne nowego z³o¿a szacuje siê na 5,2 mld m3
gazu. Inny przypadek to wyciek ropy naftowej po uszkodze-niu ruroci¹gu Nembe w po³udniowej Nigerii, nale¿¹cego do koncernu Shella, który spowodowa³ zamkniêcie 4 t³oczni 665
i w konsekwencji zmniejszenie wydobycia ropy o 6800 t/d. Nie jest pewne, czy wyciek by³ skutkiem awarii czy sabota-¿u. Sytuacjê w Nigerii komplikuje fakt, ¿e oprócz antyrz¹dowej partyzantki dzia³aj¹ tam grupy przestêpcze kradn¹ce ropê i nie zawsze wiadomo, kto jest sprawc¹ napadu lub sabota¿u.
Kolejny atak nast¹pi³ 7 czerwca i skierowany by³ prze-ciwko platformie wiertniczej Shella. S¹d nigeryjski odmó-wi³ zwolnienia uwiêzionego przywódcy Ruchu na rzecz Wyzwolenia Delty Nigru i w odwecie 7 czerwca oddzia³ separatystów zaatakowa³ obs³ugê platformy zabijaj¹c 5 ¿o³nierzy ochrony oraz porywaj¹c 5 pracowników Daewoo i Korea Gas Corp. Zniszczono równie¿ urz¹dzenia i statek pomocniczy. Koreañczycy zostali uwolnieni nastêpnego dnia, ale podobne akty przemocy i sabota¿u s¹ bardzo czê-ste w ca³ej Nigerii — ochrona wojskowa nie zapewnia bez-pieczeñstwa ani personelowi, ani instalacjom naftowym.
Boliwia. W maju br. na spotkaniu przywódców Unii Europejskiej i Ameryki £aciñskiej w Wiedniu prezydent Boliwii Evo Morales oœwiadczy³, ¿e ani Petrobras, ani hiszpañski Repsol, ani inne zagraniczne firmy nie otrzy-maj¹ odszkodowania za znacjonalizowany maj¹tek. Oskar¿y³ te¿ Petrobras o nielegalne operacje, oszustwa podatkowe i przemyt ropy naftowej. Boliwijski minister ds. ropy naftowej A. Soliz Rada doda³, ¿e jego kraj bêdzie siê stara³ uniezale¿niæ od brazylijskiego partnera i odbê-dzie siê to w œcis³ej wspó³pracy z Wenezuel¹. Prezydent Wenezueli H. Chavez obieca³ pomoc w budowie zak³adów petrochemicznych w Villamontes, w wykonaniu instalacji skraplania gazu ziemnego w Rio Grande oraz w tworzeniu sieci stacji benzynowych (które zast¹pi¹ stacje Petrobras), ³¹cznie ze szkoleniem personelu dla przemys³u naftowego. Dowodem przyjaŸni obu pañstw ma byæ te¿ sprzeda¿ oleju napêdowego dla Boliwii po obni¿onej cenie.
Zapowiadane przejêcie wiêkszoœci udzia³ów zagra-nicznych firm naftowych dzia³aj¹cych w Boliwii zosta³o dokonane dekretem prezydenta Moralesa w dniu 1 maja br. W pierwszej fazie wojsko przejê³o 56 instalacji wydobyw-czych ze z³ó¿ ropy i gazu, po czym wyznaczono pó³roczny termin na podpisanie nowych umów koncesyjnych, przewiduj¹cych przekazanie wiêkszoœci udzia³ów na rzecz pañstwowego YPFB (Yacimientos Petroliferos Fiscales Bolivianos). Zosta³y równie¿ znacznie podwy¿szone op³aty eksploatacyjne. Nastêpnie za¿¹dano oddania w ci¹gu miesi¹ca rafinerii, zak³adów petrochemicznych i sieci sprzeda¿y detalicznej produktów naftowych. Te decyzje by³y szczególnie dotkliwe dla brazylijskiego koncernu
Petrobras, posiadaj¹cego 25% punktów sprzeda¿y w Boli-wii.
W tej sytuacji malej¹ szanse na realizacjê projektu budowy wielkiego gazoci¹gu dostarczaj¹cego gaz ziemny ze z³ó¿ w Wenezueli do odbiorców w Brazylii, Urugwaju i Argentynie. Porozumienie w tej sprawie podpisano 07.12. 2005 r. w Caracas. Jednym z udzia³owców tej inwe-stycji mia³ byæ Petrobras. Ju¿ obecnie Brazilian Gas Transport og³osi³ odwo³anie przetargu na prace przy ruro-ci¹gu z Boliwii do Brazyli, podaj¹c jako przyczynê w³aœnie nacjonalizacjê aktywów Petrobras. Pod znakiem zapytania stoj¹ równie¿ dalsze inwestycje zachodnich firm naftowych obecnych w Boliwii i dlatego og³oszony na pocz¹tku czerwca bie¿¹cego roku komunikat YPFB wywo³a³ liczne komentarze. Prezes YPFB J. Alvarado og³osi³, ¿e Gazprom planuje zainwestowaæ w poszukiwa-nia z³ó¿ gazu ziemnego, eksploatacjê i budowê gazo-ci¹gów kwotê 2 mld USD. Wiadomoœæ ta nie zosta³a potwierdzona przez Gazprom. Rzecznik prasowy Gazpro-mu oœwiadczy³ jedynie, ¿e koncern jest zainteresowany regionem Ameryki £aciñskiej, ale nie ma konkretnych pro-jektów. Analitycy rosyjscy zwracaj¹ uwagê, ¿e Gazprom obecnie nie mo¿e sobie pozwoliæ na tak du¿e inwestycje, ponadto ryzyko dzia³alnoœci w Boliwii jest znacznie wiê-ksze ni¿ w Rosji. Wa¿nym argumentem jest te¿ wielkoœæ boliwijskich zasobów gazu — ok. 70 mld m3, a wiêc niewiel-ka w porównaniu z bie¿¹c¹ produkcj¹ i zasobami Gazpro-mu. Byæ mo¿e informacje YPFB s¹ elementem sk³adowym kampanii nacisku na zachodnie firmy w negocjacjach dotycz¹cych podpisywania nowych kontraktów koncesyj-nych.
Angola. G³êbokowodny blok 31. w Zat. Gwinejskiej, nale¿¹cy do Angoli, okaza³ siê rejonem wyj¹tkowo obfitym pod wzglêdem z³o¿owym. Dotychczas odkryto tam 9 z³ó¿: Plutao, Saturno, Marte, Venus, Palas, Ceres, Juno, Astraea i Hebe. Zaledwie 5 miesiêcy po poprzednim sukcesie British Petroleum wspólnie z miejscow¹ firm¹ Sonangol poinformowa³y o nowym odkryciu w bloku 31. W wierceniu Urano, które osi¹gnê³o g³êbokoœæ 4578 m przy g³êbokoœci wody 1938 m, stwierdzono obecnoœæ piaszczystego horyzontu roponoœnego o znacznej mi¹¿szo-œci. W próbach przez zwê¿kê 86/64" uzyskano przyp³yw 268 t/d ropy. Jest to pierwszy w tym rejonie przypadek dowiercenia piaskowców roponoœnych pod formacj¹ solo-noœn¹. British Petroleum posiada 26,67% udzia³ów w blo-ku 31.
ród³a: BP, Chevron, FX Energy, Offshore, Oil&Gas Journal, OPEC, Statoil, Transnieft, Upstream, World Oil.
666
